Aan de Raad van de gemeente Lochem
Informatie bij: Portefeuillehouder: Onderwerp:
Willem Peeks Kenmerk: 2012-003923 T. de la Court Vergadering: 16 april 2012 Krediet verzamelcontainers en flankerende maatregelen t.b.v. marktwerking
Voorstel 1 een krediet van € 303.000,- uit de reserve afvalstoffenheffing beschikbaar te stellen voor de aanschaf en plaatsing van ondergrondse verzamelcontainers 2 in te stemmen met de eerste flankerende maatregel, te weten het uitzetten van een 3e container voor verpakkingsafval 3 in te stemmen met de aangegeven uitgangspunten voor marktwerking voor tarieven 4 in te stemmen met de keuze voor een standaardset minicontainers van 140 liter grijs en 140 liter groen 5 in te stemmen met het communicatieplan. 6 In te stemmen met de notitie kosten, tarieven en ontwikkelingen huishoudelijk afval Berkel Milieu
Inleiding Op 10 oktober 2011 heeft de raad besloten om in te stemmen met containermanagement, een voorstel over de invoering van tariefdifferentiatie voor te bereiden en flankerende maatregelen te ontwikkelen om de hoeveelheid restafval te verminderen. Met de uitgangspuntennotitie vermindering van de hoeveelheid huishoudelijk afval, oktober 2011 werd u gevraagd om in te stemmen met: 1. het invoeren van container management, 2. het invoeren van tariefdifferentiatie en 3. het verder uitwerken van flankerende maatregelen ter vermindering van de hoeveelheid huishoudelijk afval. Een en ander moet leiden tot een raadsvoorstel in medio 2012 waarin uitgewerkte maatregelen worden beschreven om te komen tot reductie van de milieubelasting door betere scheiding van restfracties en een besparing op afvalbeheerskosten en minder milieudruk als gevolg van minder aanbod van restafval. Gekoppeld aan deze instemming stemde de raad in met een motie van de fracties VVD, CDA en D66 waarin het college wordt opgedragen om onderzoeken naar het afvalsysteem (zoals o.a. beschreven in de uitgangspuntennotitie) en aansturing van en uitvoering door het afvalbeheerbedrijf: a. in samenhang uit te voeren; b. te presenteren in twee rapporten, met integrale conclusies, aanbevelingen en keuzemogelijkheden Achtergrond van deze opdracht, aangegeven in de overwegingen van deze motie, is dat "de hoeveelheid afval en de afvalbeheerskosten niet alleen afhangen van de keuze voor het systeem van afvalinzameling en -verwerking, maar mogelijk ook van de wijze van contracteren door de gemeente en de uitvoering door het afvalbeheerbedrijf". Het college biedt u dit voorstel aan in samenhang met een beleidsnotitie (waarin een aantal scenario's voor afvalbeheer zijn uitgewerkt en een voorkeur door het college wordt aangegeven) en een notitie die in gaat op de stappen die worden gezet om een transparante en marktconforme werking van contracteren en uitvoering door het
afvalbedrijf (Berkel Milieu) te verzekeren en informeert u in dat kader over de inspanningen die de gemeente Lochem als opdrachtgever eist van Berkel Milieu om ook in haar bedrijfsvoering ombuigingsinspanningen te bewerkstelligen die zullen leiden tot lagere kosten voor Lochem en haar burgers. Met dit voorstel wordt uw instemming gevraagd met het aanschaffen en plaatsen van ondergrondse verzamelcontainers ten behoeve van containermanagement en met het implementeren van de eerste maatregelen. Met deze maatregelen wordt een begin gemaakt met het invoeren van containermanagement en wordt een eerste flankerende maatregel ingevoerd, gericht op een reductie van het restafval en vooruitlopend op het beprijzen van het aanbieden van afval. In verband met levertijden van containers en de planning van uitvoeringsmaatregelen wordt u dit voorstel eerder gedaan dan medio 2012 zoals aanvankelijk is gemeld. Beoogd resultaat Uit het Lochems Collegeprogramma 2010-2014, Samen ondernemend: pagina 4: Lochem zet in op een sterke afname van de hoeveelheid huishoudelijk afval. Er worden concrete beleidsvoornemens