Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Voorwoord / Inleiding In deze 5e editie van de Deloitte Mid Market Monitor zien we een duidelijke voortzetting van het beeld van de 2014 editie: een zich voor mid market-ondernemingen1 duidelijk herstellende conjunctuur. Dit wordt duidelijk geïllustreerd door de fusie- en overnameplannen binnen het segment “mid marketondernemingen”: maar liefst 42% verwacht in de komende 12 maanden te fuseren, een bedrijf over te nemen of zelf overgenomen te worden. Opvallend daarbij is dat mid market-bedrijven nu meer en meer over de grens kijken voor overnamemogelijkheden; niettemin blijft een transactie met een Nederlandse branchegenoot nog steeds favoriet. Inmiddels kwalificeert 30% van de mid market-ondernemingen het Nederlandse ondernemingsklimaat als “goed”, tegenover 20% in 2014. Ook de verwachte omzetontwikkeling voor het komende halfjaar van de mid markets stemt positief: 2/3 verwacht omzetgroei, slechts 6% krimp. In 2013 registreerden we nog dat 20% van de mid marketondernemingen krimp in het komende halfjaar voorzag. Robotisering maakt een voorzichtige opmars binnen het middenbedrijf: 15% van de ondernemers geeft aan dat er binnen nu en vijf jaar aanmerkelijk meer robots in hun organisatie zullen zijn. Aanvullend geeft 18% aan dat dit “waarschijnlijk” is. Meer dan sinds jaren zal de Nederlandse mid market-onderneming kansen kunnen ontdekken, creëren en benutten! Nieuw in deze editie van de Mid Market Monitor is de specifieke aandacht voor het familiebedrijf binnen de mid markets, hetgeen naadloos past in de strategie van Deloitte om onze focus op het familiebedrijf verder te benadrukken. Andere voorbeelden hiervan zijn de opzet van het Europese Deloitte Family Business Centre in Nederland en het multimediale programma “De Opvolgers2”, waarin 10 bestuurders van de volgende generatie uit evenzoveel familiebedrijven worden gevolgd in hun spreekwoordelijke eerste uren in de directiezetel. Rest mij nog alle respondenten van deze rapportage hartelijk te bedanken voor hun onmisbare medewerking aan de Mid Market Monitor. Mennolt Beelen Lid Raad van Bestuur
1 Deloitte hanteert de definitie: niet beursgenoteerde bedrijven met € 50 miljoen-€ 1 miljard jaaromzet 2 “De Opvolgers” is een crossmediale productie van FD en BNR Nieuwsradio in samenwerking met Deloitte waarin de nieuwe generatie bestuurders van 10 familiebedrijven centraal staan. Zij worden een paar maanden gevolgd in hun laatste stappen naar de leiding van het familiebedrijf. Aspecten die aan de orde komen zijn onder meer de wijze waarop ze zich voorbereiden, de afwegingen die ze maken en welke visie ze voor de toekomst zien.
4
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Inhoudsopgave
Ondernemingsklimaat 6
Technologie 8 Mergers & Acquisitions
10
Compliance en risk management
12
HR 14 BIG data
16
Verantwoording 17 Contact 18
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Ondernemingsklimaat In 2014 kon in de Mid Market Monitor van dat jaar al geconstateerd worden dat het ondernemingsklimaat in Nederland zich vanuit het perspectief van de mid markets aan het verbeteren was; die ontwikkeling zet zich door. Inmiddels ervaart bijna 1/3 het actuele Nederlandse ondernemingsklimaat als “(zeer) goed”. Huidige ondernemingsklimaat in Nederland 65 58 % mid market-ondernemingen
53
30 26 19 20 13 1
11
1
Zeer slecht
1 Slecht
Neutraal 2013
Goed 2014
Zeer goed
1
1 ?
2015
De verwachtingen binnen de mid market-ondernemingen worden ondersteund door ontwikkelingen in macro-economische grootheden. Het Centraal Bureau voor de Statistiek noteert via een geheel andere datacollectiemethode dan deze Mid Market Monitor eenzelfde trend over 2014. De groei van de economie tekent zich niet af via één of enkele variabelen maar via meerdere. Onder andere gezinsconsumptie, export en investeringen leverden een positieve bijdrage: een kenmerk van een zich stabiel ontwikkelende conjunctuur.
