Titellijst bij hoofdstuk 18 van Verborgen talenten
18
Mine’s the best
Jeugdliteratuur bij de Engelse les
Toelichting De titellijst bij het hoofdstuk over Engels is ingedeeld naar drie categorieën die ook in het hoofdstuk worden genoemd en die relevant en interessant zijn voor Nederlandse kinderen die Engels leren uit met name (maar niet uitsluitend) de bovenbouw: woordenschat en taalspel, genres, en sociaal-emotionele thema’s. Een tweetal opmerkingen ter toelichting bij deze indeling: ■ De geschetste indeling is niet absoluut. Zo vind je in ‘Woordenschat en taalspel’ ook genres als beeldwoordenboeken en boeken voor aanvankelijk lezen. ■ Het prentenboek is niet als apart genre gegeven, maar komt in elk van de drie categorieën terug.
Woordenschat en taalspel Heather Amery First thousand words in English. Met illustraties van Stephen Cartwright (Usborne Publishing, 2009) Deze klassieker van Amery en Cartwright is een woordenboek in de vorm van een kleurrijk prentenboek. Het biedt kinderen die Engels willen leren de mogelijkheid hun alledaagse woordenschat uit te breiden en te oefenen. De voorwerpen en personen staan steeds afgebeeld op een grote illustratie, waardoor de context meteen duidelijk is. De voorwerpen en personen staan nog eens apart afgebeeld om de grote illustratie heen. Bij die afbeeldingen zijn ook de Engelse termen opgenomen. Er is ook een versie van dit boek waaraan stickervellen zijn toegevoegd, met stickers die bij het juiste woord moeten worden geplakt: First thousand words in English sticker book (Usborne Publishing, 2009). Voor wie bescheiden wil beginnen is er First hundred words in English (Usborne Publishing, 2009).
Allan Ahlberg The Pencil. Met illustraties van Bruce Ingman (Walker Books, 2009) The Pencil is een scheppingsverhaal met een potlood in de hoofdrol. Het potlood tekent de jongen Banjo, een hond, een kat en een stad. Wanneer ze honger krijgen tekent het potlood voedsel, maar dat is niet te eten omdat het zwart-wit is. Het potlood tekent Kitty, een paintbrush, die alles wat het potlood schept van kleur voorziet. Wanneer het potlood andere mensen tekent, mopperen die over het uiterlijk dat ze krijgen aangemeten: ‘This hat looks silly’, ‘My ears are too big’ of ‘Get rid of these ridiculous trainers’ krijgt het potlood te horen. Dat brengt hem op het idee een gum te tekenen. Die gum dreigt echter de hele schepping weg te vagen… Het concept van de schepping en de bedreiging daarvan levert niet alleen een mooi en spannend verhaal op, maar maakt ook een langzame opbouw van vocabulaire mogelijk: het scheppen van een wereld en het uitgummen daarvan gaat immers steeds gepaard 1 van 8
Titellijst bij hoofdstuk 18 van Verborgen talenten
met het benoemen van wat erbij komt of af gaat. De lezers van dit prentenboek hebben daarbij volop steun van de illustraties.
Quentin Blake Mister Magnolia. Met illustraties van de auteur (Red Fox, 2009) Meneer Magnolia is een gelukkig man, ook al heeft hij maar één laars. Hij wordt omringd door dieren. Kinderen ondernemen graag van alles met hem, van steppen tot zwemmen. Aan het eind van het verhaal krijgt hij van een van de kinderen een cadeautje… Prentenboek geheel op rijm. Elke scène eindigt met een rijmwoord dat qua klank rijmt op boot, waaronder tooty-toot, flute, suit, scoot, fruit en brute. Grappig verhaal met absurdistische elementen (Magnolia heeft bijvoorbeeld een dinosaurus als huisgenoot) dat kinderen stimuleert de betekenis van de rijmwoorden te raden of de rijmwoorden zelf in te vullen op basis van de illustraties. Op een bijgaande cd wordt het verhaal voorgelezen, met toevoeging van muziek en geluidseffecten.
