Milieubarometer Voeren 1
Inleiding
Dit rapport is opgemaakt op basis van gemeentelijke data uit het portaal Lokale Statistieken, data beschikbaar vanuit het bevolkingsregister, gemeentelijk milieupark en andere gemeentelijke informatiekanalen
1.1
Beschrijving van de data
De milieubarometer is opgemaakt met data voornamelijk afkomstig van de website Lokale Statistieken van Vlaanderen. We hebben gebruik gemaakt van de meest recente beschikbare data. Voor de meeste parameters was dit het jaar 2009. Voor 2010 waren slechts beperkt aantal data beschikbaar. Om de evolutie in de verschillende parameters op te volgen hebben we gebruik gemaakt van grafieken waarin de verschillende parameters vergeleken worden met data beschikbaar van voorgaande jaren. Volgende parameters werden in rekening genomen. *aantal inwoners, restaval per persoon, De totale hoeveelheid huishoudelijk afval, uitvoeringsgraad rioleringen, Het aantal verontreinigde gronden, aantal verontreinigde industriegronden, emissies van ammoniak door vee (runderen, varkens, pluimvee), stikstof en fosforverliezen via bodem, aantal landbouwbedrijven, aantal hectaren grasland, aantal hectaren bossen, aantal buzzy pass abonnementen, aantal omnipas abonnementen, energieverbruik van residentiële en niet-residentiële, Luchtverontreiniging met indicatoren CO2, NOx en SO2. Niet alle data zijn reeds geactualiseerd omwille van problemen met de toegang tot het portaal statistieken.
In dit rapport vergelijken we beschikbare cijfers vanaf het jaar 1990 tot en met 2010. Het verloop van de parameters geeft een belangrijke indicatie van de evolutie van de milieuparameters in Voeren. Daarenboven vergelijken we de gemeente Voeren met de meest naburige gemeente Riemst, de steden Tongeren en Hasselt en ten slotte de provincie Limburg om zo zicht te krijgen op hoe de milieubarometer van gemeente Voeren zich verhoudt ten opzichte van naburige gemeenten en steden. 1.2
Beschrijving van de gemeente Voeren
Gemeente Voeren is meer dan 5.000 ha groot en daarmee een van de grootste van de provincie Limburg. Dat kan niet gezegd worden van ons inwonersaantal, waar we met nauwelijks 85 inwoner/km² de laagste bewoningsgraad hebben. Voeren, dat zijn 6 dorpen: Moelingen, ’s-Gravenvoeren, Sint-Martens-Voeren, Sint-Pieters-Voeren, Teuven en Remersdaal. Enkele riviertjes zoals de Voer, de Berwijn, de Veurs, de Noor en de Gulp, elk met hun bijriviertjes, doorkruisen de valleien. Voeren is een gemeente met natuurlijke rijkdommen waarin de landbouwer niet enkel voor een sterke economische factor zorgt, maar net evengoed meedoet aan natuurbeheer en het toerisme ondersteunt.
2
Analyse
2.1
Bevolking
Het totaal aantal inwoners in Voeren op 1 januari 2012 bedroeg 4148. Het aantal inwoners is van 1991 tot 2001 gestegen en de laatste 10 jaar terug gezakt met 3.46%. Dit kan belangrijke gevolgen hebben voor de interpretatie van absolute data. Om die reden werken we verder met ratio’s. Dit maakt het eveneens gemakkelijker om te vergelijking met andere gemeenten, steden en met provincie Limburg. Voeren is 50 km², dus in Voeren wonen ongeveer 83 inwoners per km².
Voeren heeft met zijn 4183 inwoners het laagste inwonersaantal van Limburg.
2.2
Afval
De hoeveelheid restaval per persoon in Voeren is sterk gedaald de laatste 10 jaar. De daling van 2007 had zich niet verder gezet in 2008 en 2009. In 2009 was het restafval zelfs terug wat gestegen. Echter in 2010 zien we terug een daling van maar liefst 8.8% (naar 152.5 kg/inw), die we kunnen verklaren door de opening van ons gemeentelijk milieupark (recyclagepark). Hierdoor krijgen de inwoners immers de mogelijkheid om beter te sorteren. In 2011 en 2012 zien we dat de hoeveelheid restafval min of meer constant blijft rond de 150kg/inwoner. De hoeveelheid restafval in Voeren is nog steeds hoger dan in Riemst, Tongeren, Hasselt en het gemiddelde van Limburg. Het gemiddelde van Limburg bedraagt 142.3 kg. Volgende figuren geven een algemeen beeld van de inzameling van afvalstoffen in onze gemeente. De hoeveelheden werden vergeleken met een andere kleine gemeente en met de buurgemeente Riemst.
