1
Monitor schoolloopbanen voortgezet onderwijs Factsheet | oktober 2014
In 2013 heeft O+S in opdracht van de Amsterdamse Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) voor het eerst onderzoek gedaan naar de schoolloopbanen van Amsterdamse leerlingen in het voortgezet onderwijs (VO).1 Anderhalf jaar later is dit onderzoek herhaald. Er is gekeken naar het diploma dat leerlingen haalden op de middelbare school, ten opzichte van het basisschooladvies dat ze ontvingen in groep acht van de basisschool. Hieruit blijkt dat leerlingen met basisschooladvies vmbo-b/k het vaakst een succesvolle schoolloopbaan hebben en leerlingen met basisschooladvies havo het minst vaak. Cohort 2007/’08 en cohort 2008/’09 laten in een eerste vergelijking een zelfde patroon zien. Net als bij het vorige onderzoek hebben we de
school. Nu kunnen we de leerlingen van het
beschikking over schoolloopbaangegevens van
eerste cohort (2007/’08) volgen tot in het zevende
leerlingen die in schooljaar 2007/’08 en in latere
jaar. Leerlingen die vwo doen, waar zes jaar voor
schooljaren zijn begonnen aan de middelbare
staat, kunnen we volgen tot aan het eindexamen. Leerlingen die een keer zijn blijven zitten of gezakt zijn voor het examen kunnen we volgen tot in schooljaar 2013/’14, dus tot in het zevende
Figuur 1 Cohorten 2007/’08 en 2008/’09, tot in schooljaar 2013/’14
•e xa vm men bo s •e xa ha men vo s •e xa vw men o s
bs a 20 in 06 /’0 7
schooljaar. Van dit schooljaar waren bij de start
cohort 2007/’08
van het onderzoek nog geen examengegevens beschikbaar, dus van de leerlingen die op het vwo een jaar zijn blijven zitten weten we nog niet of
20 7e 13/’ jaa 14 rV O
2/’ 13 20 1
1/’ 12 20 1
0/’ 11 20 1
9/’ 10 20 0
8/’ 09 20 0
20 1e 07/’ jaa 08 rV O
zij in schooljaar 2013/’14 zijn geslaagd voor het examen. Het tweede cohort (2008/’09) kunnen we nu tot in het zesde jaar volgen.
De vraag die centraal staat in deze monitor is:
•e xa vm men bo s •e xa ha men vo s
bs a 20 in 07 /’0
8
Onderzoeksvraag Hoe succesvol zijn de schoolloopbanen van de Amsterdamse jongeren op Amsterdamse
cohort 2008/’09 20 6e 13/’ jaa 14 rV O
20 12 /’1 3
20 11 /’1 2
20 10 /’1 1
20 09 /’1 0
20 1e 08/’ jaa 09 rV O
middelbare scholen, en hoe ontwikkelt dit zich in
bron: O+S
de tijd? Bij het monitoren wordt een schoolloopbaan als succesvol beoordeeld als een diploma
Rapportage
2
basisschooladvies wordt gegeven door de docent in groep acht van de basisschool. In
De rapportage van dit onderzoek bestaat
het eerste onderzoek naar de Amsterdamse
uit drie onderdelen. Naast deze factsheet
schoolloopbanen werden de basisschooladviezen
is er een visualisatie ontwikkeld zodat
van de leerlingen vergeleken met de behaalde
iedereen zelf online aan de slag kan
Cito-scores. Vanaf schooljaar 2014/’15 is bij wet
met de data. Op deze manier is het
vastgesteld dat het basisschooladvies leidend is,
mogelijk om eigen onderzoeksvragen
daarom is besloten dit jaar alleen in te gaan op dit
te beantwoorden, op basis van de
deel van de startpositie van de leerlingen.
2
schoolloopbanen van leerlingen die zijn gestart op het VO in schooljaar 2007/’08.
