Moeten zendingsorganisaties member care afstoten? Missionair Werkers zijn het ‘geld’ waard om onafhankelijke professionele coaching te ontvangen!
Barneveld, september 2014 – Te veel missionair werkers komen vroegtijdig terug van hun uitzending naar het buitenland. Veel van hen komen terug met frustraties en burn-out verschijnselen. Afgelopen jaren zijn er onderzoeken gedaan waaruit conclusies werden getrokken dat het vroegtijdig terugkomen van een missionair werker veelal te maken heeft met minimale voorbereiding, minimale begeleiding, ineffectieve communicatie tussen de missionair werker en de uitzendende organisatie en spanningen binnen teams en (zendings)organisaties1.
Alternatieve manieren om de zending in te gaan Het is een feit dat we leven in een veranderde wereld, waarin veel mensen, zowel jong als oud, gemakkelijk een vliegticket boeken en hiermee de hele wereld rondreizen. Dit heeft onder andere tot gevolg dat christenen, door wat ze zien in de wereld, geraakt worden en zich daarom voor kortere of langere termijn willen inzetten voor zending. Veelal zijn deze mensen actief lid van een kerkelijke gemeente en willen ze graag door hun kerkelijke gemeente uitgezonden worden. Kenmerkend is dat dit, als de (kerkelijke) gemeente wil meewerken aan een uitzending, heel vaak gaat zonder directe betrokkenheid of samenwerking met (zendings)organisaties. Soms zijn er wel Nederlandse stichtingen bij betrokken, maar ook vaak alleen lokale organisaties of stichtingen die voor één project verantwoordelijk zijn. Het is een feit dat steeds meer missionair werkers op alternatieve manieren de zending in gaan. Evert van der Poll schrijft hier ook over in zijn boek: ‘Door de wereld gaat het Woord’2. Hij schrijft o.a. dat in 2002 het postmission-netwerk een conferentie belegde rondom de vraag: ‘Hoe kan de postmoderne generatie worden ingeschakeld in de wereldwijde zending?’ ‘De eerste constatering was dat men niet kan generaliseren. Individuele specificiteit is een kenmerk van het postmoderne levensgevoel. Als gevolg daarvan kiezen mensen die in zending geïnteresseerd zijn verschillende wegen. Sommigen kunnen zich wel vinden in de bestaande structuren, zij houden zich aan de modellen die hun door de oudere generatie worden voorgehouden. Anderen eisen meer vrijheid om daarvan af te wijken, meer speelruimte om hun eigen ‘ding’ te ontwerpen en de daaraan verbonden risico’s op zich te nemen, zowel in de relatie tot een gemeente als tot een organisatie. Dan zijn er ook die hun eigen structuren vormen. Of hun eigen netwerk – een geliefkoosde werkwijze voor postmoderne mensen. Weer anderen kiezen bewust voor het werken via de plaatselijke gemeente waarvan zij zelf deel uitmaken. Voor hen is de geloofsgemeenschap het meest geschikte kader van zendingswerk. Tot slot zijn er de solisten, die in geen enkele structuur passen. Zij zijn ondernemend. Slaan vaak nieuwe wegen in. Zendelingen van deze generatie geloven veelal niet in één methode als zijnde de absolute waarheid, maar veeleer in een diversiteit van benaderingen die
1
Twee belangrijk studies wil ik hierbij noemen. Waarbij het eerste boek de oorzaak was van het starten van structurele member care in de wereld en aanleiding tot het onderzoek wat beschreven staat in de tweede studie ‘Worth Keeping’: - William D. Taylor (1997), ed. Too Valuable to Lose, exploring the causes and cures of missionary attrition, William Carey Library - Rob Hay, Valerie Lim, Detief Blőcher, Jaap Ketelaar & Sarah Hay (2007), Worth Keeping, Global Perspectives on Best Practice in Missionairy Retention, Pasadena, California: William Carey Library. 2 Evert van de Poll, Door de wereld gaat het Woord (2013), Actuele thema’s in de mondiale zending.
tegelijkertijd ‘waar’ kunnen zijn. Daarin horen we de echo van het postmoderne levensgevoel, dat op zijn beurt de weerklank is van de diversiteit van de pluralistische en multiculturele samenleving’3.