uitgewerkt die ervoor moeten zorgen dat binnen 4 jaar de hoeveelheid restafval van ruim 250 kg/inwoner naar 170 kg/inwoner per jaar daalt. pagina 13: Afvalvrij Al een aantal jaren bedraagt de jaarlijkse hoeveelheid restafval van elke inwoner van de gemeente Lochem ongeveer 250 kg. Dat is, landelijk en regionaal gezien, aan de hoge kant. Binnen het werkgebied van de inzameldienst Berkel Milieu/Circulus heeft Lochem per inwoner de meeste hoeveelheid restafval. Dit vraagt om initiatieven om de hoeveelheid huishoudelijk afval te verminderen. Het terugdringen van deze afvalstroom levert milieuwinst op, omdat er minder afval wordt getransporteerd, verwerkt en (gedeeltelijk) verbrand. Dat is onmiddellijke winst, omdat minder CO2 wordt uitgestoten. Ook wordt de hergebruikswaarde van apart ingezamelde stromen restfracties (papier, plastic et cetera) steeds belangrijker: afval is grondstof. Bovendien is restafval de duurste afvalstroom om te verwerken, dus minder restafval betekent lagere kosten. Wij ontwikkelen beleid en nemen maatregelen om de hoeveelheid restafval te verminderen en om de gescheiden inzameling van waardevolle afvalstoffen te optimaliseren. Daarbij richten wij ons op de gehele afvalketen, van het voorkomen van afval tot het transport en de eindverwerking en hergebruik. Het is onze ambitie om stapsgewijs samen met de inzameldienst Berkel Milieu/Circulus in 2020 te komen tot een hoeveelheid restafval van 120 kg per inwoner en uiteindelijk in 2030 tot 10 kg per inwoner. In het komende jaar wordt samen met Berkel Milieu/Circulus een nieuw en goed toegankelijk afvalbrengpunt gerealiseerd om de mogelijkheid van het gescheiden aanbieden van verschillende stromen afval te verbeteren. Verder onderzoeken wij, of het zinvol is om extra ondergrondse verzamelcontainers te plaatsen voor de inzameling van meer verschillende soorten afval. Ook wordt bekeken, of het minder vaak aanbieden van afval kan worden gestimuleerd door middel van een lager tarief. Met dit voorstel geven wij uitvoering aan de beleidsvoornemens uit het collegeprogramma, door maatregelen in te voeren die beogen dat - een aantal verzamelcontainers voor restafval ondergronds wordt geplaatst. - er in 2014 gemiddeld 170 kg restafval per persoon per jaar wordt ingezameld. Argumenten 1. Aanwenden van de reserve voor het aanschaffen en plaatsen van verzamelcontainers Op een aantal locaties in de gemeente waar nu nog bovengrondse verzamelcontainers staan, worden deze vervangen door ondergrondse. De huidige verzamelcontainers zijn niet uitgerust met een registratie- en toegangscontrole en daardoor niet geschikt voor containermanagement en diftar. Bovendien is inzameling bij hoogbouw en geclusterde laagbouw middels een ondergrondse verzamelcontainer efficiënter. Tenslotte komt een ondergrondse verzamelcontainer in plaats van een betonnen cocon of een rij minicontainers het straatbeeld ten goede. Van enkele locaties is op moment nog niet bekend, of ze door aanwezige kabels en leidingen ook inderdaad geschikt zijn om er een ondergrondse container te plaatsen. Verder willen we van de gelegenheid gebruik maken om op enkele locaties een container voor oud papier en voor glas te plaatsen. Tevens wordt de locatie aan de Koedijk in
Lochem deels opnieuw ingericht, doordat hier regelmatig onveilige verkeerssituaties ontstaan. Het voornemen is om hier parkeren langs de containers mogelijk te maken, waarbij de rijbaan vrij blijft. Vooralsnog gaan we uit van ten hoogste 18 containers. Wij ramen de kosten van de containersystemen en het plaatsen op € 16.000,- per stuk en de aanpassing Koedijk € 15.000,-, totaal € 303.000,-. In de bijlage zijn de locaties aangegeven. Wij stellen voor deze kosten te dekken uit de reserve afvalstoffenheffing. De gelden in deze reserve zijn voornamelijk afkomstig uit oude afrekeningen van de Regio Stedendriehoek, als gevolg van de overdracht van de afvalinzameling naar Berkel Milieu en van dividenduitkeringen van Berkel Milieu. De reserve dient ter dekking van de kosten voor nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de afvalinzameling. Het saldo van deze reserve bedraagt na bovenstaande kredietverstrekking nog ruim € 700.000,-. Van de voortgang, plaatsing en kosten van de verzamelcontainers zal via de bestuurlijke rapportages verslag worden gedaan. 