Het deel van de leerlingen dat basisschooladvies
Het derde onderdeel van dit onderzoek
vwo krijgt groeit al jaren, van 18% in 2007 tot 24%
is een onderzoeksrapport waarin dieper
in 2014.3 Het aandeel leerlingen dat advies voor
wordt ingegaan op de schoolloopbanen
leerwegondersteunend onderwijs (LWOO) op
van de leerlingen uit cohort 2007/’08.
het vmbo kreeg nam in dezelfde periode af van
Hierin worden onderwerpen behandeld
18% tot 13%. In grote lijn is de verhouding laag-
als zittenblijven, het perspectief vanuit de
midden-hoog4 tussen 2007 en 2014 veranderd
basisschool en verdiepende analyses naar
van 32-23-44 tot 26-21-52. Het aandeel lage
school- en leerlingkenmerken die invloed
adviezen is dus gedaald van 32% tot 26% en
hebben op de schoolloopbanen.
het aandeel hoge adviezen is in zeven jaar tijd gestegen van 44% tot 52%. Deze stijging van hoge basisschooladviezen is opmerkelijk. Het aandeel havo, havo/vwo en vwo adviezen ligt in
wordt behaald op hetzelfde niveau als het
Amsterdam inmiddels hoger dan landelijk. In 2012
basisschooladvies of op een hoger niveau,
kreeg 50% van de Amsterdamse leerlingen een
eventueel met een jaar vertraging. Het is de
hoog basisschooladvies, tegenover 47% landelijk.5
bedoeling periodiek de VO-schoolloopbanen
Tegelijkertijd ligt de gemiddelde Cito-score
in Amsterdam te monitoren en daarover te
in Amsterdam juist lager dan het gemiddelde
rapporteren in een factsheet als deze. Dit jaar
landelijk (534 tegenover 535).6 Dit is in lijn met
kan een eerste vergelijking worden gemaakt:
de uitkomst van het onderzoek van de Inspectie
van het eerste cohort (2007/’08) en het tweede
van het Onderwijs, dat op scholen in stedelijke
cohort (2008/’09) wordt de situatie tot in het
gebieden vaker hogere basisschooladviezen
zesde leerjaar met elkaar vergeleken.
worden gegeven dan verwacht wordt op basis van
de Cito-toets.7
De startsituatie: toename aandeel basisschooladvies vwo
Eindbeeld: ongeveer twee derde van
De startpositie van leerlingen aan het
de leerlingen haalt diploma in het VO
voortgezet onderwijs bestaat uit twee delen,
In figuur 3 wordt het eindpunt (tot in het zevende
het basisschooladvies en de Cito-score. Het
schooljaar) weergegeven van de leerlingen die in het VO zijn gestart in schooljaar 2007/’08. Het grootste deel, zo’n twee derde van de leerlingen, heeft een diploma op één van de niveaus in het
Figuur 2 Basisschooladviezen leerlingen groep 8 Amsterdam, 2007-2014* 30
VO gehaald. Ongeveer 5% van de leerlingen
%
volgde met wat vertraging in schooljaar 2013/’14
25
nog onderwijs op niveau havo of vwo. Zo’n 10% heeft geen diploma gehaald op het VO maar wel
20
op het MBO, vooral op MBO-1 niveau (7%). Dan 15
is er nog een groepje leerlingen dat geen diploma heeft gehaald op het VO en in 2013/’14 onderwijs
10
volgde op het MBO (6%). Tot slot is er nog een
5
groep leerlingen (13%) die geen diploma heeft gehaald op het VO of MBO in Amsterdam en die
0 2007
2008
2009
2010
2011
praktijkonderwijs
lwoo
vmbo-bkg
havo en havo/vwo
vwo
kopklas
*Vanaf 2010 exclusief instromende kopklasleerlingen
2012
2013
2014
vmbo-t en vmbo-t/havo
in schooljaar 2013/’14 ook geen onderwijs meer volgde in Amsterdam.