Member Care In het najaar van 1996 werd de term member care een belangrijk begrip binnen de zendingswereld in Nederland4. Organisaties hebben dit in min of meerdere onderdeel van hun uitzendingsbeleid gemaakt. Member care is een term die binnen de zendingswereld alom bekend is. Het Global Member Care Network heeft het als volgt omschreven: ‘Member care is the ongoing prepration, equipping, and empowering of Missionairies for effectieve and sustainable life, ministry and work’5. Op de website van Member Care Nederland (MCNL) wordt member care omschreven als: ‘Member care betekent het ondersteunen van missionaire werkers bij de voorbereiding op hun taak, stimuleren zich te blijven ontwikkelen en toe te rusten zodat ze effectief en evenwichtig zijn in werk en leven6. Member care werkt! Als Missionair Werkers op de juiste manier zorg ontvangen, functioneren ze beter en blijven ze langer op hun plek’. Veel (zendings)organisaties en ook missionair werkers maken gebruik van het netwerk van MCNL, vooral als men tegen problemen aan dreigt te lopen, zoals trauma’s, burn-out of ingewikkelde conflictsituaties7. Maar wat is goede member care? Wat betekent het voor kerken en organisaties dat je verantwoordelijk bent voor goede member care? Het klinkt mooi in je beleidsplan, op de website en in de jaarverslagen. We hebben goede member care voor onze mensen geregeld! In de afgelopen jaren heb ik aardig wat mensen begeleid en merk ik dat ik mij steeds weer afvraag wat nu werkelijk goede member care is? Is het alleen een mooi woord dat klinkt en status heeft of heeft het ook werkelijk inhoud? Wie bepaalt wat goede Ervaringsverhaal: member care is? De organisaties? Kerken? ‘Voor mij is het belangrijk dat iemand me kent en met me Thuisfrontteams? De missionair werker? In meedenkt en mijn denkproces kan volgen om zo te zien waar ik gesprekken met organisaties merk ik vaak dat mijn gaven het beste kan gebruiken. Vooral ook als ik van de organisaties vooral zelf willen beslissen organisaties of projecten wissel. Het is fijn dat zoals ik nu voor wat goede member care inhoudt. een nieuwe organisatie ga werken, dat de persoon die me Organisaties vinden vaak dat ze zelf het begeleidt dezelfde blijft, me al kent en gewoon mij blijft volledige pakket van member care moeten begeleiden. Naast alle dingen die nieuw gaan worden in mijn verzorgen voor hun missionair werkers. Er nieuwe werkplaats, blijft het voor mijn persoonlijke begeleiding wel dezelfde vertrouwenspersoon. Verder als mijn zijn organisaties die dit heel zorgvuldig doen, vertrouwenspersoon iemand van dezelfde uitzendende maar er zijn er ook die nog op zoek zijn naar organisatie is, zal er al snel belangenverstrengeling kunnen de beste (of een betere) strategie van ontstaan, doordat de belangen van een organisatie niet altijd member care. Een belangrijke vraag is: ‘Wat dezelfde zijn als die van een project of een werker. En die vindt de missionair werker er zelf van?’ vertrouwenspersoon is vaak ook de vertrouwenspersoon van Wordt die vraag ook gesteld? In mijn de andere zendelingen in het project, waardoor iemand niet gesprekken met missionair werkers kom ik meer echt objectief kan zijn. De praktijk van werken in een veel pijn en frustraties tegen als het gaat om team, ook met allemaal zendelingen, is dat er soms toch ook member care. Veel missionair werkers echt wrijvingen kunnen bestaan onderling en daarom vind ik hebben ervaringen met matige of geen het fijner dit te kunnen bespreken met iemand die overal buiten staat, maar me zeker wel confronteert als dat nodig is, dan het begeleiding vanuit (zendings)organisaties. iemand is die ook degenen begeleidt waarmee wrijvingen zijn’. Ook geven missionair werkers aan dat er wel - Missionair Werker uit Afrika een vorm van member care binnen hun organisatie aanwezig is, maar dat het vaak zo weinig is of dat het zo verstrengeld is met andere belangen dat ze er niet genoeg vertrouwen in hebben om ook daadwerkelijk de begeleiding 3
Evert van de Poll, Door de wereld gaat het Woord (2013), Actuele thema’s in de mondiale zending. Pagina 205 De conferentie over “Attrition” op All Nations in UK, najaar 1996 5 www.globalmembercare.com 6 www.membercare.nl 7 Member Care Nederland biedt een netwerk van onafhankelijke coaches, psychologen, systeem therapeuten en ervaringsdeskundigen. 4
te ontvangen die ze zo hard nodig hebben. Een andere vraag die ik regelmatig tegenkom is: ‘Begint member care pas als er problemen zijn?’ Is het niet zo dat member care al begint in de voorbereiding op uitzending?!
