DigitalSocietyMonitor. "Cijfers en trends over de Digitale Agenda van Nederland"

DigitalSocietyMonitor "Cijfers en trends over de Digitale Agenda van Nederland"

Digital Society Monitor 2014 Uitgegeven door het eSociety Platform Nederland Mogelijk gemaakt door: - eSociety Platform - Provincie Noord-Brabant - Digitale Steden Agenda - Stratix - Reggefiber - RBCIF - Glasvezel Gemeente - BTG / TMA

Digitale Steden Agenda

Marktgegevens - Stratix Consulting Redactie – Shoot Communications, eSociety Platform Vormgeving - Shoot Communications Eindredactie – Karel Helsen, Barbara Zwaaneveld Het eSociety Platform brengt uiteenlopende partijen bij elkaar die gezamenlijk innovatieve ontwikkelingen stimuleren ter bevordering van economische groei, werkgelegenheid en welzijn. Dit zijn innovatieve ontwikkelingen op het gebied van ICT, digitalisering en supersnel internet. Stratix Consulting is al meer dan 20 jaar een hoogwaardig, multidisciplinair en onafhankelijk advies-bureau met een focus op elektronische communicatiediensten en -infrastructuren. De dienstverlening bestaat onder andere uit strategievorming en business development, technology consulting, advies op het gebied van regelgeving, en marktonderzoek en -analyse.

Inhoudsopgave Inhoudhoudsopgave

3

1 Inleiding en verantwoording

5

2 Digital Society in nationaal en internationaal perspectief

6

2.1 Digitale Agenda EU

6

2.2 Digitale Agenda Nederland

8

2.3 Stedenlink/Digitale Steden Agenda

10

2.4 Visie eSociety Platform

12

3 Digital Society Nederland: Stand van zaken

5 Belang Digital Society: Concurrentiepositie BV Nederland 5.1 Belang van e-skills

29

5.2 Concurrerend vermogen

31

5.3 Bedrijventerreinen

32

6 Trends en vooruitzichten

37

6.2 Vooruitzicht toepassingen/sectoren

40

14 14

3.2 Moderne infrastructuren

18

7 De route naar de digitale samenleving: Hoe nu verder? 7.1 Digitale Agenda Brabant

3.3 Belangrijkste ontwikkelingen in sectoren

21

7.2 eSociety Platform Nederland

25

4.1 Succes stories (semi-)overheid

25

4.2 Succes stories bedrijven

27

eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

37

6.1 Prognose infrastructuur en dataverkeer

3.1 Digitale ranking

4 Showcases: Succesvolle initiatieven uit de praktijk

29

8 Epiloog

3

43 43 48

54


2 Digital Society perspectief

3 Digital Society Nederland

4 Showcases

5 Belang Digital Society


7 De route naar de digitale samenleving

8 Epiloog

1

Inleiding en verantwoording Nederland moet uitgroeien tot het eSociety land van de wereld Willem Vermeend | Foto door Evert-Jan Daniels

Volgens nationale en internationale voorspellingen zal de Nederlandse economie de komende jaren lage groeicijfers laten

Voorwaarde is wel dat we de Digitale Agenda uitvoeren.

zien. Toverformules om onze economie op te peppen en harder

Dat wil zeggen: al die inspanningen en investeringen

te laten groeien bestaan niet. Niettemin wijzen internationale

doen die nodig zijn om de voordelen van ICT, internet

economische analyses uit dat het wel degelijk mogelijk de kans

en digitalisering voor de maatschappij en onze econo-

op extra groei te vergroten door volop en breed in te zetten op

mie volledig te benutten. Een supersnelle, toekomstvaste

de digitalisering van ons bedrijfsleven, overheden, onderwijs,

glasvezelinfrastructuur in heel Nederland maakt daar

zorginstellingen, enz.

onderdeel van uit.

Internet laat economieën groeien. De online wereld stimuleert

Optimale digitale voorzieningen in Nederland leveren

de werkgelegenheid, schept nieuwe banen en draagt bij aan

een belangrijke bijdrage aan:

welvaart en welzijn. Wie de digitale revolutie negeert,

• Een versterking van onze

mist kansen. Deze revolutie is in volle gang. Voor Nederland

ligt er de uitdaging om een koppositie na te streven op het

• duurzame economische groei

terrein van digitale toepassingen. Ons land zou moeten uit te

• extra werkgelegenheid

groeien tot dé eSociety van de wereld. Daarmee versterken we

• kwaliteitsverbetering én besparing in zorg,

onze concurrentiepositie, zijn we als vestigingsland aantrekkelij-

ker en realiseren we tegelijk een duurzame groei.


5

internationale concurrentiekracht,

onderwijs en overheidsdiensten




4 Showcases


2



8 Epiloog

Een absolute vereiste en eveneens één van de zeven aandachtsgebieden om met behulp van ICT een duurzame en concurrerende economie na te streven, betreft het

Digital Society in nationaal en internationaal perspectief

stimuleren van snelle en ultrasnelle toegang tot het internet voor alle huishoudens in Europa. Om deze ambitie waar te maken, heeft de Europese Commissie de volgende concrete doelstellingen opgesteld:

1. Snel breedband voor iedereen tegen 2020: alle Europese huishoudens moeten beschikken over

2.1 Digitale Agenda voor Europa

breedband met een snelheid van 30 Mbps of

De Digitale Agenda voor Europa is de strategie van de EU om

meer;

met behulp van digitale technologieën een bijdrage te leveren

2. Ultrasnel breedband tegen 2020: 50% van de

aan duurzame economische groei en sociale welvaart. Het is één van de zeven vlaggenschipinitiatieven in het kader van Europa

Europese huishoudens moet beschikken over een

2020 om slimme, duurzame en inclusieve groei te realiseren.

verbinding met een snelheid van 100 Mbps of meer.

De Digitale Agenda voor Europa rust op zeven pilaren (randvoorwaarden) die belangrijk zijn om tot de gewenste

Om bovenstaande doelstellingen te bereiken heeft

slimme en duurzame groei te komen. Dit zijn onder meer het

Eurocommissaris Kroes, belast met de portefeuille Digitale

creëren van één Europese digitale markt, het verbeteren van de

Agenda, de afgelopen jaren diverse maatregelen genomen

digitale kennis en vaardigheden van Europese burgers en het

en aangekondigd. Deze maatregelen behelzen onder meer

verhogen van publieke investeringen in ICT-onderzoek. Met de

het vrijmaken van Europese fondsen voor investeringen in

plannen moet voorkomen worden dat Europa de aansluiting mist

(super)snel breedband en het maken van nieuwe weten

met Noord Amerika en Azië op het gebied van ICT en innovatie.

regelgeving ter stimulering van breedband uitrol. De belangrijkste maatregelen worden hieronder kort besproken.

"Een hoogwaardige en toekomstvaste breedbandinfrastructuur voor alle Europeanen" eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

In oktober 2011 heeft de Europese Commissie een kredietfaciliteit gelanceerd voor de periode 2014-2020. Uit deze ‘project bonds’ moest 9,2 miljard euro worden gebruikt om breedband en digitale diensten te helpen ontwikkelen. In februari 2013 werd het voorziene breedbandbudget in

6




4 Showcases




8 Epiloog

het kader van het Europese begrotingsakkoord gekort tot 1 mil-

Ten slotte legde Kroes afgelopen september (2013) de

jard euro, een bedrag overigens dat exclusief zal worden gebruikt

nieuwe telecomvoorstellen voor het creëren van één

voor de ontwikkeling van digitale diensten. Deze ingreep maakt

Europese digitale markt ter goedkeuring voor bij het

dat de mogelijkheden voor EU financiering voor infrastructuur-

Europees Parlement. Daarin zijn ook enkele voorstellen

projecten in de nieuwe budgetperiode 2014-2020 zeer beperkt

opgenomen ter bevordering van breedband uitrol,

zal zijn.

waaronder een gecoördineerde toewijzing van spectrum in heel Europa, waardoor mobiele aanbieders efficiëntere

Eveneens in oktober 2011 heeft Kroes twee openbare raadple-

investeringsplannen kunnen ontwikkelen en Europeanen

gingen gehouden om de wholesale toegang tot kopernetwerken

betere toegang moeten krijgen tot snelle mobiele (breed-

tegen het licht houden. Netwerkeigenaren zouden niet geneigd

band)netwerken als 4G en Wi-Fi. En werd de (reeds in

zijn om in glasvezel te investeren, omdat ze nog genoeg aan hun

2012 aangekondigde) aanbeveling gedaan inzake non-

kopernetwerk kunnen verdienen. Het vermoeden bestaat dat de

discriminatie en kostenmethodologieën voor toegang tot

tarieven voor de huidige kopernetwerken dusdanig hoog zijn,

breedbandnetwerken, dat erop gericht is de concurrentie

dat deze een negatieve prikkel vormen voor de uitrol van zoge-

te bevorderen en investeringen in breedband

noemde Nieuwe Generatie Netwerken (NGN). De resultaten van

aantrekkelijker te maken.

de raadpleging zijn in de zomer van 2012 gepresenteerd in een beleidsnota. Als gevolg hiervan zal er een nieuw

2.1.1 Europa en ICT diensten

wetsvoorstel door de Eurocommissaris worden ingediend.

Van de zeven pilaren waarop de Digitale Agenda voor

Eén van de belangrijkste aanbevelingen in het wetsontwerp

Europa rust, zijn er 3 sterk gericht op dienst-ontwikkeling.

betreft een aanbeveling over non-discriminatie door het garan-

We lopen ze kort langs.

deren van gelijkwaardige toegang tot gevestigde netwerken

Onderzoek en Innovatie

door alternatieve aanbieders.

Europa wil investeren in ICT onderzoek, om ervoor te Begin 2013 kondigde Eurocommissaris Kroes een tienpuntenplan

zorgen dat de beste ideeën kunnen worden uitgewerkt tot

aan voor de tweede helft van de Digitale Agenda, waarbij de

vermarktbare producten en diensten. Door deze investe-

focus lag op de uitrol van (super)snel breedband. In navolging

ring te doen werkt Europa innovatie in de hand en zal de

daarop publiceerde de Commissie in februari 2013 een nieuwe

ICT dienstontwikkeling in een stroomversnelling komen.

versie van de richtsnoeren voor de toepassing van de staatsteun-

Op dit moment is de investering van de EU in ICT onder-

regels in het kader van de snelle uitrol van breedbandnetwerken

zoek nog minder dan de helft van wat de US investeren.

en werden eind maart 2013 nieuwe regels voorgesteld om de

Door de investeringen te verhogen wil de Digitale Agenda

kosten voor het uitrollen van snel internet met dertig procent

de competitieve kansen van Europa be-houden, met be-

terug te dringen.

hulp van verhoogde coördinatie en eliminatie van Europa’s gefragmenteerde pogingen tot ICT ontwikkelingen.


7




4 Showcases




8 Epiloog

Binnen de Digitale Steden Agenda wordt op kleine schaal

De bovengenoemde maatschappelijke uitdagingen waar

gewerkt aan deze ambitieuze doelstelling, door vraaggestuurd

de EU Agenda zich op concentreert zijn te-rug te vinden

op zoek te gaan naar slimme en innovatieve oplossingen.

in een aantal concrete thema’s van de Digitale Steden

Door de betrokken partijen te motiveren worden goede en

agenda: Groene Stad waar duur-zaamheid de focus krijgt,

vermarktbare oplossingen bedacht die kunnen worden

Zorgende Stad waar zorg in de breedste zin van het woord

opgeschaald naar nationaal en zelfs Europees niveau.

centraal staat, en Regelluwe Stad, waar hard gewerkt wordt aan een efficiënte en effectieve dienstverlening van de Ne-

Vergroten digitale vaardigheden

derlandse gemeenten.

Meer dan 50% van de Europeanen gebruikt het internet dagelijks. Tegelijkertijd echter heeft 30% van de Europeanen nog nooit

2.2 Digitale Agenda voor Nederland

internet gebruikt. Nu de digitale toepassingen sneller en sneller

Het ICT beleid van de Nederlandse overheid is vastgelegd

worden ontwikkeld, is het van groot belang dat alle Europeanen

in de Digitale Agenda.nl 2011-2015 en richt zich op de

de vaardigheden hebben om met deze toepassingen om te gaan.

bijdrage die ICT kan leveren aan de economische groei in

Met het vergroten van digitale vaardigheden voorkomen we een

Nederland. Het beleid sluit nauw aan op de ambities van

digitale scheidslijn en stellen we zeker dat iedereen in de digitale

Europa, zoals verwoord in de Europese Digitale Agenda.

maatschappij kan meekomen.

Het kabinet heeft verschillende aandachtspunten benoemt, die zich onder meer richten op efficiencywinst en groei-

Het programma digivaardigheden binnen het thema Lerende Stad

kansen voor het bedrijfsleven door de inzet van ICT, het

van de Digitale Steden Agenda start de verspreiding van digitale

verbeteren van de digitale veiligheid en het investeren in

vaardigheden op lokaal niveau, door met onderwijspartijen en

ICT onderzoek en innovatie. Afgelopen zomer verscheen

gemeenten op zoek te gaan naar toepassingen die de Nederlandse

een tussentijdse evaluatie van de vorderingen van de

bevolking helpen bij het ontwikkelen van digivaardigheden.

Nederlandse ICT ambities.

Voordelen van ICT voor de Europese maatschappij

"Nederland pleit voor een snelle en open breedbandinfrastructuur"

Digitale technieken bieden enorm veel mogelijkheden om uitdagingen in ons dagelijks leven aan te gaan. De Digitale Agenda van Europa concentreert zich op de inzet van ICT bij duurzaamheidsvraagstukken, de ondersteuning van oudere inwoners, de transitie van de zorgsector en het verbeteren van overheidsdienstverlening. Ook in de de culturele hoek kunnen ICT oplos-

Op het gebied van breedband geeft het kabinet in de

singen veel voordelen bieden zoals bijvoorbeeld het digitaliseren

Digitale Agenda.nl aan hoe Nederland kan wor-den voor-

van al Europa’s cultureel erfgoed, waardoor iedereen hiertoe

zien van een snel en open internet. Daarbij onderschrijft de

online toegang heeft.

Nederlandse overheid de Europese breedbandambities


8




4 Showcases




8 Epiloog

voor 2020, maar geeft tegelijkertijd aan dat zij hier in eerste in-

leg om gemeenschappelijkheden en verschillen qua aanpak

stantie vooral een taak ziet weggelegd voor marktpartijen.

van het breedbanddossier door de verschillende provincies

De Rijksoverheid is daarbij hoofdzakelijk regelge-ver en toezicht-

uit te wisselen. Momenteel nemen de provincies Noord-

houder, die randvoorwaarden schept voor een efficiënt werkende

Brabant, Gelderland, Friesland en Overijssel hieraan deel.

markt die bedrijven stimuleert om in infrastructuur te investeren.

Een gezamenlijk optreden naar de Europese Commissie

Om de Nederlandse breedbandambities te kunnen waarmaken

(CEF) en naar instanties als de Europese Investeringsbank

heeft het kabinet verschillende concrete actiepunten benoemt in

(EIB) staat onder meer op de agenda, evenals de meest

de Digitale Agenda.nl, die er vooral op gericht zijn om

geschikte aanpak van de buitengebieden. Verschillende

heldere voorwaarden te scheppen om de uitrol van breedband

marktpartijen worden uitgenodigd hieraan bij te dragen.

te stimuleren. De belangrijkste ontwikkelingen worden Ten slotte onderzoekt EZ samen met marktpartijen en

hieronder besproken.

andere overheden de mogelijkheden om de kosten voor In juni 2012 publiceerde het Ministerie van Economische Zaken

het uitrollen van breedband te verlagen. Daarbij wordt

een vernieuwde handreiking ‘Goed op weg met breedband’,

onder meer gekeken naar de hoogte van leges die

waarin beschreven staat welke rol decentrale overheden

gemeenten vragen voor aanleg van breedband.

kunnen vervullen bij het stimuleren van de uitrol en het gebruik van (supersnel) breedband. Later is deze handreiking ook

2.2.1 Nederland en ICT diensten

omgezet in een website die gekoppeld is aan de Digitale Stede-

De huidige regering heeft in haar regeerakkoord een aantal

nagenda van Stedenlink.

doorbraakprojecten geformuleerd. Doel van deze projecten is de ontwikkelingen op dit vlak in een stroomversnelling te

Begin van 2013 is de wettelijke verplichting van netneutraliteit in

brengen door met verschillende grote partijen de handen

werking getreden dat aan (internet) dienstenaanbieders een

ineen te slaan. De doorbraakprojecten sluiten nauw aan bij

verbod oplegt om met gebruik van de door hen beheerste

de Europese Digitale Agenda, maar zijn tegelijk gericht op

netwerkdiensten de kwaliteit te beïnvloeden van zogenaamde

het verbeteren van de Nederlandse economie.

Over-The-Top-diensten (applicaties en content) die daarover

Onderwerpen zijn: het ICT innovatie in het MKB,

worden geleverd. Daarmee wordt voorkomen dat dienstenaan-

Open Geodata, het Ondernemingsdossier, Massaal digitaal,

bieders belemmeringen opleggen aan bepaalde internetdiensten

Onderwijs, Zorg, Energie en het Platform informatie-

die al dan niet concurrerend zijn met hun eigen diensten.

systemen topsectoren.

Momenteel werkt het Ministerie van Economische Zaken samen

Er is een sterke connectie tussen de doorbraakprojecten en

met provincies en gemeenten om breedband in het buitenge-

de Digitale Steden Agenda. Aangezien maatschappelijke

bied te stimuleren. In dat kader valt ook het interprovinciaal over-

innovatie op kleine schaal begint, vormt de Digitale Steden Agenda de daadkracht binnen de doorbraakprojecten op


9




4 Showcases




8 Epiloog

Open Data (ondergebracht in het thema Onze Stad), Onderne-

Zo vinden mensen die het probleem van dichtbij ervaren,

merschap (ondergebracht in het thema Bedrijvige Stad),

samen echt goede oplossingen.

Zorg (ondergebracht in het thema Zorgende Stad), Energie (ondergebracht in het thema Duurzame Stad) en Onderwijs

De DSA werkt vanuit een open source platform: alles wat

(ondergebracht in het thema Lerende Stad). Met de daadkracht

binnen ons programma gebeurt kan door iedereen worden

van de Digitale Steden Agenda en de capaciteit aanwezig binnen

gevolgd en gedeeld. Binnen DSA-projecten werken we in

de doorbraakprojecten om lokale initiatieven naar nationaal

co-creatie. Alle betrokkenen zijn dan samen eigenaar van het

niveau op te schalen is een sterke combinatie ontstaan die

probleem en iedereen denkt actief mee over een oplossing.

efficiënte en effectieve ICT dienstontwikkeling binnen Nederland

De oplossing is dus ook van iedereen! Dat is goed, want

kan realiseren.

wanneer iets door jouzelf bedacht is, vind je het belangrijk dat het goed wordt uitgevoerd. Zo komen we tot duurzame oplossingen waar iedereen echt wat aan heeft.

2.3 Introductie Digitale Steden Agenda

Spreekt onze manier van werken je aan?

Zowel op Europese als op nationale schaal liggen momenteel

Doe mee op www.digitalestedenagenda.nl

economische, maar vooral ook sociale uitdagingen. Daarover is in de vorige paragrafen van dit hoofdstuk al gesproken. Veel van

Zoals gezegd werkt de DSA momenteel op 8 verschillende

deze uitdagingen manifesteren zich op lokaal niveau. Hoe gaan

werkterreinen, de thema’s. Afhankelijk van de vraag uit de

we met elkaar om? Hoe kunnen we elkaar helpen? Door klein te

maatschappij zullen er in de toekomst thema’s bijkomen

beginnen en op lokaal niveau oplossingen te zoeken, zet de

en/of verdwijnen. We lichten de huidige thema’s even kort

Digitale Steden Agenda (DSA) de eerste stappen naar

toe, voor meer informatie verwijzen we u naar de website

oplossingen op nationaal en Europees niveau.

www.digitalestedenagenda.nl.

