MENSEN HELPEN FIT TE ZIJN VOOR WERK EN PRIVÉLEVEN DAAR DOEN WIJ HET VOOR
fit for work
VOORWOORD ‘Je voelt je beter als je meedoet’
• Het principe “Fit voor Werk en Privé leven” zou meer aandacht moeten krijgen bij beslissingen over de behandelingen • Innovatieve behandelingen met bewezen effectiviteit zijn toegankelijk voor patiënten die deze nodig hebben Werkbehoud is voor veel mensen met een chronische aandoening of met mantelzorgverplichting geen vanzelfsprekendheid. Dit moet en kan ook anders. Als partner van Fit For Work Nederland maakt AbbVie zich hier sterk voor.
Rond 2030 heeft zo’n 40% van de beroepsbevolking in Nederland één of meer chronische aandoeningen.1 Rekening houdend met de vergrijzing zullen in 2020 ongeveer 120 miljoen personen in de Europese Unie lichtere of meervoudige beperkingen hebben. 2 Dit vraagt om een nieuwe, integrale sociaal-economische benadering van gezondheid, werk en privéleven door patiënten, werkgevers, werknemers, overheden en de maatschappij. Omdat AbbVie hierin - vanuit haar missie om mensen fit voor werk en privéleven te houden- een rol voor zichzelf ziet, is het mij een genoegen u in dit boekje een overzicht te bieden van een vijftal initiatieven, die wij in aanloop naar de EU conferentie “Langer Actief door Innovatie in Zorg en Beleid: Sterk voor werkbehoud bij een chronische aandoening” hebben gefaciliteerd. Daarbij hebben patiënten, partners in de zorg, werkgevers en werknemers aanbevelingen voor beleidsmakers opgesteld.
2
FIT VOOR WERK EN PRIVÉLEVEN De afgelopen jaren is er door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RvS) in verschillende rapporten3 geconcludeerd: Onze maatschappij kan alle talenten gebruiken. Daarom is het belangrijk mensen met een chronische aandoening aan het werk te houden, zowel voor onze economie als voor hun welzijn. Het vervullen van een baan en/of taken als ouder of mantelzorger geeft mensen een sterker gevoel van zelfrespect en eigenwaarde. Dit kan bijdragen aan een betere gezondheid en beter kunnen omgaan met fysieke en emotionele uitdagingen die samen gaan met een chronische aandoening. AbbVie wil mensen helpen om fit te zijn, privé en tijdens het werk. De volgende uitgangspunten zijn hierbij belangrijk: • Patiënt en arts hebben samen de regie over de behandeling
naar een conferentie die mensen en perspectieven samenbrengt: vanuit alle partners in de zorg en de sociaaleconomische sector, rekening houdend met randvoorwaarden voor werken met chronische aandoeningen én met ruimte voor innovatie. Ik wens u een inspirerende dag toe. MICHELE MANTO GENERAL MANAGER ABBVIE NEDERLAND
EUROPESE DIMENSIE CONFERENTIE “LANGER ACTIEF DOOR INNOVATIE IN ZORG EN BELEID” Het Nederlandse EU-voorzitterschap zet een traditie voort die door eerdere EUvoorzitters is omarmd; een “associated event”, geheel gewijd aan dit maatschappelijke vraagstuk. Er werd aansluiting gezocht met de “High-level Conference on Healthcare Solutions to Improve Work Capacity” in 2015 in Riga, waaraan experts uit 25 landen vanuit werkgevers- en werknemerorganisaties, overheden, patiëntenorganisaties en artsen deelnamen. Mede dankzij de ondersteuning van de Letse Minister van Volksgezondheid, Guntis Belēvičs, is deze conferentie in Nederland tot stand gekomen. AbbVie hoopt dan ook dat de volgende voorzitters in de EUVoorzitterschaps-Troijka, Slowakije en Malta, het stokje overnemen. Tot slot ziet AbbVie samen met partners Centrum voor Werk & Gezondheid en de Sociaal Economische Raad uit
MEI 2016
1. Toekomstverkenning RIVM: Een gezonder Nederland met meer chronisch zieken, 24 juni 2014 (samenvatting) 2. Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on the approximation of the laws, regulations and administrative provisions of the Member States as regards the accessibility requirements for products and services, https:// ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2015/EN/1-2015-615EN-F1-1.PDF, 4 December 2015, pagina 2 3. RIVM, VTV 2014 en Raad voor de Volksgezondheid & Zorg, Advies Doorwerken en gezondheid, april 2015
3
TARGET@WORK: MEER AANDACHT VOOR ARBEIDSPARTICIPATIE IN DE ZORG
4
JE VOELT JE BETER ALS JE MEEDOET
WERK ALS BEHANDELDOEL BINNEN REUMAZORG
AbbVie wil mensen helpen om fit te zijn voor werk- en privéleven. Hierbij kijken we naar de persoon achter de patiënt; wat verwacht hij of zij van zorg? Werk behoort tot de top 3 van wat mensen belangrijk vinden in het leven.1 Het geeft voldoening en kan bijdragen aan een betere gezondheid.2 Helaas is werkbehoud voor veel mensen met een chronische aandoening niet vanzelfsprekend. Zo blijkt uit studies dat tussen de 23 en 29% van patiënten met reumatoïde artritis binnen 2 jaar na diagnose te maken krijgt met gedeeltelijke of volledige arbeidsongeschiktheid.3 De Fit for Work EU conferentie in Riga in 2015 onderstreepte dat meer aandacht voor arbeidsparticipatie in de zorg nodig is om mensen met een chronische aandoening aan het werk te houden.4 Ook tijdens het Nederlandse EU voorzitterschap vraagt AbbVie met partners aandacht voor het belang van werkbehoud bij een chronische aandoening en bieden we een podium voor inspirerende praktijkoplossingen.