bron: DMO
3
Figuur 3 Eindpunt van leerlingen gestart in het VO in 2007/’08, gevolgd tot in 2013/’14 (7e schooljaar) 18
%
16 14 12 10 8 6 4 2 0
diploma mbo1
diploma mbo2
diploma vmbo-b
diploma vmbo-k
diploma vmbo-gt
diploma havo
diploma vwo
diploma mbo3/4
volgt nog onderwijs
nog op geen diploma/ mbo volgt geen onderwijs meer in Amsterdam
Twee derde van de leerlingen
leerlingen een succesvolle schoolloopbaan.
heeft succesvolle schoolloopbaan
Daarnaast stroomt 23% van de leerlingen af naar
Van alle kinderen die in 2007/’08 in het
een lager niveau en 10% heeft (nog) geen diploma
Amsterdamse VO begonnen zijn heeft 41% een
gehaald.
diploma gehaald op het niveau dat geadviseerd was, binnen de tijd die daarvoor staat. Dit is
Hierbij geldt als eindpunt het hoogst behaalde
dus in vier jaar voor vmbo (examen in schooljaar
diploma binnen het VO of (als er geen diploma
2010/’11), in vijf jaar voor havo (examen in
op het VO is behaald) het eerste diploma
schooljaar 2011/’12) en in zes jaar voor vwo
dat is behaald op het MBO. Als een leerling
(examen in schooljaar 2012/’13). Dertien procent
bijvoorbeeld eerst een vmbo-t diploma behaald
blijft een keer zitten, maar haalt wel een diploma
heeft en hierna opstroomt naar havo en daar ook
op het geadviseerde niveau, 11% stroomt op
een diploma behaalt, dan telt het havo diploma
(eventueel met een jaar vertraging). Volgens onze
als eindpunt.
definitie heeft dus 66% van de Amsterdamse
Figuur 4 Behaalde diploma’s van leerlingen gestart in het VO in 2007/’08 gevolgd tot in 2013/’14, ten opzichte van bsa* vwo havo/vwo havo vmbo-t/havo vmbo-gt vmbo-k vmbo-b/k vmbo-b % 0
10
20
30
40
50
60
70
diploma behaald op niveau zonder vertraging diploma behaald op niveau met 1 jaar vertraging* diploma behaald boven niveau (incl. 1 jaar vertraging)*
* Bij leerlingen op vwo geldt dat een deel van hen nog op de middelbare school zit in schooljaar 2013/’14. De leerlingen die een jaar zijn blijven zitten op vwo, zitten in 2013/’14 in de zesde klas van het vwo. Dit geldt ook voor leerlingen die zijn opgestroomd naar het VWO.
80
4
Behaalde diploma’s (zie figuur 4)
Bsa vmbo-b/k meest succesvol en havo minst succesvol Vergeleken met de andere basisschooladviezen
Vmbo-b: 69% succesvol
hebben leerlingen met basisschooladvies havo
Van de leerlingen met basisschooladvies vmbo-b heeft 39% een
de minst succesvolle schoolloopbaan. Vooral het
diploma gehaald binnen vier jaar en 3% deed er een jaar langer
aandeel van de leerlingen dat het havo diploma
over. Ruim een kwart van de leerlingen (27%) is opgestroomd naar
behaalt binnen vijf jaar is met 24% erg laag.
een hoger niveau, eventueel met een jaar vertraging.
Leerlingen met basisschooladvies vmbo-b/k hebben de meest succesvolle schoolloopbaan.
Vmbo-b/k: 78% succesvol
Deze leerlingen halen het vaakst een diploma
Van de leerlingen met basisschooladvies vmbo-b/k heeft 63% een
op het geadviseerde niveau binnen de tijd die
diploma gehaald binnen vier jaar en 6% deed er een jaar langer
ervoor staat. Dit kan zowel op niveau vmbo-b als
over. Dit kan zowel op niveau vmbo-b als op vmbo-k zijn. Negen
op vmbo-k zijn. Natuurlijk is de kans groter om
procent is opgestroomd naar een hoger niveau, eventueel met een
een diploma op het geadviseerde niveau te halen
jaar vertraging.
