Mijn naam is Ursula Drexhage ik ben werkzaam bij Riwis zorg en welzijn en al 25 jaar actief in de cliëntenbeweging Al eens opgenomen geweest inde maatschappij? En beviel het? De wet maatschappelijke ondersteuning heeft tot doel de zelfredzaamheid van burgers met een zorgvraag te vergroten. Iedereen doet mee waarbij uitgegaan wordt van de eigen kracht van de burgers, zelfredzaamheid en meer ondersteuning van familie en naasten het zogenaamde noaberschap. Op zich is hier niets mis mee. Het is goed dat burgers ook hun eigen verantwoordelijkheid nemen als het gaat om leefbaarheid en sociale verbinding. Er zijn alleen groepen mensen, de kwetsbare burgers, die hoe graag ze het ook willen, zonder goede ondersteuning en maatregelen dit niet kunnen. Uit onderzoek in 2011 in de gemeente Rotterdam en nog een aantal gemeentes blijkt dat deze kwetsbare burgers die nog maar beperkte toegang hebben tot de ABWZ de oversteek naar de WMO niet halen. Als ze al de gang naar het loket weten te vinden, wat voor velen niet mogelijk is, dan vinden velen vaak geen aansluiting bij de bestaande voorzieningen. Een goede ondersteuningsstructuur is van wezenlijk belang, dit geldt zeker voor de mensen met een psychiatrische beperking, mensen uit de Geestelijke gezondheidszorg, maar ook mensen met psychosociale problematiek.
Doelgroep Over wie hebben we het dan als we spreken over de ggz Doelgroep die begeleiding nodig heeft. Hier is niet zomaar een eenduidig antwoord op te geven, het is een kleurige doelgroep. Van jong tot oud uit allerlei culturen. Mensen met een grote diversiteit aan beperkingen of ziekten. Maar zeker ook mensen die heel veel talenten hebben laten we dat niet vergeten. Mensen zoals u en ik, die ook graag contacten willen hebben, werk en een inkomen om leuke dingen te doen. Mensen die erbij willen horen en geluk willen ervaren. Ik hoor nogal eens ggz? O ja dat zijn die verslaafden, dak en thuislozen. Weliswaar zijn dat ook mensen met ggz problematiek maar dit is niet de doelgroep die aanklopt
Presentatie 24 januari 2012 U. Drexhage coördinator Herstel Riwis Zorg en Welzijn
bij het WMO loket voor begeleiding. Dak en thuislozen vallen onder de OGGZ, openbare geestelijke gezondheidszorg. Ik ga hier niet te diep in op ziektebeelden maar om enkele te benoemen: Mensen met een stoornis in het autistisch spectrum, een manie of een depressie, mensen met borderline problematiek. Etc. Allemaal vragen ze een andere benadering en begeleiding. Een begeleiding op maat. Samen ervaren ze wel veel dezelfde obstakels die hun zelfredzaamheid ondermijnen en het deelnemen aan de maatschappij complex maken. De meest belangrijke zijn wel: Stigma Er zijn heel veel vooroordelen in de maatschappij over allerlei groepen. Wie kent niet het vooroordeel dat vrouwen geen auto kunnen rijden? Om er nog één te noemen blonde mensen niet intelligent zijn? Deze vooroordelen zijn niet leuk maar werken niet belemmerend in iemands leven. Heel anders is het vooroordeel “eens gek altijd gek” Mensen uit de doelgroep GGZ ondervinden heel veel hinder bij het vinden van werk, het verkrijgen van een verzekering bijvoorbeeld een begrafenisverzekering of levensverzekering maar ook bij het verkrijgen van een woning. Maar ook meedoen binnen reguliere sportverenigingen is vaak niet mogelijk. Het zorgt er niet alleen voor dat het participeren in een samenleving heel moeizaam gaat maar zorgt nogal eens voor een terugval in de ziekte. Andere blokkades zijn: • Ziekteverschijnselen, bijvoorbeeld stemmen horen, psychoses, angstaanvallen • Geen inzicht in de ziekte/beperking • Beperkingen door ziekte/terugval • Laag zelfbeeld • Bijverschijnselen van medicijnen • Weinig of geen sociale contacten
Presentatie 24 januari 2012 U. Drexhage coördinator Herstel Riwis Zorg en Welzijn
Vaak is men door langdurige opname of de uitingen van de ziekte heel veel kennissen/familie kwijtgeraakt. En juist door het stigma is het lastig nieuwe contacten te maken. • Weinig geld. Velen leven op of onder de armoede grens doordat men langdurig opgenomen is geweest of men leeft van zak en kleedgeld(bijv. bij beschermd wonen) Deze opsomming van Blokkades of drempels laten duidelijk zien dat er nogal wat nodig is om te kunnen participeren en een goede ondersteuning/ begeleiding is hierbij onmisbaar!
