Monitor Arbeid en Gezondheid update eerste halfjaar 2013 Cijfers & trends over ´Inzetbaarheid van werknemers´
Oktober 2013
1
Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................ 3 Belangrijkste resultaten/bevindingen........................................................................................ 5 Verzuimpercentage ....................................................................................................................... 5 Algemene parameters ............................................................................................................. 5 Verzuim naar leeftijd................................................................................................................ 6 RI&E-implementatie ..................................................................................................................... 7 Samenvatting/Beschouwing .......................................................................................................... 8 Verzuimpercentage ....................................................................................................................... 8 Implementatie van de RI&E ...................................................................................................... 9
Oktober 2013
2
Inleiding In de Monitor Arbeid en Gezondheid bundelt Gezond Transport periodiek cijfermatige informatie over het thema arbeid en gezondheid in de sector Transport en Logistiek. De gegevens zijn een kompas bij het opstellen en bijsturen van beleid op sectoraal en bedrijfsniveau over de inzetbaarheid van werknemers. Gezond Transport heeft zes indicatoren benoemd die inzicht geven in de inzetbaarheid van mensen en van factoren die daarop van invloed zijn. Bronnen voor deze kengetallen zijn eigen databases van Gezond Transport en publicaties van derde partijen zoals het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, TNO, UWV etc. Op elke indicator publiceert Gezond Transport in deze Monitor Arbeid en Gezondheid de meest recente beschikbare cijfers. In onderstaand schema staan de thema’s toegelicht en staat de periodiciteit vermeld. Voor 2 van de zes indicatoren zijn, ten opzichte van de Monitor Arbeid en Gezondheid 2012, nieuwe gegevens voorhanden: verzuimpercentage en RI&E-implementatiedichtheid. De meest actuele gegevens zijn opgenomen in deze Monitor – de update voor het eerste halfjaar van 2013.
Oktober 2013
3
Het overzicht hieronder bevat een uitwerking van de zes kengetallen met periodiciteit van de updates: Kengetal
Berekening/ definitie
Reden waarom dit kengetal relevant is
1
Verzuimpercentage
% van verzuimdagen op kalenderdagen
2
WGA/WIA instroom
% gekeurd WIA WGA van totaal werknemers
3
Gezondheid /leefstijl
4
RI&E implementa tiedichtheid
BRAVO-scores (Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding, Ontspanning) & BMI-scores (Body Mass Index) % bedrijven met RI&E op totaal aantal RI&E-plichtige bedrijven
5
Leeftijdsopbouw
Verdeling van werknemers over leeftijdscategorieën
6
Instroom/ Uitstroom
% intredende schoolverlaters en zij-instroom op totaal werknemers % vertrek door pensioen, WIA, loopbaan, ontslag etc. op totaal wns (dus minus prepensioen en WGA)
Medewerkers die ziek zijn, zijn niet (of verminderd) inzetbaar. Verlaging van het percentage (naar leeftijdsgroep) kan mede worden gebruikt voor evaluatie van effectiviteit van beleid rond duurzame inzetbaarheid. Naast kosten die op conto van werkgever komen, geeft dit getal een indicatie over hoe de sector zich verhoudt tot andere sectoren op vlak van werkhervatting van gedeeltelijk arbeidsgeschikten. Dit is een indicatie voor de inzetbaarheid. De scores rondom gezondheid en leefstijl zijn een belangrijke peilstok voor inzetbaarheid van werknemers. BRAVO wordt gezien als geaccepteerde indicator voor gezond leven; BMI als indicator voor de gevolgen van een leefstijl en kosten ervan. Het hebben van actuele RI&E met plan van aanpak is niet alleen van belang om aan wettelijke verplichting te voldoen. Door het uitvoeren van een RI&E ontstaat ook inzicht in bedrijfsspecifieke arbeidsrisico’s die van invloed zijn op de duurzame inzetbaarheid van medewerkers: de basis voor formuleren van een inzetbaarheidsbeleid. Geeft aan om hoeveel mensen het gaat in de verschillende leeftijdscategorieën en een tendens daarin (bv een toename in de groep ouderen en een uitgestelde pensioenleeftijd). Dit is een maatstaf voor mate van vergrijzing en ontgroening in de sector en daarmee voor urgentie van beleid voor duurzame inzetbaarheid. Trends in dit kengetal kunnen effecten van beleid zichtbaar maken. En helpen om trends in andere kengetallen te duiden. Instroom is een maatstaf voor de mate waarin de sector erin slaagt ‘nieuw bloed’ aan te trekken. Mogelijk ook een graadmeter voor de aantrekkelijkheid van de sector. Uitstroom is een maatstaf om vast te stellen of de sector erin slaagt medewerkers te behouden, dus te voorkomen dat men, bv door te zware arbeidsomstandigheden, kiest voor andere baan. Cijfers en trends daarin winnen aan kracht als ze kunnen worden vergeleken met die van andere sectoren.