Tony Ross Naughty Nigel. Met illustraties van de auteur (Andersen Press, 2009) Naughty Nigel denkt dat hij alles ongestraft kan doen door maar net te doen of hij het niet goed gehoord heeft. Wordt hem gezegd: ‘wash the dishes’, dan maakt hij ervan: ‘wash the fishes’. Bij ‘get your hat’ verstaat hij ‘paint your cat’ en ‘be home by seven’ wordt ‘be home by eleven’. Maar dan verdwaalt hij in het bos en komt hij terecht in Nightland. Hij mag een wens doen, maar dat loopt steeds iets anders af: wenst hij ‘a golden rose’, dan krijgt hij ‘a golden nose’. Kortom: hij krijgt een koekje van eigen deeg.
Dr. Seuss The Cat in the Hat. Met illustraties van de auteur (HarperCollins Publishers, 2010) Dit verhaal op rijm verscheen voor het eerst in de jaren vijftig van de twintigste eeuw en is sindsdien een bestseller, zowel in het Engels als in vertalingen wereldwijd. Beginnende lezers beleven veel plezier aan de fantastische personages, verzonnen woorden en absurde verhaallijn, en ondervinden steun bij het lezen van het rijm en de herhalingen. Het is niet voor niets dat de boeken van Dr. Seuss verschijnen als Beginner Books onder het label ‘I can read it all by myself’. Sally, die het verhaal vertelt, en haar broertje laten uit verveling The Cat in the Hat binnen in huis. Dit hadden ze beter niet kunnen doen, want de Cat veroorzaakt vooral problemen, troep en wanorde. Hetzelfde geldt voor een tweede verhaal over een bezoekje van de Cat: The Cat in the Hat Comes Back (HarperCollins Publishers, 2003). Terwijl de kinderen buiten in opdracht van hun moeder sneeuwruimen, zorgt de Cat in huis voor vlekken. Hij heeft vervolgens wel 26 katten (Cat A tot en met Cat Z) nodig om de steeds weer nieuwe vlekken te verwijderen.
2 van 8
Titellijst bij hoofdstuk 18 van Verborgen talenten
Dr. Seuss There’s a Wocket in my Pocket. Met illustraties van de auteur (Harper Collins Publishers, 2003) Pas op voor ‘a wocket in your pocket’, want binnen de kortste keren zit er ‘a findow in your window, a wasket in your basket, a woset in your closet, a ramp in your lamp, a yot in your pot or a yottle in your bottle’. ������������������������������������������������ Zo zaait Dr. Seuss verwarring met letterverandering. Wat echt en onzin is, blijkt steeds uit de tekeningen en de tekst. De aard en het gebruik van dit vocabulaire worden door de absurde situaties zeer verhelderd. De rijmparen stimuleren de uitspraak.
Dr. Seuss Green Eggs and Ham. Met illustraties van de auteur (HarperCollins Publishers, 2010) Dit hilarische verhaal op rijm is een lange conversatie tussen twee fantasiewezens, waarin het wezen Sam-I-am het andere wezen groene eieren met ham probeert te laten eten. De vele pogingen van Sam-I-am om de eieren aantrekkelijk voor te stellen, lijken op niets uit te lopen. Maar hoe vaak het andere wezen ook zegt niet van groene eieren met ham te houden, Sam-I-am weet niet van ophouden. Na vele pagina’s lijkt het antwoord definitief: I do not like them in a box. I do not like them with a fox. I will not eat them in a house. I do not like them with a mouse. I do not like them here or there. I do not like them ANYWHERE!
Het verhaal loopt toch nog onverwacht goed af. Behalve in de tekst wordt er ook in de illustraties voortdurend herhaald en gestapeld: alle genoemde voorwerpen, dieren en vervoermiddelen vormen uiteindelijk een wankel geheel dat dreigt in te storten.