als een leerling een dubbel basisschooladvies heeft gekregen, zoals het basisschooladvies
Vmbo-k: 61% succesvol
vmbo-b/k. Maar ook vergeleken met de andere
Van de leerlingen met basisschooladvies vmbo-k heeft 38% een
dubbeladviezen (vmbo-t/havo, havo/vwo)
diploma gehaald binnen vier jaar en 3% heeft er een jaar langer
heeft een groter deel van de leerlingen met
over gedaan. Een vijfde van de leerlingen (20%) is opgestroomd
basisschooladvies vmbo-b/k een diploma op het
naar een hoger niveau, eventueel met een jaar vertraging.
geadviseerde niveau gehaald zonder vertraging (63% tegenover 46% en 41%).
Vmbo-gt: 60% succesvol Van de leerlingen met basisschooladvies vmbo-gt heeft 36% een
Eerste vergelijking cohorten: stabiel patroon
diploma gehaald binnen vier jaar en 10% deed er een jaar langer
De eerste twee cohorten, cohort 2007/’08 en
over. Veertien procent is opgestroomd naar een hoger niveau,
cohort 2008/’09 kunnen we inmiddels lang
eventueel met een jaar vertraging.
genoeg volgen om de schoolloopbanen van de leerlingen met elkaar te kunnen vergelijken.
Vmbo-t/havo: 69% succesvol
Het tweede cohort, cohort 2008/’09, kunnen we
Ongeveer de helft (46%) van de leerlingen met basisschooladvies
momenteel volgen tot in het zesde jaar (schooljaar
vmbo-t/havo heeft een diploma gehaald binnen vier jaar (op
2013/’14), maar zonder diplomagegevens van
vmbo-t) of binnen vijf jaar (op havo) en 19% heeft er een jaar langer
dat laatste schooljaar. Cohort 2007/’08 en cohort
over gedaan. Dit kan zowel op niveau vmbo-t als op havo zijn. Vier
2008/’09 zijn met elkaar vergeleken door bij beide
procent heeft een diploma behaald op het vwo (in 2012/’13) of zat
cohorten te kijken naar de eindstand in het zesde
met een jaar vertraging nog op het vwo in schooljaar 2013/’14.
schooljaar. Bij cohort 2007/’08 is dus gekeken tot in schooljaar 2012/’13 en bij cohort 2008/’09 tot in
Havo: 56% succesvol
2013/’14 (zie figuur 5).
Ongeveer een kwart van de leerlingen (24%) met basisschooladvies havo heeft het havo diploma behaald binnen vijf jaar (dus in
De vergelijking van beide cohorten laat zien
schooljaar 2011/’12) en 17% heeft er een jaar extra over gedaan.
dat deze cohorten een zelfde patroon volgen.
Daarnaast heeft 15% een diploma behaald op het vwo (in 2012/’13)
In beide jaren is het aandeel leerlingen per
of zat met een jaar vertraging nog op het vwo in 2013/’14.
basisschooladvies dat een diploma op, boven of onder niveau haalt ongeveer gelijk. Interessant is
Havo/vwo: 70% succesvol
om de komende jaren te volgen hoe dit zich zal
Van de leerlingen met basisschooladvies havo/vwo heeft 41% het
ontwikkelen.
havo diploma behaald binnen vijf jaar of het vwo diploma binnen zes jaar (dus in schooljaar 2011/’12 of in 2012/’13) en 29% heeft een
We zien echter voor één basisschooladvies
jaar extra gedaan op de havo of zat in schooljaar 2013/’14 nog op
een duidelijk verschil tussen de twee cohorten,
het vwo.
namelijk bij de leerlingen met basisschooladvies vmbo-gt (zie figuur 6). Van de leerlingen die zijn
Vwo: 73% succesvol
gestart in het VO in schooljaar 2008/’09 haalt
Van de leerlingen met basisschooladvies vwo heeft 57% een
een kleiner deel binnen vier jaar een diploma
diploma behaald binnen zes jaar en 16% volgde in schooljaar
op vmbo-gt niveau (dus zonder vertraging) dan
2013/’14 nog onderwijs op het vwo.
