2015
Moet België overschakelen van nucleaire naar hernieuwbare energie? MYSTATEMENT PAPER TINUS MICHIELS EN BENOÎT VAN LESSEN
Inhoud 1.
Inleiding ........................................................................................................................................... 2
2.
Nucleaire energie ............................................................................................................................ 2
3.
2.1
Nadelen van nucleaire energie ................................................................................................ 3
2.2
Voordelen van nucleaire energie ............................................................................................ 4
2.3
Discussie .................................................................................................................................. 5
Hernieuwbare energiebronnen ....................................................................................................... 7 3.1
Windenergie ............................................................................................................................ 7
3.1.1
Nadelen van windenergie................................................................................................ 7
3.1.2
Voordelen van windenergie ............................................................................................ 8
4.
Moet België overstappen van nucleaire naar hernieuwbare energie? ........................................... 8
5.
Bibliografie....................................................................................................................................... 9
1. Inleiding In deze paper onderzoeken we of België moet overstappen van nucleaire naar hernieuwbare energie. Hiervoor kijken we naar de impact van beide alternatieven op verschillende vlakken, zoals sociaal, economisch, psychologisch, filosofisch, etc. We sommen duidelijk de huidige voor- en nadelen op voor deze vlakken, en nemen dan zelf een standpunt in. We verduidelijken ook nog even dat we het enkel over België hebben. Hiervoor gebruiken we de enkel de opinie van Belgen en de mogelijkheden in ons land. Figuur 1 toont de huidige elektriciteitsproductie in België in 2010. Deze gegevens zijn afkomstig van het “Rapport over de middelen voor elektriciteitsproductie 2012-2017”1 door het Economieobservatorium. We merken op dat kernenergie verantwoordelijk is voor de helft van de energieproductie en slechts een tiende door groene energie.
Figuur 1. Huidige elektriciteitsproductie in 2010
2. Nucleaire energie Kernenergie is een controversieel onderwerp. 40% van de Belgen heeft een zeer duidelijk standpunt tegenover nucleaire energie, deze zijn ongeveer gelijk verdeeld over de voor- en tegenhangers. Iets meer dan de helft van de Belgen neemt geen standpunt in, maar heeft een veranderende opinie naarmate de gebeurtenissen. Over kernenergie bestaan ook vele misvattingen. Belgen zijn weinig geïnformeerd over de voor- en nadelen van nucleaire energie en grote rampen laten een negatief beeld achter over kernenergie. Deze misvattingen worden aangehaald en ontkracht bij de hoofdstukken over de voor- en nadelen van kernenergie.
1
http://economie.fgov.be/nl/binaries/Rapport_middelen_elektriciteitsproductie_20122017_20120702_NL_tcm325-186312.pdf
In de volgende hoofdstukken bespreken we de voor- en nadelen van kernenergie. We maken bewust een groot onderscheid tussen de twee zodat de controverse ervan duidelijk is. We willen de standpunten van beide kanten duidelijk maken. In het punt ‘discussie’ komen de voor- en nadelen samen, geven we tegenargumenten en krijgen we een totaalbeeld.