Dr. Seuss (tekst en illustraties) Fox in Socks (HarperCollins Publishers, 2011) De ‘Fox in Socks’ leert meneer Knox een paar van de knapste en snelste ‘tongue twisters’ (tongbrekers of kwelrijmen) die er zijn. Dat begint eenvoudig met: Fox Socks Box Knox Knox in box fox in Socks Knox on fox in Socks in box. Socks on knox and knox in box. Fox in socks on box on knox.
3 van 8
Titellijst bij hoofdstuk 18 van Verborgen talenten
Is dit met behulp van de illustraties uitstekend te volgen en ook nog goed uit te spreken, dan staat de lezers nog wat te wachten! Hun tongen zullen danig ‘verdraaid’, ‘gebroken’ of ‘gekweld’ aanvoelen.
Diverse auteurs Penguin Readers (Longman Group) Penguin Readers zijn boeken die speciaal geschreven zijn voor beginnende lezers. Ze zijn er op verschillende niveaus, van de zogenoemde Easystarts met zo’n 200 woorden, tot niveau 6 voor gevorderde lezers met zo’n 3000 woorden. De verhalen zijn gericht op het bevorderen van het leesplezier en sluiten aan bij genrevoorkeuren van kinderen, bijvoorbeeld met detectiveverhalen. Zo lost muis Marcel in Marcel and the White Star de roof van een diamanten ring op. Achterin worden verschillende activiteiten voorgesteld voor vóór het lezen, tijdens het lezen, en na het lezen. Ook is er een woordenlijst opgenomen met zinnen die de betekenis van een woord verduidelijken. Dit bevordert dat leerlingen de betekenis van woorden zelf achterhalen met behulp van de context. Zie www.penguinreaders.com.
Genres Klassieke verhalen & sprookjes Raymond Briggs Jim and the Beanstalk (Penguin Books, 2003) Dat dit een variant is op het traditionele verhaal ‘Jack and the Beanstalk’ blijkt uit het verhaal zelf. Jim ontmoet een oude reus die hem vraagt of hij de Jack is die via een bonenstaak omhoog is geklommen. Sinds die jongen goud van de vader van de reus stal, en met name de gouden harp, is de reus ongelukkig. Hij kan zelfs geen poëzie meer lezen, omdat de letters in zijn boek te klein zijn. Jim laat een bril voor hem maken, daarna een gebit en ten slotte een pruik. De reus wordt er weer jong door. Dat betekent dat hij ook weer trek in jongetjes krijgt. Nog net op tijd weet Jim langs de bonenstaak te ontsnappen. Heelhuids beneden aangekomen vindt hij een goudstuk met een bedankbriefje.
Gill Munton Chicken Licken. Met illustraties van Christine Pym (reeks: Oxford Reading Tree Traditional Tale; Oxford University Press, 2011) In deze versie van het oude volksverhaal denkt Chicken Licken, nadat er iets op haar hoofd is gevallen, dat de zon naar beneden is gekomen. Ze haast zich om dit nieuws overal te gaan vertellen, totdat ze erachter komt dat de vork toch anders in de steel zit. In dit stapelverhaal hebben lezers steun aan de herhalende elementen, en kunnen ze plezier beleven aan de alliteratie en rijmwoorden. Het boek bevat tips voor ouders en een overzicht dat kinderen helpt het verhaal na te vertellen. Dit prentenboek maakt deel uit van de reeks Oxford Reading Tree Traditional Tale, waarin veertig klassieke verhalen uit de hele wereld zijn aangepast aan de verschillende 4 van 8
Titellijst bij hoofdstuk 18 van Verborgen talenten
leesstadia van kinderen. Op de bijbehorende website vinden leerkrachten tips, eBooks en video’s waarop wordt verteld c.q. voorgelezen.