Ingewikkelde problemen binnen onze maatschappij vragen om

Zorgende Stad

innovatieve oplossingen. De Digitale Steden Agenda helpt

De zorg verandert en de rol van de burger daarin wordt

mensen om op een nieuwe manier samen te werken binnen

steeds groter. De Zorgende Stad, getrokken door gemeente

verschillende maatschappelijke thema’s. Denk aan de zorg, het

Enschede, houdt inwoners zo gezond en zelfstandig mogelijk.

onderwijs, duurzaamheid, burgerparticipatie of veiligheid. We

Dat vraagt om een ander soort samenwerking tussen be-

nodigen daarbij alle betrokken partijen uit om hun kennis en

woners, omgeving, zorgen welzijnsaan- bieders,

ervaring met elkaar te delen. Oude structuren en regels beperken

bedrijven en gemeenten. Samen wordt gewerkt aan

ons bij het vinden van oplossingen voor moderne problemen.

toepassingen die de zorg en de regie daarover weer dichter

De vele mogelijkheden van de digitale wereld helpen ons om

bij de mensen brengt.

interactie tussen burgers, bedrijven en overheden te vergroten.


10




4 Showcases




8 Epiloog

Thema Bedrijvige Stad

Daarnaast organiseert Onze Stad een Co-creatielab waar

De Bedrijvige Stad, getrokken door gemeente Eindhoven en

platformontwikkelaars, gemeenten en initiatiefnemers

Helmond, werkt aan een gezonde stadseconomie. Zo genereren we

samen komen voor het verder ontwikkelen en uitrollen van

inkomen en werkgelegenheid en houden we de stad in beweging.

online participatie-tools.

De Bedrijvige Stad zoekt samenwerk- ingsverbanden, om zo het lokale/regionale vestigings- en ondernemersklimaat te optimaliseren.

Thema Lerende Stad

Zo richt de Bedrijvige Stad zich bijvoorbeeld op het

Iedereen leert en blijft leren. De Lerende Stad, getrokken

Ondernemingsdos- sier en de Binnenstad 3.0.

door gemeente Deventer, haalt het maximale uit menselijk kapitaal en komt zo tot een kennisintensieve en creatieve en

Thema Regelluwe Stad

meer digitaliserende maatschappij. De Lerende Stad stimu-

De Regelluwe Stad zet in op een stad waar iedereen de ruimte heeft

leert actief het gebruik van innovatieve en digitale metho-

om te ondernemen. De Regelluwe Stad, getrokken door gemeente

des en helpt daarmee zo de kwaliteit van het Nederlands

Zoetermeer, focust op het terugdringen van regeldruk zodat men

onderwijs te verhogen.

sneller, beter en efficiënter zaken kan doen met de overheid. Dit gebeurt via oplossingen zoals eHerkenning (DigiD voor

Thema Open Netwerken

bedrijven), Ondernemer- spleinen, e-Factureren en het

De vrije toegang tot breedband internet via Next Generation

Bewijs van Goede Dienst.

Networks (NGN’s) is tegenwoordig een voorwaarde om volwaardig deel te kunnen nemen aan de maatschappij.

Thema Groene Stad

Open Netwerken legt de basis waarop vraag en aanbod

Een stad waar de lucht en het water schoon zijn, en waar duurzaam

van NGN diensten elkaar goed kunnen vinden. Met het

en efficiënt met energie wordt omgegaan. Daar maakt de Groene

stimuleren van moderne, open infrastructuur die overal

Stad, getrokken door gemeente Amers foort, zich sterk voor.

voor iedereen beschikbaar is, schept Open Netwerken

Een van de projecten is ‘Smart Grid: rendement voor iedereen’.

de randvoorwaarden.

Hier werken uiteenlopende stakeholders samen aan de ontwikke-

Thema Veilige Stad

ling van innovatieve dienstverlening rondom Smart Grids.

Veiligheid is een groot goed in de samenleving. Een veilige

Thema Onze Stad

omgeving is onmisbaar. De Veilige Stad, getrokken door

Onze stad, getrokken door gemeente Tilburg, richt zich op het

gemeente Den Haag, zet zich hiervoor in.

faciliteren van initiatieven van onderop, ondernemers en bewoners. Dit wordt onder andere gedaan door het stimuleren van open data.

Voor de fysieke en online omgevingen ontwikkelt de veilige

Een aantal succesvolle cases wordt opgeschaald.

stad nieuwe technologieën die preventie, monitoring en


11




4 Showcases




8 Epiloog

realtime toezicht bij risicovolle situaties mogelijk maken.

Impact van het internet is groot

Thema’s binnen de veilige stad zijn:

Als gevolg van de opmars van het internet krijgen ondernemers steeds meer te maken met buitenlandse klanten met een eigen

- Evenementenveiligheid

cultuur, maar ook met wereldwijde online concurrenten.

- Intelligence

Ondernemers die op deze ontwikkeling onvoldoende

- Bedrijventerreinen

inspelen lopen de kans omzet en winst te verliezen of

- Cyber security

zelfs om te vallen.

2.4 Digitalisering heeft ingrijpende gevolgen

Het internet beïnvloedt ook de arbeidsmarkt. Bij werving en selectie van personeel neemt het gebruik van het inter-

De opkomst van de tablet en smartphone economie.

net snel toe, onder meer via de sociale media. De werving

De wereldwijde razendsnelle digitalisering van onze samenleving

vindt ook steeds meer internationaal plaats. Met behulp

heeft in alle landen van de wereld een sterke invloed op alle be-

van het web zijn bedrijven wereldwijd op zoek naar talent-

langrijke beleidsterreinen, zoals de economische ontwikkeling,

volle medewerkers en bieden talenten zich via internetplat-

de werkgelegenheid en de overheidsfinanciën (belastingop-

forms zich zelf aan. In steeds meer landen neemt onder

brengsten). Landen die voorop lopen met internettoepassingen

werknemers het zogenoemde nieuwe werken toe.

kunnen daarmee extra economische groei creëren en nieuwe

Daarbij wordt gedoeld op het plaatsen tijdonafhankelijk

werkgelegenheid scheppen.

kunnen werken, ondersteund door moderne (mobiele)

Internet beïnvloedt onze wijze van denken, leren, werken en on-

technologie. Dit kan betekenen dat werknemers meer thuis

dernemen. Maar ook de arbeidsproductiviteit en welke bedrijven

werken of onderweg gebruik maken van speciale flexplekken

hun omzet kunnen vergroten of hun omzet in het internettijd-

met digitale voorzieningen.

perk juist zien teruglopen of zelfs niet meer kunnen overleven. Het wereldwijde web heeft invloed op de vraag waar onderne-

De opmars van online heeft ook gevolgen voor de onroe-

mers zich willen vestigen.

rend goedsector en winkelgebieden. De vraag naar kantoren, gebouwen en bedrijfsruimtes neemt af. Traditionele

Landen met de beste internetinfrastructuur beschikken daar-

winkelgebieden verliezen omzet aan webwinkels. Dat heeft

mee over een extra wervingskracht om nieuwe bedrijven en

tot gevolg dat verschillende winkels op het terrein van on-

kenniswerkers naar hun land te halen en bestaande bedrijven

der meer boeken, muziek, consumenten elektronica hun

te behouden. Het komende decennium zal vooral het mobiele

deuren moeten sluiten. Maar we zien ook creatieve oplos-

internet, het internet van smartphones en tablets, op een groot

singen waarbij in winkelgebieden met galsvezel- en wifi-

aantal terreinen een revolutie ontketenen; nu al aangeduid als de

netwerken ondernemers online en offline succesvol weten

smartphone-tablet economie

te combineren.


12




4 Showcases




8 Epiloog

Web heeft invloed op opleidingen en onderwijs. Wereldwijd neemt het online-onderwijs snel toe. De komende jaren krijgen we te maken met de opmars van het Internet of Things ook wel aangeduid als het Internet of Everything. In de nabije toekomst zullen steeds meer voorwerpen via chips en sen-

overal vandaan: van sociale netwerken, van aankooptrans-

soren met het internet verbonden worden. De verwachting is dat

acties, van gps-signalen van smartphones, van sensoren

wereldwijd in 2020 meer dan 50 miljard objecten aan het inter-

die worden gebruikt voor het verzamelen van klimaatgege-

net zijn gekoppeld. Deze zogenoemde smart products kunnen

vens, van digitale foto’s, van video’s.

via het internet worden aangestuurd.

Deze gegevens worden big data genoemd. Door de op-

Daarbij gaat het ondermeer om auto’s, straatverlichting, me-

komst van het Internet of Things zal deze datastroom nog

dische apparatuur, huishoudelijke apparaten (koelkast, verwar-

meer gaan toenemen. Overal neemt de opslag van big data

ming, magnetron, alarminstallaties, fitnesstoestellen, dijkbewa-

toe en wordt er gezocht naar methoden om deze data te

king, verkeersnavigatie, 3D-printers, enz. Het Internet of Things

gebruiken voor de bedrijfsvoering op verschillende

zal vooral in technische bedrijfssectoren leiden tot nieuwe bedrij-

terreinen, zoals marketing, e-commerce, verkoop- en inkoop-

vigheid en extra banen.

processen, reputatie management, kostenbesparingen enz. Op dit moment bestaat bij de meeste bedrijven nog geen

Ook cloud computing en zogenoemde big data zullen een steeds

duidelijkheid over de bedrijfswaarde en relevantie van hun

belangrijkere rol gaan spelen. De meeste bedrijven en overheden

big data voor de bedrijfsstrategie.

maken op dit moment nog gebruik van eigen ict-afdelingen die

Maar de verwachting is wel dat de bedrijfswaarde van deze

er voor zorg dragen dat informatie en software binnen de eigen

data bij een toenemend aantal bedrijven en organisaties zal

organisatie zijn opgeslagen en dat daarmee gewerkt kan worden.

toenemen naarmate er meer en betere computerprogram-

Die opslag vindt plaats op de harde schijf van computers en op

ma’s beschikbaar komen om deze data zodanig te

de interne server. In toenemende mate worden deze activiteiten,

analyseren dat er waardevolle informatie wordt gegene-

vooral bij grotere organisaties, geheel of gedeeltelijk uitbesteed

reerd die kan worden ingezet voor het optimaliseren van

aan partijen die zich gespecialiseerd hebben in cloud computing.

bestaande bedrijfsprocessen.

Uit Europees onderzoek blijkt dat 80% van de bedrijven die zijn

Dat vraagt veelal ook om het opzetten van een zoge-

over gegaan op vormen van cloud computing kostenbesparin-

noemde big data architectuur. De komende jaren zullen we

gen van 10% tot 20% behalen.

vooral bij internationale bedrijven een snelle toename zien van big datatoepassingen. De belangrijkste reden is het

Bedrijven en overheden vergaren steeds meer digitale informatie,

vergroten van de omzet; door een adequate analyse van

veelal aangeduid als data. Wereldwijd gaat het elke dag om 2,5

digitale bestanden krijgen ondernemers meer inzicht in het

triljoen bytes aan gegevens: ongeveer 90% van deze gegevens

gedrag van klanten en de mogelijkheid sneller te kunnen

zijn de afgelopen twee jaar gegenereerd. Deze gegevens komen

reageren op veranderingen in de markt.


13




4 Showcases



3


8 Epiloog

"Nederland consolideert hoge notering in internationale ICT ranglijsten"

Digital Society Nederland: Stand van zaken 3.1 Digitale Ranking Er bestaan diverse internationale ‘ICT-ranglijsten’ waarin de

Nederland dankt haar hoge scores veelal aan de

prestaties van landen op het gebied van ICT worden vergeleken.

hoge beschikbaarheid en kwaliteit van ICT infra-

Dergelijke ranglijsten geven een indicatie van de mate waarin ICT

structuur in Nederland en, mede daaruit volgend,

bijdraagt aan de concurrentiepositie van een land.

de hoge participatie en vaardigheden van de

Hiertoe wordt in de regel een score toegekend op basis van een

bevolking op het gebied van ICT. Ook op het

(groot) aantal indicatoren, welke betrekking hebben op de be-

gebied van kennisintensieve werkgelegenheid en

schikbaarheid van ICT voorzieningen en het vermogen om deze

omgevingsfactoren scoort Nederland goed met

effectief te benutten. Nederland staat al jaren hoog genoteerd in

haar Kenniseconomie.

de ICT-ranglijsten, zoals is geïllustreerd in Tabel 1.

Iets minder goed wordt er gescoord op gebied

Overigens worden alle onderzochte ranglijsten gedomineerd

van ICT gebruik en benutting door de overheid

door Europese landen (o.a. Scandinavische landen) met steeds

en in mindere mate door het bedrijfsleven.

minimaal 7 noteringen binnen de top 10.

Index

Bron/Auteur

Publicatie

Positie Nederland Huidige

Vorige

Networked Readiness Index (NRI)

World Economic Forum

The Global Information Technology Report (2013)

4 (van 144)

6 (van 142)

ICT Development Index (IDI)

International Telecommunication Union

Measuring the Information Society (2012)

6 (van 155)

7 (van 155)

BCG e-Intensity Index

Boston Consulting Group

Adapt and Adopt: Governments’ Role in Internet Policy (2012)

6 (van 85)

6 (van 50)

e-Government Development Index

United Nations

e-Government Survey (2012)

2 (van 190)

5 (van 183)

Tabel 1: Overzicht van de posities van Nederland in diverse ICT ranglijsten


14




4 Showcases




8 Epiloog

Daarnaast zijn ook de scores op gebied van dekking en gebruik

koploper en hoeft op ranglijsten van ITU en OESO enkel

van mobiele (breedband) netwerken niet bijzonder sterk en pres-

Zwitserland boven zich te dulden (met uitzondering van

teert Nederland op gebied van het prijsniveau en de betaalbaar-

dwergstaten als Liechtenstein en Monaco). Dit houdt in dat

heid van ICT ronduit matig.

binnen Nederland ongeveer 90% van de huishoudens gebruik maakt van een vaste breedbandaansluiting.

"Nederland

Ook op gebied van beschikbaarheid van breedband scoort Nederland extreem hoog. Volgens onderzoek van de

koploper op gebied van vaste breedband infrastructuur"

Europese Commissie is de dekking van breedband in Nederland 100%. Bovendien beschikt volgens hetzelfde onderzoek reeds 98% van de Nederlanders over toegang tot supersnel breedband, het zogenaamde ‘Next Genera-

Zoals hiervoor is aangegeven dankt Nederland de hoge positie op

tion Access’ (NGA). Hiertoe worden breedbandaansluitin-

internationale ICT ranglijsten met name aan een goede beschik-

gen gerekend die een snelheid kunnen bieden van

baarheid van hoogwaardige (vaste) breedbandinfrastructuur.

tenminste 30Mbps. Dit betreft o.a. aansluitingen op basis

Deze hoge beschikbaarheid is grotendeels het gevolg van de

van FTTH, VDSL en kabel (DOCSIS 3.0+). De hoge NGA

competitieve telecommunicatiemarkt in Nederland, welke histo-

dekking in Nederland is met name het gevolg van het sterk

risch gezien wordt gekenmerkt door sterke concurrentie tussen

ontwikkelde kabelnetwerk in Nederland. Eenzelfde beeld

kabel (DOCSIS) en DSL infrastructuren. Mede als gevolg hiervan

is zichtbaar in de penetratie van NGA aansluitingen, waar-

beschikt Nederland over een sterk ontwikkelde kabelsector.

voor geldt dat Nederland met circa 21 actieve NGA aansluitingen per 100 inwoners koploper is binnen de EU.

Figuur 1: Breedbandpenetratie gemeten naar aansluitingen per inwoners (Bron: Europese Commissie, bewerking Stratix)

Figuur 2: NGA penetratie gemeten naar aansluitingen per inwoners (Bron: Europese Commissie, Point Topic, bewerking Stratix)

Op het gebied van breedbandpenetratie behoort Nederland tot de absolute wereldtop. Nederland is met circa 40 actieve (vaste) breedbandverbindingen per 100 inwoners binnen de EU absolute eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

15




4 Showcases




8 Epiloog

"Uitrol van nieuwe breedband infrastructuur in Nederland blijft enigszins achter" De uitdaging voor Nederland ligt in het verdedigen van de sterke positie op gebied van breedbandinfrastructuur. Het risico is dat door de huidige sterk ontwikkelde breedbandinfrastructuur, de ontwikkeling en uitrol van nieuwe supersnelle breedbandtechnologieën achterblijft, waardoor de positie van Nederland verslechterd. Voor een dergelijke ontwikkeling kunnen reeds enkele voorzichFiguur 3: Wereldwijde FttH ranking naar percentage huishoudens met glasvezelabonnement (december 2012) (Bron: IDATE, FTTH Council Europe, bewerking Stratix)

tige aanwijzingen gevonden worden. Zo heeft volgens Eurostat 4,1% van de internetaansluitingen in Nederland een (aangeboden) snelheid van 100 Mbps of meer, waarmee Nederland binnen Europa slechts op een 8e plek is terug te vinden.

Daarnaast ondervindt Nederland de wet van de remmende

Eenzelfde beeld is zichtbaar in onderzoek van Akamai, waarbij

voorsprong. In veel landen waar nog nauwelijks breedband

Nederland in de ranglijst voor gemiddelde internetsnelheid per

infrastructuur aanwezig is, op basis van koper of coax, wordt

aansluiting is gezakt naar een 5e plaats.

direct overgegaan op glasvezel gebaseerd breedband. Door het gebrek aan concurrentie en regelgeving is er in

Duidelijker is het beeld dat wordt geschetst uit de wereldwijde

deze landen veel ruimte voor marktpartijen om een snelle

ranglijst voor penetratie van (actieve) glasvezelaansluitingen, uit-

uitrol te realiseren. Bovendien kan hiertoe door veel (Oost-)

gebracht door de FttH Council (zie Figuur 3). Met een penetratie

Europese landen aanspraak worden gemaakt op Europese

van rond de 5% zakt Nederland verder in deze ranglijst van de

fondsen welke bedoeld zijn om (dunbevolkte) gebieden, die

20e naar de 25e plaats.

onder normale marktomstandigheden onbediend zouden blijven, te voorzien van (supersnel) breedband internet.

Voor veel landen die voorop lopen in dekking en penetratie van glasvezel geldt overigens dat de (centrale) overheid uitrol actief

Hoewel Nederland slecht scoort op gebied van landelijke

stimuleert. In deze landen worden regelmatig significante pu-

dekking en penetratie van glasvezel is de bezettingsgraad

blieke investeringen gedaan ter bevordering van de uitrol van

van glasvezel wel relatief hoog. Met bezettingsgraad wordt

glasvezelnetwerken. In Nederland daarentegen, wordt de uitrol

de verhouding bedoeld tussen het aantal aangesloten huis-

nagenoeg volledig aan de markt overgelaten

houdens en het aantal actieve gebruikers. Voor Nederland geldt een bezettingsgraad van ongeveer 33% ten opzichte


16




4 Showcases




8 Epiloog

van een gemiddelde bezettingsgraad van slechts 21.5% voor de

Volgens een rapport van de Global mobile Suppliers Asso-

EU-27. Hieruit kan geconcludeerd wordt dat het daadwerkelijke

ciation (GSA) uit september 2013 waren er op dat moment

gebruik van glasvezel in Nederland aanzienlijk groter is dan in

213 commerciële 4G-netwerken actief in 81 landen en was

veel andere landen in Europa waar glasvezel is uitgerold.

de verwachting dat dit eind 2013 zou groeien naar 260 netwerken in 93 landen (2,8 per land). Volgens het rapport werd er op dat moment door 456 operators geïnvesteerd

"Nederland maakt inhaalslag op gebied van 4G"

in LTE netwerken in 134 landen (3,4 per land). Hieruit kan geconcludeerd worden dat Nederland het goed doet met 4 operators, die bovendien allen een landelijk dekkend netwerk willen realiseren.