2. Flank erende maatregel: de verpak k ingscontainer Uit sorteeranalyses blijkt dat het aandeel plastic in het restafval nog aanzienlijk is. Ondanks dat de resultaten van de inzameling middels het huidige brengsysteem overeenkomstig de verwachting zijn, zit er nog veel plastic in het restafval. Om daarin een flinke verbeterslag te maken willen we de inzamelresultaten van deze deelstroom (fractie) verbeteren door een minicontainer beschikbaar te stellen voor de huis-aan-huis inzameling van kunststof verpakkingsmateriaal voor de zomer van 2012. Een huis-aan-huis inzameling betekent in de praktijk een hoge opbrengst gescheiden kunststof verpakkingsmateriaal en, voor de Lochemse burger, een goede service om het volume restafval te verlagen. Dit zal het draagvlak voor verdere marktwerking in het afvaltarief (volume-frequentie systeem) vergroten. Het accepteren van deze container is vrijwillig. Immers, acceptatie van het afvalbeleid wordt service- en tariefgestuurd. Naleveren is mogelijk; hiervoor worden aan de burger geen bezorgkosten in rekening gebracht. Het voornemen is op termijn deze inzamelstroom te laten uitgroeien tot een verpakkingscontainer, waarmee meer dan alleen plastic wordt ingezameld. Dit jaar start een proef in de gemeenten Zutphen en Deventer, die wordt begeleid door de Universiteit Wageningen en mede uitgevoerd door Delta. In deze pilot wordt ook ander verpakkingsmateriaal met deze container ingezameld, zoals drank- en sappakken en blik. Vervolgens wordt dit verpakkingsmateriaal weer gescheiden in de waardevolle afzonderlijke componenten en voor verwerking afgezet. Deze nabijscheiding vindt in de regio plaats en wordt uitgevoerd door medewerkers van Delta. Door deze verpakkingen op deze wijze in te zamelen worden de voordelen van bronscheiding (schoon eindproduct en grotere vraag van de eindverwerker, weinig uitval door vervuiling) behouden. Wij hebben goede hoop op een gunstige uitkomst van deze pilot en gaan ervan uit, dat met deze wijze van inzameling de hoeveelheid restafval aanzienlijk wordt teruggedrongen. Tevens komt het de dienstverlening ten goede om afval aan huis in te zamelen. De kosten van lediging en transport van deze container en de opbrengst van het kunststof en de besparing op restafval worden verrekend middels de dienstverleningsovereenkomst. Bij de (conservatieve) aanname van 20 kg kunststof per persoon per jaar zullen de kosten van inzameling ruimschoots lager zijn dan de opbrengst c.q. uitgespaarde verwerkingskosten van restafval. De burger krijgt betere service tegen lagere kosten. 3. Uitgangspunten voor mark twerk ing via volume/frequentiesysteem Marktwerking in het tariefsysteem is een instrument dat tot doel heeft volume gemengde (laag-kwalitatieve) reststromen te doen dalen en de burger te stimuleren om via voorscheiding hoogkwalitatieve afvalstromen te genereren. Het mes snijdt aan twee kanten. De laag-kwalitatieve reststromen zijn duur in verwerking. Die kosten zullen dalen. De hoogkwalitatieve reststromen zijn goedkoop in verwerking en leveren op de markt een beter rendement op. Door nabijscheiding (zwarte kratje in Zutphen is hier voorbeeld van, maar ook de verpakkingencontainer kan nabijscheiding versterken) wordt dit rendement nog hoger. De voordelen worden via een tariefsysteem teruggesluisd naar de burger die heeft bijgedragen aan de hogere (en daarmee meer rendabele) scheidingspercentages en kwaliteiten. In het nieuwe tariefsysteem wordt marktwerking geïntroduceerd. Hoge scheidingspercentages van zuivere en hoogkwalitatieve afvalstromen leveren een laag afvaltarief op voor de Lochemse burger/veroorzaker, lage scheidingspercentages en daaraan gekoppelde laag kwalitatieve (rest)afvalstromen zijn kostbaar en zorgen voor hogere kosten voor de burger/veroorzaker. Dit resultaat kan op eenvoudige en efficiënte wijze worden bereikt door het nieuwe afvalstoffenheffing op te bouwen uit een vast tarief en een bedrag per keer dat de container wordt
