Mindfulness voor ADHD Anne Speckens Hoogleraar Psychiatrie
Mindfulness • Mindfulness is defined as: • paying attention to the present moment • intentionally • without judgment
Mindfulness Based Cognitive Therapy • 8 sessions of 2,5 hours
• 8 - 12 participants • daily homework exercises
• silent day
Content • Formal meditation • body scan • sitting meditation • yoga • Informal meditation • three minutes breathing space • paying attention to daily activities • Cognitive behavioural techniques • planning of activities • thoughts are not facts • relapse prevention
MBCT voor terugkerende depressie
1.00
MBCT: 37%
0.5 TAU: 66%
10
20
30
4 0
50
60
Kuyken et al., J Cons Clin Psych 2008
Piet & Hougaard, J Cons Clin Psych 2011
Malinowsky, Front Neurosci 2013
Attentional regulation during meditation
Hasenkamp et al., Neuroimage 2011
Slagter et al., PLoS Biol 2009
Allen et al., J Neurosci 2012
fMRI results
Allen M et al. J. Neurosci. 2012;32:15601-15610
©2012 by Society for Neuroscience
fMRI results.
Allen M et al. J. Neurosci. 2012;32:15601-15610
©2012 by Society for Neuroscience
Zylowska al., J Att Dis 2008 (N=24)
ANT Conflict
Mitchell et al., J Att Dis 2014 (N=20) MBCT (N=11)
Waitlist (N=9)
p
ADHD-SR - Inattention - Hyperactivity
17 (5) 13 (4)
26 (5) 20 (6)
0.002 0.001
ADHD-CL - Inattention - Hyperactivity
17 (4) 13 (3)
27 (4) 18 (5)
<0.001 0.008
Executive functioning
137 (21)
158 (18)
0.003
Emotion regulation
74 (17)
91 (19)
0.002
Distress Tolerance
60 (10)
48 (13)
0.01
Hepark et al., Tijdschr Psychiatrie 2014 (N=9)
Onderzoek Radboudumc 2009-2013 12 weken MBCT:
3 uur per sessie
n = 55
Aangepaste MBCT ADHD
Totaal: n = 103 (18-65 jaar)
Wachtlijst:
n = 48
Continuering van huidige behandeling
Studiepopulatie MBCT (N=55)
Waitlist (N=48)
Age
36.5 (10.4)
35.2 (9.3)
Male
21 (38%)
26 (54%)
Medication
33 (60%)
26 (24%)
Non-completion
18 (33%)
12 (25%)
ADHD symptomen Verschilscore tussen groepen
P-waarde
gecontroleerd voor baseline
CAARS-INV: clinicus Aandachtstekort
- 2.46 (-4.40 to -0.52)
.014*
Hyperactiviteit-impulsiviteit
- 3.17 (-4.96 to -1.37)
.001**
ADHD (totaal)
- 6.67 (-9.77 to -3.56)
.000**
Aandachtstekort
-2.72 (-4.27 to -1.18)
.001**
Hyperactiviteit-impulsiviteit
-1.82 (-3.41 to -0.24)
.024*
ADHD (totaal)
- 4.54 (-7.28 to -1.80)
.001**
CAARS-S: zelfrapportage
Executief functioneren Verschilscore tussen groepen
P-waarde
gecontroleerd voor baseline
BRIEF-A: zelfrapportage Inhibitie
-2.09 (-3.27 to -0.91)
.001**
Zelfevaluatie
-1.32 (-2.32 to -0.31)
.011*
Initiatief nemen
-1.63 (-2.84 to -0.42)
.009**
Werkgeheugen
-1.69 (-2.91 to -0.48)
.007**
Plannen en organiseren
-3.12 (-4.70 to -1.54)
.000**
Taakevaluatie
-1.54 (-2.43 to -0.64)
.001**
Ordelijkheid
-2.38 (-3.54 to -1.21)
.000**
Flexibiliteit
-1.29 (-2.24 to -0.35)
.008**
Emotieregulatie
-2.19 (-3.81 to -0.57)
.009**
EF (totaal)
-18.36 (-26.63 to -10.10)
.000**
Mindfulness vaardigheden Verschilscore tussen groepen
P-waarde
gecontroleerd voor baseline
KIMS: zelfrapportage Observeren
4.19 (1.43 to 6.95)
.003**
Beschrijven
0.24 (-1.63 to 2.11)
.799
Bewust handelen
4.52 (2.14 to 6.90)
.000**
Niet-oordelen
2.53 (-0.44 to 5.51)
.090
Mindfulness (totaal)
11.64 (5.24 to 18.04)
.001**
Beperkingen onderzoek • • • • •
Geen controle groep Kleine populaties Grote drop out Geen blinde assessments Geen follow-up
Vervolgonderzoek • • • •
Mindfulnesstraining versus TAU 3 en 6 maanden follow-up Radboudumc, Dimence, Reinier van Arkel Groep Uitkomstmaten:
kwaliteit van leven (OQ 45.2) ADHD symptomen (CAARS-S & CAARS-INV) executieve functies (BRIEF-ASR) welbevinden (MHC) mindfulness vaardigheden (FFMQ-SF) zelfcompassie (SCS-SF)
Aandachtsregulatie & taakgericht handelen Als ik kookte was ik tegelijkertijd iets op mijn mobiel aan het lezen, muziek aan het luisteren en dansen door de keuken. Maar gisteren was ik alleen maar bezig met koken. (…) er brandt minder aan en het gaat beter.