Uitgeverij New Editions heeft negen klassieke verhalen in bewerkingen uitgegeven op drie niveaus. Op het eerste niveau zijn er The Three Little Pigs, Little Red Riding Hood en Goldilocks and the Three Bears. Op het tweede niveau: Hansel and Gretel, Sinbad the Sailor en Snow White and the Seven Dwarfs. En op het derde niveau: Aladdin and the Lamp, Pinocchio en Alice in Wonderland. Elk deel ziet eruit als een klein formaat prentenboek, met paginavullende illustraties en een tekst die groot is afgedrukt en overzichtelijk oogt door de opname van witregels. Achter in elk boek zijn opdrachten opgenomen die de kinderen zelfstandig kunnen maken, zoals het verbinden van een woord met een plaatje, een bewering over het verhaal aanmerken als goed of fout, of ontbrekende woorden in zinnen invullen. Ook is er een pagina met plaatjes en bijbehorende woorden opgenomen. Met behulp van een cd kan de hele klas naar het verhaal luisteren.
Rijmpjes, versjes en liedjes
Mother Goose Treasury. Met illustraties van Raymond Briggs (Puffin Books, 2010) Deze bundel is een herziening van de klassieker die in 1966 de Kate Greenaway-prijs won. Het boek bevat meer dan 250 zogenoemde ‘nursery rhymes’: rijmpjes, versjes en liedjes waarmee Engelse kinderen vele generaties lang zijn opgegroeid en nog opgroeien. De illustraties zijn van prentenboekenmaker Raymond Briggs, bekend van De Sneeuwman (1978).
The Twelve Days of Christmas. Met illustraties van Brian Wildsmith (Oxford University Press, 2007) ‘On the first day of Christmas / my true love gave to me / a partridge in a pear tree’, luidt de openingszin van dit traditionele kerstlied. Na het eerste cadeau zullen er nog vele bijzondere cadeaus volgen: Turtle Doves, French Hens, Calling Birds, Golden Rings enzovoort. In elk couplet wordt iets nieuws genoemd, gevolgd door een herhaling van de eerder genoemde cadeaus. Alles is in kleurige, grote prenten afgebeeld door prentenboekenmaker Brian Wildsmith: het spannende, sprankelende en feestelijke van het met cadeaus gevierde kerstfeest spat eraf.
Peter Spier The Fox Went Out on a Chilly Night. Met illustraties van de auteur (Dell Publishing Company, 1994) Dit traditionele lied op rijm is door Peter Spier voorzien van zowel uiterst gedetailleerde als panoramische illustraties: weidse landschappen met boerenerven en al hun karakteristieke attributen, en een Amerikaans stadje uit de negentiende eeuw. In deze lieflijke landschappen speelt zich het weinig vreedzame, maar wel smakelijke verhaal af van de vos die geen genade kent voor gans en eend. In deze uitgave is eveneens een muzieknotatie opgenomen, zodat het lied samen gezongen kan worden. 5 van 8
Titellijst bij hoofdstuk 18 van Verborgen talenten
Strips Strips als Kuifje en Suske en Wiske die in het Nederlandse taalgebied goed bekend zijn, zijn ook vertaald naar het Engels. De voorkennis die veel kinderen hebben over deze figuren en hun avonturen kan het lezen van de Engelse versie vergemakkelijken. Het voordeel van deze strips is dat ze tamelijk korte teksten combineren met illustraties waarin de teksten worden verbeeld. Van Hergé zijn in de reeks The adventures of Tintin (Egmont Books Limited, 2002) 24 titels verkrijgbaar, waaronder King Ottokar’s scepter, Cigars of the pharaoh, The castafiore emerald en The black island. Achter in elk deel is een losbladige woordenlijst opgenomen met vertalingen naar het Nederlands, verzorgd door Dalcomtext Reading Service. Delen van Suske en Wiske van Willy Vandersteen zijn uitgegeven in de serie The greatest adventures of Spike and Suzy (Intes International, 2001). In deze serie verschenen onder andere: Samargatha, The Circle of Power, The Secret of the Incas, The Fairies of Efteling, The Loch Ness Mystery en Highland Games. Het is misschien even wennen aan Spike, Suzy, Aunt Sidonia, Ambrose, Professor Barnabas, Jethro en Muffin the rag doll, maar wat helpt is dat in de vertaling karakter en spreekwijze van de bekende personages behouden zijn. Denk bijvoorbeeld aan het specifieke taalgebruik van de onverstoorbare Jethro (‘Violence not any good. Me strong as you’) of de arrogantie van Ambrose (‘Well, I haven’t lost my touch, have I! That’ll teach them to annoy Ambrose the great!’) .
