Migratieradar april 2016 Ontwikkeling en verwachting van asielmigratie
Openbare versie | Migratieradar Asiel april 2016
Colofon
Titel
Migratieradar Asiel april 2016
Inhoud
De migratieradar is een kwalitatief analyseproduct en draagt bij aan de informatievoorziening over de asielmigratie naar Nederland en Europa.
Rapportageperiode
De migratieradar maakt gebruik van de gegevens van januari tot en met maart 2016 en voor zover mogelijk april 2016 en blikt vooruit naar mei en juni 2016. De volgende rapportage wordt verwacht in juli 2016.
Samenwerking
De migratieradar is een analyseproduct van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) en is tot stand gekomen door intensieve samenwerking met de Koninklijke Marechaussee (KMar), Directie Regie Vreemdelingenketen (DRV), Directie Migratiebeleid (DMB), Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) en Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). IND Onderzoek & Analyse Ministerie van Veiligheid en Justitie Immigratie en Naturalisatiedienst Dr. H. Colijnlaan 341 | 2283 XL Rijswijk Postbus 5800 | 2280 HV Rijswijk
2
Openbare versie | Migratieradar Asiel april 2016
Samenvatting De migratieradar asiel april 2016 maakt gebruik van de gegevens vanaf januari 2016 tot en met maart 2016 en voor zover mogelijk ook over april 2016 op het gebied van asielaanvragen in de EU+ (Europese Unie, Noorwegen en Zwitserland) in zijn geheel en Nederland in het bijzonder. Voor deze analyse richt de radar zich op ontwikkelingen in de herkomstlanden van waar de meeste asielzoekers naar Nederland toe komen, ontwikkelingen in de routes die asielzoekers volgen en ontwikkelingen op het gebied van beleid en maatregelen van EU lidstaten en de Europese Unie. Het totaal aantal eerste asielaanvragen in Nederland ligt in de eerste drie maanden van 2016 (5.542) hoger in vergelijking met de eerste drie maanden van 2015 (4.195). In maart 2016 kwamen de meeste asielaanvragen van personen uit de volgende landen (op volgorde van instroom): Albanië, Syrië, Servië, Irak, Kosovo, Iran, Georgië, Oekraïne, Eritrea en Afghanistan (IND Asylum Trends maart 2016). De Syriërs staan voor het eerst sinds juni 2014 op de tweede plaats. Aantallen en distributie van eerste asielaanvragen binnen de EU+ Ook het totaal aantal asielaanvragen binnen de EU+ in de eerste drie maanden van 2016 is hoger in dan dezelfde periode vorig jaar. Duitsland blijft de meeste asielaanvragen ontvangen. Op basis van EASO cijfers staat Nederland gezien de aantallen (eerste en herhaalde asielaanvragen) op de negende plaats binnen de EU+. De verwachting is dat de asielinstroom in de EU+ en in Nederland weer toe zal nemen. Hierna wordt toegelicht waarom. Herkomstlanden De politieke, sociaal-economische en veiligheidssituatie in Syrië, Eritrea, Irak, Afghanistan, Iran, de Balkanlanden en in Oekraïne is in de afgelopen twee maanden niet dusdanig gewijzigd dat het aantal personen dat in Europa asiel wil aanvragen zal dalen in de nabije toekomst. Opvallend is wel de stijging van het aandeel van het aantal asielverzoeken uit de Balkanlanden in Nederland in de eerste drie maanden van 2016, terwijl de instroom uit andere landen een daling vertoonde. Een mogelijke verklaring voor deze stijging in Nederland is nog niet bekend. Asielzoekers uit de Balkanlanden, met name Albanezen, dienen hun asielverzoeken veelal in op grond van vrees voor bloedwraak,
discriminatie
en
uitzichtloze
economische
omstandigheden
(werkloosheid
en