Wat is member care? Het begrip member care is heel breed. Veel zendingsorganisaties hebben member care op hun eigen manier opgepakt, ingevuld en uitgevoerd. Kort samengevat gaat dit van personeelsbeleid, zorgen voor goede verzekeringen, zorgen voor het opzetten van een begroting, regelen van een ticket, regelen van huisvesting in het land van uitzending, werken in een teamverband, het houden van functioneringsgesprekken, opzetten van een persoonlijk ontwikkelingsplan, pastorale gesprekken, psychologische test voor uitzending, debriefingsgesprekken, en coaching gesprekken. Al deze activiteiten zijn belangrijk voor de missionair werker en kunnen daarom allemaal een onderdeel vormen van wat we zouden kunnen noemen member care. Sommige activiteiten zijn meer praktisch van aard en dienen als ondersteuning voor de uitzending, en andere activiteiten zijn meer gericht op de begeleiding van de missionair werker en zijn persoonlijke ontwikkeling (zie ook het ervaringsverhaal hierboven van een missionair werker uit Afrika).
Categorieën met betrekking tot member care Vanuit de definitie van member care denk ik dat we een indeling in categorieën kunnen maken om duidelijk voor ogen te houden wat nu werkelijk member care is. De verschillende categorieën zijn: 1) Personeelsmanagement 2) Persoonlijke begeleiding 3) Pastorale begeleiding 4) Medische Zorg 5) Psychologische begeleiding en Therapeutische behandeling De eerste categorie, personeelsmanagement, is denk ik een duidelijke taak voor (zendings)organisaties. Als een missionair werker zonder een (zendings)organisatie weggaat zal hij dit zelf (deels) op zich moeten nemen of zijn (lokale/thuis) gemeente, thuisfrontteam of betrokken stichting of lokale organisatie. Onder personeelsmanagement valt ook de screening van werkers, wat een belangrijke verantwoordelijkheid is van de diverse betrokken partijen zoals hierboven genoemd. Aan welke criteria moeten missionair werkers voldoen? Maar ook het uitvoeren van een psychologisch en medisch onderzoek. Categorie 2, persoonlijke begeleiding, is het onderdeel van member care waar het in dit artikel omgaat. Categorie 3, pastorale begeleiding, zou een verantwoordelijkheid moeten zijn van een kerkelijke gemeente die de missionair werker heeft uitgezonden, eventueel gedelegeerd aan een zendingscommissie, of aan het thuisfrontteam. Deels valt het ook samen met categorie 2, persoonlijke begeleiding. Goede afbakening en onderlinge communicatie hierover is erg belangrijk. Categorie 4, medische zorg, is een gedeelde verantwoordelijkheid van organisaties, (kerkelijke) gemeenten, thuisfrontteams en missionair werkers, waarbij zij kunnen doorverwijzen aan de daartoe bevoegde instanties. Categorie 5, psychologische begeleiding en therapeutische behandeling, valt onder gespecialiseerde hulpverlening na doorverwijzing vanuit één van de bovenstaande categorieën.