Sociaal-emotionele thema’s Marissa Moss Amelia’s school survival guide (Simon & Schuster, 2006) Aansluitend bij het succes van de Nederlandse serie Hoe overleef ik van Francine Oomen en de vele Engelstalige tv-series over het leven op de middelbare school, is het wellicht informatief om Amelia’s school survival guide te lezen. De lay-out is die van een schrift met lijntjes, met tekst in handschrift en veel tekeningen met uitleg erbij, kleine strips en lijstjes. Een grappig boek, dat en passant toch veel handige tips geeft op het gebied van de omgang met verschillende typen leerkrachten, het maken van aantekeningen, huiswerk en boekverslagen, geschikte kleding en op de schoolfoto gaan. Sommige zaken zijn typisch Amerikaans, zoals het vervoer per schoolbus en de aanduidingen van de leerjaren (‘grades’).
Tony Bradman Michael. Met illustraties van Tony Ross (Andersen Press, 2009) ‘Michael was different’, zo begint dit prentenboek. Volgens de leerkrachten is hij de slechtste jongen op school: altijd te laat, met vieze kleren. Een eenling die niet met de groep mee wil gaan. Hij houdt van lezen, ‘but not the sort of books they had in school’. We zien hem in het gras liggen lezen in boeken over raketten en berekeningen maken die niet lijken op de sommen uit de rekenles. Bij elk vak doet Michael net iets anders dan de rest van de klas, maar het leidt wel ergens toe, namelijk tot het maken van een raket. Wanneer hij daar tegen ieders verwachting in ook nog mee opstijgt, stellen de leerkrachten hun mening bij: ‘We always knew that boy would go far’, zeggen ze nu. Een grappig verhaal over een tegendraadse jongen die het dankzij deze eigenschap ver schopt. Met de bekende expressieve tekeningen van Tony Ross en op elke pagina één zin tekst. 6 van 8
Titellijst bij hoofdstuk 18 van Verborgen talenten
Anthony Browne Willy the Wimp. Met illustraties van de auteur (Walker Books, 2008) Willy doet geen vlieg kwaad, en daarom noemt een straatbende hem ‘Willy the Wimp’. In een tijdschrift leest hij: ‘Don’t be a wimp!’, met een oproep om aan bodybuilding te gaan doen. Hij gaat hardlopen, joggen, op dieet, aerobic dansen, boksen en gewichtheffen. Wanneer het meisje van zijn dromen door de bende wordt lastiggevallen, bevrijdt hij haar. Ze bedankt hem met de woorden: ‘You’re my hero, Willy’. Nog nagloeiend van deze lof loopt hij keihard tegen een lantaarnpaal aan. Bescheiden als hij (nog steeds) is, excuseert hij zich met ‘Oh, I’m sorry!’
John Burningham Edwardo. The Horriblest Boy in the Whole Wide World. Met illustraties van de auteur (Cape, 2006) In Edwardo kun je, net als in Michael, het gedrag van de hoofdpersoon vanuit twee perspectieven bekijken. Wanneer deze gewone jongen een keer tegen iets schopt, herrie maakt, een ander kind een zet geeft, een dier pest, zijn kamer niet opruimt of zich niet wast wordt dit door de volwassenen veralgemeniseerd tot een kenmerkende eigenschap die Edwardo tot de vreselijkste jongen in de hele wereld maakt. Maar in de tweede helft van het boek krijgen zijn slechte gedragingen steeds een onbedoeld positief gevolg. Als hij water over een hond gooit, bedankt de eigenaar hem bijvoorbeeld voor het wassen van zijn met modder besmeurde hond en mag hij vervolgens op ieders huisdier passen. Als hij een kind een duw geeft, valt er vervolgens een lamp van het plafond precies op de plek waar het kind eerst stond, zodat Edwardo’s plagerij wordt gezien als een reddingsactie en hij op andere kleine kinderen mag letten. Een grappig verhaal waarvan de strekking kinderen van verschillende leeftijden zal aanspreken. De vele illustraties ondersteunen de tekst.