aangeboden. Er wordt niet afgerekend naar gewicht. Overigens zullen bewoners die gebruik maken van een verzamelcontainer (waarvan het volume van de inworpopening kleiner is) een lager bedrag per lediging betalen, zodat ook hier beprijzen van volume de overige tariefstelling in de gemeente volgt. Marktwerking naar aangeboden gewicht heeft als nadeel dat het weegmechanisme op het inzamelvoertuig technisch kwetsbaar is en steeds geijkt dient te zijn. De inzamelvoertuigen van Berkel Milieu beschikken niet over een dergelijk weegsysteem; wegen betekent meerkosten door een geheel ander meet- en registratiesysteem. Omdat bij volume/frequentie over het algemeen volle containers zullen worden aangeboden, is de vrees voor ongewenst vullen door anderen dan de aanbieder, niet aan de orde. Bovendien is inzameling van volle containers efficiënter door een minimaal aantal stops en ledigingen van het inzamelvoertuig. Marktwerking en containermanagement zullen leiden tot reductie van restafval en daarmee tot minder verwerkingskosten. In de bijgaande notitie staat een overzicht van enkele scenario's, waarin het besparingspotentieel is aangegeven bij variabele inzamelingsfrequenties. In het scenario 1a, dat wij voorstaan, wordt een besparing geraamd op de totale inzamelings- en verwerkingskosten van ca.€207.000,- ten opzichte van voortzetting van het huidige beleid. Bij verdere optimalisatie wordt deze besparing hoger. Deze besparing wordt geheel verrekend in het tarief van de afvalstoffenheffing. Uiteraard zullen invoerings- en structurele kosten (extra handhaving, administratieve kosten) ook met de afvalstoffenheffing verrekend worden. Ervaringen uit omliggende gemeenten laten zien dat, zeker na betaling van de invoeringskosten, het afvaltarief substantieel om laag kan. Doordat in 2016 een nieuwe aanbesteding van de verwerking van afvalstromen zal plaatsvinden en via voor- en nabijscheiding de kwantiteiten en kwaliteiten van een aantal reststromen sterk verbeterd zullen zijn én omdat grondstoffenprijzen stijgen, verwachten we in de komende periode voor de Lochemse burger via dit systeem een substantieel financieel voordeel. In ons voorstel aan de raad in september tot de vaststelling van de tarieven komen wij met rekenmodellen wat deze besparing in een situatie van marktwerking van afvalinzameling naar burgers/huishoudens kan betekenen voor de specifieke tarieven. 4. Inzameling en standaardset minicontainers Het college van B&W gaat uit van de huidige tweewekelijkse lediging van de rest- en de gft-container aangevuld met een vierwekelijkse lediging van de verpakkingscontainer, scenario 1a in de beleidsnotitie. Het ligt voor de hand om te overwegen om bij het inzamelen van drie verschillende fracties ook een driewekelijkse inzameling te organiseren. Wij realiseren ons echter, dat deze maatregel op dit moment wellicht te ver gaat. Naar onze mening dient de inzameling van enkele andere fracties uit het restafval dan ook goed georganiseerd en gefaciliteerd te zijn en dienen er meer flankerende maatregelen te zijn geïmplementeerd. Denk dan aan bijv. de mogelijkheid om luiers in te zamelen, een gemeente dekkende inzameling van oud papier en aan uitbreiding van een aantal brengfracties op de afvalbrengpunten. De resultaten van de nieuwe inzameling worden exact gevolgd en geëvalueerd en de resultaten zijn de basis voor een volgende fase om verdergaande flankerende maatregelen