Oktober 2013
Periodicitei t van update Halfjaarlijks
Jaarlijks
Jaarlijks
Halfjaarlijks
Jaarlijks
Jaarlijks
4
Belangrijkste resultaten/bevindingen
Verzuimpercentage (bron: Verzuim Management Systeem Gezond Transport) Algemene parameters Verzuimparameter Gemiddeld verzuimpercentage (%) Gemiddelde verzuimduur (dagen) Meldingsfrequentie
eerste halfjaar 2012 4,14
2012 totaal
juli 2012 – juli 2013
4,05
eerste halfjaar 2013 4,02
27,12
28,16
22,76
31,34
0,7
0,61
0,75
0,60
3,98
Opnieuw is het verzuimcijfer over het eerste halfjaar van 2013 lager dan het verzuimcijfer over de eerste helft van 2012 nl. 4,02% ten opzichte van 4,14%. Dat geldt ook als we het cijfer vergelijken met het overall ziekteverzuimpercentage voor heel 2012 (4,05%). Als we kijken naar het voortschrijdend verzuimcijfer over de afgelopen 12 maanden (juli 2012 t/m juni 2013) is de daling zelfs nog groter (3,98%). Over de eerste helft van 2013 is de meldingsfrequentie nagenoeg gelijk aan die over het eerste helft van 2012 (0,75 ten opzichte van 0,7). De gemiddelde verzuimduur is ten opzichte van de vergelijkbare periode 2012 gedaald met 16% (van 27,12 dagen in 2012 naar 22,76 dagen in 2013). Hiermee is de gemiddelde verzuimduur zelfs gedaald (nl. 4%) onder het niveau van de vergelijkbare periode 2011 toen deze nog 23,83 dagen bedroeg. Opvallend verder is dat in het eerste halfjaar ook de verhouding kortdurend verzuim ten opzichte van langerdurend verzuim is veranderd. De stijging van het aandeel lang (langer dan 42 dagen) en extra lang verzuim (langer dan 1 jaar) in het totale verzuim dat we de afgelopen jaren constateerden, zette zich niet voort in de eerste helft van 2013. In het eerste halfjaar van 2012 was nog 74,7% van het verzuim langer dan 42 dagen, in de eerste helft van 2013 is dit percentage gedaald met 6% naar 69,9%. Ook het aandeel verzuim langer dan 1 jaar (binnen de categorie langdurig verzuim) is vooralsnog in de eerste helft van 2013 lager dan in de eerste helft van 2012 (25,8% in 2013 versus 28,2% in 2012). Dit ondanks het feit dat het in de eerste helft 2013 nog steeds ruim 3% hoger is dan het vergelijkbare percentage over 2011.