Verstrengelde belangen In dit artikel wil ik mij vooral focussen op de tweede categorie, de persoonlijke begeleiding voor de missionair werker. De kernvraag hierbij is: Ervaringsverhaal: ‘Kunnen (zendings)organisaties deze ‘Wat een opluchting om met een coach te praten buiten de persoonlijke begeleiding geven aan hun eigen organisatie! Eindelijk iemand die luistert zonder eigen missionair werkers?’ Het is gebleken uit belangen. Bij de member care afdeling van onze verhalen van veel missionair werkers dat ze organisatie probeerden ze wel te luisteren naar ons, maar zich niet volledig veilig voelen om de tegelijkertijd kwam dan ook de opmerking: ‘maar je problematiek waar zij mee worstelen aan hun collega heeft het ook moeilijk’. Dat paste toen helemaal niet in het gesprek en heeft mij niet verder geholpen’. (zendings)organisaties te vertellen. Het - Missionair Werker Europa belangrijkste issue dat daarbij genoemd wordt
zijn de verstrengelde belangen. De organisaties moeten ook zorg dragen voor hun collega’s, voor het team en zijn vaak ook nog verantwoordelijk voor het project waar de missionair werker in meedraait. Zendingsorganisaties kunnen hierdoor nooit een veilige en vertrouwelijke basis leggen, zodat missionair werkers hun verhaal kunnen vertellen zonder vooroordeel.
Als een missionair werker problemen heeft met de organisatie, hoe kan een missionair werker dit dan met iemand binnen de organisatie bespreken? Of hoe moet het als de missionair werker een conflict heeft met zijn projectleider en deze projectleider is gedelegeerd door de organisatie om te zorgen voor member care van alle werkers binnen deze organisatie? In veel situaties is gebleken dat door een enorme wirwar van verstrengelde belangen zowel de missionair werker als ook de verantwoordelijke persoon voor member care verstrikt raakt in emoties en conflicten. Deze verstrengeling is een enorme bron van stress terwijl juist het bieden van member care een bron van rust, veiligheid en vertrouwen zou moeten zijn.
Onafhankelijke member care Dit betekent, mijns inziens, dat het beter zou zijn als organisaties de persoonlijke begeleiding zouden uitbesteden aan mensen buiten de organisaties. Juist om dan ook die zorg, van persoonlijke begeleiding, te bieden die de missionair werker zo hard nodig heeft. Iemand die een vertrouwensband opbouwt met de missionair werker en dan juist op de momenten dat het erop aankomt er dan ook echt voor die missionair werker te kunnen zijn. Neutraliteit heeft ook als voordeel dat een missionair werker alles kan zeggen tegen de persoon die deze begeleiding verleent zonder dat het enige gevolgen of consequenties heeft voor zijn functioneren in een team en project. Alleen dan kan het zijn functioneren positief beïnvloeden en is een missionair werker in staat om de problemen concreet en grondig aan te pakken. Ik ben voor iemand met een luisterend oor buiten de organisatie. Zo iemand kan er dan 100% voor je zijn zonder dingen in te vullen. Als je van een teamconflict weet, denk je als coach van binnen de organisatie ook na over de input van de andere teamleden. Die hebben het ook niet makkelijk. Dat beïnvloedt zeker weten je manier van reageren. Je bent niet blanco en ik als zendingswerker krijg dan niet de hulp die ik nodig heb. Namelijk: onafhankelijke coaching. Gewoon mijn verhaal kwijt kunnen zonder het gevoel te hebben dat ik mijn coach in een lastig parket breng. (Omdat zij andere teamleden ook kennen). Wat heerlijk! Zo iemand luistert oprecht en alleen zo lukte het mij om mijn gevoelens te ordenen, te reflecteren en weer verder te kunnen. Wat een uitvinding! - Missionair Werker Europa -
Bovenstaande betekent niet dat een zogenaamde ‘onafhankelijke member care coach’ als mediator op moet gaan treden. De missionair werker zal uiteindelijk zijn problemen zelf moeten oplossen. Een member care coach kan de missionair werker feedback geven, laten reflecteren op de situatie en hem juist onafhankelijk van persoon en omstandigheden stimuleren om de situatie ten positieve te veranderen. Een ‘onafhankelijke member care coach’ kan alleen in overleg met de missionair werker contact opnemen met de desbetreffende (zendings)organisatie of andere betrokken partners in zending, anders mist het zijn doel om juist die verstrengelde belangen tegen te gaan en vertrouwelijkheid te garanderen. Dit betekent niet dat een (zendings)organisatie geen contact meer heeft met een missionair werker of niet betrokken is bij zijn wel en wee, zeker wel, maar vanuit een andere dimensie en met een ander doel.
