Mensen verlammen na schade op schade

‘Mensen verlammen na schade op schade’ Leendert Klaassen, onafhankelijk raadsman, gaswinning:

De afhandeling van de schade aan door aardbevingen getroffen huizen in Groningen kan sneller, onafhankelijker en transparanter. Dat concludeert Leendert Klaassen, ‘ombudsman’ gaswinning Groningen, na een jaar in functie. TEKST ILSE AKKERMANS OPENINGSFOTO HH/ KEES VAN DE VEEN PORTRETFOTO HENK VEENSTRA

40 eigen huis magazine juni 2014

CV Leendert Klaassen Mr. L.J. Klaassen (Lochem, 1950) Opleiding: Rechten, Vrije Universiteit Loopbaan: 1974: Ambtenaar, gemeente Scheveningen. 1984: Burgemeester Midwolda. 1990: Burgemeester Zuidhorn. 2003: Griffier Eerste Kamer. 2005 tot 2011: Lid dagelijks bestuur Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie, die de kwaliteit van het hoger onderwijs borgt. 2011: lid College van Bestuur Stenden Hogeschool, Leeuwarden. Sinds vorig jaar ‘ombudsman’ gaswinning Groningen.

‘H

et sleutelwoord in het hele proces is vertrouwen, daar schort het in Groningen aan’, zegt Leendert Klaassen. Sinds april vorig jaar kunnen woningbezitters in Groningen bij hem terecht als ze klachten hebben over de manier waarop de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) hun schade

afhandelt. ‘Mensen hebben weinig fiducie in die afhandeling.’ Sinds de aardbeving van 3,6 op de schaal van Richter in augustus 2012 bij Huizinge, regent het bij de NAM schademeldingen van huiseigenaren. De teller staat eind april van dit jaar ruim voorbij de achttienduizend. Daarvan handelde de NAM bijna 8.500 gevallen af. Aardbevingen in het ge-

bied zijn er al sinds 1986, het worden er steeds meer en ze worden steeds zwaarder. Inmiddels is er geen twijfel meer over dat de bevingen worden veroorzaakt door gaswinning. Toch werd vorig jaar nog een recordhoeveelheid gas uit de bodem gehaald. Groningers voelden zich in de steek gelaten door de overheid, het wantrouwen groeide. Begin dit jaar besloot het kabinet de komende drie jaar minder gas te winnen en 1,2 miljard euro uit te trekken om de problemen in het gebied aan te pakken. Maar daarmee is het vertrouwen van de bevolking niet terug. ‘De mensen hebben bij de schadeafhandeling het gevoel dat ze steeds moeten opletten, omdat het anders niet goed gaat’, zegt Klaassen. ‘Vertrouwen breek je sneller af dan je het opbouwt. De emotie ligt heel dicht onder het oppervlak.’ De onafhankelijk raadsman – zo luidt formeel de functie die Klaassen kreeg, om verwarring met de al bestaande ombudsman Groningen te voorkomen – hoefde niet lang na te eigen huis magazine juni 2014 41

denken toen minister Kamp (Economische Zaken) vorig jaar een beroep op hem deed. Klaassen was toen al voorzitter van het college van bestuur van de Stenden Hogeschool in Leeuwarden – dat is hij nog. Maar hij groeide op in de stad Groningen, was van 1984 tot 2003 burgemeester van de Groningse gemeenten Midwolda en Zuidhorn, en hij voelt zich nog steeds met de regio verbonden. ‘Het is goed dat er een onafhankelijk raadsman is, die met mensen meedenkt en ze tot steun kan zijn’, zegt hij. Tot nog toe deden ruim tweehonderd Groningers een beroep op Klaassen. ‘Dat vind ik niet veel, als je het afzet tegen het grote aantal schadegevallen en de ontevredenheid in het gebied’, zegt hij. ‘Maar het is typisch Gronings: de mensen lossen hun problemen liever zelf op. Als dat niet lukt, stappen ze eerst naar hun directe belangenbehartiger. Agrarische ondernemers gaan met hun problemen naar de LTO, monumentale kerken met schade melden zich bij de Stichting Oude Groninger Kerken.’ De klachten die bij Klaassen binnenkomen, gaan vaak over hoe lang het duurt voor schade is hersteld, en