Oktober 2013
5
Verzuim naar leeftijd
Verzuimpercentages per leeftijdscategorie 01-07-2012 t/m 30-06-2012 vs. 01-07-2012 t/m 30-06-2012
Verzuimpercentages 1 juli t/m 30 juni 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 < 18 18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 > 65 Verzuim% 1 juli 2011 t/m 30 juni 2012 Verzuim% 1 juli 2012 t/m 30 juni 2013 Het feit dat het verzuim in duur toeneemt naarmate de leeftijd toeneemt, is een bekend gegeven. Het verzuim onder ouderen is vaak langer en complexer van aard, zodat ouderen vaak meer dagen verzuimen. In de meeste leeftijdscategorieën (6 van de 11) vonden geen grote veranderingen plaats in het verzuimpercentage indien beide periodes met elkaar worden vergeleken [het verschil was 0,2% of minder]. De leeftijdscategorieën waar het percentage meer dan 0,2% daalde, waren 30-34, 50-54 en 60-64, met dalingen van resp. 0,27, 0,31 en 0,29%. In de categorieën <18 en >65 was sprake van een (aanzienlijke) stijging nl. 0,31% resp. 0,66%. Hierbij moet wel worden aangetekend dat het weliswaar een grote stijging in percentage is maar dat de absolute verzuimpercentages nog steeds de laagste zijn van alle categorieën (nl. 1,95 en 2,14% in de periode medio 2012 tot medio 2013.)
Oktober 2013
6
RI&E-implementatie (bron: Branche RI&E van Gezond Transport) In de eerste helft van 2013 zijn 256 RI&E’s gestart. Hiermee komt het totaal aantal gestarte RI&E’s, sinds de start in 2007 met het KMO-instrument, op 2.329. In de eerste helft van 2013 waren 197 RI&E’s afgerond. Overzicht van het aantal gestarte RI&E’s in een bepaald jaar: Aantal van Jaartal (gestart)
KMO
2007 2008 2009 2010 2011 2012 Eerste halfjaar 2013 Eindtotaal
137 354 272 391 370 549 256 2.329
Overzicht van het aantal afgeronde RI&E’s in een bepaald jaar: Aantal van jaartal (afgerond) 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Eerste halfjaar 2013 Eindtotaal
KMO 42 316 270 282 297 403 197 1807
Het totaal aantal afgeronde RI&E’s bedraagt 78% van het totaal aantal gestarte (klaargezette) RI&E’s. Voor de vaststelling van de mate waarin gebruik wordt gemaakt van het brancheinstrument, wordt als referentiebestand gehanteerd het aantal bedrijven in de sector Transport en Logistiek met 5 of meer (binnenlandse) vergunningbewijzen. Dat waren er in 2012 in totaal 4103 (bron: TLN, Transport in cijfers, editie 2013). Hiervan uitgaande kunnen we concluderen dat thans ongeveer 56% van de bedrijven in onze sector bij het opstellen van hun RI&E gebruik heeft gemaakt van het brancheinstrument.
Oktober 2013
7
Samenvatting/Beschouwing Verzuimpercentage Het ziekteverzuimpercentage blijft, tegen de verwachting in, dalen. De dalende trend uit 2012 van het totaal aantal verzuimgevallen zet in de eerste helft van 2013 verder door. Met als resultaat een ziekteverzuimpercentage voor de eerste helft van 2013 van 4,02% en een voortschrijdend percentage van juli 2012-juli 2013 van 3,98%. De verwachting was dat de toenemende vergrijzing en het daarmee gepaard gaande langduriger verzuim eerder tot een stijging zou leiden. En tot een verlaging van met name het kortdurend verzuim. De cijfers van Gezond Transport laten een positieve ontwikkeling zien bij de bedrijven die voor verzuimbegeleiding zijn aangesloten. Het positieve beeld wordt bevestigd als ze worden vergeleken met de cijfers van het CBS (dé benchmark). Dat meldt voor ‘Alle bedrijfstakken’ voor het eerste kwartaal van 2013 een gemiddeld ziekteverzuimpercentage van 4,5 procent en voor het tweede kwartaal 2013 3,8% (gemiddeld voor eerste helft 2013 