Totaal huishoudelijk afval per inwoner
Fig: Totale hoeveelheid huishoudelijk afval per inwoner (kg/inwoner)
Voeren zamelt minder huishoudelijk afval in, vermoedelijk omwille van volgende reden: - Voeren zamelt geen GFT in, dus minder afval. Dit wordt vermoedelijk meer gecomposteerd.
Fig: Totale hoeveelheid selectief afval per inwoner (kg/inwoner)
Sinds de opening van het milieupark in 2009 zien we een sterke stijging van de hoeveelheid selectief ingezameld afval. We lopen echter nog ver achterop. Sinds 2013 worden ook kunststoffen ingezameld, hetgeen de hoeveelheid selectief ingezameld afval zal doen toenemen.
Fig: Totale hoeveelheid restafval per inwoner (kg/inwoner).
Restafval: Gemeente Voeren heeft in vergelijking met andere Limburgse gemeenten een hoog gehalte aan restafval en dit ondanks dat we relatief weinig “totale hoeveelheid” huishoudelijk afval per inwoner hebben. Het is duidelijk dat in onze gemeente nog te weinig gesorteerd wordt. Echter het toerisme zal zeker ook een grote rol spelen, aangezien er meer dan 120000 overnachtingen per jaar zijn.
2.3
Riolering
De parameter “uitvoeringsgraad rioleringen” geeft het aantal inwoners dat op de riolering is aangesloten t.o.v. het aantal inwoners dat door de gemeente bij de opmaak van de totaal rioleringsplannen voorzien werd om in de riolering te lozen. De uitvoeringsgraad geeft aan in welke mate de gemeente reeds rioleringen heeft aangelegd in vergelijking met de geplande situatie. Hieruit wordt duidelijk dat in Voeren nog veel werk is en een inhaalbeweging noodzakelijk is om tegemoet te komen aan de Europese wetgeving.
Sinds januari 2010 heeft de gemeente de riolering overgedragen aan Infrax, omdat het voor gemeente Voeren onmogelijk bleek om de riolering verder uit te bouwen in eigen beheer. In 2010 is nog geen nieuwe riolering bijgekomen, maar zijn wel een aantal stappen ondernomen als voorbereiding op de uitbreiding van het netwerk. Eind 2010 startte de bouw van een RWZI in Moelingen. Sinds het najaar 2012 is het RWZI ook effectief in werking en zuivert 92% van het afvalwater van Moelingen. In 2013 begint Aquafin met de bouw van het RWZI in Teuven. Ook voor ’s-Gravenvoeren is de procedure bezig (RUP) voor het plaatsen van de RWZI. Dit RUP is noodzakelijk omdat het huidige bestemmingstype van de locatie agrarisch gebied is.
2.4
Bodemverontreiniging
Het aantal verontreinigde gronden in Voeren is laag in vergelijking met Tongeren, Hasselt en de rest van provincie Limburg. Dit zal zeker voor een deel te danken zijn aan het afwezig zijn van grote industriële activiteiten in Voeren. Dat blijkt duidelijk uit onderstaande grafiek. Toch moeten we voorzichtig zijn met het interpreteren van deze data aangezien voor de meeste gronden geen gegevens beschikbaar zijn. In gemeente Voeren zijn er geen industriegronden of andere gronden die gesaneerd moeten worden. Dit aantal is niet gewijzigd in 2012. Oppervlakte te saneren grond (in ha) 2003 0
2004 0
2005 0
2006 0
2007 0
2008 0
2009 0
2010 0
2011 0
2007 0
2008 0
2009 0
2010 0
2011 0
2009 0,0
2010 0,0
2011 0,0
Oppervlakte te saneren industriegrond (in ha) 2003 0
2004 0
2005 0
2006 0
Oppervlakte te saneren grond t.o.v. de totale oppervlakte (in %) 2003 0,0
2004 0,0
2005 0,0
2006 0,0
2007 0,0
2008 0,0
2.5
Landbouw/vermesting
De emissies van ammoniak in de veeteelt zijn continu afgenomen sinds het jaar 2000 tot 2007. Sindsdien is deze afname gestopt. De emissies van ammoniak voor Voeren liggen relatief hoog in vergelijking met andere steden en gemeenten. In Voeren is landbouw dan ook één van de belangrijkste bedrijvigheden.