Op gebied van mobiel breedband heeft Nederland vooralsnog

Het uitroltempo in Nederland blijkt bovendien erg hoog.

geen onderscheidende positie. In veel landen, evenals Neder-

Volgens het Antennebureau zijn er alleen dit jaar al ruim

land, is er vrijwel landelijke dekking van mobiel breedband op

1500 LTE antenne-installaties gerealiseerd in Nederland.

basis van 3G (UMTS/HSDPA). Zo hebben volgens onderzoek van

Dit betreft waarschijnlijk voornamelijk antennes van KPN,

de Europese commissie alle EU landen een HSDPA dekking van

dat in februari 2013 als eerste Nederlandse operator is

85% of hoger en heeft meer dan de helft een dekking van 95%.

gestart met de uitrol. Praktisch is hiermee met name

Daarnaast is volgens hetzelfde onderzoek de penetratie van

dekking gerealiseerd in grote delen van de Randstad.

mobiel breedband in Nederland ’slechts’ 62% van de actieve gebruikers, waarmee Nederland binnen Europa de 9e plek bezet. Mogelijk is in Nederland, waar het prijsniveau van mobiel breedband en de beschikbaarheid van vast breedband erg hoog zijn, Wi-Fi vaak een alternatief voor dataverkeer op mobiele devices. Waar wel duidelijk onderscheid te maken is, is in de uitrol van 4G (LTE) mobiel breedband, waarin Nederland na een relatief lange aanloop bezig is aan een stevige inhaalslag. Waar Nederland eind 2012 nog één van de weinige landen (in Europa) was waar de uitrol van 4G nog niet was gestart, zijn er momenteel 4 mobiele operators (KPN, Vodafone, T-Mobile en Tele2) die concrete plannen hebben om binnen één tot twee jaar een landelijk dekkend netwerk te realiseren. eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

17




4 Showcases


3.2 Moderne Infrastructuren



8 Epiloog

Ontwikkelingen uitrol glasvezel in Nederland Van alle vaste breedbandinfrastructuren in Nederland, heeft

Hoogwaardige breedbandnetwerken zijn een belangrijke aanjager voor economische groei

glasvezel momenteel nog de laagste beschikbaarheid.

Een supersnelle en toekomstvaste infrastructuur is een belang-

schaal wordt uitgerold en de aanleg ervan erg arbeidsin-

rijke randvoorwaarde voor het stimuleren en profiteren van

tensief is en hoge investeringen vergt. Desondanks is het

een digitale economie en maatschappij. Diverse onderzoeken

aantal glasvezelaansluitingen in Nederland de afgelopen

onderschrijven het belang van een hoogwaardige breedbandin-

jaren fors toegenomen en ligt het huidige groeitempo op

frastructuur en de effecten op economische groei, innovatie en

meer dan 500 duizend aansluitingen per jaar. Waar het

maatschappelijke ontwikkelingen123. De beschikbaarheid en het

aantal aansluitingen eind 2011 nog de grens van 1 miljoen

gebruik van hoogwaardige breedbandnetwerken heeft onder

passeerde, is de verwachting dat nog dit jaar 2 miljoen huis-

meer een sterke impact op zaken als werkgelegenheid, arbeids-

houdens kunnen beschikken over een glasvezelaansluiting.

productiviteit, onderwijs en welzijn.

Onderstaande figuur toont het groeiverloop van het aantal

Dat komt omdat glasvezel pas vanaf 2006 op serieuze

passieve en actieve glasvezelaansluitingen over de Nederland heeft een sterke positie als het gaat om gebruik en

periode 2006-2013.

beschikbaarheid van hoogwaardige breedbandnetwerken, zowel vast als mobiel. Volgens de Telecommonitor van de ACM, beschikken inmiddels 6,7 miljoen huishoudens in Nederland over een actieve vaste breedbandaansluiting en zijn er 10,5 miljoen abonnementen met mobiel breedband. Daarnaast neemt het aandeel vaste breedbandabonnementen met een geadverteerde snelheid van meer dan 30 Mbps steeds verder toe (37%) en wordt er steeds intensiever gebruik gemaakt van mobiel internet. Ondanks de goede breedbandpositie, is een continue investering en modernisering van (supersnelle) breedbandinfrastructuur noodzakelijk om ook in de toekomst te blijven voldoen aan de sterk groeiende vraag naar bandbreedte. De uitrol van nieuwe

Figuur 1: Groei passieve en actieve glasvezelaansluitingen in Nederland (Bron: CIF, Reggefiber, Stratix)

vaste en mobiele netwerken, zoals FttH- en 4G-netwerken is daarbij belangrijk.

Momenteel telt Nederland ruim 1,9 miljoen glasvezelaan1 2 3

sluitingen ‘homes passed’. Dit zijn het potentieel aantal

Rapport OECD, Network Developments in Support of Innovation and User Needs (2009) Rapport Ericsson, Arthur D. Little en Chalmers University of Technology, Socioeconomic Effects of Broadband Speed: a Macroeconomic Investigation (2011) Rapport Analysys Mason, Tech4i2, The socio-economic impact of bandwidth (2013)


woningen die zonder veel inspanningen (direct) aangesloten kunnen worden op een glasvezelkabel (inclusief de 18




4 Showcases




8 Epiloog

woningen die al wel reeds aangesloten zijn op een glasvezelkabel).

Kijkend naar de glasvezeldekking op provinciaal niveau, moet

Daarmee is momenteel een kwart van alle Nederlandse huishou-

worden geconcludeerd dat deze onderling sterk uiteenloopt.

dens verglaasd. Van alle woningen met een glasvezelaansluiting

Daarbij is de hoogste glasvezeldekking te vinden in Flevoland.

maakt circa 33% ook daadwerkelijk actief gebruik van de verbinding, door het afnemen van één of meer diensten (homes subscribed). Daarmee bedraagt het aantal glasvezelabonnees momenteel zo’n 626 duizend. In meer dan de helft van alle Nederlandse gemeenten is momenteel glasvezel naar woningen uitgerold. Daarbij varieert de omvang van de uitrol, van gemeenten die al bijna geheel voorzien zijn van een glasvezelnetwerk, tot gemeenten die deels zijn verglaasd – bijvoorbeeld een bepaalde wijk of een nieuwbouw-

Figuur 3: Glasvezeldekking per provincie (eind september 2013) (Bron: Stratix)

project - of waar nu nog glasvezel wordt uitgerold. Overigens is het in de regel vaak zo dat gemeenten nooit geheel worden verglaasd, omdat de rurale gebieden niet of slechts gedeeltelijk

Ontwikkelingen uitrol 4G in Nederland

worden meegenomen in de aanleg. De uitrol heeft de afgelopen

Mondiaal wordt 2013 gezien als het doorbraakjaar van 4G/

jaren met name plaatsgevonden in kleine en middelgrote ge-

LTE, de nieuwe generatie mobiel breedband en opvolger

meenten, maar het afgelopen jaar is er wel steeds meer ontwik-

van UMTS/HSDPA. In een grote groep landen, waaronder

keling zichtbaar in steden (o.a. Amsterdam, Den Haag, Tilburg).

Nederland, komt dit jaar de grootschalige uitrol van LTE

Onderstaande figuur 3 geeft de uitbreiding van de glasvezel foo-

op gang. Door de relatief late veiling van licenties voor 4G/

tprint in Nederland weer in de afgelopen 3 jaar, op basis van het

LTE-spectrum, eind 2012, is het in Nederland lange tijd rus-

percentage homes passed in een gemeente.

tig geweest rond LTE, maar sinds de veiling volgen nieuwe ontwikkelingen elkaar snel op. Zo was KPN in februari 2013 de eerste operator waar klanten gebruiken konden maken van 4G. Inmiddels heeft KPN 4G dekking gerealiseerd in de Randstad en delen van Noord-Brabant (naar eigen zeggen ruim 50% van de bevolking). Vodafone volgde in augustus (2013) met dekking in delen van de Randstad en in de omgeving van Maastricht. T-Mobile wil in november (2013)

Figuur 2: Voortgang glasvezeldekking in Nederlandse gemeenten

starten met het aanbieden van 4G en zal zich in eerste in-

(resp. 2011-Q3, 2012-Q3, 2013-Q3) (Bron: Stratix)

stantie richten op dekking in de vier grote steden. Tele2 dat recentelijk een overeenkomst heeft gesloten met


19




4 Showcases




8 Epiloog

T-Mobile, waardoor ze gebruik kunnen maken van diens antenne opstelpunten, zal begin 2014 starten met het aanbieden van 4G. Een overzicht van relevante data in de uitrol plannen voor 4G van de verschillende operators is zichtbaar in Tabel 1. Lancering 4G netwerk

Landelijke dekking gepland

Februari 2013

Voorjaar 2014

Vodafone

Augustus 2013

Eind 2014

T-Mobile

November 2013

Eind 2015

begin 2014

Eind 2015

KPN

Tele2

Figuur 4: Verloop van aantal 4G/LTE antenne installaties in Nederland (t/m eind augustus 2013) (Bron: Antennebureau, bewerking Stratix)

Waarschijnlijk betreft dit nog voornamelijk antennes van

Tabel 1: Planning 4G uitrol per operator

KPN, die het eerst waren gestart met grootschalige uitrol. In tegenstelling tot de andere drie operators, bevindt het

Ervan uitgaande dat elke operator ongeveer 3 tot 4 duizend

4G/LTE-spectrum dat T-Mobile heeft bemachtigd zich in de

antenne-installaties nodig heeft voor landelijke dekking is

1800MHz- en 2,6GHz-banden. Daardoor moet T-Mobile waar-

er overigens nog wel een behoorlijke weg te gaan. Uit de

schijnlijk meer antennes plaatsen dan de concurrenten, die dank-

locaties van de LTE antennes is direct op te maken dat de

zij de lagere 800MHz-frequentie eenvoudiger dekking kunnen

operators zich eerst richten op de Randstand en andere

realiseren over een groter gebied en bovendien in staat zijn een

dichtbevolkte gebieden, alvorens LTE naar de rest van

betere dekking binnenshuis te realiseren.

het land van dekking te voorzien. Onderstaande Figuur 5 maakt dit inzichtelijk.

Ook uit cijfers van het Antennebureau blijkt dat het uitroltempo er flink in zit. Waar eind 2012 met 59 stuks er nog nauwelijks 4G/ LTE antenne installaties waren geplaatst, zijn dat er eind augustus 2013 reeds 1576 (zie Figuur 4). Bovendien was de toename van het aantal LTE antennes in de maand augustus 2013 aanzienlijk met 349 nieuwe installaties.

Figuur 5: Locaties van LTE antenne installaties eind augustus 2013 (Bron: Antennebureau, bewerking Stratix)


20




4 Showcases




8 Epiloog

3.3 De huidige stand van zaken

verschillende vlakken op eigen wijze. We geven een beknopt

We leven zoals transitiewetenschapper Jan Rotmans het noemt ‘...

beeld van de stand van zaken per thema binnen de Digitale

niet in een tijdperk van verandering maar een verandering van

Steden Agenda.

tijdperk.’ We maken met zijn allen een transitie door.

Zorg We hebben te maken met een aanhoudende economische crisis

Er wordt in groeiende mate aanspraak gedaan wordt op de

en worden geconfronteerd met verschillende pijnlijke bezuinigin-

zelfredzaamheid van burgers. Dat zien we onder andere in

gen vanuit de politiek. Door de crisis is het voor veel onderne-

de zorg gebeuren. De toegankelijkheid, kwaliteit en betaal-

mers en initiatiefnemers ook steeds moeilijker geworden geld los

baarheid van zorg staan onder grote druk. Jaarlijks nemen

te krijgen bij een bank om hun initiatieven te realiseren.

de kosten van de zorg in Nederland toe met 5,5%. Ongeveer één derde deel van de zorgkosten gaat naar

Tegelijkertijd hebben we steeds meer en betere digitale middelen

ouderen-, GGZ- en gehandicaptenzorg (grootste deel

tot onze beschikking. Middelen die ons in staat stellen tot allerlei

zijn loonkosten). Per 1 januari 2015 worden de gemeenten

nieuwe dingen. Bijvoorbeeld om gemakkelijker met gelijkgestem-

verantwoordelijk voor de uitvoering van de jeugdzorg,

den in contact te komen. Om samen in nieuwe netwerken initia-

grote delen van de AWBZ/WMO en de Participatiewet.4

tieven te starten. Of om via online crowdfunding op een nieuwe

Transitie Jeugdzorg

manier aan financiering te komen.

Per 1 januari 2015 gaat de Jeugdwet in. Deze wet omvat de gemeentelijke verantwoordelijkheid voor preventie,

"We leven niet in een tijdperk van verandering maar een verandering van tijdperk"

ondersteuning, hulp en zorg aan jeugdigen en ouders bij opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen. De nieuwe wet vervangt de huidige Wet op de Jeugdzorg.

Jan Rotmans

Participatiewet De participatiewet vervangt de wet werken naar vermogen.

De bezuinigingen en aanhoudende crisis vormen een katalysator

Deze wet gaat in op 1 januari 2015. De Participatiewet moet

om nog beter gebruik te maken van de digitale middelen die we

mensen met een arbeidsbeperking aan het werk helpen.

tot onze beschikking hebben en met nog slimmere oplossingen

In eerste instantie bij reguliere werkgevers, maar als dit niet

te komen. We leven in een tijd waar de nodige pijn geleden

lukt in een beschutte werkomgeving.

wordt, maar die ook kansen schept voor een nieuwe, betere en duurzame economie. De maatschappelijke transitie uit zich op


4

21

Bronvermelding: ‘Transitie gemeentelijk sociaal domein Informatie over ontwikkelingen’ van het K2 Brabants Kenniscentrum Jeugd.




4 Showcases




8 Epiloog

Werkgevers moeten er samen met de overheid voor zorgen dat

Veiligheid

er in 2026 125.000 extra banen zijn voor mensen met een ar-

Veiligheid is een groot goed in de samenleving. Veiligheid in

beidshandicap.

woonwijken en winkelstraten maar ook bij massale bijeenkomsten zoals festivals, demonstraties en voetbalwedstrijden.

Van AWBZ naar Wmo

Ook de veiligheid op het web komt meer in het vizier.

De AWBZ activiteiten op het gebied van begeleiding en persoonlijke

Gemeenten, politie en hulpdiensten moeten met steeds

verzorging komen volledig bij de gemeenten te liggen.

minder (financiële) middelen dezelfde veiligheid blijven

De dienstverlening wordt meer gericht op waar ze het hardst nodig

waarborgen. Tegelijkertijd worden er hogere eisen gesteld

is en gaat vallen onder de Wet maatschappelijke ondersteuning.

aan een veilige leefomgeving. Gelukkig zijn er steeds betere

Dit is een enorme opgave voor alle betrokken partijen, maar

digitale hulpmiddelen die hierbij kunnen helpen.

zeker voor de gemeenten. Samen met overheden, marktpartijen en onderzoeksinstelDe decentralisaties leiden budgettair gezien grosse modo tot een

lingen werkt de DSA binnen het thema Veilige Stad aan de

verdubbeling van het gemeentefonds. Tegelijkertijd worden ge-

ontwikkeling van nieuwe technologieën. Denk bijvoorbeeld

meenten geacht een forse bezuiniging te realiseren ten opzichte

aan de plaatsbepaling van hulpdiensten in een 3D-model,

van de budgetten die Rijk en provincies beschikbaar hadden voor

het kunnen tellen en managen van mensenmenigten en

deze taken. Naast bezuinigingsdoelstellingen beoogt het kabinet

het monitoren en filteren van sociale media. Deze techno-

ook een integrale benadering van vraagstukken in de zorg en het

logieën maken preventie, monitoring en realtime toezicht

sociale domein. Doel is:

bij risicovolle situaties mogelijk.

• burgers zelf meer regie te geven

Onderwijs

• burgers aan te spreken op wat men zelf kan,

De wet Passend Onderwijs is 1 augustus 2013 ingegaan.

binnen zijn/haar eigen netwerk en de eigen kracht

Het kabinet wil zo goed mogelijk onderwijs bieden aan

het vertrekpunt te laten zijn.

ieder kind. Per 1 augustus 2014 hebben gemeenten en

• cumulatie van hulpverleners, doublures in diensten,

schoolbesturen de plicht om binnen de samenwerkings-

voorzieningen en producten te stoppen en een integrale

verbanden ieder kind een zo goed mogelijke onderwijsplek

benadering (één gezin, één plan, één regisseur) te realiseren.

te bieden. De rol van ICT wordt steeds groter in het onderwijs. Zowel in het primair als in het secundair onderwijs.

Innovaties en ICT-benutting in de zorg zijn dus noodzakelijk,

Digitale leermiddelen worden ingezet om kinderen efficiën-

maar nog niet altijd vanzelfsprekend.

ter en meer op maat onderwijs te kunnen geven. Digitale leermiddelen geven de mogelijkheid om de snelheid van het aanbieden van het lesmateriaal aan te passen. Om deze digitale leermiddelen te kunnen ondersteunen


22




4 Showcases




8 Epiloog

richten onderwijsinstellingen ook steeds meer hun eigen netwerken in. Er zijn verschillende trends te ontdekken in deze ontwikkeling: • Boeken worden vervangen door digitale leermiddelen: het aanbod van online platforms, (online) applicaties en digitale lessen neemt exponentieel toe. In de politiek wordt al enkele tijd gesproken om deze digitale leermiddelen gelijk

"Open data staat inmiddels bij veel gemeenten op de agenda"

te trekken aan fysieke leermiddelen. Uitgevers en producenten investeren hier daarom steeds meer in. Binnen veel gemeenten zijn al ambassadeurs te vinden die • Docenten moeten begeleid worden: om met bovenstaande

zich hard maken voor het ontsluiten van data.

ontwikkeling in te kunnen spelen, moeten docenten ook met

Dit leidt geleidelijk tot het ontsluiten van meer en meer

deze nieuwe digitale mogelijkheden om kunnen gaan.

data sets, al dan niet landelijk. Ook worden er in toe-

Daarom krijgen steeds meer docenten begeleiding in het

nemende mate prijsvragen en hackathons georganiseerd

omgaan met digitale leermiddelen.

rondom het thema. Er liggen echter nog uitdagingen: 1) opschalen van beschikbaarheid datasets;

• Steeds meer scholen gebruiken Eduroam: Eduroam is een

2) inzicht in economische en maatschappelijke meerwaarde

samenwerking tussen onderwijsinstellingen waarbij afspra-

als trigger voor het ontsluiten van data;

ken worden gemaakt over het uniform inrichten van de

3) de ontwikkeling van data-service-platformen om gemak-

draadloze netwerken. In het hoger onderwijs wordt deze

kelijker data op een vindbare plek te kunnen ontsluiten.

standaard al langere tijd gebruikt. Ook steeds meer scholen

Bedrijvigheid

in het primair onderwijs gaan deze standaard gebruiken.

De economische crisis zorgt er momenteel voor dat onder-

Open data

nemers het zwaar hebben. Er is veel terugloop in winkels.

We zien dat digitale toepassingen in toenemende mate ondersteu-

De retail heeft het erg zwaar. Dit komt mede door het

nen bij allerlei vraagstukken. Om innovatie te stimuleren en meer en

online winkelen. Het voortbestaan van sommige winkels

betere oplossingen te faciliteren is informatie nodig. Veel overheids-

komt hierdoor in gevaar.

instituten, zoals gemeenten, beschikken over enorme hoeveelheden

Cor Molenaar, hoogleraar e-marketing aan de Erasmus

informatie en krijgen steeds meer het besef dat het beschikbaar

Universiteit, vreest voor damesmodezaken en boekhandels.

maken van deze informatie kansen biedt voor nieuwe innovaties.

“De crisis, maar ook het weer werkt momenteel niet mee.