Begeleiding wat houdt dat dan in? Ik wil graag twee simpele voorbeelden geven van bestaande mensen met een psychiatrische problematiek Dinie is manisch-depressief, hoewel de depressieve periode vaak overheerst. Door de diverse opnames die ze gehad heeft en door haar moeilijke gedrag tijdens deze periode heeft ze vrijwel geen contacten meer. De familie kan of wil niet met haar omgaan. Dinie woont zelfstandig. Ze is alleen en weet niet hoe ze contacten moet maken. Ze durft geen winkels te bezoeken alleen, heeft geen Dagactiviteiten en tijdens de manische periode neemt ze geen tabletten. In de periode van de manie geeft ze als het even kan al haar geld uit, doet overbodige aankopen. Maar deze mevrouw wil ondanks deze beperking ook graag erbij horen en leuke dingen doen. Zonder begeleiding rolt ze van de ene ziekenhuisopname in de andere. Het is van wezenlijk belang dat er samen met haar gekeken wordt naar de mogelijkheden om toch weer zelfstandig naar buiten te kunnen, contacten te krijgen en een vorm van dagbesteding, maar ook te leren omgaan met het negatieve zelfbeeld en de vooroordelen in de maatschappij waar ze mee geconfronteerd wordt. Ook Budgetbegeleiding en samen een dagstructuur opzetten Ander voorbeeld Andre. Andre heeft een autistische stoornis, na langdurige behandeling woont Andre in een begeleide woonvorm. André heeft van kinds af aan problemen gehad met het leggen van contacten, had nooit vriendjes, kan zich moeilijk inleven in de emoties van anderen, heeft geen Presentatie 24 januari 2012 U. Drexhage coördinator Herstel Riwis Zorg en Welzijn
inzicht en overzicht en heeft het moeilijk met oorzaak en gevolg, kan dat niet overzien. Door de behandeling heeft hij wel inzicht gekregen in zijn beperking en een aantal handvatten hoe ermee om te gaan maar heeft wel degelijk begeleiding nodig om deel te nemen aan het maatschappelijk leven. Zo volgt hij een studie maar door het gebrek aan inzicht en overzicht kan hij niet plannen, dat is dus heel lastig met zijn schoolopdrachten. Daarnaast wil hij graag een meisje ontmoeten maar weet niet hoe hierin te handelen. Ook wil hij parttime werken maar in een team werken is geen optie dus wat dan wel.......Een zoektocht waar hij niet alleen uitkomt. Zomaar twee bestaande voorbeelden van mensen die ook mee willen doen maar dat niet zomaar kunnen. Beide voorbeelden geven aan dat er nogal wat nodig is. Begeleiding is daarin onmisbaar
De verschillende soorten hulp die onder begeleiding vallen zijn: • Dagbesteding/dagactiviteiten • Woonbegeleiding, begeleid zelfstandig wonen En heel belangrijk is. Het ondersteunen in de dagelijkse structuur. Structuur is juist voor deze doelgroep belangrijk. Het omdraaien van het dagnachtritme wat vaak gebeurt, stimuleert vaak een terugval in het ziektebeeld maar zorgt er ook voor dat men zicht niet aan de gewenste afspraken houd, waardoor bijvoorbeeld werk in het gedrang komt. Maar ook praktische zaken zoals goed voor jezelf zorgen, leren koken, hygiëne etc. • Studiebegeleiding • Re-integratie begeleiding Werk betaald of onbetaald is vaak lastig te vinden. Vrijwilligerswerk stelt vaak te hoge eisen waardoor mensen met een ggz beperking niet in aanmerking komen. Vrijwilligersorganisaties zijn vaak ook niet toegerust om deze mensen te begeleiden Het vinden en krijgen van betaald werk is nog lastiger • Budgetbegeleiding Een van de belangrijke zaken is onder andere de financiën. Door de vaak zwakke cognitieve vaardigheden gaat op het gebied van geldzaken nogal eens wat fout. Budgetbegeleiding zorgt ervoor dat het huishoudgeld op orde is en rekeningen ook daadwerkelijk betaald kunnen worden. Dit zorgt ervoor dat er geen huurachterstand komt en mensen dus dakloos raken of in de schuldhulpverlening terecht komen.