over de taxateurs. ‘Over de manier waarop ze over de schades oordelen, hoe ze hun oordeel onderbouwen, of over hoe ze eigenaren bejegenen’, zegt hij. ‘We verzamelen de klachten en leggen ze aan de NAM voor.’ Klaassen wordt bij zijn taak ondersteund door de Dienst Landelijk Gebied, een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Economische Zaken. ‘We bekijken altijd beide kanten van het verhaal. Vervolgens geef ik een advies, aan de NAM, of aan de klager. Dat advies is niet bindend, wel zwaarwegend. Soms word je het niet met elkaar eens, dan kunnen mensen nog naar de Technische Commissie Bodem Beweging (TCBB) stappen.’ Als adviserend lid van de commissie Bijzondere Situaties heeft Klaassen speciale aandacht voor ‘schrijnende gevallen’: mensen die zo in de knel zitten, dat ze er zelf niet meer uitkomen. ‘Het zijn vaak mensen met schade aan hun huis, financieeleconomische problemen en psychosociale problemen samen’, zegt Klaassen. ‘Situaties waarbij een oplossing niet te lang op zich moet laten wachten, omdat de mensen er anders aan onderdoor gaan.’ De commissie

bereidt momenteel de behandeling van vierentwintig zulke aanvragen voor. ‘Bijvoorbeeld mensen met heel complexe schade aan een monument dat de tand des tijds honderden jaren lang goed heeft doorstaan. Ze investeren twintig jaar in het pand om het te restaureren en plotseling zien ze het onder hun ogen afbrokkelen. Of mensen die een pand kochten als oudedagsvoorziening, en nu dreigt dat huis onverkoopbaar te worden. Ze zien hun toekomstperspectief verdampen.’ Soms hebben mensen grote moeite hun weg te vinden. ‘Daarbij helpen wij dan’, zegt Klaassen. ‘Als ze er niet uitkomen en er niemand in hun omgeving is die behulpzaam kan zijn, kan desnoods op kosten van de NAM iemand worden ingeschakeld om ze te begeleiden bij het afhandelen van de schade. Een onafhankelijke belangenbehartiger, die niet aan de NAM verbonden is.’ Er zijn veel klachten van woningbezitters die kampen met schade, op schade, op schade. ‘Elke keer dat een schade gerepareerd wordt, is er weer een aardbeving en krijgen ze nieuwe schade’, zegt Klaassen. ‘Dat werkt

Wat doet een ombudsman? Bij een ombudsman kunnen burgers terecht met klachten over overheidsinstanties. In Nederland moet iedere gemeente, provincie en waterschap een ombudsfunctie hebben. Ze hebben de keuze tussen het zelf benoemen van een ombudsman, het zich aansluiten bij de Nationale ombudsman, en het in het leven roepen van een ombudscommissie. Nederland heeft één Nationale ombudsman, benoemd door de Tweede Kamer. Wat de Nationale ombudsman wel en niet mag doen, ligt vast in de grondwet. De Nationale ombudsman doet onderzoek naar aanleiding van klachten van burgers of op eigen initiatief. Daarbij heeft hij veel bevoegdheden. Een overheidsinstantie is verplicht mee te werken aan het onderzoek, ook getuigen moeten verplicht meewerken. Een uitspraak van de ombudsman is niet bindend, zoals bij de rechter, 42 eigen huis magazine juni 2014

maar zijn gezag weegt zwaar. De term ombudsman is onbeschermd. Dit heeft ertoe geleid dat er veel zelfbenoemde ombudsmannen bestaan, die zich bezighouden met bijvoorbeeld klachten over pensioenen, verzekeringen of kranten. Om burgers te helpen in de wirwar aan ombudsmannen heeft de Nationale ombudsman de website (vindeenombudsman.nl) in het leven geroepen. De Nationale ombudsman heeft aan het ministerie van Economische Zaken gevraagd Leendert Klaassen een andere functienaam dan ombudsman te geven, omdat de gemeente Groningen al een ombudsman heeft. De Nationale ombudsman is daarnaast zelf bevoegd voor de waterschappen en de provincie Groningen. Klaassen heeft als onafhankelijk raadsman gaswinning Groningen dezelfde bevoegdheden als een ombudsman.

eigen huis magazine juni 2014 43

‘De mensen hebben bij de schadeafhandeling het gevoel dat ze steeds moeten opletten, omdat het anders niet goed gaat’

90.000.000 euro Sinds de beving van augustus 2012 in Huizinge heeft de NAM ongeveer 90 miljoen euro aan schade uitgekeerd. In ruim 9700 schadegevallen gaat het om een bedrag tot 25 duizend euro, een kleine vijfhonderd gevallen hebben een groter bedrag toegekend gekregen.