Denk aan het voorbeeld van buienradar een veelgebruikte

Er wordt niks gekocht op het ogenblik. Ik vrees dat veel

toepassing die op basis van beschikbare weergegevens is gebouwd.

winkels het eerste kwartaal van 2012 niet overleven.”


23




4 Showcases


Steden zijn bezig met de vraag of en op welke manier ze publiek wifi kunnen aanleggen. Steden worstelen met vragen over concurrentie en business plannen.

Duurzaamheid Ruim veertig organisaties, waaronder de overheid, werkgevers, vakbeweging, natuur- en milieuorganisaties, andere maatschappelijke organisaties en financiële instellingen, verbinden zich aan het recente Energieakkoord voor duurzame groei. Kern van het akkoord zijn breed gedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. Uitvoering van de afspraken moet resulteren in een betaalbare en schone energievoorziening, werkgelegenheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemarkten. Banken gaan in de nabije toekomst meer geld lenen aan duurzame energieprojecten, waar dat nu door technische onzekerheden over de investering of door kleinschaligheid van het project nog vaak spaak loopt. Afspraken hierover staan in de ‘Green Deal’, die minister Henk Kamp (Economische Zaken) maandag ondertekent met de voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken, Chris Buijink. Ook het Beraad Groenfondsen tekent. De Green Deal voor banken vloeit voort uit het Energieakkoord.


24



8 Epiloog




4 Showcases


4



8 Epiloog

Net als burgers een DigiD hebben om in te loggen, zo

Showcase van succesvolle initiatieven uit de praktijk

krijgen ondernemers eHerkenning. Dit betekent één inlognaam en één wachtwoord voor alle overheden. Het eHerkenning project levert platform op waar burgers zichzelf digitaal kunnen identificeren aan de overheid en hierdoor gemakkelijk digitaal zaken kunnen doen op een betrouwbare en veilige manier. Zo wordt tijd en geld bespaard bij zowel ondernemer als overheid.

4.1 Succesverhalen (semi-)overheid

Om aangesloten te raken op eHerkenning moet de dienst-

Binnen de Digitale Steden agenda lopen verschillende

verlener zich aanmelden bij een eHerkenningsmakelaar.

succesvolle projecten. We lichten er een paar uit.

Deze makelaar zorgt ervoor dat de overheid weet wie er voor een bepaalde dienst aanklopt en wat deze persoon

eHerkenning

mag van zijn bedrijf. De overheid ontvangt pseudoniem

Binnen het thema Regelluwe Stad (getrokken door Zoetermeer)

van degene die namens het bedrijf handelt. Zo weet de

loopt het project eHerkenning. Dit project heeft als doel het

overheid of ze met de juiste persoon zaken doet, maar blijft

digitaal zakendoen mogelijk te maken voor ondernemers door

de privacy van de ondernemer gewaarborgd.

implementatie van eHerkenning. Van gemeenten wordt verwacht dat zij eind 2013 op dit Bedrijven verwachten tegenwoordig dat zij zaken digitaal kunnen

systeem zijn aangesloten. De systemen zijn gebruiksklaar

afhandelen met de overheid. Het project eHerkenning is er op

en hoeven enkel nog geïmplementeerd te worden binnen

gericht om deze digitale dienstverlening van de overheid voor de

de bestaande systemen.

ondernemer te verbeteren. eHerkenning regelt dat bedrijven zich digitaal kunnen identificeren wanneer ze online zaken regelen

Ga voor meer informatie naar www.eherkenning.nl

met de overheid of andere bedrijven. Overheden weten dankzij eHerkenning met welk bedrijf ze te maken hebben en of mede-

Ondernemingsdossier

werkers gemachtigd zijn om namens het bedrijf te handelen.

De Bedrijvige Stad (getrokken door Eindhoven en Helmond) neemt deel aan het Ondernemingsdossier.


25




4 Showcases




8 Epiloog

Ondernemers hebben te maken met een groot aantal

De inzet van deze ICT diensten bevordert bovendie effici-

regels, toezichthouders en bijbehorende inspectiemomenten.

ënter werken, zowel logistiek als organisatorisch.

Het Ondernemingsdossier (OD) stelt een ondernemer in staat om bepaalde informatie uit de bedrijfsvoering eenmalig vast te

Steden kunnen zich aanmelden en bijdragen aan de

leggen en meerdere keren beschikbaar te stellen aan overheden

roadmap naar een evenementendienst. Steden dragen

zoals toezichthouders en vergunningverleners. Zie het als een di-

evenementen aan waarbij ICT-diensten worden ingezet en

gitaal kluisje. Of als ‘Dropbox voor ondernemers en gemeenten.’

(onder meer) de waarde ervan wordt geëvalueerd. Op basis van deze ervaringen wordt de evenementendienst ontwikkeld en verbeterd.

De DSA richt zich samen met het programmabureau op een versnelde en efficiënte uitrol van het Ondernemingsdossier. Het Ondernemingsdossier zal in de toekomst op vele manieren

Platform Publiek WiFi

positief bijdragen aan verschillende bedrijfsprocessen van

Voor veel steden is het de ambitie om het centrum van

ondernemers en van de gemeente. Bijvoorbeeld door efficiënter

gratis wifi te voorzien. De aanleg en het onderhoud van

toezicht, efficiëntere vergunningaanvraag of melding en betere

zo’n netwerk is echter geen gesneden koek en veel steden

dienstverlening.

en gemeenten zitten met vergelijkbare vragen. Het platform publiek wifi is erop gericht antwoord te kunnen geven

Innovatieve evenementendienst voor veilige evenementen

over uiteenlopende zaken die bij een dergelijk netwerk komen kijken.

In de Veilige Stad (getrokken door Den Haag) wordt hard gewerkt aan onder andere digitale toepassingen voor het

Het platform publiek wifi bestaat uit een samenwerking van

verbeteren van evenementenveiligheid.

de DSA met marktpartijen en overheden die gezamenlijk een breed scala aan vragen kunnen beantwoorden op het

Op dit moment moet voor elk evenement opnieuw het wiel

gebied van techniek, regelgeving en gebruik. Uiteraard is

worden uitgevonden: verschillende ICT-oplossingen worden

het op die manier ook een ideaal platform voor steden om

‘houtje touwtje’ verbonden. Door de evenementendienst is

hun ervaringen uit te wisselen. Het project bevindt zich

advies beschikbaar over wanneer bepaalde ICT-middelen

momenteel in de verkennende fase.

meerwaarde hebben tijdens een evenement. Ideaalbeeld is een evenementendienst die per evenement maatwerk biedt:

Doorbraak WOZ project

herbruikbare, betaalbare en slimme ICT-diensten die zich

Het doorbraak WOZ project geeft inzicht in de persoonlijke

hebben bewezen in de praktijk. De evenementendienst draagt

WOZ-waarde op een website. Naast inzicht in de WOZ-

onder andere bij aan het sneller ter plaatse komen van medische

waarde kunnen bewoners op de website hun gegevens ver-

spoedhulp en het vergroot de pakkans.

gelijken en controleren. Ontbrekende of onjuiste gegevens


26




4 Showcases




8 Epiloog

kunnen worden gewijzigd waarbij direct inzicht wordt gegeven

4.2 Succesverhalen zakelijke markt

op de invloed hiervan op de nieuwe “voorlopige” WOZ-waarde.

In dit hoofdstuk worden een viertal succesvolle ICT en

Dit laatste aspect; ‘burgers gegevens zelf laten aanpassen’ is

telecomprojecten beschreven welke in 2013 genomineerd

uniek, dat is de doorbraak!

zijn voor de jaarlijkse ICT / telecom managers Award. Zeer divers van aard geven deze succesverhalen een goed

Het WOZ project omhelst een website waarop je middels je post-

beeld van het belang van toepassing van innovatieve

code, huisnummer en unieke wachtwoord de WOZ waarde van

technologieën zoals deze in de digitale agenda’s van zowel

je huis kunt inzien. Naast inzicht in de gegevens waarop de WOZ-

Europa als Nederland zijn bedoeld.

waarde is bepaald kunnen deze gegevens worden vergeleken onjuiste gegevens kunnen worden gewijzigd waarbij direct

Bedrijf: ABN AMRO Project: Work Square

inzicht wordt gegeven in de invloed hiervan op de nieuwe

ABN AMRO heeft door middel van het ‘Work Square’-project

“voorlopige” WOZ-waarde.

alle initiatieven op het gebied van werkplekautomatisering

met andere panden van bewoners uit de buurt. Ontbrekende of

en telefonie die binnen de bank bestonden gebundeld. Hiermee is het bedrijf in staat om zijn medewerkers een grotere mate van flexibiliteit te bieden als het gaat om de werkplek (Het Nieuwe Werken binnen en buiten de bedrijfsmuren). Daarbij is de complexibiliteit van het ICT-landschap aanmerkelijk verminderd. Zo zijn de 28.000 ABN AMRO-werknemers voortaan in staat om met één wachtwoord toegang te krijgen tot de verschillende ICTsystemen van de bank en beschikken zij voortaan over één vaste telefoon plus pc. Een ander voordeel is het feit dat hiermee substantiële kostenreductie wordt bewerkstelligd.

Bedrijf: Universitair Medisch Centrum Utrecht Project: Vernieuwing Telecommunicatie De gehele telecommunicatie-infrastructuur van een grote organisatie als het Universitair Medisch Centrum Utrecht is niet alleen complex, het is ook (letterlijk) van levensbelang. Om telecommunicatie voor de komende jaren toekomstbestendig te maken, heeft er diepgaand overleg tussen het Facilitair Bedrijf, de Directie eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

27




4 Showcases




8 Epiloog

Informatietechnologie en de business plaatsgevonden.

Verder biedt 9292 een platform voor data-uitwisseling

Het resultaat is een ‘evenwichtige balans tussen standaardisatie

tussen de verschillende partijen (zoals vervoerders en

en maatwerk’, waarbij elementen als Voice over IP, Unified

overheden). Het resultaat is een betere kwaliteit van

Communications (Microsoft Lync), Wifi, private en publieke gsm-

dienstverlening aan de reizigers en een meer efficiënte

infrastructuur en mobile device management zijn toegepast.

samenwerking tussen de diverse partijen die een rol spelen

Hiermee is zowel bereikbaarheid van de medewerkers verhoogd

in het openbaar vervoer.

als informatiebeveiliging op een hoger plan gezet. Dit project Voor nadere informatie wordt verwezen naar www.btg.org

bleek uiteindelijk de 2013 award te hebben gewonnen.

en naar www.tma-nl.org.

Bedrijf: Royal HaskoningDHV Project: Migratie naar Lync

Deze branche-organisaties in de ICT- en telecomsector

Het ingenieursbureau Royal HaskoningDHV heeft de bestaande

richten zich op kennisdeling rondom ontwikkelingen

PBX’en in zijn twaalf Nederlandse vestigingen vervangen

in technologie en toepassingen voor zakelijke

door telecommunicatie-oplossingen gebaseerd op het Unified

communicatie en de inzet daarvan binnen organisaties,

Communications-product Lync. Het bedrijf heeft daarbij

op belangenbehartiging van hun leden bij leveranciers

gekozen voor een ‘Big Bang-aanpak waarbij er in 1x op de

en regelgevers, en tenslotte op de professionele

nieuwe oplossing werd overgeschakeld. Royal HaskoningDHV

ontwikkeling van de personen die actief zijn in het ICT /

heeft met deze nieuwe UC-oplossing grotere flexibiliteit en

telecomvakgebied via actieve netwerkverbanden.

betere samenwerkingsmogelijkheden voor de medewerkers bewerkstelligd. Ook heeft het bureau hierdoor een aanzienlijke kostenbesparing weten te bereiken.

Bedrijf: 9292 Project: Reisinformatiediensten voor het openbaar vervoer ontsluiten Dienstregelingen, het afstemmen van overstappen tussen verschillende vervoersaanbieders: het openbaar vervoer is een complex ecosysteem waarin bedrijven, overheden en reizigers een belangrijke rol spelen. 9292 is de organisatie die de juiste informatie op het juiste moment bij de juiste mensen moet krijgen. Het heeft hiervoor diverse platforms ontwikkeld; van websites en telefonische ‘hulplijnen’ tot reizigers-apps.


28




4 Showcases


5



8 Epiloog

Daartegenover constateert de Taskforce:

Belang Digital Society: Concurrentiepositie BV Nederland

A) te weinig instroom in ICT-opleidingen B) onvoldoende aansluiting van het onderwijsaanbod

op de behoefte in de arbeidsmarkt

C) onvoldoende afstemming tussen vraag en aanbod

van ICT professionals.

Onvoldoende eSkills kost geld

5.1 Betere eSkills voorwaarde voor Nederland Digital Society

Niet alleen het tekort aan ICT-ontwikkelaars en

De vorming van een digital society vraagt niet alleen investerin-

heden (user skills) is problematisch. Zo becijferde het

gen in technologie, maar ook in de vaardigheden om die techno-

onderzoeksinstituut CTIT van de Universiteit Twente in het

logie optimaal te benutten. Deze zogenoemde eSkills zijn nood-

rapport ‘Ctrl Alt Delete’ (2012) dat Nederlanders 8% van

zakelijk om op beleidsniveau innovaties te vertalen naar bedrijven

hun werktijd verprutsen aan ICT-problemen en gebrekkige

en (maatschappelijke) organisaties. En op uitvoerend niveau om

digitale vaardigheden. Dat zou neerkomen op een financi-

de innovaties effectief toe te passen.

ële strop van 19 miljard (!) euro per jaar. “De onderschat-

–beheerders, maar ook het gebrek aan gebruiksvaardig-

ting van het probleem en de overschatting van de eigen Alleen met voldoende kennis en vaardigheden bij zowel

digitale vaardigheden maakt het verlies extra gevaarlijk”,

(potentiële) ontwikkelaars (ICT professionals) als bij (potentiële)

zegt Tineke Netelenbos van Digivaardig & Digiveilig en

gebruikers (in de bestuurskamers en op de werkvloeren), is het

eSkills Ambassadeur.

mogelijk ICT effectief toe te passen.

Stimulering van digitale professionals en gebruikers Tekort eSkills dreigt

Inmiddels zijn er diverse programma’s om de capaciteit en

Er dreigt in Nederland een tekort aan voldoende digitaal vaardi-

kwaliteit van eSkills in Nederland te vergroten. Zowel bij

ge mensen. De Taskforce eSkills raamt dit tekort tussen de 27.000

gebruikers op de werkvloer als bij beleidsmakers enontwik-

en 43.000 arbeidskrachten in 2015, afhankelijk van de

kelaars die de bedrijven en maatschappelijke organisaties

economische groei.

naar de digital society moeten loodsen.

Dit komt doordat steeds meer sectoren meer ICT zullen toepassen, waardoor ook meer ICT ontwikkelen beheercapaci-

Zo richt het programma Digivaardig Digibewust zich op

teit nodig is. Bovendien gaan de ontwikkelingen binnen het

de (eenvoudigere) ICT user skills. Het programma eSkills

vakgebied ICT zelf razendsnel, waardoor kennis snel veroudert.

daarentegen richt zich juist op de vaardigheden van (aan-


29




4 Showcases




8 Epiloog

komende) ICT professionals. Voor een samenhangend geheel zijn

Betere integratie in het onderwijs

alle programma’s samengebracht onder het Programma Digitale

Van recenter datum (september 2013) is het voorstel van

Vaardigheden Beroepsbevolking.

Eurocommissarissen Kroes (Digitale Agenda) en Vassiliou (Onderwijs) om het gebruik van ICT en nieuwe technologieën

Zes niveaus van digitale vaardigheden

in het onderwijs te stimuleren. Dit is nodig vanwege het pijn-

Het programma is opgezet volgens de piramide van Digitale

lijke gebrek aan digitale vaardigheden bij afgestudeerden.

Vaardigheden, die uit de volgende zes niveaus bestaat (van laag

Door verouderde digitale infrastructuur en gebrekkige ken-

naar hoog):

nis bij leraren, hebben leerlingen en studenten na hun opleiding vaak nog veel te weinig digitale kennis.

1. Operational skills: basisvaardigheden als het bedienen van een browser, opslaan van bestanden, bedienen

Daarnaast sluit het auteursrecht, dat stamt uit het boeken-

zoekmachine en gebruiken van online formulieren.

tijdperk, niet aan bij de verspreiding en het gebruik van digitaal lesmateriaal. Het auteursrecht moet aangepast en

2. Formele vaardigheden: navigeren op internet,

geharmoniseerd worden. Bovendien zijn digitale leermid-

hyperlinks gebruiken, surfen en zoekopdrachten.

delen duurder dan papieren schoolboeken door het hogere BTW-tarief voor e-books.

3. Informatievaardigheden: vinden en gebruiken van informatie, selecteren en evalueren van bronnen.

Het streven om ICT in het onderwijs te stimuleren is mooi, maar zolang dergelijke belemmering bestaan, is volwaardig

4. Strategische vaardigheden: vanuit een doel de

digitaal onderwijs nog ver weg.

juiste mogelijkheden van internet inzetten om dat doel

Van internationale outsourcing naar nationale insourcing

te behalen.

5. eBusiness skills: vaardigheden om (nieuwe) ICT-

Veel bedrijven en organisaties lossen het gebrek aan Neder-

middelen in te zetten voor business en professie.

landse ICT-kennis en –vaardigheden op door inkoop in het

Samenwerking met ICT afdelingen om te komen tot

buitenland (outsourcing). Vooral Polen en Roemenië zijn

vernieuwing van systemen.

aantrekkelijke landen. Nadeel hiervan is dat de kennis en vaardigheden in ons eigen land verder achterop raken.

6. ICT practitioner skills: vaardigheden die ICT profes-

Ook voor bedrijven zelf heeft outsourcing het nadeel dat zij

sionals nodig hebben om nieuwe hoogwaardige

de interne kennis niet vergroten en zich afhankelijk maken

systemen te ontwikkelen en onderhouden.

van het buitenland.


30




4 Showcases




8 Epiloog

Verbeteren eSkills gedeelde verantwoordelijkheid

5.2 Concurrerend vermogen

Uitgangspunt bij het vergroten van de digitale vaardigheden is

Ruim de helft van de ondernemers is onzeker hoe ICT en

de gedeelde verantwoordelijkheid van werkgevers, onderwijsin-

telecom een bijdrage kunnen leveren aan de verbetering

stellingen, overheid en werknemers. Om die reden is het

van hun bedrijfsvoering. Vooral de meer complexe ICT- en

programma Digitale Vaardigheden Beroepsbevolking

telecomprodukten worden met de nodige argwaan

ondergebracht in een publiekprivate samenwerking.

bekeken, zeker in het MKB-segment.

Bron: ‘Digitale Agenda.nl’, ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Basispresentatie eCompetence Framework, Digivaardig, Digiveilig

Ondernemers zien als belangrijkste voordelen van ICT en telecom met name verbinding, bereikbaarheid en kostenbeheersing. Zij zien nog in relatief beperkte mate voordelen voor hun concurrerend vermogen door toepassing van dataopslag in de cloud, integratie van mobiele en vaste telefonie, en de uitbesteding van ICT- en telecombeheer. Men laat nog kansen liggen om geïntegreerde ICT- en telecomoplossingen voor de eigen organisatie te implementeren en te beheren. Ondernemers geven aan meer inzicht te willen krijgen in de bijdrage van ICT en telecom aan performance- en resultaatverbetering van de organisatie. De meerderheid van de zakelijke markt houdt zich bezig met innoveren en verhoging van concurrerend vermogen. Ondernemend Nederland heeft voor 2013 investeringsplannen, waarbij ICT en telecom prioriteit krijgen boven het aannemen van nieuw personeel. Tevens hebben thema’s als ICT en telecom een aanzienlijk lagere prioriteit in bezuinigingsplannen. Wel dienen we te constateren dat de meeste organisaties in en buiten Nederland niet goed voorbereid zijn op het zakendoen in een ‘any-to-any’ wereld. Grotere organisaties lopen 2,5 tot 3 maal meer risico webmalware aan te treffen dan kleinere organisaties. Dit verhoogde risico is mogelijk het gevolg van het feit dat grotere organisaties waarde-


31




4 Showcases




8 Epiloog

volle intellectuele eigendommen hebben, en daardoor vaker het

5.3 Glasvezel op bedrijventerreinen

slachtoffer zijn van een aanval.