Ik krijg meer tijd omdat als ik ergens mee bezig ben, ben ik alleen met dat bezig en baken ik het meer af. Ik had de neiging om als ik achter de computer bezig was, ‘Oh ja, dat is misschien wel leuk’, door mijn creativiteit, ‘Oh wacht eens, ik kan ook nog dit erbij doen’. (…) En daar ben ik mij veel meer van bewust: ‘Oh ja, ik wijd te veel uit’, en dan is het klaar, en ervaar ik veel meer tijd.
Impuls-controle en emotieregulatie Op een gegeven moment was ik zo pissig, dat mijn trainer zei: ‘anders ga maar douchen.’ Ok, dus ik liep weg. Halverwege het veld stond ik stil…en dat had ik nog nooit gedaan. Normaal loop ik gewoon weg. En toen ben ik omgekeerd en zei ‘sorry’ en ik ben weer gaan voetballen. Dat was wel een mijlpaal.
Frustratie is een emotie en ik weet nu gewoon…ik kan makkelijker die emotie weer weg laten spoelen. Als zeg maar vloed en eb en dat het gewoon weer weggaat.
De noodzakelijkheid waarmee A tot B leidt is zeg maar daarmee weg. Er zit een tussenstap in.
Omgaan met ADHD symptomen Normaal gesproken als ik mijn sleutels kwijt was dan ging ik stieren door het huis (…) en gewoon niet zoeken maar jezelf helemaal verliezen erin. Tegenwoordig is dat echt niet meer. Als ik nu wat kwijtraak is het van: ‘ja, dan gaan we maar even zoeken’ en dan ga ik rustig in mijn kamer staan en dan vind ik het op een gegeven moment wel.
En gisteren ineens merkte ik, ik wil het veel rustiger in onze woonkamer, zoveel kleur en zoveel gedoe. Ik zei tegen mijn man: ‘Ik wil daar iets aan doen'. En hij viel van zijn stoel (…) ja dat komt waarschijnlijk doordat ik veel meer ben gaan ervaren hoe druk onze kamer is. Dat geldt voor mij (…) behoefte krijgen aan rust in de kamer.
Programma training ADHD • Gebaseerd op de MBCT en MBSR • Enkele aanpassingen voor toepasbaarheid: aangepaste MBCT ADHD Radboudumc MAPs (Zylowska et al., 2008) ervaringen deelnemers pilots Feedback mindfulnesstrainers
Algemene aanpassingen • Meer geleidelijke opbouw in duur oefeningen. • Huiswerk: balans tussen stimuleren en haalbaarheid. • Aandacht voor ADHD-obstakels, zoals uitstelgedrag, prikkelgevoeligheid, focus bewaren. • Gebruik van strategieën uit ADHD coaching: inzetten van manieren van Steun, Structuur en Strategie. • Beroep doen op sterke kanten van deelnemers, bijvoorbeeld vindingrijkheid, creativiteit.
www.radboudcentrumvoormindfulness.nl/onderzoek/mindfulness-bij-adhd