verlammend. Bij sommige mensen is de schade al ontstaan voor de beving in augustus 2012. Er zijn gevallen waarbij een schade al getaxeerd is, maar nog niet hersteld, als er weer een nieuwe beving komt. Dan zegt de NAM: wacht maar even, we laten eerst weer een taxateur komen. Dat soort processen slopen mensen. Ons advies in zo’n situatie: repareer vast het deel van de schade waar duidelijkheid over is en ga dan verder met de rest.’ De NAM heeft inmiddels een onbekend bedrag geïnvesteerd in het proces van schadeafhandeling (hoeveel, dat wil de NAM niet zeggen), er zijn nieuwe taxateurs aangetrokken, bestaande taxateurs hebben een speciale opleiding gekregen. ‘Voor de aanpak kun je alleen maar respect hebben’, zegt Klaassen. ‘Tegelijk duurt het lang voordat schades afgehandeld worden, de snelheid kan beter. Voor de afhandeling van schades bestaat een streeftermijn van een aantal maanden, maar die wordt alleen maar bij de kleinere schades gehaald. De afhandeling van complexe gevallen duurt soms wel twee jaar. We hebben er bij de NAM op aangedrongen dat er een controlesysteem komt, dat het proces in beweging blijft.’

Klaassen is voorstander van onafhankelijker schadebeoordeling. ‘In de beleving van de bewoners veroorzaakt de NAM de bevingen, en dan moet het bedrijf vervolgens ook de gevolgen oplossen. Past dat wel in één rol? Volgens de wet is de NAM verantwoordelijk voor de schadeafhandeling, maar de minister heeft het bedrijf inmiddels opdracht gegeven te bekijken of een onafhankelijke werkorganisatie het proces kan aansturen. Meer onafhankelijkheid in de uitvoering zou helpen bij het herstel van het vertrouwen van mensen.’ Op de opmerking dat de NAM dan nog altijd een rol speelt, zegt Klaassen: ‘Veel hangt af van hoe je de aanpak vormgeeft. Er zal ook extern toezicht op moeten komen.’ Groningers zijn volgens hem verder gebaat bij een transparanter afhandeling van hun schades. ‘Inmiddels is een soort trackingsysteem operationeel en kunnen mensen hun eigen proces volgen. Dat draagt al bij aan het vertrouwen. Wat beter kan, is het inzicht in wat de afwegingen zijn voor het beoordelen van de schades, de beoordelingscriteria.’ De aardbevingen in Groningen hebben in de ervaring van Klaassen een enorme impact op de bewoners. ‘Door schade aan hun huis, door aardbevingen, voelen mensen zich heel diep in hun zekerheden bedreigd’, zegt hij. ‘Het gaat niet alleen om financiële schade, het raakt de kern van hun bestaan.’ Daarom maakt de raadsman geregeld tijd om de Groningers persoonlijk te bezoeken. Om het vertrouwen tussen de partijen in Groningen weer te herstellen, is het volgens Klaassen goed dat de Dialoogtafel in het leven is geroepen. Deelnemers aan het overlegorgaan

zijn bewoners, bedrijven, maatschappelijke instellingen en overheden. ‘Maar het duurt toch weer lang voordat het op gang komt en tot concrete resultaten leidt’, zegt Klaassen. ‘Daar moet je mee oppassen: voor je het weet, krijg je met nieuwe bureaucratie te maken en zijn de mensen opnieuw teleurgesteld. Ik begrijp dat de Dialoogtafel een waarborg moet zijn voor een zorgvuldige en objectieve behandeling, maar een goede balans met de noodzakelijke voortgang is belangrijk.’ Voor klachten over de schadeafhandeling door de NAM is de onafhankelijk raadsman te bereiken via: 088-223 44 55 of [email protected]

Wat doet de Vereniging? Vereniging Eigen Huis heeft voor huiseigenaren in Groningen bouwkundige dienstverlening op maat gemaakt en biedt ze een nulmeting en een contra-expertise. Daarnaast maakt de vereniging zich hard voor onafhankelijke schadeopname in het aardbevingsgebied, voor het aardbevingsbestendig maken van woningen, en voor goede compensatie na schade en waardedaling. Lees meer over de activiteiten van Vereniging Eigen Huis in Groningen: eigenhuismagazine.nl/ gaswinning-groningen eigen huis magazine juni 2014 45