Volgens de jaarlijkse inventarisatie die in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu wordt uitgevoerd,

De zogenoemde ‘any-to-any’ wereld en het ‘internet of every-

telt Nederland 3.722 werklocaties die aangemerkt kunnen

thing’ vormen een evolutie in connectiviteit en samenwerking

worden als bedrijven¬terrein of kantorenpark.1 Als gevolg

die zich razendsnel ontwikkelt. Ze vormen de nexus van

van demografische krimp en de huidige economische en

apparaten, clouds en toepassingen. Hoewel deze evolutie niet

financiële crisis is het aanbod van bedrijventerreinen vele

onverwacht komt, zijn zakelijke organisaties in onvoldoende

malen groter dan de vraag. Om nieuwe bedrijven aan te

mate ingericht op een any-to-any wereld, tenminste vanuit het

trekken en bestaande te behouden, is het voor gemeenten

oogpunt van beveiliging. Het omslagpunt lijkt inmiddels al

en regio’s derhalve zaak om actief aan de slag te gaan met

bereikt: de economische verliezen die door cybercrime worden

herstructering en transformatie van terreinen. Een goede

gegenereerd dreigen de economische voordelen die zijn

gelegenheid om daarbij ook de realisatie van glasvezel voor

ontstaan door de ICT en telecom teniet te doen. Daarom hebben

ondernemers te betrekken.

we een nieuwe manier van denken en aanpak nodig om de schade van cybercriminaliteit aan het welzijn te verminderen.

"Een zaak van informeren, adviseren en realiseren"

Aansluitingen op het ‘internet of everything’ omvat niet alleen mobiele apparaten zoals laptops en desktops, maar ook het dagelijks snelgroeiende aantal M2M-verbindingen (machineto-machine). Deze ‘dingen’ zijn vaak objecten die we voor lief

In de genoemde inventarisatie wordt aan 28% van de

nemen of elke dag gebruiken en voorheen niet beschouwden als

bedrijventerreinen de kwalificatie ‘verouderd’ toegekend.

verbonden, zoals cv, windturbines of auto’s.

Daarbij worden vier typen veroudering onderscheiden: Technische, Economische, Maatschappelijke of Ruimtelijke Veroudering. Bij technische veroudering gaat het bijvoorbeeld om veroudering van traditionele infrastructuur (wegen) maar ook om het niet aanwezig zijn van een glasvezelinfrastructuur. Met 31% vormen dergelijke technische achtergronden het belangrijkste type veroudering van de Nederlandse bedrijventerreinen.

1


32

Bron: IBIS Werklocaties – De stand van zaken in planning en uitgifte van werk locaties op 1 januari 2013 en de uitgifte in 2012. Door drs.ing. C.E.G.E. Nijssen en A. Kremers, i.o.v. Ministerie van Infrastructuur en Milieu (27 juni 2013).




4 Showcases




8 Epiloog

Footprint niet openbaar

uit tot de bedrijventerreinen en is een HFC-aansluiting voor

Met bovenstaande in gedachten zou wellicht de conclusie

de daar gevestigde bedrijven derhalve geen standaard optie.

getrokken kunnen worden dat het met de aanwezigheid van glasvezel breedband voor de ondernemers op het merendeel van

DSL-netwerken

de Nederlandse bedrijventerreinen helemaal nog niet zo slecht

Wat betreft de bekabelde infrastructuur blijft de keus op

gesteld is. De praktijk laat echter een ander beeld zien. Hoewel

de meer dan drieduizend nog niet verglaasde bedrijventer-

leveranciers de exacte ‘footprint’ van hun netwerk uit concurren-

reinen veelal beperkt tot ofwel het individueel realiseren van

tieoverwegingen niet openbaar maken, blijkt uit de ons beschik-

een glasvezelverbinding, waarbij de eenmalige aansluitkos-

bare leveringstabellen van de grote marktpartijen dat op slechts

ten snel tot enkele tienduizenden euro’s kunnen oplopen,

minder dan 13% van de bedrijventerreinen in ons land tegen een

dan wel gebruik te maken van het oude telefonienetwerk.

standaard, acceptabel tarief door bedrijven een aansluiting op

Middels softwarematige modulatietechnieken zoals

het glasvezelnetwerk kan worden afgenomen. Het Ministerie

ADSL2+, VDSL en VDSL2 weten providers inmiddels hogere

van Economische Zaken schat met maximaal 10% de aanwezig-

snelheden over de koperlijn te realiseren. Deze technieken

heid van een betaalbare breedband¬infrastructuur op bedrijven-

worden de komende jaren gefaseerd aangelegd. Het grote

terreinen zelfs nog lager in.3 De provincies Friesland en

nadeel ervan echter is dat, afhankelijk van de gebruikte

Noord-Brabant zijn daarbij het gunstigst bedeeld, waarbij in

techniek, het signaal na ongeveer een halve kilometer van de

Friesland de inspanning van de provinciale glasvezel¬coöperatie

wijkcentrale dusdanig aan kwaliteit verliest, dat de beloofde

Fryslân Ring een belangrijke rol heeft gespeeld.

downloaden uploadsnelheid niet meer gehaald wordt.

2

Aangezien bedrijventerreinen in de regel niet nabij zo’n

Next Generation Access Network

wijkcentrale liggen, zijn de nadelen voor de ondernemers

Glasvezel- en zogeheten HFC (Hybrid Fiber Coaxial) netwerken

met een dergelijke verbinding evident.

voldoen qua bandbreedtecapaciteit aan de criteria om gekwalificeerd te worden als ‘next generation access network’.

Fiber-aandeel binnen netwerken

Hybride zijn met name de netwerken van de kabeltelevisiemaat-

Dat glasvezel qua betrouwbaarheid, prestaties en

schappijen, waarbij veelal tot het wijkcentrum een glasvezel-

toekomstvastheid de beste kaarten in handen lijkt te

verbinding ligt en daarna coax tot de eindgebruiker. In essentie

hebben, wordt onderstreept door het feit dat de beheer-

betreft dit de voormalige gemeentelijke CAI-netwerken in woon-

ders van de HFC-infrastructuur het ‘Fiber-aandeel’ binnen

wijken, die door de kabelaars stapsgewijs en deels zijn verglaasd.

hun netwerken zo groot mogelijk proberen te maken.

Op enkele uitzonderingen na strekken deze netwerken zich niet

Immers, hoe korter het laatste stukje koperdraad naar de eindgebruiker, des te beter de kwaliteit van het signaal

2 3

Bron: geaggregeerde leveringstabellen van o.a. KPN, Ziggo, Eurofiber in de Postcode Check van Stichting Breedband in Bedrijf. Bron: Goed op weg met breedband, handreiking voor gemeentes en provincies. Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (mei 2012).


33

en dus de prestaties. Iedere extra meter glasvezel heeft echter zijn prijs, waarbij het benodigde graafwerk het leeuwen¬deel van de aanlegkosten met zich meebrengt.




4 Showcases




8 Epiloog

Geen recht en geen plicht

Traditionele diensten

Tot 2008 hebben zowel landelijk opererende marktpartijen (KPN,

Hoewel de ontwikkelingen op ICT-gebied razendsnel gaan,

Tele2, Ziggo en Eurofiber) als een handvol regionale en lokale

zien we dat de meeste zakelijke gebrui¬kers veel minder

providers actief ingezet op het aansluiten van bedrijventerreinen

geïnteresseerd zijn in de innovatieve kant van ICT en veel

op het glasvezelnetwerk. Met name KPN heeft als marktleider

meer in zaken als kosten¬besparing, betrouwbaarheid en

aanzienlijk geïnvesteerd in het proactief aanleggen van glasvezel

veiligheid. Zelfs met een glasvezelverbinding kiezen onder-

op bestaande en nog ontwikkeling zijnde bedrijventerreinen.

nemers vooral voor het afnemen van traditionele diensten

In totaal zijn enkele honderden bedrijven¬terreinen voorzien

zoals internet, bellen en online back-up. Zolang de bekend-

van al dan niet reeds met glasvezel gevulde mantelbuizen. Mede

heid van ondernemers met glasvezel niet verder reikt dan

door het uitblijven van de verwachte bezettingsgraad – vaak

algemeenheden als ‘supersnel internet’ of ‘Voip-telefonie’

maakt niet meer dan 15% van de bedrijven op een verglaasd

en verdere innovatiemogelijkheden onderbelicht blijven,

terrein gebruik van de mogelijkheid om glasvezel te nemen – en

zal de bezettingsgraad op verglaasde bedrijventerreinen en

in navolging van een terugtrekkende beweging die bij de andere

het aansluiten van nieuwe gebieden vooralsnog geen hoge

grote spelers reeds eerder was ingezet, besloot KPN vijf jaar ge-

vlucht nemen. Daarmee is de basis voor een vicieuze cirkel

leden om niet verder op dit ingeslagen investeringspad door te

gelegd: bij een lage bezettings¬graad zullen de prijzen niet

gaan. Het beschikbaar zijn van glasvezel is immers geen recht

dalen en stappen minder ondernemers over op glasvezel.

van de potentiële afnemer en geen plicht voor de leverancier.

Provincies en gemeenten aan zet Kostenaspect en innovatiedrang

In het Convenant Bedrijventerreinen 2010-2020 zijn afspraken

Een belangrijke vraag is waarom relatief weinig bedrijven de over-

tussen rijksoverheid, provincies en gemeenten ten aanzien

stap naar glasvezel maken. Uiteraard speelt het kostenaspect een

van een nieuwe aanpak van bedrijventerreinen vastgelegd.

belangrijke rol bij de lage bezettingsgraad. Dat een leverancier de

Doel van dit bedrijventerreinenbeleid is het stimuleren van

infrastructuur reeds tot aan de percelen heeft aangelegd, wil niet

een gezond economisch vestigingsklimaat in gemeenten,

zeggen dat de investering niet moet worden terugverdiend.

regio’s en Nederland als geheel en het verbeteren van de

De eenmalige aansluitkosten en het maandelijkse abonnements-

ruimtelijke kwaliteit op bedrijventerreinen. Ten aanzien van

tarief bedragen al gauw het twee- tot driedubbele van ‘internet

deze aanpak wordt gesteld dat provincies en gemeenten

via de telefoonlijn’ en voor de kleine en middelgrote ondernemer

primair aan zet zijn. De aanleg van glasvezel voor en – min-

is dit vaak reden om glasvezel links te laten liggen, vooral als men

stens zo belangrijk – het optimaal gebruik ervan door de

niet op de hoogte is van de meerwaarde, mogelijkheden en kan-

ondernemers op bedrijventerreinen kan de aantrekkelijk-

sen die glasvezel en breedbanddiensten bieden voor optimalisa-

heid, waarde en concurrentiepositie van de terreinen en

tie van bedrijfsprocessen. Een matig aanwezige innovatiedrang op

daarmee die van de gemeente flink bevorderen. Bovendien

technisch gebied speelt daarbij ook zeker een rol.

wordt hiermee de vicieuze cirkel van hoge prijzen en een lage bezettingsgraad doorbroken.


34




4 Showcases




8 Epiloog

Richtlijnen voor lagere overheden

andere ICT-gerelateerde vormen van opwaardering van

Vanuit Brussel en Den Haag zijn de richtlijnen voor het realiseren

een bedrijventerrein. De eerder genoemde coöperatie Frys-

van glasvezel helder: provincies en gemeenten mogen niet inves-

lân Ring heeft op bedrijventerreinen in de Friese gemeente

teren in de aanleg van infrastructuur. Dit moet worden overgela-

Heerenveen bijvoorbeeld een vraagbundeling verzorgd

ten aan de partijen in de markt. In gebieden waar aantoonbaar

waarbij leverancier Ziggo Zakelijk zowel de glasvezelver-

sprake is van marktfalen en er binnen afzienbare tijd geen uizicht

bindingen voor collectieve intelligente camerabewaking op

is op activiteit van de zijde van leveranciers, mogen lagere over-

de terreinen leverde als voor de individuele bedrijven een

heden onder voorwaarden een actieve rol op zich nemen.

uiterst aantrekkelijk aanbod heeft neergelegd.

Dat biedt voor gemeenten en provincies ruimte om een proces dat leidt tot de aanleg van glasvezel op een bedrijventerrein te

Verdere modellen tot realisatie

reguleren, te faciliteren en zelfs te financieren.

Ondanks plaatselijke vraagbundelingssuccessen is glasvezel voor bedrijventerreinen na het eerste decennium bij de

Bundelen van behoefte

meeste leveranciers geleidelijk afgegleden naar een zeer

Toen in 2008 een einde kwam aan het proactief aanleggen van

bescheiden positie in de marge van het portfolio.

glasvezel op bedrijventerreinen is de verglazing niet in heel

De enorme concurrentie op de markt van mobiele telefonie

Nederland geheel tot stilstand gekomen. Met name op bedrij-

vereist namelijk grote investeringen door partijen als KPN,

venterreinen waar, vooral door de vaak grote afstand van de wijk-

Ziggo en Tele2. Zelfs bij een goed gebundelde vraag staan

centrale, ondernemers geconfronteerd worden met een lage sta-

de providers inmiddels niet bepaald te dringen om een be-

biliteit en sterk wisselvallige snelheid van hun internetverbinding

drijventerrein van glasvezel te mogen voorzien. Het model

wordt de behoefte aan glasvezel vaak via de ondernemersver-

van voorlichting van ondernemers en bundeling van aan-

eniging aangekaart bij de gemeente. Door het bundelen van de

sluitingen blijft welis¬waar een vruchtbare methode, maar

gezamenlijke behoefte van deze ondernemers is in de afgelopen

de stap naar realisatie van het glasvezelnetwerk vereist een

jaren op verschillende terreinen in met name de provincies Fries-

aanvulling op het model. In essentie kent deze aanvulling

land, Drenthe, Noord-Brabant, Flevoland en Noord-Holland vol-

twee richtingen: het oprichten van een netwerkcoöperatie

doende bezettingsgraad bereikt om een leverancier over de streep

of een financieringscoöperatie.

te trekken deze aansluitingen tegen gunstige tarieven te leveren.

Netwerkcoöperatie Combineren met andere vormen van opwaardering

Bij de inzet van een netwerkcoöperatie dragen de ge-

Met name KPN heeft als leverancier positief op deze ontwikke-

bruikers van het netwerk, dus de ondernemers op het

ling gereageerd en zich menigmaal bereidwillig getoond om in

bedrijventerrein, zelf zorg voor de realisatie ervan. Daartoe

de aanleg van glasvezel op vraaggebundelde bedrijventerreinen

verenigen zij zich in een coöperatie die de financiering (met

te investeren. Overigens laat een dergelijke vraagbundeling voor

ondersteuning van gemeente of provincie), het beheer en even-

individuele glasvezelaansluitingen zich goed combineren met

tueel de activering van het netwerk voor haar rekening neemt.


35




4 Showcases




8 Epiloog

Daarbij wordt de coöperatie eigenaar van het netwerk. Over dit

zichte van de huidige internetverbinding rechtvaardigt of

netwerk worden breedbanddiensten door bestaande marktpar-

zelfs compenseert?

tijen geleverd.

Realiseren Financieringscoöperatie

Hoewel er geen standaard model voor alle bedrijventerrei-

De financieringscoöperatie lijkt in basis op de hiervoor beschre-

nen kan worden aangewezen, zijn een aantal uitgangspun-

ven netwerkcoöperatie. Een belangrijk verschil is echter dat de

ten voor het succesvol realiseren van glasvezel op bedrij-

coöperatie zich beperkt tot de financiering van het netwerk.

venterreinen meer dan helder. Om een realistisch beeld te

De aanleg, het beheer en de activering worden aan een markt-

krijgen van de werkelijke behoefte onder de ondernemers

partij overgelaten, die het aangelegde netwerk vervolgens in

is het bieden van voorlichting een onmisbare stap. Als deze

eigendom krijgt. Een punt van aandacht bij dit model is dat

behoefte aanleiding geeft tot de wens om in gezamenlijk-

verzekerd moet worden dat de beheervoerende marktpartij ook

heid glasvezel te realiseren, is individueel advies aan de

breedbanddiensten van (andere) premium merken op het

ondernemers een doeltreffend instrument om gemotiveer-

netwerk toelaat.

de deelnemers aan een vraagbundeling te werven. In dit proces mogen provincies en gemeenten investeren.

Voorlichten en adviseren

Welk realisatiemodel daarna gekozen wordt, is helemaal

Provincies en gemeenten die het economisch klimaat in hun

afhankelijk van de wens van provincie, gemeente en

gebied en de kwaliteit en aantrekkelijkheid van hun bedrijventer-

natuurlijk de ondernemers zelf.

reinen willen bevorderen, moeten de aanleg van glasvezel breedband zeker in hun planvorming betrekken. Ook op bedrijventer-

Glasvezel Gemeente adviseert, ontzorgt en realiseert.

reinen waar ondernemers niet en masse klagen over gebrekkige

Ga naar www.glasvezelgemeente.nl voor meer informatie

internetverbindingen en de belangstelling voor glasvezel matig

en ervaringen van andere gemeenten.

lijkt, is het zaak om het gesprek met de ondernemers aan te gaan en middels voorlichting de mogelijkheden en voordelen van aansluiting op het glasvezelnetwerk helder uiteen te zetten en zodoende een reëel beeld te krijgen van de (latent) aanwezige breedbandbehoefte. Ondernemers die de overstap naar glas¬vezel willen maken zijn bovendien gebaat bij een onafhankelijk advies op maat: waar liggen in hun specifieke situatie de mogelijkheden om optimaal profijt te maken van zo’n glasvezelverbinding? Met welke diensten kan een kostenbesparing worden gerealiseerd die het hogere maandbedrag ten op-


36




4 Showcases




8 Epiloog

6

Trends en vooruitzichten "3 miljoen glasvezelaansluitingen in 2015"

6.1 Prognose Infrastructuur en Dataverkeer Groeiverwachting glasvezel: Verwacht wordt dat nog dit jaar aantal aansluitingen (homes passed) zal doorgroeien naar 2 miljoen. Met het doorzetten van

Met de verwachting dat de verhouding tussen daadwerke-

de huidige groei zal het aantal aansluitingen de komende jaren

lijke glasvezelabonnees en het aantal glasvezelaansluitin-

toenemen naar zo’n 3 miljoen aan het eind van 2015.

gen de komende jaren ten minste stabiel blijft en wellicht

Indien de groei daarboven uit zal stijgen tot een gemiddelde

iets zal toenemen, zal dit percentage naar schatting

van 600 duizend aansluitingen per jaar, zal het aantal aansluitingen

uitkomen tussen de 30% en 35%.

uitkomen op zo’n 3,2 miljoen. Bij een stagnatie van de groei zal het aantal aansluitingen eind 2015 naar verwachting 2,8 miljoen bedragen.

Groeiverwachting 4G:

Onderstaande Figuur 1 toont de groeicurve van de huidige en toe-

Op basis van aankondigingen van de vier mobiele opera-

komstige omvang van glasvezelaansluitingen in Nederland.

tors is het de verwachting dat de uitrol van LTE in hoog tempo zal verlopen. Ervan uitgaande dat elke operator ongeveer 3 tot 4 duizend antennes nodig heeft voor landelijke dekking en dat eind 2015 alle operators landelijke dekking hebben verwezenlijkt betekent dit dat er tegen die tijd tenminste 12.000 antennes geplaatst zouden moeten zijn, wat vergelijkbaar is met het huidige aantal UMTS antennes (12.236). Met het huidige uitroltempo van circa 350 antennes per maand (augustus 2013) lijkt dit haalbaar. Het ligt in de lijn der verwachting dat het groeitempo in eerste instantie zal versnellen, omdat T-Mobile en Tele2 ook starten met uitrol.