te implementeren. Dan komen wij terug op de effecten en kansen van een driewekelijkse inzameling. Naast de frequentie van inzameling is ook het volume van de containers een kritische factor. Omdat elk aanbod zijn eigen vraag creëert is het voornemen om als standaardset minicontainers een 140 liter grijs en een 140 liter groen te hanteren. In de bijgaande notitie is dit omschreven als scenario 1a. Wij realiseren ons, dat een standaard 140 liter container voor restafval een ambitieuze maatregel is. Daarentegen wordt de burger een aantal faciliteiten geboden en worden maatregelen geïntroduceerd die het mogelijk maken om afval gescheiden aan te bieden. Overigens is voor de gft container 140 liter reeds standaard. Gezien het hoge service niveau op plastic afval (verpakkingencontainer) en kort daarop volgend waarschijnlijk op drankkarton, blik en ander verpakkingsmateriaal zal in verreweg de meeste gevallen de 140 liter container ruim voldoende zijn. Deze container geeft ook het juiste signaal, namelijk dat het volume van restafval omlaag kan. Een grotere container doet dit niet, zal voor de burger leiden tot onnodig hoge kosten en kan vertragend zijn in het stimuleren van voorscheiding. Als de standaardset in individuele gevallen onvoldoende is, hebben mensen de mogelijkheid om een extra container te bestellen; deze container kent uiteraard zijn eigen vaste tarief en daarnaast het ledigingstarief. 5. Met de uitvoering van het communicatieplan wordt een uitgebreide uitvoering aan de verschillende communicatiemomenten in het invoeringstraject gegeven.
Het communicatieplan ligt ter inzage bij de griffie. 6. In te stemmen met de notitie k osten, tarieven en ontwik k elingen huishoudelijk afval Berk el Milieu. Met deze notitie wordt uitvoering gegeven aan de motie van de raad uit oktober 2011.
Kanttekeningen 1. Bij de behandeling van het raadsvoorstel in oktober jl. heeft de fractie van GB een motie ingediend over de situatie bij ongewijzigd beleid. In de bijlage is een overzicht gegeven van de kosten en geraamde hoeveelheden afval bij een ongewijzigd beleid (scenario 0) en ter vergelijking drie scenario's van inzameling bij verschillende frequentie van de verpakkingscontainer en de overige containers. Hieruit blijkt, dat bij invoering van containermanagement, marktwerking in het tariefsysteem en flankerende maatregelen, een reductie van restafval is te verwachten van gemiddeld 70 kg per persoon per jaar. Tevens zal de hoeveelheid herbruikbaar afval in de deelstromen over het algemeen flink stijgen. In dit overzicht is geen rekening gehouden met de gemeentelijke structurele kosten die bij invoering van diftar zullen toenemen, maar deze zullen naar verwachting niet opwegen tegen de verwachte besparingen aan de inzamel- en verwerkingskant, zoals ook blijkt uit historische gegevens van vergelijkbare buurgemeenten (zoals Brummen). 2. Op de bijdrage van de bedrijfsvoering van Berkel Milieu aan de gemeentelijke ombuigingen en bezuinigingen komen wij terug in de notitie die tegelijk met dit voorstel ter bespreking aan de raad wordt aangeboden. Verwerking van ombuigingen die Berkel Milieu worden opgelegd vindt plaats in de Kadernota 2013 3. De kosten van de nieuwe minicontainers worden vanaf 2013 in het tarief volgens de dienstverleningsovereenkomst (DVO)verwerkt. Aangezien de aanbesteding nog moet plaatsvinden, zijn de kosten op dit moment alleen bij benadering bekend. In het voorstel tot de vaststelling van de tarieven (september 2012) zal hierop nader worden ingegaan 4. In het voorstel over de vaststelling van de tarieven (september 2012) wordt ingegaan op de toerekening van kosten van containermanagement en van marktwerking in het tariefsysteem. Voorgesteld zal dan worden om eenmalige gemeentelijke invoeringskosten te betalen uit de reserve afvalstoffenheffing, zodat deze kosten niet ten laste van het tarief komen. De kosten van invoering die Berkel Milieu maakt worden middels de DVO wel in het tarief verrekend en over vijf jaar afgeschreven. Dit tarief zal dus na vijf jaar dalen, omdat vanaf dat moment Berkel Milieu de invoeringskosten heeft afgeschreven en het tarief op dat moment de feitelijke uitvoeringskosten betreft. 