Meer aandacht voor de factor arbeid in de zorg is belangrijk, maar hoe doe je dat? Een inspirerend voorbeeld is Target@ Work, een Fit for Work project van de NVR werkgroep ‘Reumatologie en Economie’, dat AbbVie met andere farmapartners ondersteunt. Door aan patiënten te vragen naar werk zorgen deelnemende zorgverleners er voor dat tijdens het consult over werk gesproken wordt. Ook is arbeidsparticipatie opgenomen in de ‘Richtlijn Reumatoïde Artritis en Participatie in arbeid’ van de NVR en leren reumatologen in een e-learning meer oog te hebben voor de factor arbeid in de dagelijkse praktijk.5 Paul Baart, directeur Centrum Werk Gezondheid, voorzitter Fit for Work Nederland en voorzitter van de Target@Work stuurgroep: ‘Target@ Work helpt zorgverleners werk te maken van arbeidsparticipatie als onderdeel van de behandeling. Afgelopen jaar hebben meer dan 100 reumatologen en reumaverpleegkundigen binnen zes medische centra proefgedraaid om op een positieve en eenvoudige manier het werk met patiënten te bespreken en te kunnen doorverwijzen bij werk-
gerelateerde vragen. Dit alles met één doel: optimale zorg bieden voor werkende patiënten’.
TARGET@WORK ALS VOORBEELD VOOR CHRONISCHE ZORG
BEHANDEL DE PATIËNT, NIET DE ZIEKTE
Het gedachtengoed dat er meer aandacht moet komen voor werk in de behandelkamer begint door te sijpelen in de zorgsector. Zowel bij artsen als patiënten. Baart: ‘Met steun van AbbVie onderzoeken we of we Target@Work ook kunnen inzetten bij andere chronische aandoeningen zoals darm- en huidaandoeningen en wellicht Parkinson. Op het gebied van chronische huidaandoening zijn we reeds een samenwerking gestart met de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV). Werk moet een vanzelfsprekend onderwerp worden tussen arts en patiënt in Nederland en Europa’.
‘Als arts behandel je patiënten, niet alleen hun ziekten’, aldus Prof. dr. Mart van de Laar, reumatoloog bij Reumacentrum Twente en lid van de Target@Work stuurgroep. Van de Laar: ‘Goede zorg verlenen vraagt om een “spot-on” diagnose en een behandeling die de ziektelast en schade zo laag mogelijk houdt. Hierbij is het essentieel om rekening te houden met de gehele patiënt: emoties, doelen, vragen en sociale omstandigheden, waaronder werk. Als het werk voor de patiënt een doel is, dan is dat ook een behandeldoel voor ons. We moeten onze uiterste best doen om het werk voor patiënten te behouden. Met de huidige behandelingen kunnen veel mensen met reuma prima functioneren’.