corruptie). Transitlanden De belangrijkste transitlanden richting de EU waren tot begin dit jaar Turkije en Libië. De komende periode zal uitwijzen of hier verandering in gaat komen. Turkije was het belangrijkste transitland naar Europa voor onder andere asielzoekers uit Syrië, Irak en Afghanistan. Sinds de invoering van de visumverplichtingen voor Syriërs begin dit jaar, is het aantal vluchten en boottochten vanuit Jordanië en Libanon naar Turkije sterk afgenomen. Verder hebben de afspraken tussen de EU en Turkije geleid tot een zichtbare daling van het aantal migranten dat via Turkije naar Griekenland is gereisd. Daarnaast vindt er een operatie van NAVO
3
Openbare versie | Migratieradar Asiel april 2016
plaats in de Egeïsche zee om mensenhandel en criminele netwerken aan te pakken. Een mogelijk gevolg van deze operatie kan zijn dat de mensensmokkelaars de prijzen van hun reizen verhogen. In Libië is er inmiddels een door VN bemiddelde eenheidsregering, doch deze wordt niet algemeen geaccepteerd. Het is mogelijk dat de EU het asielbeleid en maatregelen met betrekking tot Libië probeert te intensiveren. Of de EU daar in slaagt zal onder andere afhangen van de interne politieke en militaire ontwikkelingen in Libië. Op het moment is de chaos in Libië groot zodat het te verwachten is dat smokkelaars hun gang kunnen (blijven) gaan. Routes Zeeroutes De belangrijkste zeeroutes naar de EU+ waren de Centrale en Oostelijke Mediterrane route. Door de afspraken tussen de EU en Turkije lijkt hier verandering in te komen. Het aantal migranten dat in de eerste drie maanden van 2016 over de Centrale Mediterrane route, Oostelijke Mediterrane route en de Balkan route heeft gereisd ligt per route hoger dan in dezelfde periode in 2015. Het verschil tussen deze routes is dat het aantal migranten in absolute zin op de Centrale Mediterrane route aan het toenemen is conform het seizoenspatroon, maar dat de aantallen migranten op de andere twee routes aan het afnemen zijn. De daling die op de Oostelijke Mediterrane route en de Balkanroute zichtbaar is, is voor een belangrijk deel veroorzaakt door de afspraken tussen de EU+ en Turkije. De verwachting voor de komende periode voor de Oostelijke Mediterrane route is sterk afhankelijk van de weersinvloeden en vooral van de houdbaarheid van de afspraken tussen de EU en Turkije. De verwachting is dat, indien de afspraken houdbaar blijken, het aantal asielzoekers dat over deze route reist in de komende periode nog verder zal dalen. Een mogelijk effect van de afspraken is echter dat de migranten een andere route zullen kiezen om richting de EU+ te reizen, bijvoorbeeld via Libië, Oekraïne, Rusland, via Turkije naar Bulgarije of via Albanië naar Italië. Op dit moment is het echter niet mogelijk om een mate van waarschijnlijkheid aan één van deze scenario’s te koppelen. Als gevolg van de daling op de Oostelijke Mediterrane route en de diverse maatregelen van verschillende Balkanlanden en EU lidstaten op de Balkanroute, bijvoorbeeld het sluiten van de grenzen, is de verwachting dat het aantal asielzoekers dat via deze route verder binnen Europa reisde, ook zal afnemen. De Centrale Mediterrane route is de enige route die momenteel een stijging
van het aantal
asielzoekers laat zien. De verwachting is dat door het ontbreken van centraal gezag in Libië en de verbeterde weersomstandigheden in de komende maanden de route Libië-Italië intensiever gebruikt zal worden. De belangrijkste nationaliteit voor Nederland op deze route is nog steeds de Eritrese. Opvallend is dat op deze route in de eerste drie maanden vooral West Afrikaanse nationaliteiten worden geregistreerd. Er is in deze periode geen toename in de aantallen Syriërs of Eritreërs geregistreerd.