2.1 Nadelen van nucleaire energie In dit hoofdstuk bespreken we de nadelen van nucleaire energie. Hier focussen we niet op de technologische nadelen maar eerder de negatieve effecten op de economie, het milieu, politiek en het sociale aspect. De opinie van “de gemiddelde Belg” wordt ook vermeld. Merk op dat dit enkel een opinie is en niet de realiteit of waarheid over kernenergie voorstelt. Kernafval Het meest gebruikte argument tegen kernenergie is het kernafval. Kernafval is niet enkel radioactief maar bevat zeer gevaarlijke chemische elementen zoals plutonium. De radioactiviteit neemt af maar enkel over verschillende tienduizenden jaren. Kernafval werd oorspronkelijk gedumpt in de zee maar dit werd in 1993 verboden. Nu moet kernafval begraven worden, maar men kan onmogelijk zeker weten dat een opslagplaats voor tienduizenden jaren veilig blijft. Als we de opinie van de Belgen vragen weten we dat 40% denkt dat de containers de radioactiviteit niet volledig tegenhoudt en er een deel toch in de natuur stroomt. Kernafval heeft een reëel negatief effect op de natuur, en is de voornaamste reden dat mensen tegen kernenergie zijn. Kernwapens In het vorig onderdeel hebben we het over het chemisch element plutonium. Plutonium kan opnieuw gebruikt worden voor kernenergie, maar het is een gevaarlijke methode en de centrales die dit konden zijn verouderd. Plutonium is eveneens de basiscomponent van kernwapens. De eerste keer dat de mensheid kernenergie in actie zag was toen twee atoombommen twee steden volledig hebben verwoest, het is pas later dat de kerncentrales opgestart werden. De zeer nauw-verbonden samenhang van kernenergie en kernwapens heeft een negatieve invloed over hoe mensen naar nucleaire energie kijken. Rampen en ongelukken Tsjernobyl en Fukushima zijn twee rampen die de hele wereld nooit zal vergeten. Als gevolg van 4 grote meltdowns zijn nu enorme oppervlakten ongeschikt voor menselijk leven en dit voor nog duizenden jaren. Het aantal doden reikt tot in de duizenden. Vragen we aan de Belgen hoe zij denken over kernrampen dan krijgen we verdeelde reacties. 60% denkt dat er een reële kans is op een kernramp in de westerse landen. De overige 40% gelooft dat deze kans zeer klein tot onbestaande is. Dit is echter enkel een opinie en geeft niet weer hoe groot de kans werkelijk is. Grote investeringskost Het opstarten van een kerncentrale vraagt een enorme investeringskost. Om de kost zo goed mogelijk te vergelijken wordt deze uitgedrukt per geïnstalleerd kW vermogen. Een kerncentrale kost 1700 euro per kW vermogen. Voor een steenkool en gascentrale kost dit respectievelijk 1300 euro en 500 euro. De grote investeringskost kan enkel betaald worden door de grootste energiebedrijven, en zo kan er een monopolie ontstaan. Monopolies kunnen de prijs van energie naar hun eigen hand zetten.
2.2 Voordelen van nucleaire energie In dit hoofdstuk bespreken we de voordelen van nucleaire energie. Net als voor de nadelen hebben we het over niet-technische aspecten. Kernenergie redt levens Volgens een studie in 2013 door NASA heeft kernenergie al 1,8 miljoen levens gered2. Zelfs met de grote kernrampen als Tsjernobyl en Fukushima meegerekend is het aantal doden door kernenergie het allerkleinste van alle energieproductiemethoden (minder dan wind- of waterenergie!). Kernafval is zeer giftig en gevaarlijk, maar wordt begraven en heeft dan nauwelijks invloed op het milieu. Klassieke energieproductiemethoden zoals fossiele brandstoffen pompen hun afvalstoffen de lucht in en die worden dan ingeademd. Kernenergie voelt veel gevaarlijker aan dan andere energieproductiemethoden. De grote kernrampen blijven in het geheugen hangen, terwijl er geen voorbeeld is van een ramp met een koolof gascentrale. Het echte gevaar ligt echter in de uitstootgassen dat voor longziektes zorgt en zo voor vele doden zorgt. Geen CO2 emissies Dit komt in principe neer op hetzelfde als het vorige punt, maar nu hebben we het over de milieu impact van kernenergie (niet het dodental). De uitstoot van het verbranden van fossiele brandstoffen heeft een zeer groot nadelig effect op de natuur en vooral de klimaatverandering. De klimaatschade is kwantificeerbaar. De externe kost van klimaatschade door nucleaire energie is 0,0402 euro/kWh. Voor een gascentrale is dit 0,0758 euro/kWh en zelfs 0,88euro/kWh voor steenkoolcentrales. Relatief lage brandstofkost Bij de nadelen hadden we al besproken dat kerncentrales een hoge investeringskost hebben. De kosten van één kWh nucleaire energie liggen voor 60% in de investeringskost, 20% brandstof en 20% onderhoud en werking. Voor steenkool of gascentrales spreken we respectievelijk over 50% en 70% brandstofkost voor de totale kost om één kWh te produceren. Kleine hoeveelheid brandstof Kleine hoeveelheden brandstof hebben als voordeel dat transport en opslag eenvoudiger en minder kostelijk is. Ter vergelijking: met één kg steenkool kan 3kWh geproduceerd worden, met één kg olie is dit 4kWh en voor één kg uranium kan 50.000kWh geproduceerd worden. Leveringszekerheid uranium Olie is zeer afhankelijk van verschillende gebeurtenissen in de wereld. De oliecrisis in de jaren 70 toonde aan hoe afhankelijk België is van deze gebeurtenissen. Ook de recente val van de olieprijs toont aan dat de kost van fossiele brandstoffen zeer onzeker is. Kernenergie heeft met zijn brandstof uranium een grote leveringszekerheid en is dus minder afhankelijk van politieke of economische fluctuaties.
