Mijn achtergrond
Perspectief vanuit de Dierenbescherming
Het vleeskuiken van de toekomst: diergericht ontwerpen en robuuste rassen
• • • • •
Studies: biologie en psychologie (Leiden) Gepromoveerd in de gedragsbiogie (Leiden) Raadslid Universiteitsraad Productschap Vis Beleidsmedewerker pluimvee, konijnen en aquacultuur
De Kip van de Toekomst symposium, Hygieia, 30 oktober 2013 Dr Caroline van Heijningen Beleidsmedewerker pluimvee, konijnen en aquacultuur
Inhoud presentatie • • • • • •
Dierenbescherming: welzijn van (landbouw)huisdieren Vleeskuiken van vandaag Welzijnsknelpunten vleeskuikens en vleeskuikenouderdieren Beter Leven kenmerk van de Dierenbescherming Integrale benadering welzijn vleeskuikens Vleeskuiken van de toekomst
Dierenbescherming • • • • •
Opgericht in 1864 160.000 leden en donateurs 20 lokale afdelingen 50 erkende en gelieerde asielen 30.000 vrijwilligers
•
Dierennoodhulp en opkomen voor de belangen en het welzijn van alle dieren: - Gezelschapsdieren - Landbouwhuisdieren - Proefdieren - In het wild levende dieren
Doelgroepen Dierenbescherming
Uitgangspunten dierhouderij
• Publiek • Overheid en politiek • Bedrijfsleven (gehele keten) • Wetenschap • Maatschappelijke organisaties Plaats • Lokaal, nationaal en internationaal (EU)
Streven naar ethisch verantwoorde dierhouderij: - Erkenning intrinsieke waarde van het dier - Belangen afwegen volgens ‘nee – tenzij’ principe - Natuurlijke behoeften uitgangspunt voor huisvesting en verzorging - Huisvesting aanpassen aan dier - Fokken op gezondheid en levensduur - Goede zorg en management, met de benodigde kennis van de veehouder
Lid van Eurogroup for Animals
Streven naar vermindering en verbetering gebruik van dieren
Ethische uitgangspunten
Definitie welzijn dieren
Erkenning van de intrinsieke waarde van dieren: •
Ethische afwegingen -
•
gebruiksdoel (belangen mens versus belangen dier) beschikbaarheid van alternatieven
Welzijn is de kwaliteit van het leven van dieren zoals die door het dier zelf wordt ervaren (Bracke, 2001)
Randvoorwaarden -
welzijn gezondheid (onderdeel van dierenwelzijn) integriteit (heelheid, gaafheid, vermogen zich zelfstandig te handhaven, natuurlijk gedrag)
Uitgangspunten dierenwelzijn Vijf vrijheden (Brambell 1965; Farm Animal Welfare Council): 1. 2. 3. 4. 5.
vrij van dorst, honger en ondervoeding, vrij van fysiek en thermaal ongerief, vrij van pijn, verwonding en ziektes, vrij van angst en chronische stress en vrij om natuurlijk gedrag te vertonen.