In deze rapportage staat “?” in de grafieken voor “weet niet/geen mening/antwoordweigering” 6
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Omzetontwikkeling komende halfjaar
64%
6 maanden
6%
60 56 % mid market-ondernemingen
De verwachte omzetontwikkeling voor de komende 6 maanden van mid market-ondernemingen blijft positief: 64% verwacht een stijging hiervan, slechts 6% voorziet een daling.
39 34 30 23
20
7 5
7
8
1
Sterk afnemen
Enigszins afnemen
Gelijk blijven 2013
De factor “onzekere economische vooruitzichten” wordt nog steeds als de belangrijkste beperking gezien voor omzetgroei, gevolgd door “zwakke vraag”. Opvallend is dat de druk die het geheel van wet- en regelgeving de mid market-ondernemingen oplegt, nagenoeg dezelfde positie heeft als het “tekort aan gekwalificeerde medewerkers”:
10
2014
Enigszins toenemen
Sterk toenemen
2015
Beperkende factoren omzetgroei
Onzekere economische vooruitzichten
54 40
Zwakke vraag Tekort gekwalificeerde medewerkers
25
Regeldruk
22
Kosten technologische ontwikkeling
17 14
Kosten kapitaal Budgetreducties overheden Kosten van grondst./ halffab./energie
13 11 % mid market-ondernemingen Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten 7
Technologie Snelle technologische ontwikkelingen hebben in toenemende mate invloed op de economie. Voor de komende 2 jaar is de verwachting dat met name internet-gerelateerde technologieën een aanmerkelijke impact zullen hebben op mid market-ondernemingen, met cloud-technologieën, social activation3 en “the internet of things” als koplopers. Grootste impact op onderneming komende 2 jaar
Cloud
37
Social activation
37
Internet of things
33
Robotisering
25
3d-printing Crowd-sourcing
21 11 % mid market-ondernemingen
Wearables (zoals de Apple Watch), nanotechnologie en kunstmatige intelligentie zullen binnen de genoemde termijn van 2 jaar relatief weinig impact hebben, zo verwachten de ondernemers uit de mid market.
Familiebedrijven Familiebedrijven Familiebedrijven verwachten voor de komende 2 jaar minder impact van de cloud (31%) dan niet-familiebedrijven (45%).
31% 3
45%
onder meer het uitbouwen van merken via social media
8
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Van alle mid market-ondernemingen verwacht 1/3 in de komende 5 jaar een significante stijging van het aantal robots in het bedrijf. Ruim de helft verwacht die stijging niet. 11% acht robotisering voor hun bedrijf niet van toepassing. Verwacht significante toename robots in bedrijf komende 5 jaar
Investeringen in technologie komende 12 maanden 52
Automatisering primaire bedrijfsprocessen
58
Data analytics/business intelligence
44 39 31
Cloud computing/SaaS
19 30
CRM
24 28
ERP
28 10
Robotics
11 3
1
?
(Zeer) waarschijnlijk
n.v.t.
1 % mid market-ondernemingen
30 55
(Zeer) onwaarschijnlijk
Nanotechnologie
3
2014
2015
2/3 van de mid markets geeft tussen 0 en 2% van de omzet uit aan research & development. Via de categorieën 2-8% komt daar nog bijna een kwart bij. Een score van boven de 8% is met 6% een zeldzaamheid. R&D bestedingen als deel van de omzet
Zeker 39
Mid markets zullen in de komende 12 maanden op technologisch gebied met name investeren in primaire bedrijfsprocessen, data analytics, CRM, cloud computing (/Software as a Service). Ten opzichte van vorig jaar valt in het bijzonder de toename op het gebied van “Cloud computing/Saas5” en “robotics” op.
27
15 9 0-1%
1-2%
2-4%
4-8%
6 >=8
4 ?