Figuur 1: Groeiontwikkelingen passieve glasvezelaansluitingen. (Bron: Stratix) eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

37




4 Showcases




8 Epiloog

seerd zal het tempo weer afnemen. In een realistisch scenario

Groei in dataverkeer blijft aanhouden, rol van mobiel verkeer beperkt

waarin het eerder genoemde aantal van 12 duizend antennes

Wereldwijd, maar zeker ook in Nederland is er sprake van

wordt gehaald, is het uitroltempo halverwege 2014 gegroeid tot

een onverminderde groei in bandbreedte consumptie.

450 antennes per maand en zal daarna weer geleidelijk afnemen.

Figuur 3 toont het volume aan dataverkeer dat de twee

In dit scenario zouden dus binnen 3 jaar zo’n 12 duizend anten-

grootste Nederlandse Internet Exchanges passeert, wat een

nes worden gerealiseerd, waar het eerder bij de uitrol van UMTS

goede indicatie is voor het groeitempo van dataverkeer

het 4 jaar duurde voordat circa 9 duizend antennes waren ge-

in Nederland. Op basis van deze gegevens ligt de samen-

plaatst, wat voldoende was voor drie operators om landelijke

gestelde jaarlijkse groei (CAGR) van het dataverkeer in

dekking te realiseren.

Nederland momenteel rond de 30%, wat betekent dat het

Zodra er operators zijn die landelijke dekking hebben gereali-

dataverkeer elke drie jaar meer dan verdubbelt.

"Eind 2015 meer dan 10 duizend LTE antenne installaties"

Figuur 3: Omvang van (ingaand) dataverkeer op grootste Nederlandse internet Exchanges (t/m sep 2013) (Bron: AMS-IX, NL-IX, bewerking Stratix)

Hoewel mobiel dataverkeer bezig is aan een sterke opmars, is de bijdrage aan het totale dataverkeer beperkt. Figuur 2: Verwachte groeiontwikkelingen aantal 4G/LTE antenne installaties (Bron: Antennebureau, Stratix)

Zo was volgens de Telecommonitor van ACM het mobiele dataverbruik binnen Nederland 7,22 petabyte in het eerste kwartaal van 2013, terwijl het ingaande verkeer over de grootste Internet Exchanges over hetzelfde kwartaal in zijn totaliteit 1484 petabyte betrof, een factor 200 verschil. Ondanks dat mobiele devices en mobiel dataverkeer een


38




4 Showcases




8 Epiloog

steeds grotere rol spelen in de samenleving, is het onwaarschijnlijk

Sterke toename in video verkeer.

dat mobiel dataverkeer een bepalende factor wordt in het totaal.

Zonder twijfel de belangrijkste factor in de groei van dataverkeer is de sterke groei(potentie) van digitale video.

Video is drijvende kracht achter de groei in dataverkeer

Volgens Cisco zal internet video in 2017 63 procent van

Veel organisaties trachten te voorspellen hoe het dataverkeer

het totale internetverkeer van consumenten beslaan, ten

zich zal ontwikkelen. Een van de bekendste hiervan is Cisco dat

opzichte van 52 procent in 2012. Bovendien zullen alle vor-

jaarlijks een forecast uitbrengt van de groei en de trends van

men van (digitale) video tezamen (TV, video on demand

het wereldwijde IP-verkeer. Volgens Cisco zal het wereldwijde

[VoD], Internet, and P2P) in 2017 tussen de 80 en 90 pro-

dataverkeer in 2017 met ruim 120 exabyte per maand drie maal

cent van het totale dataverkeer beslaan. Een belangrijke

zo groot zijn als nu. Het overgrote deel van dit verkeer betreft IP

ontwikkeling die hierbij een rol zal spelen is de opkomst

verkeer door consumenten, wat op zijn beurt weer voornamelijk

van steeds hogere kwaliteit video en TV, zoals 3D-TV en 4k

internet verkeer betreft. Een uitsplitsing van dit consumenten

videobeelden (vier maal de resolutie van HD TV).

internet verkeer naar type verkeer is weergegeven in Figuur 4. Globaal kan gesteld worden dat de samengestelde jaarlijkse groei

Gebruik van meerdere apparaten.

(CAGR) van IP verkeer ongeveer 20% is. Deze grote verkeersgroei

De opkomst van tablets, smartphones en andere ‘slimme’

en bijbehorende servicepenetratie worden veroorzaakt door diverse

apparaten en de toegenomen machine-naar-machine (M2M)

factoren, waarvan de belangrijkste hieronder worden toegelicht.

communicatie vergroten ook de vraag naar breedband. Dergelijke apparaten worden niet alleen talrijker, maar worden ook steeds krachtiger waardoor ze in staat zijn om grotere hoeveelheden data te verwerken en genereren. De verwachting van Cisco is dat in 2017 er 19 miljard dataconnecties/apparaten zullen zijn ten opzichte van 12 miljard in 2012.

Toename aantal internetgebruikers en sneller breedband. Andere redenen dat dataverkeer blijft toenemen is simpelweg doordat het aantal internetgebruikers (wereldwijd) nog steeds flink toeneemt. De verwachting is dat het aantal internet gebruikers in 2017 zal zijn gegroeid naar 3,6 miljard van 2,3 miljard anno 2012. Daarnaast wordt de capaci-

Figuur 4: Voorspelling van Cisco voor de ontwikkeling van het wereldwijde dataverkeer per maand (Bron: Cisco, bewerking Stratix)

teit van verbindingen ook steeds groter. De verwachting is dat de gemiddelde snelheid van (vast) breedband in 2017 39 Mbps zal zijn, 3,5 maal hoger dan de 11,3 Mbps in 2012.


39




4 Showcases




Groeiend dataverkeer betekent ook groeiende noodzaak voor nieuwe infrastructuur

- Er wordt van ons verwacht dat zij langer

De groei van dataverkeer heeft grote impact op de infrastructu-

- Er wordt van ons verwacht dat wij meer

ren die dit dataverkeer moeten faciliteren. Indien deze groei blijft

8 Epiloog

zelfstandig thuis blijven wonen. voor de eigen familie en naasten te zorgen.

doorzetten volgens de huidige voorspellingen is het logische gevolg dat de capaciteit van een groot deel van de huidige aan-

Doordat er in de toekomst meer nadruk komt te liggen op

sluitnetwerken (koper, coax) op een bepaald moment niet meer

naastenzorg en zelfstandig wonen, zullen er meer nieuwe

toereikend zullen zijn. Hoewel het moeilijk te voorspellen is wan-

vormen van zorg ontstaan. Om deze zorg te kunnen com-

neer dit moment (binnen Nederland) plaats zal vinden, lijkt dit

bineren met de huidige baan, kan ict zorgen voor ‘zorg

volgens huidige groeivoorspellingen dichterbij dan verwacht.

op afstand’. Enkele voorbeelden waar nu al mee geëxperi-

Afhankelijk van de rek die nog zit in de capaciteit van de huidige

menteerd wordt zijn:

netwerken en de daadwerkelijke groei in dataverkeer kan de tijd die dit zal duren variëren tussen enkele jaren en enkele tientallen jaren.

- Bewegingssensoren: door sensoren in huis te

In acht nemend dat een volledige verglazing van Nederland op

plaatsen kan men op afstand monitoren hoe het met

het huidige uitroltempo nog minimaal 10 jaar in beslag zal nemen,

een patiënt of oudere gaat. Deze sensoren kunnen

zou dit betekenen dat er snel actie ondernomen moet worden.

waarnemen of iemand bijvoorbeeld valt of langer in bed blijft liggen dan anders.

6.2 Trends en vooruitzichten - Online consult: Door simpele videogesprekken via

Zorg

de pc kunnen patiënten en ouderen direct met hun

Door de steeds verdere vergrijzing en constante technologische

vragen bij een arts of hulpverlener terecht, zonder dat

ontwikkelingen wordt men in Nederland steeds ouder.

het persoonlijk contact verloren gaat.

Media kopten in de afgelopen weken al dat de kinderen die nu geboren worden allemaal met gemak de leeftijd van 100 kunnen

- Automatisering in huis: Door huisapparatuur

bereiken. Door deze ontwikkeling is er steeds meer aandacht voor

steeds verder te automatiseren kunnen ouderen steeds

de zorg in Nederland.

langer voor zichzelf blijven zorgen, zonder afhankelijk te zijn van hulpverleners.

Op Prinsjesdag spraken de koning en het kabinet al veelvuldig over de participatiemaatschappij. Hoewel er nog discussie

Deze en andere ontwikkelingen zorgen er voor dat

bestaat over wat dit precies inhoudt, kunnen we met zekerheid

ouderen steeds langer thuis kunnen wonen en patiën-

zeggen dat twee ontwikkelingen direct invloed hebben op onze

ten op afstand in de gaten kunnen worden gehouden.

wijze van bestaan:

Hierdoor kunnen de kosten van de zorg in de hand worden gehouden en wordt de verzorgingsstaat behouden.


40




4 Showcases




8 Epiloog

Veiligheid

Het bewustzijn over digitale criminaliteit groeit bij zowel

Veel zelfstandige organisaties zijn onafhankelijk van elkaar aan

burger als overheid, en hierdoor kan er steeds effectiever

het werken aan de veiligheid van Nederland. Door op slimme

worden opgetreden tegen deze vorm van criminaliteit.

wijze gebruik te maken van aanwezige kennis, kan de veiligheid

Er valt echter nog veel te winnen. Deze zal voornamelijk

op grote publieke evenementen, maar ook de veiligheid op straat

door effectievere samenwerking kunnen worden gereali-

beter gewaarborgd worden.

seerd. De eerste stap in dit proces is het delen van kennis en informatie door het afstemmen van digitale systemen,

Organisaties die over informatie over veiligheid beschikken zijn

zodat de kennis over de Nederlandse veiligheid toeneemt.

bijvoorbeeld: particuliere beveiligingsbedrijven, politie, gemeenten en overige overheidsorganisaties. Al deze informatie ligt

Onderwijs

opgeslagen in systemen en wordt binnen de organisaties wel

Binnen het onderwijs vindt een digitale transitie plaats:

gedeeld, maar daarbuiten nog niet. Door deze informatie met

schoolboeken worden ingeruild voor digitale leermiddelen.

elkaar te delen, systemen op elkaar af te stemmen en buiten or-

De rol van ICT wordt steeds groter in het onderwijs, niet

ganisatiegrenzen meer samen te werken kan er meer kennis ver-

alleen in het hoger onderwijs maar ook steeds meer op het

worven worden over de veiligheid van burgers en bedrijven.

primair en secundair onderwijs. Met individuele digitale leermiddelen wordt nagestreefd dat kinderen effectief en

Niet alleen het combineren van data en informatie van organi-

efficiënt op maat bediend kunnen worden. Zij kunnen dan

saties kan leiden tot een grotere veiligheid. De volgende ontwik-

op hun eigen tempo en niveau werken terwijl de leerkracht

kelingen zorgen dat er een hernieuwde aandacht voor dit onder-

digitaal overzicht houdt van de ontwikkelingen per kind,

werp ontstaat:

en afhankelijk van het overzicht opdrachten klassikaal of individueel behandeld. De stichting leerKRACHT begint

- Cybercrime: Een steeds groter deel van gepleegde mis-

in samenwerking met onder andere de Digitale Steden

daden vindt plaats over het internet. Denk hierbij aan fishing

Agenda, in het schooljaar 2013-2014 met een pilot digitale

en de recente DDoS-aanvallen op de Nederlandse banken.

leermiddelen op scholen die de ambitie hebben om digi-

Overheid en bedrijfsleven moeten intensiever gaan samen-

tale leermiddelen optimaal te gebruiken.

werken op internationaal niveau om deze ontwikkeling effec-

Ook voor de randvoorwoorden voor het gebruik van digi-

tief aan te kunnen pakken.

tale leermiddelen is gezorgd. Scholen (PO, VO, HBO, WO) kunnen zich allemaal aansluiten op het veilig en opschaal-

- Openlijk geweld en social media: De laatste jaren

baar wifi-netwerk eduroam. Dit maakt het mogelijk om

gebruikt de politie vaker het internet en social media om

grootschalig toegang te bieden aan draadloze apparaten.

daders van openlijke geweldpleging op te sporen. Door bur-

Leerlingen en studenten kunnen zich met hun tablet of

gers via de media te betrekken, door het tonen van video-

laptop dan veilig aanmelden op het wifi-netwerk op elk van

beelden, kunnen zaken sneller opgelost worden.

de aangesloten onderwijsinstelling.


41




4 Showcases




8 Epiloog

Bedrijvigheid

Duurzaamheid

Een trend op het gebied van ondernemen is het Nieuwe Winkelen.

Een waarneembare trend in Nederland is de vorming van

Cor Molenaar, hoogleraar e-marketing aan de Erasmus Universi-

kleine energie coöperaties. Er wordt lokaal energie gepro-

teit, verwacht dat in tien jaar tijd 35 tot 40 procent van de non-

duceerd en geconsumeerd. Klein is het nieuwe groot.

food aankopen online plaatsvindt. En dat percentage is slechts

Mensen schaffen zonnepanelen aan, plaatsten deze op hun

een gemiddelde. Bij de aankoop van elektronica en schoenen

huis en worden hiermee zelfvoorzienend in energie.

zal 70 procent online aangeschaft worden. Reisbureaus worden een zeldzaamheid: 90 procent van de klanten zal online boeken.

Een andere zichtbare trend is dat delen het nieuwe

Er ontstaat een vicieuze cirkel, want doordat winkels verdwijnen

hebben is. Niet elk huishouden koopt meer een auto of elk

ontstaan lege panden die niet meer gevuld worden. “Een half-

apparaat. Met behulp van moderne technologieën is zicht-

lege winkelstraat heeft iets triests. Dan gaat de consument liever

baar wie in de buurt over welk materiaal beschikt. Er kan

naar een andere locatie.” Volgens Molenaar zullen op den duur

makkelijk opgezocht worden waar en wanneer er een auto

drie soorten winkelgebieden ontstaan: buurtwinkels, boetiekjes

beschikbaar is.

in het centrum en grote winkelketens buiten de stad. “De winkels in de buurt bestaan uit zaken die je regelmatig nodig hebt zoals

Tot slot

een supermarkt of een bank. Het winkelaanbod in de centra van

Aan de trends is goed te zien dat Nederland volop in

steden zal verschralen, met als resultaat kleinere winkels en veel

transitie is. De transitie kunnen we niet voorkomen, maar

restaurantjes en cafeetjes. Daar ga je naar toe als je gezellig wilt

door op tijd op de trein te springen kunnen we deze tijden

winkelen. De grote winkels zoals Mediamarkt en Blokker0 zullen

van verandering inzetten om zaken op de lange duur te

verplaatsen naar het derde winkelgebied: buiten het centrum

verbeteren voor ons allemaal. De Digitale Steden Agenda is

met ruime parkeergelegenheid.”

ervan overtuigd dat wanneer wij naar elkaar luisteren en de complexe problematiek samen aanpakken, de transitie zal leiden tot een sociaal en economisch sterk Nederland.


42




4 Showcases




8 Epiloog

7

De route naar de digitale samenleving: Hoe nu verder?

7.1 Digitale Agenda van Brabant In de visie van de Digitale Agenda van Brabant is de inzet van de provincie gericht op zowel netwerkontwikkeling als op het bevorderen van het inzetten van digitale technieken

"Alle burgers én bedrijven op de digitale snelweg"

ten behoeve van zorg, verkeersmanagement, duurzame energie en een vernieuwde agro sector.1

7.1.1 Hoofdrol voor ICT Toegang tot de digitale snelweg via glasvezel of kabel. In dit

De afgelopen decennia heeft ICT onze samenleving

digitale tijdperk is de aansluiting van burgers en bedrijven op een

aanzienlijk veranderd. Met de opkomst van internet is infor-

hoogwaardige breedband infrastructuur net zo belangrijk als ooit

matie in overmaat beschikbaar en zijn de manieren waarop

de aansluiting op gas, water en licht was: een basisvoorziening.

we communiceren en relaties aangaan ingrijpend gewijzigd.

Alle bedrijven en burgers op de digitale snelweg is goed voor

ICT zorgt voor innovatie, verandert markten en verhoogt

onze economie. En het draagt bij aan een mooi, vitaal en sociaal

de productiviteit van bedrijven, instellingen en overheden.

Brabant waar het goed wonen en werken is. Nog lang niet alle

Het benutten van de kansen van ICT wordt daarmee in

bedrijven en burgers zijn in Brabant aangesloten op de digitale

toenemende zin een concurrentiefactor van betekenis voor

snelweg. Vooral in het buitengebied zijn burgers en bedrijven

de Brabantse economie.

meestal niet aangesloten op hoogwaardig breedband. De provincie ziet dat als een rem op de verdere maatschappelijke

De digitalisering van onze samenleving strekt zich uit naar

en economische ontwikkeling van Brabant en wil dit veranderen.

steeds meer domeinen – communicatie, consumptie, zorg,

Hiervoor richt zij een Breedband fonds in. Dit is een belangrijk

onderwijs, overheidscommunicatie, energie – merkbaar

onderdeel van de Digitale Agenda vanBrabant 2013 – 2020.

voor iedere burger en terug te vinden in cijfers over de

In dit boekje leest u er meer over.

sterke stijging in onze dataconsumptie. Studies laten zien dat ons dataverbruik elk jaar 30 – 40% stijgt en in 2020 1 Bron: Provincie Noord-Brabant


43




4 Showcases




8 Epiloog

mogelijk 50x zo veel is als momenteel. Digitalisering speelt de

Breedbandfonds om de aanleg van hoogwaardig breed-

komende jaren niet alleen een sleutelrol in ons economische her-

band in heel Brabant mogelijk te maken.

stel, maar is ook van belang bij het verbeteren van het dagelijks

Om de aanleg van nieuwe breedbandnetwerken in Brabant

leven van mensen. Dat is de overtuiging van Eurocommissaris

mogelijk te maken, wil de provincie daarbij op een nieuwe

Neelie Kroes (Digitale Agenda van Europa).

manier met maatschappelijke partijen gaan samenwerken.

Volgens haar kunnen digitale technologieën bijvoorbeeld helpen

De provincie schrijft niet voor of legt op. In plaats daarvan

om de gezondheidszorg te verbeteren en de uitdagingen van

doet de provincie een beroep op het zelforganiserend ver-

klimaatverandering het hoofd te bieden. Ook in Brabant is dat

mogen van burgers, bedrijven en lokale overheden om te

besef er. ICT speelt vaak een sleutelrol in het oplossen van maat-

komen met voorstellen.

schappelijke problemen. Bijvoorbeeld in de zorg.

De provincie mobiliseert, helpt, en geeft richting aan.

Om de zorg betaalbaar te houden wordt gezocht naar andere

Met de Digitale Agenda van Brabant komt de provincie

manieren van het verlenen van zorg. Mensen langer thuis laten

tegemoet aan de roep van tal van gemeentes, vertegen-

wonen, in combinatie met deels digitaal verleende zorg, is een

woordigers van bedrijven, bewoners en kennisinstellingen

van de mogelijke oplossingen. Toegang tot de digitale snelweg

om ondersteund te worden bij de verdere uitrol van super-

en de inzet van hoogwaardige ICT hulpmiddelen maakt dat

snel breedband in de hele provincie.

mede mogelijk.