2
Pushker Kharecha, James Hansen “Coal and Gas are Far More Harmful than Nuclear Power” (http://www.giss.nasa.gov/research/briefs/kharecha_02/)
Nieuwe technologieën De reactoren die vandaag in België staan zijn niet veranderd sinds de jaren 70. Nieuw onderzoek naar kernenergie kan het probleem van de giftige kernafval oplossen. Het ideale voorbeeld hiervan is fusie-energie (atomen combineren in plaats van splitsen). Een meer reëel voorbeeld is de thoriumreactor, waarvan de brandstof overvloedig aanwezig is en veel minder (en minder gevaarlijk) afval produceert3.
2.3 Discussie Nu we de voor- en nadelen hebben opgesomd kunnen we een overzicht maken. Hier worden ook tegenargumenten gegeven die een voor- of nadeel kunnen weerleggen of relativeren. We maken nu onderscheid in de verschillende aspecten (economisch, milieu, sociaal en politiek). Economie Goedkope energie is voordelig voor de hele maatschappij. Als de Belg (op zichzelf of in een bedrijf) zijn geld niet in energiekosten hoeft te steken kan dit gebruikt worden om in de economie te steken of om investeringen te maken. De grote kost van kernenergie ligt in de investeringskost, maar wordt goedgemaakt door de lage brandstofkost. Dit is niet enkel door de kost van het materiaal maar door de kleine hoeveelheid brandstof zijn ook transport en opslagkosten lager. “Figuur 2 Kosten van verschillende energietechnologieën” toont de kosten van verschillende energieproductiemethoden. Deze houdt ook rekening met milieuschade. We willen ook zeker duidelijk maken dat deze figuur een schatting is van de kost van elke productiemethode in 2011.
Figuur 2 Kosten van verschillende energietechnologieën. Bron: Eyckmans, J., & Pepermans, G. (2003, November). Is er een toekomst voor kernenergie in België?
We zien dat nucleaire energie (PWR nuclear) veruit de goedkoopste bron van energie is.
3
EOS, Thorium: kernenergie zonder afval, (https://eoswetenschap.eu/artikel/thorium-kernenergie-zonderafval)
Milieu Het gevaar voor het milieu bij kernenergie zit in de onverwachte gebeurtenissen. Kernenergie op zich stoot geen CO2-gassen uit en als het kernafval wordt opgeborgen dan heeft dit geen effect op het milieu. Bij een kernramp is de schade echter enorm, het beste voorbeeld hiervan is Tsjernobyl. Echter zelfs met de grote rampen meegerekend heeft kernenergie nog steeds voor het minste aantal doden gezorgd, en de milieuschade is veel kleiner dan bij kool- of gascentrales. Sociaal De publieke perceptie speelt sterk mee in de toekomst van kerncentrales. Hoewel mensen geen rechtstreekse invloed hebben over de bouw en afbraak van kerncentrales, zij verkiezen wel de politieke partijen die hier wel invloed over hebben. De negatieve effecten van kernenergie, zoals kernafval, kernwapens, kernrampen en milieueffecten spelen sterk op het gevoel. We weten echter wel dat de opinie van personen vaak op onvolledige of incorrecte stellingen is gebaseerd. De informatie over kernenergie moet correct en volledig zijn om het volk een juiste opinie te kunnen laten vormen. Politiek Politieke gebeurtenissen in de wereld hebben een groot effect op de energieproductie in België. Daarom moet België zo veel mogelijk zijn eigen energie opwekken en dit met een brandstof met hoge leveringszekerheid.