Software as a Service, klant koopt de software niet maar “huurt” deze en benadert de software doorgaans via een browser 4
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten 9
Mergers & Acquisitions
2015
2015
2014
De stijging samengevat in vergelijking met 2014:
2014
Tijdens de economische crisis stonden fusies en overnames logischerwijs op een laag niveau. In de 2014 Mid Market Monitor kon al veel meer optimisme op dit gebied worden vastgesteld, maar 2015 belooft hierin een “next level”: 20% verwacht in de komende 12 maanden “zeker” dan wel “zeer waarschijnlijk” in een M&A-traject te participeren5. Dat percentage stijgt tot een indrukwekkende 42% met toevoeging van de categorie “waarschijnlijk”.
10%
20%
33%
“zeker” “zeer waarschijnlijk” M&A-transactie(s)
Waarschijnlijkheid fusie of overname komende 12 maanden
39
“zeker” “zeer waarschijnlijk” + “waarschijnlijk” M&A-transactie(s)
38 32 26 22 18
9
9 4 2
Zeker niet
(Zeer) onwaarschijnlijk 2014
5 10
Neutraal
(Zeer) waarschijnlijk
2015
mid market-onderneming die zal fuseren, een overname zal doen of overgenomen zal worden Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Zeker
1 ?
42%
Familiebedrijven
36%
49%
Familiebedrijven zijn wat minder genegen om M&A-activiteiten te ontplooien of te ondergaan dan niet-familiebedrijven. 36% van de familiebedrijven zal “zeker” of “(zeer) waarschijnlijk” in de komende 12 maanden fuseren, een overname doen of overgenomen worden, voor niet-familiebedrijven bedraagt dat percentage 49.
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten 11
Compliance en risk management Compliance is in toenemende mate een belangrijke factor in het functioneren van organisaties. En vaak in de volle breedte van de onderneming: veiligheid en milieu, financieel, productdocumentatie, werknemers/ARBO en cliëntacceptatie – zomaar een paar gebieden waarin compliance niet meer is weg te denken. Ondanks beloftes van de overheid om de regeldruk voor ondernemers te mitigeren, bestaat er binnen deze groep nog altijd veel onbegrip en onvrede over deze materie. Een aanzienlijke groep (groot 44%) verwacht een stijging van de compliancekosten in de komende 12 maanden. De enigszins grotere groep van 53% verwacht stabiliteit op dit terrein. Ondernemers die een daling van deze kostenpost voorzien vormen een bijzondere soort ter grootte van 2%.
Verwachte ontwikkeling compliancekosten komende 12 maanden
Familiebedrijven
53 44
2 Dalen
12
50%
37%
1 Gelijk blijven
(Sterk) stijgen
?
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Familiebedrijven (50%) verwachten vaker een stijging van compliancekosten dan niet-familiebedrijven (37%).
Risk management in de moderne onderneming omvat tal van factoren als strategie, governance & compliance, veiligheid & milieu, reputatie en commercie. Binnen risk management hebben mid market-ondernemingen verschillende uitgangsposities en werkwijzen. Een klein deel (14%) heeft het expliciet belegd en in detail uitgewerkt, maar de overgrote meerderheid benadert risicomanagement op hoofdlijnen en niet formeel, zoals de onderstaande grafiek laat zien. Risicomanagement zal in de komende jaren onder invloed van complexere regelgeving aan belang winnen. Risicomanagement
46
Op hoofdlijnen Niet formeel
30 14
In detail uitgewerkt Eenmalige inventarisatie uitgevoerd Niet / nauwelijks
6 4
Familiebedrijven Familiebedrijven
9%
20%
Mid market-familiebedrijven hebben minder oog voor expliciet risicomanagement. Illustratief: 9% van de familiebedrijven heeft risicomanagement “in detail uitgewerkt”, tegenover 20% van de niet-familiebedrijven.