Welfare Quality® • • • •
Europese standaard (op basis van onderzoek en deelname onderzoeksinstituten uit diverse EU landen) Uitgangspunt: niet alleen huisvesting maar ook aan dier meten (management effecten): doelcriteria Uitsluitend doelvoorschriften niet mogelijk (bijv. bezettingsdichtheid) Gebruik voor: –Toetsing claims van keurmerken –Beoordelen criteria wetgeving, keurmerken –Monitoring, controles op primaire bedrijven –Management tool in praktijk
Welfare Quality principes en criteria 1. Goede voeding
• •
afwezigheid onder- en overvoeding afwezigheid langdurige dorst
2. Goede huisvesting
• • •
comfort bij rusten en slapen goed omgevingsklimaat bewegingsmogelijkheden
3. Goede gezondheid
• • •
afwezigheid verwondingen afwezigheid ziekten afwezigheid pijn veroorzaakt door management procedures
4. Goed gedrag
• • • •
expressie van sociaal gedrag expressie van ander soort specifiek gedrag goede mens-dier relatie geen angst en mentaal ongerief
Vleeskuiken van vandaag • • • • •
‘Plofkip’ is gekozen als woord van 2012 Veel media aandacht Slecht imago Hoog antibioticagebruik Initiatieven ter verbetering ‘Kip van Morgen’ van CBL: gericht op zeer korte termijn
Ontwikkelingen veehouderij
Welzijnsknelpunten vleeskuikens
• • • •
Welzijnsknelpunten door fokkerij, huisvesting, management, samengevat1: •Pootproblemen •Voetzoollaesies en hakdermatitis •Gedragsbeperkingen:
Intensivering en schaalvergroting Niet / onvoldoende aan welzijn gedacht Gevolg: ernstige welzijnstekorten Belangrijkste belemmeringen: – – – –
•
kostprijs gedreven attitude sector (bedrijfsblindheid) weinig innovatieruimte weinig keus consument
– – – –
•Klimaat •Gezondheid •Management •Laden en transport •Slacht
Mogelijke oplossingen: – –
stimuleren innovaties marktconcepten opzetten tussen gangbaar en biologisch
1
Welzijnsknelpunten vleeskuikenouderdieren Welzijnsknelpunten door fokkerij, huisvesting, management, •Chronische honger – –
samengevat1:
Voerbeperking in opfok: voergift 25 – 33% t.o.v. ad libitum opname Voerbeperking in productiefase: hoeveelheid voer 45 – 80% (bij piek in leg) t.o.v. ad libitum opname
•Gedragsbeperkingen – – –
Hoge bezettingsdichtheid Prikkelarme omgeving Lage lichtintensiteit Strooiselkwaliteit
Hoge bezettingsdichtheid Prikkelarme omgeving Lage lichtintensiteit
EU SCAHW (2001, 2012) en EFSA rapporten (2006, 2010, 2012)
Beleid veehouderij Verbetering dierenwelzijn op drie strategische niveaus: duwen, trekken, wringen 1. Omhoog duwen dierenwelzijn in basis (wetgeving, ketenkwaliteitssystemen 2. Trekken via topsegment (biologisch, innovatieve systemen) 3. Tussenwringen (tussensegmenten)
•Agressief paargedrag •Beschadigingen •Ingrepen
1
EFSA rapport (2010)
Introductie Beter Leven kenmerk
Beter Leven kenmerk
Jarenlang steunde de Dierenbescherming diervriendelijker producten als scharrel en biologisch in communicatie.
•
Januari 2007 samen met bedrijfsleven en supermarkten gestart met proef Beter Leven kenmerk op Volwaard kip.
Vanaf 2008 uitbreiding dieren en producten met Beter Leven kenmerk
Resultaten: –In 2007: 500.000 vleeskuikens per jaar –In 2013: ± 2,5 miljoen vleeskuikens per jaar –Jaaromzet (consumentenbesteding): elk jaar bijna verdubbeling (1e helft 2012: € 205 miljoen) –Marktaandeel kip met BLk in laatste kwartaal van 2012 is 11%, tegenover 6,6% in 2011.