3. Hernieuwbare energiebronnen De laatste jaren kon je er niet naast kijken; hernieuwbare energie is een hot topic in België. Van de talloze daken vol met gesubsidieerde zonnepanelen tot de windturbines op land en in de zee. De regering heeft zijn spreekwoordelijke broek al gescheurd aan de subsidiering en heeft de kosten doorgeschoven naar de energieleveranciers die het op hun beurt naar de klanten sturen. Maar zijn de hernieuwbare bronnen concurrentieel met de traditionele productiemethoden? Vanwege het niet concurrentieel zijn van grote zonneparken in België zonder zware subsidiering, beperken we ons tot het bespreken van windenergie.
3.1 Windenergie De potentiele productie aan windenergie in België is 5 TWh/jaar. Dit is zeer klein in verhouding tot de totale energieconsumptie van 82 TWh. De totale geïnstalleerde capaciteit aan windenergie in België is 1651 MW4. Dit is slechts 5% van de totale capaciteit. We zien dus direct dat het niet mogelijk is om volledig op windenergie te werken.
3.1.1 Nadelen van windenergie Klein potentieel Zoals in de inleiding van windenergie al aangehaald is, België is niet het perfecte land om volledig op windenergie te laten draaien. Waar er wind is, is er niet altijd plaats om een windpark te zetten en omgekeerd telt ook. Slechts één windturbine per 100 km2 is mogelijk5. Intermittentie Intermittentie is het probleem dat windkracht niet continu beschikbaar is, zoals bijvoorbeeld kernenergie. Als het niet waait, leveren de windturbines simpelweg geen energie. Dit levert ook bijkomende problemen op voor het elektriciteitsnet, omdat het geen basislast heeft. Slagschaduw/visuele hinder/geluidsoverlast Dit zijn vaak de grootste problemen voor het plaatsen van windturbines. Het is moeilijk om geschikte plekken te vinden waar buurtbewoners geen bezwaren tegen aantekenen en zo de bouw tegenhouden vanwege bovenstaande redenen. Dure energie Windenergie is duurder dan de klassieke methoden. Als we onze energie volledig van wind willen laten komen dan zal de energieprijs stijgen en dat is nadelig voor de economie. Een paper van Ugent6 bepaald de economische perspectieven van windenergie in België en komt ook tot deze conclusie. Ze zeggen echter wel dat de prijs van windenergie in de toekomst zal dalen, en dat er externe voordelen zijn voorbonden aan windenergie die niet rechtstreeks in de prijs kunnen vertaald worden.
4
Zie http://www.ewea.org/fileadmin/files/library/publications/statistics/EWEA_Annual_Statistics_2013.pdf Zie https://ees.kuleuven.be/geography/projects/lacsawep/Wind_energy_Belgium-State_of_the_art.pdf 6 Zie http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/198/674/RUG01-001198674_2010_0001_AC.pdf 5
3.1.2 Voordelen van windenergie Geen milieuvervuiling Windenergieproductie geeft geen CO2 uitstoot of andere broeikasgassen en heeft dus geen negatieve impact op het milieu. Geen uitputbare grondstof Wind zal er altijd zijn en is onuitputbaar, in tegenstelling tot uranium of aardgas. Eveneens moet er geen grondstof worden geïmporteerd, wat het land minder afhankelijk maakt van prijsschommelingen door problemen in het buitenland. Hoge implementatiesnelheid Een windturbine of windturbinepark kan vrij snel worden aangelegd en op het net aangesloten. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld het bouwen van een nieuwe kerncentrale, dat een werk is van vele jaren.