Professionals in member care Kan iedereen dan zomaar deze persoonlijke begeleiding geven? Persoonlijke begeleiding als onderdeel van member care is meer dan vragen hoe het gaat! Deze vorm van member care gaat dieper, het betekent ook coaching en reflectie op eigen functioneren als missionair werker. Ik denk dat deze vorm van member care uitgevoerd moet worden door professionele mensen met zendingservaring en kennis van zaken. Deze vorm van member care mag niet zomaar even uitgevoerd worden door iemand met de beste bedoelingen binnen een organisatie. Deze categorie van member care is te belangrijk om er zomaar bij te doen en even tussendoor gedaan te worden.
Kosten member care Goede persoonlijke begeleiding mag wat waard zijn. De missionair werker is te waardevol om belast te worden met member care zonder dat het de missionair werker wezenlijk helpt. Persoonlijke begeleiding mag geld kosten, omdat onafhankelijke persoonlijke begeleiding als onderdeel van member care zijn geld terug verdient. Als missionair werkers de juiste begeleiding ontvangen, functioneren ze beter en blijven ze langer op het veld. Dit betekent dat op langere termijn het zelfs goedkoper is voor de organisatie, doordat minder missionair werkers met burn-out verschijnselen terugkomen van hun uitzending in het buitenland. Regelmatig krijg ik dan de vraag: ‘Wie gaat dat betalen en wat gaat dat wel niet kosten?’. ‘Onze werkers leven al van giften’. ‘Als het je waard is dat je gezond op een plek blijft functioneren mag het je wat kosten’. Mijn ervaring is als missionair werkers weten wat ze ervoor krijgen en de waarde ervan in zien, dat kosten al snel geen issue meer zijn. Een goede vraag blijft dan nog wel staan: ‘Wie gaat dat betalen?’. In het kader van vertrouwelijkheid, is het waarschijnlijk beter dat een missionair werker deze kosten zelf meeneemt in zijn begroting en fondswerving in plaats van de kosten neer te leggen bij de (zendings)organisatie. Geld kan snel leiden tot machtsverschillen en ongelijke verhoudingen waarbij het aspect van onafhankelijke member care snel zijn waarde verliest.
Conclusie Belangrijk is dat (zendings)organisaties en (kerkelijke)gemeenten beleid hebben op member care. Zij kunnen dit vormgeven door middel van een praktisch protocol, waarin issues als vertrouwelijkheid, verstrengelde belangen, verantwoordelijkheden, rol- en taakomschrijvingen duidelijk benoemd worden. In dit protocol kunnen de verschillende categorieën met de daarbij behorende functies beschreven worden. Zendingsorganisaties zouden de tweede categorie van member care, persoonlijke begeleiding, moeten afstoten aan professionele en onafhankelijke member care coaches. Ze zouden hiervoor o.a. gebruik kunnen maken van het MCNL netwerk. Belangrijk is dat dit niet begint als er al problemen zijn, maar dat het standaard meegenomen wordt in het uitzendingstraject. Een criterium voor uitzending is dat elke missionair werker, of dat nu is in samenwerking met een (zendings)organisatie of rechtstreeks vanuit een (kerkelijke) gemeente, een eigen onafhankelijke member care coach heeft. De missionair werker kan deze kosten dan meenemen in het maken van zijn begroting om ook in de geldstroom belangenverstrengeling te ontwijken. Dit kan alleen als (zendings)organisaties en/of (kerkelijke) gemeenten het belang van onafhankelijke member care/coaching inzien en het als criterium stellen voor uitzending omdat missionair werkers het waard zijn!
Margriet Muurling InToMission8
8
Margriet Muurling is de oprichter van InToMission (september 2009). Intomission is een christelijke organisatie die zich richt op persoonlijke begeleiding en coaching van missionair werkers wereldwijd. www.intomission.nl