Presentatie 24 januari 2012 U. Drexhage coördinator Herstel Riwis Zorg en Welzijn
Begeleiding kan op vele manieren. Bij de organisatie waar ik werk werken we vanuit Herstel en dus Herstelondersteunend. Herstel is ontwikkeld door Wilma Boevink vanuit het Trimbosinstituut, zij zelf is senior wetenschappelijk medewerker en ervaringsdeskundige. Herstel staat niet gelijk aan genezing, maar betekent dat je leert zien waar je eigen kwetsbaarheden en talenten liggen en dat je met gebruikmaking daarvan weer baas wordt over je eigen leven. Het begrip Herstel verwijst naar het persoonlijke proces van mensen met psychische kwetsbaarheid waarin zij de draad weer oppakken en hun leven nieuwe vorm en inhoud geven. Het begrip Herstel rekent ook af met de opvatting dat je geheel genezen zou moeten zijn van je psychiatrische symptomen om aan de samenleving mee te (mogen) doen. Misschien heb je aanpassingen of hulpmiddelen nodig (de mentale steunkousen of psychische rolstoel), maar het is heel goed mogelijk om gewaardeerde rollen in te nemen mèt psychische kwetsbaarheden. Empowerment is het ontdekken en aanboren van je eigen kracht. Ervaringsdeskundigheid is de toepassing van de kennis die mensen met psychische beperkingen op grond van hun ervaringen opbouwen. Riwis zorg en Welzijn begeleidt vanuit Herstel. De cliënt gaat samen opzoek met de begeleiding naar de mogelijkheden om zijn/haar leven weer invulling te geven. Waarbij uitgegaan wordt van de kracht en de talenten, rekening houdend met de beperking. Hierin houd de cliënt de regie over het proces. Welzijn is een integraal onderdeel van het ondersteuningsaanbod van Riwis en vaak zelfs voorwaardelijk voor het resultaat van de ondersteuning. Binnen Riwis is hiervoor Geluk en Co verantwoordelijk. Geluk & Co heeft een aanbod op het gebied van dagbesteding maar ook ondersteund zij bij leren en werken. Ook draaien er bij ons herstelwerkgroepen die inzicht geven in de beperking en ondersteunen in het proces van Herstel en Empowerment.
Voorzieningen Als het gaat om voorzieningen is het belangrijk dat er ontmoetingsplekken zijn, laagdrempelig waar men lotgenoten kan ontmoeten en waar men tevens zich kan (her)oriënteren op de mogelijkheden en wensen om weer te kunnen meedoen. Dagactiviteiten zijn ook zeer deze doelgroep belangrijk. Het zorgt voor structuur en draagt bij aan het weer in de eigen kracht komen.
Presentatie 24 januari 2012 U. Drexhage coördinator Herstel Riwis Zorg en Welzijn
Cliëntgestuurde projecten. Deze zeer laagdrempelige projecten zijn een belangrijke aanvulling op de andere voorzieningen. Ze worden gedraaid door en voor de cliënten en zetten mensen weer in hun kracht. In Apeldoorn is er een geweldig kunstenaarsproject Art Blanche, Maar ook het V.I.P. verslavingsinformatie punt. Een van hun projecten is “help de buurman verzuipt”een ervaringsdeskundige die iemand met verslaving ondersteund.