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten 13
HR Een zich stabiel verbeterend economisch klimaat zal volgens een sterke macro-economische wetmatigheid een boost in werkgelegenheid opleveren. Het Centraal Bureau voor de Statistiek rapporteerde in april 2015 626.000 werklozen in Nederland, sinds de Mid Market Monitor van 2014 een daling van 61.000 (-8,9%). 37% van de mid market-ondernemingen verwacht in de komende 12 maanden dat het aantal medewerkers binnen hun onderneming zal stijgen, tegenover 17% die juist een daling voorziet. Een bestendiging van het positieve beeld uit de 2014 Mid Market Monitor. Wijziging aantal medewerkers in afgelopen 12 maanden
43 40
28
27
18 15
8
10 1
6 4 Sterk afgenomen
Afgenomen 2014
14
Gelijk gebleven
Toegenomen
2015
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Sterk toegenomen
?
Wijziging aantal medewerkers in komende 12 maanden
53
47
31
14
33
14 1
3 Sterk afgenomen
2 Afgenomen
2014
Gelijk gebleven
Toegenomen
3
Sterk toegenomen
?
2015
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten 15
BIG data In de afgelopen jaren nam het belang van BIG data sterk toe, en naar verwachting zal die groei in de komende jaren stevig worden gecontinueerd. Binnen het mid market-segment gebruikt inmiddels 13% deze technologie in “in hoge mate”, 45% gebruikt deze “enigszins” en 42% “niet of nauwelijks”.
Mid markets zien op de volgende gebieden de grootste toegevoegde waarde voor BIG data in hun onderneming:
Gebruik data analytics/data mining
Terrein waar DA (potentieel) meeste toegevoegde waarde biedt
50 45
4
41 42
15
6 3
31 13
41
9
Niet/nauwelijks
2014
16
In hoge mate
Enigszins
2015
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Prim. operationele processen
Heeft geen meerwaarde voor bedrijf
Cliëntrelatie
Anders
Inzicht (markt)trends
?
Verantwoording Het kwantitatieve veldwerk voor de Deloitte Mid Market Monitor 2015 is in februari en maart 2015 gerealiseerd via een online enquête. In totaal hebben 186 bedrijven geparticipeerd. De verdeling van de omvang van de ondernemingen in dit onderzoek gemeten in aantallen werkzame personen (fte’s):
< 50
7%
50 – 99
De functies van de respondenten van het onderzoek kunnen als volgt worden ingedeeld:
CFO/fin. directeur
52%
CEO/alg. directeur
24%
DGA
9%
11%
overige directielid/manager
8%
100 – 199
22%
anders
7%
200 – 499
31%
Familiebedrijf
500 – 999
18%
Ja
54%
>= 1.000
11%
Nee
46%
In deze rapportage staat “?” in de grafieken voor “weet niet/geen mening/antwoordweigering”. Statistische toetsen in deze rapportage zijn uitgevoerd met een betrouwbaarheid van 95%.
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten 17
Contact Ton van Abeelen Regiomarktleider Zuid
[email protected] 06 2127 2025
Gert de Best Regiomarktleider Noord-Holland
[email protected] 06 5585 3577
Hans Leverman Regiomarktleider Midden Noord
[email protected] 06 5585 3046
Deen Sonneveldt Regio Zuid-Holland
[email protected] 06 5134 9490
18
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten
Mid Market Monitor 2015 Kansen ontdekken, creëren en benutten 19
Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, a UK private company limited by guarantee (“DTTL”), its network of member firms, and their related entities. DTTL and each of its member firms are legally separate and independent entities. DTTL (also referred to as “Deloitte Global”) does not provide services to clients. Please see www.deloitte.nl/about for a more detailed description of DTTL and its member firms. Deloitte provides audit, consulting, financial advisory, risk management, tax and related services to public and private clients spanning multiple industries. With a globally connected network of member firms in more than 150 countries and territories, Deloitte brings world-class capabilities and high-quality service to clients, delivering the insights they need to address their most complex business challenges. Deloitte’s more than 210,000 professionals are committed to becoming the standard of excellence. This communication contains general information only, and none of Deloitte Touche Tohmatsu Limited, its member firms, or their related entities (collectively, the “Deloitte network”) is, by means of this communication, rendering professional advice or services. No entity in the Deloitte network shall be responsible for any loss whatsoever sustained by any person who relies on this communication. © 2015 Deloitte The Netherlands