Jeanne Willis Daft bat. Met illustraties van Tony Ross (Andersen Press, 2006) Zoals Michael en Edwardo afwijkende kinderen zijn, wijkt ook de vleermuis in Daft bat af van de andere dieren in de jungle. Zij corrigeren voortdurend het ‘boven’ en ‘beneden’ van de vleermuis, die op z’n kop aan een tak hangt en alles vanuit een ander perspectief bekijkt. Alles wat de vleermuis zegt of doet vinden ze ‘daft’, ‘funny’, ‘mad’ en misschien wel ‘dangerous’! Een wijze uil weet hen er toe te bewegen iets verder na te denken. Hij stelt hen drie vragen. De antwoorden op de eerste twee vragen – ‘Hoe ziet een boom eruit?’ en ‘Hoe ziet een berg eruit?’ versterken de dieren in hun opvatting dat de vleermuis rijp is voor een bezoekje aan de dokter. Maar de derde vraag – ‘Hebben jullie weleens geprobeerd de dingen te bekijken vanuit het perspectief van Vleermuis?’ – brengt hen tot het verrassende inzicht dat dan de grond boven is, de lucht onder, en dat je voeten het eerste nat worden als het regent. De dieren bieden Vleermuis hun excuses aan voor het feit dat ze hem ‘daft’ hebben genoemd. ‘Don’t be daft’, antwoordt Vleermuis dan. Dit verhaal is goed te volgen vanwege de manier waarop het is opgebouwd, namelijk als een stapelverhaal dat uiteindelijk uitmondt in de climax van de perspectiefwisseling. Met veel spreektaal en verschillende woorden uit het semantisch veld ‘praten’ of ‘stemgebruik’, zoals ‘growl’, ‘whisper’, ‘mutter’, ‘cry’, ‘hoot’, ‘laugh’ en ‘giggle’. 7 van 8
Titellijst bij hoofdstuk 18 van Verborgen talenten
Boekenabonnement Leesleeuw (Zwijsen) In Leesleeuw, het boekenabonnement voor scholen van Uitgeverij Zwijsen, zit per schooljaar steeds ten minste één Engelstalige titel. Het betreft steeds verhalen die oorspronkelijk geschreven zijn door Nederlandse auteurs. Het genre griezelverhaal is goed vertegenwoordigd, met onder meer Do you want a glass of blood? van Tais Teng en andere spannende verhalen als Bloody dreams van Hans Kuyper, Ghost in the machine van Bies van Ede, of Most shocking van Henk van Kerkwijk. Andere verhalen gaan over liefde, zoals Rich and famous van Hans Kuyper en Scooter! van Henk van Kerkwijk, of over een bezoek aan het buitenland, zoals Happy to be in Los Angeles van Selma Noort en Lost in London van Rick de Haas. De lay-out is overzichtelijk: korte regels, regelmatig een witregel. In de tekst staan mogelijk onbekende woorden cursief afgedrukt met de Nederlandse vertaling ernaast in de kantlijn. De boeken bevatten veel illustraties. Achterin is een onderdeel leestips voor ouders en kinderen opgenomen, met achtergrondinformatie over het verhaal, tips voor activiteiten, informatie over de auteur en enkele titels van andere boeken voor groep 7/8. Samenstellers titellijst: Karen Ghonem-Woets en Piet Mooren
8 van 8