4. Moet België overstappen van nucleaire naar hernieuwbare energie? In dit hoofdstuk geven wij onze eigen mening over de gegeven stelling. Een volledige overstap van nucleaire naar hernieuwbare energie is niet alleen onhaalbaar, maar volgens ons onnodig. België legt zijn doelstellingen te hoog, het wilt én geen kerncentrales meer én niet afhankelijk zijn van buitenlandse energie. Er is geen vanzelfsprekende energiebron in België voor handen, zoals sterke wind of eindeloos veel zon. Om onze eigen energie te produceren moeten we focussen op kernenergie en het verbranden van fossiele brandstoffen. In het hoofdstuk nucleaire energie gaven we veel voordelen waardoor kernenergie onze voorkeur krijgt. De kost van het opwekken van energie is de laagste van alle productiemethoden en er is geen vervuiling dat rechtstreeks in de lucht gaat. De kans op een kernramp is ook zeer klein. We leven in een stabiel gebied (geen aardbevingen of overstromingen), de centrales ondergaan zeer strenge controles en er wordt geen risico genomen. Het blijkt dat publieke perceptie het grootste probleem is voor de kerncentrales. Door volledige en correcte informatie te geven aan de bevolking kan dit probleem opgelost worden. Wij zijn dus duidelijk voorstander voor kernenergie, maar net zoals bij alles in het leven is het nooit goed om alles uit één bron te halen. Een combinatie van productiemethoden is het gezondste voor België en uiteraard zijn investeringen in groene energie nodig. Wij vragen aan de overheid om de kerncentrales te laten draaien, maar een minimumpercentage door groene energie te laten opwekken. Energie is helaas een politiek spel en beslissingen worden gemaakt om stemmen te krijgen, beslissingen gebaseerd op de onvolledige informatie van de bevolking. Het nieuws heeft ook een grote invloed op de opinie van de bevolking en helaas zien we enkel de kerncentrales in de media als het gaat over sabotage of scheurtjes. Onze mening kunnen we samenvatten tot dit: Kernenergie moet de dominerende productiemethode blijven in België en er moet duidelijke informatie zijn over de voordelen en het gevaar van nucleaire energie. Er moet echter wel een minimum aan groene energie zijn en onderzoek naar beide productiemethoden moet gesteund worden.
5. Bibliografie Belgian Science Policy. (2006-2009). State of the art wind energy in Belgium and Europe. Opgehaald van https://ees.kuleuven.be/geography/projects/lacsawep/Wind_energy_BelgiumState_of_the_art.pdf BNS. (2012, oktober). Kernenergie beter begrijpen. Opgehaald van http://www.bnsorg.be/wpcontent/uploads/2015/02/BNS_Kernenergie-beter-begrijpen.pdf Eyckmans, J., & Pepermans, G. (2003, November). Is er een toekomst voor kernenergie in België? Opgehaald van http://feb.kuleuven.be/ete/downloads/ETE-WP-2003-13.PDF MIT. (2003). The future of nuclear power. Opgehaald van http://web.mit.edu/nuclearpower/ Senepart, D. (2006). Economische persectieven van de windenergie in België. Opgehaald van http://lib.ugent.be/fulltxt/RUG01/001/198/674/RUG01-001198674_2010_0001_AC.pdf
Opmerking: De volgende YouTube video’s zijn enkel gebruikt als rode draad voor de paper. Gegevens worden enkel gebruikt als er een externe bron vermeld is (vermeld in voetnoot). 3 Reasons why nuclear energy is terrible. Opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=HEYbgyL5n1g 3 Reasons why nuclear energy is awesome. Opgehaald van https://www.youtube.com/watch?v=pVbLlnmxIbY