Noaberschap De WMO stelt dat er eerst binnen het sociale netwerk om hulp gevraagd dient te worden, familie en kennissen. Prima uitgangspunt alleen bij de doelgroep waar we het over hebben ligt dit ook weer gecompliceerd. Het eerder aangehaalde onderzoek uit Rotterdam laat dat ook zien in plaats van vraaggelegenheid is er vraagweerstand. Als ik mijn beperking niet erken zal ik ook geen hulp vragen. Daarnaast hebben veel mensen uit de doelgroep geen sociaal netwerk. Dit komt niet alleen door vooroordelen maar ook door de gedragingen van de cliënt veroorzaakt door de beperking. Familie en kennissen die wel willen ondersteunen zijn vaak niet toegerust om de complexe hulpvraag gecombineerd met het ziektebeeld goed op te pakken. Mantelzorgers, die iemand helpen met psychiatrische problematiek zijn vaak overbelast. Meer vrijwilligers moeten taken gaan uitvoeren ook om de WMO betaalbaar te houden maar ik hoop dat u, na dit betoog duidelijk is geworden dat hoe graag je ook iemand wil helpen er veel taken zijn in de ondersteuning waarvoor je iets meer in huis moet hebben als een goed en warm hart. Mensen met eigen ervaringen die weer in hun kracht zijn gekomen die kunnen een aantal dingen ondersteunen maar lang niet alles. Wat ik hiermee wil zeggen dat het een samenspel dient te zijn van diverse mensen en organisaties rondom de burger met een psychische beperking, een maatschappelijk steunsysteem.
Presentatie 24 januari 2012 U. Drexhage coördinator Herstel Riwis Zorg en Welzijn
Talenten Graag wil ik benadrukken dat de doelgroep vele talenten heeft Talenten waar u als gemeente ook aanspraak op kunt maken. Iedereen kan een bijdrage leveren aan de maatschappij op welke manier dan ook. Hier ligt een enorme uitdaging als het gaat om dit te herkennen en hierin ook een verbinding te maken. Wat bedoel ik hiermee. Prestatieveld 1 gaat over de leefbaarheid in buurten en wijken. Een simpel voorbeeld. Mevr. de Vries is door de bestralingen voor haar kanker tijdelijk niet in staat haar hond uit te laten. Joanneke in dezelfde buurt is gek met dieren en wil niets liever als iets met dieren. Als je Joanneke kan koppelen aan mevr. de Vries dan wordt niet alleen mevr. De Vries geholpen en natuurlijk de hond maar zeker Juist Joanneke. Ze moet drie keer per dag naar buiten, wat structuur geeft, dagritme en ze ontmoet weer mensen. Zo maar een voorbeeldje en zo zijn er nog velen.
Ik hoop dat ik met mijn verhaal u een inzicht heb kunnen geven in de doelgroep, de blokkades en de noodzaak van een goede begeleiding. Ik weet dat u allen steeds meer taken krijgt toebedeeld vanuit Den Haag. Taken die niet alleen gecompliceerd zijn maar ook nog eens met minder budget. Buiten de uitbreiding van doelgroepen binnen de WMO dient zich ook in 2013 De Wet werken naar vermogen aan ook een wet die participeren beoogd. Het is voor u allen een uitdaging om op een goede manier aan uw wettelijke taken te voldoen en zeker niet gemakkelijk. Het vraagt om inzicht in problematieken maar ook om creativiteit. Het vraagt ook om verbinding tussen de diverse beleidsterreinen en om verbinding met de diverse partijen aanbieders, cliënten, en andere maatschappelijke partners. Dit alles om te zorgen dat iedereen meetelt en mee kan doen!
Presentatie 24 januari 2012 U. Drexhage coördinator Herstel Riwis Zorg en Welzijn