7.1.2 ICT ruggegraat van innovatie Op dit moment wordt ICT nog maar mondjesmaat ingezet om

Gedeputeerde Bert Pauli over Digitale Agenda van Brabant

maatschappelijke problemen op te lossen. Eén van de knelpunten

“We willen als innovatieve regio voorop lopen in Europa.

is dat het buitengebied nog nauwelijks is aangesloten op hoog-

Dat kan niet zonder snel internet en slimme communicatie-

waardig breedband. Het zijn vooral de kleine kernen en het

technologie. De stedelijke gebieden in Brabant zijn op dit

buitengebied dat achterblijft. Hier is alleen toegang tot traag of

moment al goed digitaal ontsloten. Maar bijvoorbeeld in

mobiel internet. Dat heeft allerlei ongewenste gevolgen.

de Kempen, onderdeel van de Brainport regio, zijn de bui-

Bijvoorbeeld voor de modernisering van de landbouw, de

tengebieden en de bedrijventerreinen op veel plaatsen nog

ontwikkeling van de toeristische sector, de mogelijkheden voor

niet op hoogwaardig breedband aangesloten. Dat is een

kenniswerkers, kleine ondernemingen of ouderen om zich in het

probleem voor de kenniswerkers en toeleverende industrie

buitengebied te gaan of blijven vestigen of de mogelijkheid om

voor de Brainport regio. Maar bijvoorbeeld ook voor agra-

energie decentraal op te wekken.

rische bedrijven die met digitale technieken naar nieuwe

Om Brabant tot in al haar haarvaten economisch vitaal en

vormen van ondernemerschap streven. Vandaar dat wij de

leefbaar te houden is de toegang voor iedereen tot de digitale

weg vrij maken voor breedband voor iedereen.”

snelweg cruciaal. De provincie wil het mogelijk maken dat er hoogwaardig breedband komt voor alle burgers en bedrijven

7.1.3 Slimme producten beter benutten

in Brabant. Daarom heeft de provincie geld opzij gezet in het

Volgens Pauli richt de economische strategie van de pro-


44




4 Showcases




8 Epiloog

vincie zich op het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.

En niet in het buitengebied, in kleine kernen en op afge-

“Dan sla je twee vliegen in één klap. Neem een vraagstuk als

legen bedrijventerreinen. Daar willen we als provincie de

vergrijzing. Dat speelt overal. Als je hiervoor slimme producten

helpende hand reiken, in goede samenwerking met alle

ontwikkelt, bijvoorbeeld om mensen langer thuis te laten wonen,

betrokkenen: gemeenten, burgers, marktpartijen en

versterk je niet alleen de economie maar ook de leefbaarheid.

andere financiers.”

Dat soort innovaties kan niet zonder ICT.” “ICT zorgt voor innovatie, verandert markten en verhoogt de pro-

7.1.5 Vier hoofddoelen

ductiviteit van bedrijven, instellingen en overheden”, vertelt Pauli.

Om maximaal in te spelen op de mogelijkheden die ICT

“Door ICT-kansen goed te benutten, versterken we onze interna-

biedt voor de economische en maatschappelijke ambities

tionale concurrentiekracht.”

van Brabant, heeft de Digitale Agenda van Brabant

Pauli ziet in de verdere digitalisering van Brabant de sleutel tot

vier hoofddoelen.

het realiseren van de maatschappelijke opgaven in Brabant, zoals gezond ouder worden, een vitaal platteland, energietransitie en

1 | Versterken van de economische basis door

slimme mobiliteit.

“In het verleden hebben we al veel geïnvesteerd in de ontwikke-

2 | Digitale tweedeling voorkomen:

ling van nieuwe producten en deden we diverse pilots. Die fase

alle Brabantse bedrijven digitaal aan te sluiten.

hoogwaardig breedband voor alle Brabanders.

laten we achter ons. Het gaat ons nu om het daadwerkelijk opschalen en invoeren van maatschappelijke breedbanddiensten.

3 | ICT beter inzetten om maatschappelijke

Daarbij spelen zowel technische, financiële als institutionele pro-

opgaven te realiseren.

blemen een rol. Die complexe problemen kunnen we alleen te lijf 4 | Breedband-initiatieven bevorderen en faciliteren

door een goede samenwerking met alle betrokkenen.”

7.1.4 Hoogwaardig breedband als randvoorwaarde

1 | Versterken van de economische basis

Innovatieve ontwikkelingen stellen hoge eisen aan de kwaliteit

ICT zorgt voor innovatie, verandert markten en verhoogt de

van de breedband-infrastructuren. Nu al schiet het bestaande

productiviteit van bedrijven, instellingen en overheden.

kopernetwerk qua capaciteit en snelheid tekort.

Als alle Brabantse bedrijven hoogwaardig breedband kunnen

Pauli: “De roep om hoogwaardig breedband, denk aan glasvezel

gebruiken, versterkt dat de Brabantse economie aanzienlijk.

of kabel, wordtsteeds luider. Hoogwaardig breedband is echt een

Bedrijven kunnen veel kosten besparen en dus beter con-

randvoorwaarde om in deze ontwikkelingen goed mee te kun-

curreren door hun automatisering te outsourcen, het werk-

nen. Marktpartijen investeren alleen daar waar het commercieel

proces verder te automatiseren en via snellere en geauto-

rendabel is. Daar waar veel mensen bij elkaar zijn, in steden dus.

matiseerde verbindingen beter samen te werken. Daarnaast zijn er ook tal van nieuwe typen bedrijvigheid


45




4 Showcases




8 Epiloog

mogelijk door ICT – denk aan online winkels, nieuwe vormen van

2 | Digitale tweedeling voorkomen

thuiszorg, de directe verkoop van producten van het boerenbe-

In Brabant willen we graag dat iedereen mee kan blijven

drijf aan afnemers, of het aanbieden van nieuwe toeristische

doen met de samenleving en mee kan profiteren met de

mogelijkheden in het mooie Brabant.

verdere economische ontwikkeling als top- kennis- en innovatieregio. We willen welvaart en welzijn in heel Brabant

Digitale Agenda van Brabant

mogelijk houden, en niet alleen in het stedelijk gebied.

De provincie versterkt de economische basis van Brabant door

Toegang tot snel internet – om goed te kunnen winkelen,

alle huishoudens en bedrijven in Brabant op glasvezel of kabel

leren, communiceren met instanties – is daarbij

aan te sluiten.

steeds belangrijker. Om nu en in de toekomst te kunnen blijven meedoen met de moderne samenleving, is een goede digitale toegankelijkheid van vitaal belang. Door in te zetten op het mogelijk maken van hoogwaardig breedband voor alle Brabanders voorkomt de provincie dat er gebieden in Brabant zijn die structureel niet mee kunnen doen met de moderne informatiemaatschappij. Dat is in ons aller belang. Het versterkt de leefbaarheid van kleine kernen en het buitengebied van Brabant, dringt onnodige mobiliteitsdruk terug, versterkt het vestigingsklimaat voor de nieuwe kenniswerkers in de regio. Alle Brabanders op hoogwaardig breedband draagt bij aan een mooi, vitaal en sociaal Brabant waar het goed wonen en werken is.

Toegang tot hoogwaardig breedband op het hele grondgebied van Brabant, maakt ook economische ontwikkeling tot in de haarvaten van de provincie mogelijk. Om dit doel te realiseren is er nog veel werk te verzetten. Onderzoek door Heliview (2012) bracht aan het licht dat in 2012 bijna de helft van de bedrijventerreinen in Brabant niet op hoogwaardig breedband is aangesloten. Ongeveer 14.870 bedrijven op bedrijventerreinen zijn daarmee niet aangesloten op hoogwaardig breedband. Het gaat daarbij vooral om kleinere bedrijventerreinen en het midden- en kleinbedrijf, de banenmotor van de Brabantse economie. eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

46




4 Showcases




8 Epiloog


snelweg en de inzet van hoogwaardige ICT hulpmiddelen

Om nu en in de toekomst te kunnen blijven meedoen met de moderne

maakt dat mede mogelijk.

samenleving, is een goede digitale toegankelijkheid van vitaal belang.

De Digitale Agenda van Brabant zet in op het faciliteren van ICT gedreven oplossingen voor deze maatschappelijke

3 | ICT beter inzetten om maatschappelijke opgaven te realiseren

problemen. Om technologische oplossingen daadwerke-

ICT speelt een sleutelrol in het oplossen van maatschappelijke

leveren is de inzet van tal van maatschappelijke partners,

problemen. Bijvoorbeeld in de landbouw, de tweede econo-

bedrijven, andere overheden, burgers, kennisinstellingen

mische pijler van Brabant. Het maatschappelijk debat over me-

nodig. De provincie kan meehelpen door partijen bij elkaar

gastallen, diverse dierenziekten, ruimtegebruik en teruglopende

te brengen en mee te organiseren.

lijk een bijdrage aan maatschappelijke problemen te laten

marges voor het boerenbedrijf hebbengeleid tot een herijking van de koers van de sector. Het boerenbedrijf moet omschakelen

4 | Breedband-initiatieven bevorderen en faciliteren

van focus op kostenreductie in bulkproductienaar waardetoevoe-

Als provincie kunnen we het niet alleen. ICT speelt in te

ging en unique selling points. Een inzet op smart farming (bv.

veel maatschappelijke geledingen en economische secto-

precisielandbouw) en de omschakeling naar nieuwe bedrijfscon-

ren een rol. Ook in het perspectief van een terugtredende

cepten (bv. zorgboerderijen, toerisme) kunnen mogelijke

overheid doet de Digitale Agenda een groot beroep op het

oplossingen zijn. De beschikbaarheid van hoogwaardig breed-

zelforganiserend vermogen van de Brabantse burgers,

band is daarbij een cruciale randvoorwaarde.

ondernemers, kennisinstellingen en overheden. Om de Digitale Agenda van Brabant te laten slagen heb-


ben we de inzet van veel, zo niet alle, maatschappelijke

Smart farming: een computer in de cabine van

stakeholders in Brabant en ook daarbuiten nodig: om mee

de tractor maakt dat alles precies op de cm

te denken, om initiatieven te ontplooien, om mee te orga-

nauwkeurig gespoten wordt zodat het

niseren en om mee te investeren. Als provincie willen we

grondwater niet onnodig vervuild wordt. Een ander voorbeeld is de zorgsector. De druk op de collectieve gezondheidszorg is enorm als gevolg van vergrijzing, ontgroening, de groei van het aantal chronisch zieken, betere diagnosemogelijkheden en een tekort aan zorgpersoneel. Om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden wordt gezocht naar andere manieren van het verlenen van zorg. Mensen langer thuis laten wonen, in combinatie met deels digitaal verleende zorg, is een van de mogelijke oplossingen. Toegang tot de digitale eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

47




4 Showcases




8 Epiloog

daarbij een moderne, open overheid zijn, die meebeweegt met ini-

breedband financieel beter mogelijk te maken. De financi-

tiatieven van burgers, ondernemers en maatschappelijke partners.

ële inzet van derden – een bank, investeringen van markt-

Een overheid die partners aanspreekt op hun kracht en

partijen, financiële bijdragen van burgers – blijft daarbij

eigen verantwoordelijkheid, maar die ook bereid en in staat is

ook altijd nodig. Het achterliggende idee is dat het geld

waar nodig het initiatief te nemen, partners te verbinden en

uiteindelijk weer terugvloeit naar de Provincie, om

knelpunten weg te nemen. Doet u ook mee?

vervolgens opnieuw ingezet te kunnen worden voor nieuwe beleidsdoelen.


De uitvoering van het Breedbandfonds Brabant is onderge-

Voor de verdere uitrol van hoogwaardig breedband en de toepassing

bracht bij de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij (BOM)

van ICT voor maatschappelijke problemen zijn nieuwe samenwer-

in nauwe samenwerking met de provincie. Gemeentes

kingsverbanden tussen netwerkaanbieders, financierders, onder-

spelen een belangrijke coördinerende rol bij het ontwikke-

nemers, burgers, gemeentes, maatschappelijke organisaties en de

len van goede investeringsvoorstellen. Brabant werkt ‘aan

provincie nodig.

de achterkant’ samen met de Rijksoverheid, StedenLink en andere provincies om het fonds zo effectief mogelijk te

7.1.6 De provincie investeert mee

laten functioneren.

Brabant wil tot de top van de Europese kennis- en innovatieregio’s blijven behoren. Een belangrijk instrument hiervoor is de in-

Facts & Figures

zet van de middelen uit de verkoop van de aandelen van Essent.

• Het dataverkeer stijgt elk jaar met 30 tot 40%.

In 2010 reserveerde de provincie al 276 miljoen van deze ‘Essent-

In 2020 wordt in Nederland 50x zoveel data

gelden’ voor investeringen in sport, natuur, cultuur, landschap en

verbruikt als in 2012.

energie. Op 21 juni 2013 gingen Provinciale Staten akkoord met

• 70.000 Brabantse huishoudens en bedrijven in kleine

de voorstellen van Gedeputeerde Staten voor een ‘2e tranche’

kernen en het buitengebied zijn op dit moment niet op

investeringsimpuls. Hierbij werden middelen gereserveerd voor

breedband aangesloten.

4 investeringsfondsen op het gebied van energie, innovatie,

• 30% van de innovatieprocessen in de Nederlandse

breedband en natuur met een gemeenschappelijke waarde van

475 miljoen euro. Met deze fondsen wil de provincie samen met

• In Brabant zijn 554 bedrijventerreinen. Op 294 van deze

andere partijen de uitdagingen van Brabant oppakken.

terreinen (53%) wordt hoogwaardig breedband aange

boden, op 260 (47%) niet.

7.1.7 Breedbandfonds Brabant Een van de opgerichte fondsen is het Breedbandfonds Brabant. In totaal is 50 miljoen euro opzij gezet voor het verstrekken van ‘goedkope’ leningen aan coalities van gemeentes, coöperaties, marktpartijen en parkmanagers om de aanleg van hoogwaardig eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

48

topsectoren is ICT-gedreven.




4 Showcases


7.2 eSociety Platform Nederland



8 Epiloog

internationale markten versterken. Nederland Supersnel Internetland levert ons land extra economische groei,

7.2.1 Nut en de noodzaak van glasvezelnetwerken en online toepassingen

werkgelegenheid en welvaart op, draagt bij aan een goed

Met extra investeringen in glasvezelnetwerken en een optimaal

bedrijfsleven. Gezien de voorspellingen over economisch

gebruik van webtoepassingen in het bedrijfsleven en bij overhe-

zwaar weer en de verwachte lage economische groei voor

den kunnen de groei van onze economie en de werkgelegenheid

de komende jaren is dit hard nodig.

leefmilieu en een sterke (internationale) positie van het

gestimuleerd worden. Meer gebruik van glasvezelnetwerken, en dus supersnel internet, levert bovendien een bijdrage aan een

7.2.2 Problemen en uitdagingen voor Nederland

beter leefklimaat.

Volgens nationale en internationale studies zal de Neder-

Bij het bedrijfsleven, overheden en andere instellingen kan met

landse economie in vergelijking met veel ander Europese

extra internettoepassingen het gebruik van het auto- en vliegver-

landen de komende jaren lage groeicijfers laten zien.

keer worden verminderd; met slimme ICT/ internettoepassingen

Hoewel er verschillend wordt gedacht over de (hoofd)

in bedrijfsgebouwen en woningen kunnen ook energiebesparin-

oorzaken die daarbij een rol spelen, worden de kosten van

gen worden gerealiseerd.

de vergrijzing en de arbeidsmarkt, die door lange en dure

Daardoor wordt de uitstoot van broeikassen, zoals CO2,

ontslagprocedures te weinig flexibel zouden zijn,

teruggedrongen. Ons land heeft zowel extra groei nodig als

veelvuldig genoemd.

maatregelen die ons leefmilieu verbeteren. Den Haag houdt

Daarnaast kan de groei van onze economie ook afgeremd

zich met name bezig met bezuinigen op de overheidsuitgaven.

worden doordat onze woning-, bouw- en huur- markt niet

Maar het is van groot belang dat er ook aandacht wordt besteed

goed functioneert. Volgens nationale en internationale

aan maatregelen waarmee de basis van onze economie wordt

studies kan dit verbeterd worden door de huidige strakke

versterkt, waardoor onze internationale concurrentiekracht een

huurregelgeving te versoepelen (liberaliseren) en de be-

impuls krijgt. Deze oppepper draagt niet alleen bij aan extra eco-

staande ruime hypothecaire fiscale aftrek te beperken.

nomische groei, maar maakt het ook makkelijker om tot gezonde

Bovendien heeft onze economie ook nog andere proble-

overheidsfinanciën te komen.

men die de groei belemmeren. Onze arbeidsproductiviteit ligt in vergelijking met veel andere landen laag.

Het eSociety Platform Nederland pleit voor een gezamenlijk

Nederland investeert ook onvoldoende overheidsmiddelen

project van overheid en bedrijfsleven (‘Nederland Supersnel In-

in onderwijs en onderzoek en wij hebben een gebrek aan

ternetland’), dat daaraan een belangrijke bijdrage kan leveren.

innovaties. Dit is een verontrustende constatering, want

Daarbij gaat het om een pakket aan maatregelen die ertoe moe-

alle economische studies die over ons land verschenen zijn

ten leiden dat Nederland kan uitgroeien tot hét toonaangevende

wijzen juist uit dat kennis (onderwijs/onderzoek) en innova-

internetland van de wereld. Daardoor kunnen creatieve starters,

ties de motor moeten zijn van onze economie. Bovendien

bestaande bedrijven en ondernemers hun positie op

zijn ze essentieel voor de concurrentiekracht van Nederland


49




4 Showcases




8 Epiloog

op de wereldmarkt. Op de internationale ranglijst van de meest

ondernemerschap en voortdurende innovatie. Om geld

innovatieve landen is ons land gezakt. Daarnaast valt op dat we

te blijven verdienen op de wereldmarkt moeten bedrijven

in vergelijking met onze buurlanden minder buitenlandse inves-

regelmatig met nieuwe producten en diensten komen.

teerders weten te trekken. Dat betekent op termijn minder werk-

Dat doen we niet goed genoeg. Uit de zogenaamde EU In-

gelegenheid. Hoewel Nederland internationaal nog steeds tot de

novation Scoreboard blijkt dat ons bedrijfsleven achterblijft

meest welvarende landen van de wereld behoort, wijst de daling

bij ander landen als Zweden, Finland, de VS en Zwitserland.

van ons land op belangrijke internationale ranglijstjes erop, dat De praktijk leert dat innovatie teamwork vereist.

we deze positie de komende jaren dreigen kwijt te raken.

Daarbij gaat het om een adequate samenwerking tussen

7.2.3 Het grote economische belang van innovaties

middelbaar onderwijs, universiteiten, onderzoeksinstituten

Los van de hierboven gesignaleerde problemen en uitdagingen

en het bedrijfsleven. In Nederland komt deze samenwer-

voor ons land, wil het eSociety Platform Nederland een verken-

king onvoldoende van de grond. Daarnaast is er dringend

ning van mogelijke maatregelen op het terrein van supersnel

behoefte aan meer technisch opgeleide werknemers en

internet die bijdragen aan een versterking van de concurrentie-

meer ondernemerschap.

en innovatiekracht van Nederland. Dit is hard nodig, gezien de Wereldwijd wordt innovatie beschouwd als de motor van de economie.