De stikstof en fosforverliezen geven belangrijke informatie in het kader van de Europese Nitraatrichtlijn. Zowel voor de stikstofverliezen als fosforverliezen is er een daling van 2004 tot 2011. De belasting van, of de verliezen naar, het oppervlaktewater door het mestgebruik in de landbouw wordt bepaald aan de hand van afstromingsmodellen. De afname van stikstof- en forsforverliezen zijn waarschijnlijk te wijten aan het mestdecreet, een vermindering van het aantal dieren, doordat steeds minder veeteeltbedrijven actief zijn. Dit wordt weergegeven in onderstaande grafieken. Maar ook in het huishoudelijk afvalwater zullen veel minder fosfaten aanwezig zijn, door de afname van fosfaten in schoonmaakproducten.
Deze figuren geeft het totaal aantal dieren weer in alle landbouwbedrijven samen in de gemeente Voeren. Vooral het aantal varkens en runderen neemt systematisch af.
Deze figuur geeft het aantal actieve bedrijven met runderen, varkens en pluimvee weer in de gemeente Voeren. Hierover zijn nog geen nieuwe data beschikbaar sinds 2007.
Aantal landbouwbedrijven met varkens en runderen neemt systematisch af. Deze daling zal zich vermoedelijk nog verder zetten aangezien een groot aantal landbouwers boven de 65 jaar. Heel wat landbouwers hebben geen opvolger.
Het aantal landbouwbedrijven daalt systematisch in Voeren. Het zijn vooral kleinere bedrijven, waarvan de exploitant geen opvolger heeft.
2.5
Ruimtelijke ordening
Het aantal bossen in gemeente Voeren is nagenoeg constant gebleven. Een groot deel van de bossen zijn in beheer van de Vlaamse Overheid. Volgens de cijfergegevens van het portaal Lokale statistieken zijn de hectaren grasland onveranderd gebleven van 1995 tot 2007. Dit komt niet overeen met de werkelijkheid. Graslanden komen steeds meer onder druk en bijgevolg worden steeds meer graslanden gescheurd met aanzienlijke gevolgen voor erosie en modderoverlast.
2.7 Mobiliteit Ondanks dat Voeren een zeer landelijke gemeente is, heeft toch een aanzienlijk hoog percentage van de jongeren een buzzy pass. Dit is waarschijnlijk te wijten aan de afstand die jongeren moeten afleggen om naar school te gaan. Bij de leeftijdscategorie 25-59 jaar worden er in verhouding veel minder omnipassen gebruikt en scoort Voeren zelfs iets minder goed dan Tongeren, Hasselt of de rest van Limburg. Dit wijst erop dat het vooral de schoolgaande jeugd is die gebruikt maakt van het openbaar vervoer. De laatste 3
2.8
Energie
Elektriciteit residentieel 4,5 4,0
2011
3,5 3,0 2,5 Verbruik GWh 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 sint-MartensVoeren en Moelingen
sGravenvoeren
Sint-PietersVoeren
Remersdaal
Teuven
Elektriciteit niet-residentieel 2,5
2011 2,0
1,5 Verbruik GWh 1,0
0,5
0,0 sint-MartensVoeren en Moelingen
sGravenvoeren
Sint-PietersVoeren
Remersdaal
Teuven
Er zijn nog geen gegevens beschikbaar voor het residentiele en niet-residentiële energieverbruik van 2012.
2.9 Luchtverontreiniging Fijn stof emissies (PM10 en PM2,5) door het energieverbruik voor verwarming van huishoudens in ton (en ook in g per inwoner) zijn in 2007 gedaald, maar voor PM10 sindsdien terug gestegen. De verzurende emissie van NOx ten gevolge van het energieverbruik voor verwarming van huishoudens neemt wel systematisch af ten opzichte van 2003. De emissie van SO2 door het energieverbruik voor verwarming van huishoudens is heel sterk gedaald in 2008 in vergelijking met voorgaande jaren. Dit is te danken zijn aan het gebruik van zwavelarme stookolie.
Deze figuren geven respectievelijk totale emissies van fijn stof (PM10 en PM2.5), SO2 en NOx die vrijkomt bij de verwarming van woningen in de gemeente Voeren. Ook het totale energieverbruik van huishoudens voor verwarming daalde in 2008 ten opzicht van 2003 met maar liefst 20%. Bijgevolg nam ook de totale CO2-emissie door gebouwenverwarming bij huishoudens af met 22%. De daling in energieverbruik en CO2productie heeft zich helaas niet verder gezet in de periode na 2008. Het energieverbruik, als de productie van CO2 neemt terug lichtjes toe ten opzicht van 2008. De woningen worden steeds beter geïsoleerd en de verwarmingsketels zijn steeds energiezuiniger en milieuvriendelijker.
Referenties Portaal Lokale statistieken: http://aps.vlaanderen.be/lokaal/cijfers_domein.html Gemeentelijk milieupark Bevolkingsregister