4
Openbare versie | Migratieradar Asiel april 2016
Luchtroutes Indien de Centrale Mediterrane route in omvang toeneemt, dan zou dit in het kader van (irreguliere) migratiestromen naar Schiphol kunnen betekenen dat de relevantie van Italiaanse luchthavens ook gaat toenemen. Een andere implicatie van een verschuiving naar de Centrale Mediterrane route kan zijn dat het aantal asielzoekers dat via Griekse luchthavens naar Nederland reist, afneemt. In het geval van verschuivingen van migratieroutes naar Oekraïne, Rusland, Albanië en andere oostelijk van Nederland gelegen landen is het mogelijk dat de luchthavens in de betreffende gebieden van groter belang zullen zijn voor asielaanvragers die via Schiphol naar Nederland reizen. Asielbeleid en maatregelen Verschillende landen hanteren nog immer grenscontroles. Oostenrijk en Macedonië hebben aangegeven dat zij
hun grenzen op de Balkanroute de komende periode dicht zullen houden.
Daarnaast is Oostenrijk bezig met het treffen van voorbereidingen om de Brennerpas verscherpt te gaan controleren. De Oostenrijkse politie heeft aangegeven dat er een plan ligt om een hek van 370 meter lang te bouwen bij de Brennerpas. Het moet worden bezien of, als deze plannen tot uitvoering
komen,
Frankrijk
en
Zwitserland
maatregelen
gaan
treffen
waardoor
de
reismogelijkheden via Italië verder worden beperkt. Op 17 maart sloten de EU lidstaten een akkoord met Turkije om alle asielzoekers die na 20 maart in Griekenland vanuit Turkije aankomen terug te sturen naar Turkije. Voor elke naar Turkije teruggestuurde Syriër wordt een Syrische vluchteling uit Turkije door de EU opgenomen. Het terugsturen van migranten naar Turkije is op 4 april gestart. Nederland ontving op 5 april de eerste groep Syriërs (31 personen) rechtstreeks uit Turkije. Een dag eerder was al een groep Syriërs in Duitsland aangekomen. In Nederland is een belangrijke maatregel van de afgelopen twee maanden het in gebruik nemen van spoor 2 van het sporenbeleid, om over asielaanvragen van asielzoekers afkomstig uit zogenoemde veilige landen eenvoudiger en sneller te beslissen en om afgewezen asielaanvragers sneller
en
eenvoudiger
te
kunnen
repatriëren.
Een
andere
belangrijke
maatregel
ter
migratiebeheersing in Nederland is de beslissing om de terugkeerondersteuning aan Oekraïners per 22 maart 2016 stop te zetten. Deze beslissing is gevallen naar aanleiding van een onderzoek naar de
stijging
van
asielaanvragen,
in
combinatie
met
een
stijging
in
aanvragen
voor
terugkeerondersteuning, door Oekraïners sinds de zomer 2015. Sinds 22 maart is het aantal asielzoekers uit Oekraïne in Nederland gedaald. Het is aannemelijk dat de huidige maatregelen om het aantal asielaanvragen uit zogenoemde veilige landen zoals de Balkanlanden en Oekraïne te beperken, een verdere daling in het aantal asielaanvragen uit die landen zullen bewerkstelligen. Aangezien pushfactoren in deze landen ongewijzigd blijven, is het mogelijk dat migratie uit deze landen niet significant afneemt, maar andere vormen aanneemt dan asielmigratie, bijvoorbeeld de vorm van illegale migratie. Algemeen kan worden opgemerkt dat het akkoord tussen de EU en Turkije en de verscherpte grensbewaking in diverse EU en non-EU lidstaten hebben geleid tot een (in ieder geval tijdelijke) 5
Openbare versie | Migratieradar Asiel april 2016
daling van het aantal migranten dat de EU+ binnenkomt via de Oostelijke Mediterrane route. Het effect van de maatregelen van Oostenrijk, de vraag of deze maatregelen navolging gaan vinden bij Frankrijk en Zwitserland en of de migranten van Oostelijke Mediterrane route gebruik gaan maken van de route via Libië of via andere routes, zijn belangrijke factoren die naar verwachting de komende periode de instroom richting de EU gaan beïnvloeden. Deze factoren zullen de komende periode gemonitord worden.
6