7.2.4 Nederland moet hét internetland van de wereld worden

Omdat de Nederlandse innovatiemotor niet goed draait, moeten

Uit de internationale studie van de Boston Consulting

we ons zorgen maken. Als Nederland innovatiever wil worden,

Group blijkt dat Nederland wereld wijd op de vijfde plaats

wat een voorwaarde is voor onze toekomstige welvaart, dan

staat van de zogenoemde e-tensity index. Dit is een inter-

moeten tenminste vijf problemen worden opgelost:

nationale graadmeter voor de mate waarin het internet een

internationaal zwakke positie van ons land op dit vlak.

rol speelt in de economische ontwikkeling. Ook de inter•

meer en beter ondernemerschap;

•

betere samenwerking tussen onderwijs- en onder

zoeksinstellingen en het bedrijfsleven;

•

het inzetten van innovatieve ICT;

•

een sterkere nadruk op het succesvol wegzetten

van innovaties in de markt;

•

het ontwikkelen van inspirerende toekomstvisies

en gerelateerde businessmodellen.

nationale e-readiness-ranglijst op het terrein van ICT en internet waarop 70 landen staan, boekt Nederland in 2010

met een vijfde plaats een hoge score; in 2009 stond ons land zelfs op de derde plaats van deze zogenaamde Digital Economy Ranking.2

Bovendien behoort Nederland wereldwijd tot koploper bij de internetpenetratie van de sociale netwerksites LinkedIn

en Twitter. Deze scores bieden voor ons land een stevige basis om met extra maatregelen uit te groeien tot hét inter-

Voor onze welvaart zijn we sterk afhankelijk van de prestaties van de export. Daarvoor is in ieder geval nodig; meer en beter eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

2

50

Bron: http://www.eiu.com/




4 Showcases




8 Epiloog

netland van de wereld. Met de nummer 1- positie op het terrein

woningen en bedrijven, de invoering van een verplicht

van het internet kunnen we in ons land extra groei, werkgelegen-

vak internet in het onderwijs, een snelle digitalisering van

heid en welvaart realiseren. Deze toppositie kan alleen worden

onderwijs en opleidingen en meer werknemers met een

gerealiseerd als het Nederlandse bedrijfsleven meer in

technische opleiding.

internet gaat investeren, gefaciliteerd door de overheid.

Daarnaast is het nodig dat we een goed internationaal (fiscaal) vestigingsklimaat voor internetbedrijven realiseren en dat we

Nederlandse bedrijfsleven onvoldoende actief op het net .

de invoering van e-health in de zorgsector versnellen.

Volgens een studie van The Boston Consulting Group (BCG)

De overheid moet ook in eigen huis stevig aan de slag

bedroeg de economische waarde van de Nederlandse interne-

door, zoals we eerder hebben bepleit, zo veel mogelijk

teconomie in 2009 circa 24 miljard euro, ongeveer 4,3 procent

activiteiten via het internet te laten lopen (e-government

van het B.B.P.3

ofwel de digitale overheid). Bovendien is het nodig dat het

Geschat wordt dat het internet in Nederland goed is voor

Nederlandse bedrijfsleven, dat nu bij het toepassen van

ongeveer 110.000 banen. Uit de studie blijkt ook dat de Neder-

internet achterloopt, wereldwijd voorop gaat lopen met

landse interneteconomie achter blijft bij bijvoorbeeld Engeland

een geïntegreerde bedrijfsinternetstrategie.

(7,2 procent BBP), Zweden (6,6 procent BBP) en Denemarken

Internationaal gezien behoren de bedrijven in Nederland op

(5,8 procent BBP).

het vlak van ICT- en internetgebruik niet tot de kopgroep.

Deze achterstand is vooral te wijten aan het Nederlandse bedrijfsleven.

In het vaderlandse bedrijfsleven liggen er bovendien kansen

Ondernemers zijn in ons land in vergelijking met bedrijven in

voor een sterke internationale rol voor onze gaming-industrie.4

andere landen veel minder (online) actief op het internet.

In Europa heeft deze industrie, die vooral uit kleine bedrijf-

Het Nederlandse bedrijfsleven valt met een 11e plaats buiten

jes bestaat (veelal minder dan 10 werknemers) de afgelo-

de top 10 als het gaat om activiteiten op het web. Volgens BCG

pen jaren, vooral door startende gamebedrijven, onderzoek

laten onze ondernemers daardoor kansen liggen; ‘ondanks de

en opleidingen, een kansrijke positie opgebouwd.5 Om

goed ontwikkelde infrastructuur zijn online inkoop, marketing en

Nederland Supersnel Internetland te realiseren moeten we

verkoop bij bedrijven relatief beperkt’. Volgens de onderzoekers

ons land snel verglazen, dat geeft niet alleen onze econo-

kan de Nederlandse interneteconomie door een meer voortva-

mie een impuls maar leidt tot meer mogelijkheden voor

rend en actiever internetbeleid, vooral bij bedrijven, een aandeel

innovaties in ons bedrijfsleven en nieuwe ondernemingen

hebben van 6,8 procent BBP.

vooral op het terrein van e-health, veiligheid, onderwijs en opleidingen.

7.2.5 Maatregelen op weg naar de koppositie De belangrijkste maatregelen om de top te bereiken zijn WiFi in

Glasvezel heeft als belangrijkste voordeel dat de commu-

alle dorpen en steden, supersnel internet via glasvezelnetten voor

nicatie via licht verloopt. Daardoor kunnen zeer hoge snel-

3

4 5

Bron: BBP = Bruto binnenlands product


51

Bron: BBP = Bruto binnenlands product Bron: www.comscore.com




4 Showcases




8 Epiloog

heden worden gerealiseerd. Voorspeld wordt dat in 2020 met

Dat is niet alleen plezierig voor de mensen zelf, maar een

glasvezel een standaard snelheid van 1 gigabit per seconde

gezondere beroepsbevolking is ook goed voor de groei van

(= 1024 Mbps) realiteit wordt.

de economie, zo wijzen de internationale studies uit.

Ten opzichte van andere verbindingen heeft glasvezel het voordeel dat de snelheid niet alleen kan worden gebruikt om infor-

Topzorg maakt het mogelijk van onze zorg een interna-

matie te ontvangen, maar ook om te verzenden. Anders gezegd;

tionaal (export) product te maken. Nederland kan met

downloaden gaat even snel als uploaden.

topzorg wereldwijd (bepaalde) patiënten aantrekken en een vestigingsland worden voor gespecialiseerde medische

7.2.6 Meer inzet van ICT en internet in de zorg

(zorg)bedrijven. Dit biedt geweldige mogelijkheden voor

In de Nederlandse politiek wordt de zorgsector vooral als een

een bijdrage aan de innovatieve groei van de Nederlandse

kos- tenpost gezien die de collectieve uitgaven en lastendruk

economie. Zo zou er veel meer geïnvesteerd moeten wor-

verhoogd. Deze eenzijdige visie gaat voorbij aan de belangrijke

den in e-health; het gebruik van informatie- en commu-

economische waarde van de zorg. Die waarde heeft niet alleen

nicatietechnologie (ICT) ter ondersteuning of verbetering

betrekking op de bijdrage die deze sector levert aan de economi-

van de gezondheid en de gezondheidszorg.

sche groei en innovaties, maar ook aan de werkgelegenheid.

Voorbeelden zijn het videocontact met thuiszorgmedewerkers

Zo is de zorgsector goed voor circa 13 procent van de werkge-

en telemonitoring van patiënten met chronische aandoeningen.

legenheid in ons land. Vooral door een toenemende zorgvraag,

Daarnaast zijn extra investeringen nodig in telemedicine;

onder meer door de vergrijzing en innovaties, zal het aandeel

daarbij gaat het om een snelle en effectieve communicatie

van de beroepsbevolking dat werkzaam is in de zorg het komen-

tussen zorgverleners via internet.

de decennium sterk moeten toenemen. Bij ongewijzigd beleid in

Zorgverleners kunnen via het internet kennis, diagnoses,

deze sector wordt jaarlijks een gemiddelde werkgelegenheids-

behandelplannen en foto’s uitwisselen.

groei verwacht van ruim 3 procent; jaarlijks meer dan 30.000

Telemedicine kan daardoor tot snellere diagnoses leiden

extra banen.

en tot een verlaging van de kosten per patiënt. En voor

Zonder te willen afdoen aan de noodzaak van kostenbeheersing

een snelle medische diagnostiek moeten we Watson, de

en meer doelmatigheid in de zorgsector is het gewenst dat in de

supercomputer van IBM met kunstmatige intelligentie, naar

Haagse politiek meer de nadruk wordt gelegd op het grote be-

Nederland halen.

lang van de zorgsector voor de Nederlandse economie. We moeten ernaar streven het topzorgland van Europa te worden.

Supersnel internet via glasvezelnetwerken kan een belangrijke bijdrage leveren aan de uitbouw van e-health en telemedicine.

Dit biedt ons land veel voordelen. In de eerste plaats meer 6

gezonde levensjaren voor de Nederlandse bevolking.

Topzorg werpt ook zijn vruchten af voor andere bedrijfssectoren en onderzoeksinstituten en stimuleert innovaties.

6

Bovendien kan met een optimale inzet van het internet in

Bron: www.comscore.com


52




4 Showcases




8 Epiloog

de zorgsector ook de arbeidsproductiviteit worden verhoogd.

onderwijs wordt uitgegeven uiteindelijk een rendement kan

In Europa is er sprake van een snelgroeiende e-healthmarkt, die

opleveren van rond de 10 procent.

volgens de Europese Commissie in 2020 zal toenemen tot 30 miljard euro. De Europese e-healthmarkt biedt ons land kansen.

De afgelopen tien jaar heeft de explosieve groei van het

De Nederlandse zorgsector en ons bedrijfsleven moeten daarop

internet een grote invloed gehad op de maatschappelijke

proactief inspelen met innovatieve producten en toepassingen,

en economische ontwikkeling in ons land. De verwachting

waarmee het bijvoorbeeld mogelijk is om medische adviezen op

bestaat dat deze invloed het komende decennium verder

afstand te geven en te monitoren. Voor de Nederlandse

zal toenemen. Het valt op dat aan deze ontwikkeling in

economie betekent dit meer hoogwaardige banen en groei.

het Nederlandse onderwijs nog maar weinig aandacht wordt besteed. Mede met oog op het realiseren van

7.2.7 Het groot (economische) belang van het onderwijs

Nederland Supersnel Internetland is het van groot belang

Kwalitatief goed onderwijs is zowel maatschappelijk als econo-

dat leerlingen en studenten goed worden geschoold op

misch van groot belang. De maatschappelijke betekenis van

het terrein van het internet.

onderwijs heeft vooral betrekking op de ruime mogelijkheden

Wij vinden daarom dat in het onderwijspakket van ons on-

voor mensen om zich individueel te ontplooien en een grotere

derwijs een verplicht vak internet moet worden opgenomen,

kans op werk en betere banen.

dat op verschillende niveaus wordt onderwezen; we beginnen

Naarmate werknemers hoger opgeleid zijn, verdienen ze veelal

daarmee al in het basisonderwijs met een lespakket dat

een hoger inkomen. Daarnaast is onderwijs van grote betekenis

aansluit bij de kennis die de meeste leerlingen thuis al

voor de economische ontwikkeling van een land. Internationale

hebben op gedaan.

studie wijzen uit dat landen met hoger opgeleide werknemers een hogere economische groei per hoofd van de bevolking

Nederlandse onderwijsinstellingen maken nog maar wei-

hebben dan landen met een lager geschoolde beroepsbevolking.

nig gebruik van de vele voordelen die digitale vormen van doceren en leren met zich meebrengen. Veel opleidingen

Naast de kwantiteit, de toename van het gemiddelde opleiding-

en studies werken in hoofdzaak nog met klassieke papieren

sniveau, heeft ook de (top)kwaliteit van onderwijs effect op de

boeken, waarvan de inhoud vaak verouderd is en die niet

economische groei in een land.

inspelen op actuele ontwikkelingen.

Landen die met een goede mix van meer kwantiteit en meer

Het internet biedt ruime mogelijkheden om de klassieke

kwaliteit hun onderwijs verbeteren, kunnen daarmee een bij-

boeken te vervangen door interactieve vormen van onder-

drage leveren aan een verhoging van hun gemiddelde jaarlijkse

wijs, bijvoorbeeld in de vorm van e-books, cross-media-e-

economische groei. Uit onderzoeken blijkt dat deze extra groei

books en speciale onderwijs- apps. Tablets, zoals de iPad,

op termijn kan oplopen tot 1 procentpunt. Op basis van andere

betekenen niet alleen een verruiming van de mogelijkhe-

berekeningswijzen wordt gesteld dat elke euro die extra aan

den voor interactief onderwijs, maar ook onderwijs dat


53




4 Showcases




8 Epiloog

meer rekening kan houden met de actualiteit en dat bovendien

ook de kwaliteit van onze overheid, het onderwijs en die

leerlingen en studenten meer aanspreekt en uitdaagt dan het

van onze gezondheidszorg toe. Bovendien leidt Nederland

‘klassieke’ onderwijs. Het huidige onderwijs staat ver af van de

Internetland tot een vermindering van de uitstoot van CO2

dagelijkse realiteit van leerlingen/studenten en past niet bij het

en verbetert ons leefmilieu. Tot slot kan deze inzet een

internettijdperk en de internetgeneratie. Bovendien is het onder-

belangrijke bijdrage leveren aan het behoud van onze wel-

wijsaanbod niet flexibel. Met het internet is het niet meer nodig

vaart die steeds meer onder druk komt te staan.

lessen op een bepaalde locatie of bepaald tijdstip te volgen. Ditzelfde geldt voor docenten. Ze kunnen met behulp van internettoepassingen niet alleen op afstand interactief lesgeven, maar hun lessen/colleges ook opslaan, zodat ze op ieder willekeurig tijdstip door leerlingen/studenten kunnen worden gedownload. Met het oog op het realiseren van Nederland Supersnel Internetland is het nodig dat politiek Den Haag met een meerjarenplan komt voor snelle digitalisering van het Nederlandse onderwijs. De uitvoering van dit plan zal uitgevers van studieboeken en lesmateriaal en de ICT-sector aanjagen daaraan een bijdrage te gaan leveren. Bovendien geeft het een impuls tot het ontstaan van nieuwe bedrijven die op het digitale onderwijs met nieuwe diensten en producten zullen inspelen. De digitalisering van ons onderwijs levert niet alleen een bijdrage aan de verbetering van de kwaliteit, maar zet het Nederlandse onderwijs tegelijk met ‘iPad-scholen en iPad-universiteiten’ op de wereldkaart als toonaangevend in het internettijdperk. Deze prominente positie is goed voor onze economie, goed voor de werkgelegenheid en goed voor onze welvaart. Met het pakket aan maatregelen dat wij hebben voorstellen kan ons land opstomen naar de eerste plaats op de wereldranglijst van landen met supersnel internet. Die positie leidt tot een versterking van de internationale concurrentiekracht van Nederland, tot extra (groene) economische groei en werkgelegenheid, nieuwe bedrijven en innovaties. Met deze digitalisering nemen eSociety Platform Digital Society Monitor - 2014

54




4 Showcases


8 Epiloog De eerste "Digital Society Monitor" is een feit. Een heuglijk feit want de monitor is tot stand gekomen dankzij de samenwerking van meerdere partijen. De digitale agenda van Nederland is een verantwoordelijkheid van ons allemaal, de overheid, de maatschappelijke sectoren en het bedrijfsleven. Gelukkig zijn er ook heel veel initiatieven en activiteiten rondom de digitalisering in ons land. Vaak zie je pattijen werken aan digitale vraagstukken binnen dezelfde sector terwijl er ook transsectoraal enorme mogelijkheden te realiseren zijn. Wellicht komen de grootste doorbraken wel van een samenwerking tussen meerdere sectoren. Verbinden en delen lijkt een belangrijke factor te worden naast sturen en controleren. Steeds meer mensen lijken overtuigd te raken van het nut en de noodzaak van de digitale agenda als nieuwe duurzame motor van onze welvaart en ons welzijn. Dat is een goede zaak. We nodigen daarom alle sectoren uit om zich bij ons aan te sluiten en mede gestalte te geven aan deze nieuwe samenleving. Nederland heeft per slot van rekening een unieke uitgangspositie om op dit gebied een hoofdrolspeler te worden, de eSociety van de wereld. Zo zal de samenstelling van deze monitor ook moeten berusten op de samenwerking van allerlei instellingen die zich met passie inzetten voor de digitale agenda. Wij nodigen u daarom graag uit om mee te werken aan de Digital Society Monitor 2015.


55



8 Epiloog

Reggefiber is marktleider in het aanleggen van glasvezel in Nederland. Wij zijn een nuchter Twents bedrijf met een gedreven ambitie om zoveel mogelijk huishoudens aan te sluiten op het open glasvezelnetwerk. Daarmee ontsluiten wij voor iedereen een wereld aan nieuwe mogelijkheden, om te werken, te leren, te communiceren en te ontspannen. Wij zijn inmiddels in meer dan 175 gemeenten actief, waardoor al meer dan 1,5 miljoen huishoudens gebruik kan maken van het toekomstvaste glasvezelnetwerk. En dat netwerk breidt zich elke dag verder uit.

13101702 Adv reggefiber-21x21-glasmonitor.indd 1

Keuzevrijheid. Afgelopen jaren hebben wij het leveren van diensten op het glasvezelnetwerk kunnen perfectioneren door afspraken te maken met diverse marktspelers op het gebied van televisie, internet en telefonie. Al meer dan 25 serviceproviders bieden hun diensten aan op het glasvezelnetwerk van Reggefiber. Hierdoor hebben consumenten keuzevrijheid.

Glasvezel opent een wereld

aan nieuwe mogelijkheden.

21-10-13 11:16

CIF realiseert nieu we mogelijkheden CIF (Communication Infrastructure Fund) is een Nederlands investeringsfonds voor institutionele beleggers, waaronder de grote Nederlandse pensioenfondsen. CIF investeert met een lange termijn visie in communicatie-infrastructuur zoals vaste netwerken, zendmasten en datacenters. Het fonds wordt beheerd door Bouwfonds Real Estate Investment Management. CIF richt zich onder meer op de werving van lange termijn investeringen in (kabel)netwerken, zendmasten voor mobiele telefonie en aanverwante infrastructuur. Het doel is om deze infrastructuren voor lange periodes te verhuren aan kwalitatief hoogwaardige dienstenleveranciers. Door stabiele huurinkomsten en waardetoename van de verworven infrastructuur beoogt CIF haar beleggers een goed rendement te bieden met een bijbehorend laag en realistisch risico. Met deze benadering onderscheidt het fonds zich van overige spelers op de infrastructuurmarkt. Het CIF fonds kenmerkt zich als: • neutrale aanbieder van telecom-infrastructuur voor meerdere dienstenleveranciers; • niet verbonden aan een dienstenbedrijf; • een fonds dat lange termijn rendementsdoelstellingen nastreeft; • een partij die pensioengelden voor lange termijn aan infrastructuur verbindt; • investeerder met focus op aanleg van netwerken in de gehele gemeente. Drie lagen model in de telecommarkt De markt van vaste en mobiele infrastructuur is opgebouwd uit drie lagen. Hierin bewegen zich verschillende spelers en partijen wat diverse business modellen oplevert. CIF heeft geconstateerd dat de noodzakelijke vernieuwing van fysieke infrastructuur in Nederland slechts langzaam van de grond komt. Door sterke concurrentie en traditionele, geïntegreerde business modellen in de telecommunicatiemarkt investeren bestaande marktpartijen te beperkt in de vernieuwing

van fysieke infrastructuur. CIF doorbreekt deze situatie door investeerders met een lange investeringshorizon aan deze infrastructuren te verbinden. Laag 1: passieve infrastructuur - netwerkeigenaren In deze laag speelt CIF een prominente rol. De netwerkeigenaar bouwt en beheert de netwerkinfrastructuur.

Laag 2: actieve infrastructuur - operators De tweede laag verbindt de eindgebruikers met de service provider. Operators zoals KPN, Delta, Ziggo en CAIW zijn actieve partijen in deze laag.

Laag 3: service providers Tot slot is er de derde laag waar de diensten over het netwerk worden geleverd, zoals internet, televisie, radio en telefonie.

CIF concentreert zich op de eerste laag van de infrastructuur en scheidt daarbij de passieve infrastructuur van het dienstenaanbod. CIF kan derhalve als neutrale - niet service provider gebonden - partij actief overgaan tot vervanging van de passieve infrastructuur. Door structureel te investeren in de passieve infrastructuur middels glasvezel kan CIF haar netwerk openstellen voor kwalitatief hoogstaande dienstenleveranciers. Zo garandeert CIF haar huurders een toekomstvaste infrastructuur waarop de meest moderne, interactieve diensten aangeboden kunnen worden.

DigitalSocietyMonitor. "Cijfers en trends over de Digitale Agenda van Nederland"

Recommend Documents