Volwaard kip
• •
Blk 1 ster scharrelkip Welzijnsverbeteringen • Lagere uitval (< 1%) • Vrijwel geen voetzoollaesies • Veel betere locomotie • Veel actievere dieren • Lagere bezetting (40% meer ruimte) • Omgevingsverrijking • Overdekte uitloop • Gezondheidsplan ism dierenarts • Moederdieren geen chronische honger
Doel: verbetering dierenwelzijn Uitgangspunten: – langzamer groeiend ras – prijs in supermarkt max. 25% hoger – positionering tussen gangbaar en biologisch Onderzoek door Wageningen Universiteit Samenwerking met bedrijfsleven en Dierenbescherming Albert Heijn en Jumbo supermarkt vanaf 2000 betrokken
• • •
Vleeskuikens gangbaar (EU)
Welzijn pluimveehouder •
Werkplezier pluimveehouder1 Beter Leven Gangbaar Ik blijf komende 3 jaar produceren voor BLk
6,2
2,0
Produceren voor BLk is leuk
6,8
4,6
Produceren voor BLk is beter voor diergezondheid
6,4
3,6
Produceren voor BLk beter voor dierenwelzijn
6,4
4,0
BLk zorgt voor minder antbioticagebruik
6,7
3,7
BLk zorgt voor meer inkomsten
3,0
1,7
Door produceren voor BLk heb ik meer stress
1,8
2,4
Kip van Morgen (2020)
slachtleeftijd
35 - 42 dagen
40 – 45 dagen
56 dagen
ras
snel groeiend
langzamer groeiend langzamer groeiend (gem. 50 g/dag) (gem. 45 g/dag)
bezetting (eind)
42 kg/m2 (21 dieren/m2)
38 kg/m2 (19 dieren/m2)
25 kg/m2 (12 dieren/m2)
daglicht
---
---
verplicht
overdekte uitloop
---
---
20% van staloppervlakte
afleidingsmateriaal
---
strobalen en graan strooien
strobalen en graan strooien
vrije uitloop
---
---
---
Schaal 1 tot 7: 1 = geheel oneens /zeer onwaarschijnlijk en 7 = geheel eens / zeer waarschijnlijk 1
Pluimveehouderij 43e jaargang – 8 februari 2013
Diergericht ontwerpen Uitgangspunt: Programma van eisen van het dier: soorteigen gedrag, behoeften (‘Brief of requirements of the broiler”; WUR, 2011 ) Aandachtspunten: •Inrichting stal (functiegebieden) •Afleidingsmateriaal, omgevingsverrijking •Management •Daglicht in stal •(Vrije) uitloop: frisse lucht en dag/zonlicht
Afbeelding: http://www.wageningenur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Onderzoeksinstituten/livestockresearch/Expertisegebieden/Veehouderijsystemen/Projecten/Houden-van-hennen.htm
Voorbeelden • Volwaard/scharrelkip Diergerichte ontwerpen: • Som der delen • Windstreek – – – – –
Klimaatzones en leefniveaus Verwarmde moederklokken Functiegebieden Overdekte uitloop Langzamer groeiend ras
24
10.000 Lux
Belang van (natuurlijk) daglicht •
– – –
•
Veel zacht verenpikken = herkennen elkaar slecht Moeite met oriënteren (op stok gaan) Abnormale gedragingen
500 Lux 100 Lux
Klein verschil intensiteit dag/nacht –
Minder rust gedurende de nacht, passief waken
•
Zonlicht kan verenpikken tegengaan (betere onderlinge herkenning)
•
Vol spectrum (met name UV)
– – –
•
Licht intensiteit
Lage licht intensiteit
Actievere dieren, daardoor betere strooisel kwaliteit Betere bot- en spierontwikkeling vleeskuikens Betere uitvoering soortspecifiek gedrag
20 Lux
Serotonine (licht) en melatonine (donker) –
Dagritme belangrijk, ook voor hormoonhuishouding
Vleeskuiken van de toekomst: fokkerij
Transport en slacht • • •
Vleeskuikens •Groeisnelheid: lager dan gemiddeld 45 gram/dag •Robuuste dieren •Welzijnskenmerken
Vang- en laadmethoden Korte, kwalitatief goede transporten (klimaatgestuurd) Slachtmethoden: – – –
Geen elektrisch waterbad Niet levend aanhangen Bij voorkeur meerfase gasbedwelming
– – – –
Geen pootproblemen, voetzoollaesies etc. Actief (soorteigen gedrag) Lage uitval Nauwelijks antibiotica nodig
Vleeskuikenouderdieren •Hanen én hennen langzamer groeiend •Geen chronische honger •Geen ingrepen
Bedankt voor uw aandacht
29