van de leerlingen die zijn gestart in schooljaar
5
2007/’08 (33% tegenover 41%). Een mogelijke
Figuur 5 Cohorten 2007/’08 en 2008/’09, tot in het zesde jaar van het VO
aangescherpte exameneisen van kracht zijn.8
xa m vm e n s bo •e xa ha men vo s
bs a 20 in 06 /’0 7
verklaring is dat er vanaf 1 augustus 2011
•e
De vmbo-gt leerlingen van cohort 2007/’08 deden in schooljaar 2010/’11 examen en hadden hier
cohort 2007/’08 /’1 11
examen deden, kan dit wel een rol hebben gespeeld. Bij dit verschil tussen de twee cohorten bij
xa m vm ens bo •e xa ha men vo s
20
uit cohort 2008/’09, die in schooljaar 2011/’12
20 6e 12/’ jaa 13 rV O
2
1 /’1 20
20
10
09
/’1
0
9 /’0 08 20
bs a 20 in 07 /’0 8
20 1e 07/’ jaa 08 rV O
dus nog niet mee te maken. Bij de leerlingen
vmbo-gt is het interessant om aan de hand van
•e
latere cohorten na te gaan of dit een incidenteel
cohort 2008/’09
verschil is of een structurele verandering. /’1 12 20
20 6e 13/’ jaa 14 rV O
3
2 /’1 20
20
11
10
/’1
1
0 /’1 09 20
20 1e 08/’ jaa 09 rV O
Komende jaren wordt het mogelijk om ook op andere niveaus de schoolloopbanen te vergelijken, zoals bijvoorbeeld op het niveau van de verschillende typen scholen. bron: O+S
Figuur 6 Behaalde diploma’s van twee cohorten leerlingen gevolgd tot in 2012/’13 (cohort 2007/’08) en tot in 2013/’14 (cohort 2008/’09), ten opzichte van bsa*
vwo
2008/’09
havo/vwo
2007/’08 2008/’09 2007/’08
havo
2008/’09
vmbo-t/ havo
2008/’09
vmbo-gt
2007/’08
2008/’09
2007/’08
2007/’08
% 0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
diploma behaald op niveau zonder vertraging diploma behaald op niveau met 1 jaar vertraging diploma behaald boven niveau (incl. 1 jaar vertraging) * Van de vwo leerlingen zijn hierbij nog geen eindexamengegevens bekend, deze leerlingen hebben aan het einde van schooljaar 2013/’14 examen gedaan en deze gegevens zijn niet meegenomen in het onderzoek. Dit geldt ook voor de havo leerlingen die een keer zijn blijven zitten.
Noten 1 O+S, Schoolloopbanen Basisrapport: Hoe het de Amsterdamse leerlingen vergaat in het voortgezet onderwijs, Amsterdam, april 2013.
5 Inspectie van het Onderwijs, De kwaliteit van het basisschooladvies, augustus 2014. 6 In tegenstelling tot de ontwikkeling van het basisschooladvies is
2 www.os.amsterdam.nl/visualisatie/
de gemiddelde Cito-score zowel landelijk als in Amsterdam stabiel
3 De basisschooladviezen zijn geanalyseerd op basis van het
door de jaren heen.
Cito-bestand van DMO. 4 Laag = vmbo-b/k (incl lwoo en pro); midden=vmbo-gt en vmbo-t/havo; hoog = havo, havo/vwo en vwo.
7 Inspectie van het Onderwijs, De kwaliteit van het basisschooladvies, augustus 2014. 8 www.examenblad.nl/onderwerp/ aangescherpte-exameneisen-in-het/2012
6
Colofon Bureau Onderzoek en Statistiek (O+S) Oudezijds Voorburgwal 300 1012 GL Amsterdam Telefoon 020 251 0333
[email protected] www.os.amsterdam.nl Auteurs: Merel van der Wouden MSc en Lotje Cohen MSc Opdrachtgever: Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO)