5. De geschatte besparingen zijn aannames c.q. prestatiedoelstellingen die geformuleerd zijn op basis van ervaringen in vergelijkbare gemeenten die al marktwerking in het tariefsysteem kennen. 6. Voor kunststofverpakkingen en flacons geldt voor de gescheiden inzameling een producentenverantwoordelijkheid. Dit houdt in, dat de uitvoeringsorganisatie van de producenten, Nedvang, de gemeenten een vergoeding geeft voor gescheiden ingezameld kunststof verpakkingen en flacons. De vergoeding is op dit moment € 475,- per ton. In 2012 gaat de Vereniging van Nederlandse Gemeenten onderhandelen met Nedvang over de vergoeding vanaf 2013. Nedvang is verantwoordelijk voor de verwerking van de kunststoffen. Het is nog niet bekend hoe de verpakkingsbelasting zich in de toekomst ontwikkelt. 7. Gespiegeld inzamelen: het zou heel goed mogelijk zijn dat waar 'marktwerking' op dit moment een belangrijk middel is om burgers te stimuleren, dit middel bij een hoog scheidingspercentage in belang wordt overgenomen door een zeer hoge service op gescheiden afvalstromen. Deze hoge service is pas rendabel als de voorscheiding zeer effectief is en de nabijscheiding goed is georganiseerd. Dan kan, door een hoog serviceniveau op waardevolle afvalstromen (alle gescheiden stromen op huisniveau op halen) en een relatief laag serviceniveau op restafval (via ondergrondse containers in wijk/buurt), een verdergaand resultaat bereikt worden. Afhankelijk van de servicekosten zal dit generiek leiden tot een verdere verlaging van het afvaltarief. Uiterlijke besluitneming Uitstel van besluitvorming betekent vooral vertraging in het uitzetten van de verpakkingscontainer. Daardoor hebben mensen minder tijd om ervaring op te doen met het actief scheiden van het plastic afval en is de periode tot het uitzetten van de nieuwe standaardset minicontainers en de invoering van marktwerking in het tariefsysteem kort. Uitvoering
De planning is om deze 3e container nog voor de zomer uit te zetten. Zodoende kan men ervaring opdoen met het scheiden van plastic afval, ruim voordat diftar wordt ingevoerd en de nieuwe set containers wordt geïntroduceerd. Na de zomer wordt begonnen met het vervangen van de bovengrondse door ondergrondse containers. Een uitgebreid voorstel om de tarieven vast te stellen zal u in september worden gedaan. Hierin zal o.a. worden ingegaan op de kostentoerekening aan het vaste tarief en aan het ledigingstarief en op het beleid ten aanzien van kwijtscheldingen, waaronder personen met een medische indicatie, tarievenbeleid bij een extra container en het ledigingstarief van gft in verhouding tot restafval. Omdat op dat moment ook alle (eenmalige) invoeringskosten bekend zijn, zal worden voorgesteld om die kosten ook uit de reserve afvalstoffenheffing te dekken. Eind 2012 worden vervolgens de containers uitgezet en vanaf januari 2013 wordt marktwerking in het tariefsysteem ingevoerd. In 2012 en 2013 worden verdere flankerende maatregelen ingevoerd, zoals beschreven in de bijgaande notitie . In 2014 worden de resultaten van de invoering van containermanagement en van marktwerking in het tariefsysteem geëvalueerd en getoetst of de doelstelling van 170 kg restafval is bereikt.
De volgende stukken zijn voor u bijgevoegd:
De volgende stukken liggen voor u ter inzage:
-
- Communicatieplan - Notitie kosten, tarieven en ontwikkelingen Berkel Milieu - notitie flankerende maatregelen - locatieoverzicht ondergrondse verzamelcontainers - notitie tariefsontwikkeling -
Lochem, 13 maart 2012
Burgemeester en wethouders van Lochem,
drs. J. ten Brinke secretaris
F.J. Spekreijse burgemeester