4,15%). En voor ‘Vervoer en opslag’ (een andere definitie dan de sector ‘Transport en Logistiek’ maar inclusief het ‘beroepsgoederenvervoer over de weg’ en daarmee waarschijnlijk de best bruikbare ‘benchmark’ voor onze ziekteverzuimcijfers) meldt het CBS voor het eerste kwartaal van 2013 een gemiddeld ziekteverzuimpercentage van 4,7 procent en voor het tweede kwartaal 2013 4,4% (gemiddeld voor eerste helft 2013 4,55%). Welke cijfers we ook nemen ter vergelijking: de cijfers van Gezond Transport zijn gunstiger. Uitsplitsing van de ziekteverzuimcijfers voor de sector Transport en Logistiek naar leeftijd laat wederom zien dat het verzuimpercentage duidelijk toeneemt naarmate de leeftijd van de werknemers hoger wordt. Hier betreft het cijfers van medio 2012 – medio 2013 die worden vergeleken met die van medio 2011 – 2012. In de meest recente cijfers ligt de uitschieter (7,2%) in de groep van 60 tot 64 jaar. Deze is weliswaar licht gedaald ten opzichte van 2012 (7,61) maar is nog steeds hoog. Het overall beeld voor de eerste helft 2013 is vergelijkbaar met dat voor dezelfde periode in 2012. In twee leeftijdscategorieën (>18 en <65) was sprake van een (aanzienlijke) stijging nl. 0,31% resp. 0,66%. Hierbij moet wel worden vermeld dat het weliswaar een grote stijging in percentage betreft maar dat de absolute verzuimpercentages nog steeds de laagste zijn van alle categorieën (nl. 1,95 resp. 2,14% in de periode medio 2012 tot medio 2013.) In termen van acties blijft een focus op de inzetbaarheid van medewerkers in de groep van 40-59 gerechtvaardigd. Zeker gezien het feit dat het gemiddelde percentage verzuim bij de categorieën met een hogere leeftijd toeneemt. En zeker gegeven het feit dat de gemiddelde leeftijd van de Nederlander en ook die van de Nederlandse werknemer gestaag stijgt. De overall constatering is dat het lang verzuim hoog is (nog steeds bijna 70% van het totaal; 69,9% verzuimt 43 dagen of meer en 28,2% zelfs 366 dagen of meer). Investeren in lang verzuim levert het meeste op, zowel in inzetbaarheid van de individuele medewerkers als in geld en een gezonde bedrijfsvoering.
Oktober 2013
8
Implementatie van de RI&E Het is de ambitie van Gezond Transport dat in 2014 50% van de bedrijven met 5 of meer vergunningbewijzen gebruik maakt van ons branche RI&E instrument. Hierdoor raakt de bijbehorende RI&E-database steeds beter gevuld, welke vervolgens een overzicht van actuele knelpunten biedt en een basis om hierop sectoraal beleid vast te stellen. Tevens zien we het hebben van een actuele RI&E met bijbehorend plan van aanpak voor een bedrijf als de basis om preventief met duurzame inzetbaarheid aan de slag te gaan. Het biedt immers inzicht in bedrijfsspecifieke arbeidsrisico’s en mogelijkheden tot verbetering. Op basis van onze RI&E cijfers, die aantonen dat thans ongeveer 56% van bedoelde bedrijven in onze sector bij het opstellen van hun RI&E gebruik heeft gemaakt van het branche-instrument, kunnen we stellen dat we ons streefcijfer voor 2014 inmiddels hebben overtroffen. Onze uitdaging zal nu zijn om de bedrijven te bereiken die nog geen RI&E hebben. Veelal zijn dat de kleine(re) bedrijven. Zij zijn nog niet overtuigd van de meerwaarde ervan. Het hebben van een RI&E 2.0 [de ontzorg-variant voor kleine bedrijven] zal hierbij zeker helpen evenals onze deelmarkt specifieke uitrol. Verder zullen de advieskwaliteiten van onze RI&E adviseurs het werk moeten doen, ondersteund door onze expertise rondom kosten en baten en het hebben van een besparingscalculator voor onze sector.
Oktober 2013
9