1. Oratie Annelies Boonen, ‘Alles van waarde is weerloos’ , Maastricht University, 14 februari 2014, pagina 5, http://digitalarchive.maastrichtuniversity.nl/ fedora/get/guid:6aa26efe-0dd5-4acf-a835-8e255ccb2f45/ASSET1 2. RIVM, VTV 2014 en Raad voor de Volksgezondheid & Zorg, Advies Doorwerken en gezondheid, april 2015 3. ‘Consequences of rheumatoid arthritis for performance of social roles- a literature review’, Goedele A Geuskens, Alex Burdorf and Johanna M W Hazes, Journal of Rheumatology 2007;34; page 1252, http://www.jrheum.org/content/34/6/1248 4. Latvian Presidency Conference 2015, Healthcare Solutions to Improve Workability Conference, http://www.fitforworkeurope.eu/latvian-presidencyconference.htm 5. Richtlijn Reumatoïde Artritis en Participatie in arbeid (NVR/NVVG, 2015), http://www.centrumwerkgezondheid.nl/target@work-reuma/wpcontent/uploads/2016/03/Richtlijn_RA_participatie_arbeid_-2015.pdf
5
RONDE TAFEL TIJDIGHEID BIJ PARKINSON & WERK(BEHOUD)
“LEVEN MET DE ZIEKTE VAN PARKINSON IS ALS HET LEVEN MET EEN DIEF: JE WEET ’S OCHTENDS NOOIT WAT ER VERDWENEN IS”1 80% van de werknemers met de ziekte van Parkinson heeft door deze ziekte moeite met werken.2 Gebrek aan ondersteuning in de werkomgeving en vermoeidheid zijn de voornaamste redenen voor werkuitval.3 Subtiele, cognitieve problemen komen in een vroeg stadium voor bij ongeveer 2533% van de werknemers met Parkinson4, zoals een gebrek aan concentratie. Fysieke beperkingen als trillen, beven en stijfheid kunnen tevens belemmerend zijn.5 Hoe jonger je bent als je de diagnose krijgt, hoe langer je doorwerkt.6 Ook Europese cijfers gaven in 2010 al aan dat destijds 20% van de ziektelast werd veroorzaakt door neurodegeneratieve aandoeningen; dit percentage in ziektelast blijft naar verwachting stijgen.7 Hoe zorgen we ervoor dat deze groep werknemers kan blijven werken?
6
In aanloop naar de EU-conferentie “Langer Actief door Innovatie in Zorg en Beleid: Sterk voor werkbehoud bij een chronische aandoening” faciliteerde AbbVie een Ronde Tafel-bijeenkomst. Het doel hiervan was om partijen te verbinden en tot aanbevelingen voor werkgevers en beleidmakers te komen. Deze aanbevelingen worden in de follow-up van de conferentie op de politieke agenda over chronische aandoeningen en werk geïntegreerd.
Werkgroep OEK (Op Eigen Kracht) concrete vragen- en gesprekstools voor de inschatting van eigen werkvermogen. Er kwamen drie oplossingsrichtingen ter sprake:
WAT HEBBEN WERKNEMERS MET DE CHRONISCHE AANDOENING PARKINSON NODIG...
Aanbevelingen • Arts/verpleegkundige vraagt naar werksituatie, en werk naar vermogen wordt als doel in behandelplan opgenomen. • Verwijzing mogelijk maken naar klinisch arbeidsgeneeskundige (eventueel later in overleg met multidisciplinair team en bedrijfsarts). • Ministerie van SZW en van VWS buigen zich over bekostiging en opbrengsten van een klinisch arbeidsgeneeskundige in ieder ziekenhuis. • Naleven van multidisciplinaire richtlijn met aandacht voor werk.
Twee innovatieve concepten voor het bespreekbaar maken van werk voor werknemers met een chronische aandoening werden gepresenteerd. Target@Work is een initiatief vanuit Fit for Work Nederland waarbij bedrijfsartsen en behandelaars patiënt-werknemers ondersteunen in werkvraagstukken met een chronische aandoening. Daarna presenteerde de voorzitter van de
1. WERK ALS ONDERDEEL VAN HET BEHANDELPLAN... Vaak is er na de diagnose geen ruimte om meteen zelf aan de slag te gaan met (toekomstige) oplossingen voor op het werk. Dit is echter wel nodig.
2.ONDERSTEUNING VAN WERKGEVER EN BEDRIJFSARTS VANAF DIAGNOSE... De inzetbaarheid van werknemers met Parkinson fluctueert in een dalende lijn vanwege cognitieve beperkingen en gebrek aan zelfreflectie. Sommige werknemers zijn zo bevlogen dat ze meer energie geven dan ze hebben, wat de kans op uitval vergroot. Vaak is er onbegrip bij de werkgever. Het is nodig dat zowel werkgever als bedrijfsarts actief ondersteuning en coaching bieden aan de werknemer in het beginstadium van de ziekte. Daarnaast moet de angst dat gesprekken met de bedrijfsarts negatief kunnen uitpakken worden weggenomen. Aanbevelingen • Wettelijk regelen dat werknemers preventief en bekostigd terecht kunnen bij een bedrijfsarts en/of klinisch arbeidsgeneeskundige; • Bekendmaken aan leidinggevende dat eigen organisatie gebruikmaakt van overheidsregeling voor korting op sociale lasten door in dienst houdenvan zieke werknemer; 7
• Politiek debat sturen zodat overheid werkgevers beloont voor het in dienst houden van werknemers met Parkinson, waarbij werkbehoud en werken naar vermogen centraal staat; • Verbetering van beeldvorming over bedrijfsartsen en garantie dat bedrijfsartsen niet aan de kant van de werkgever staan maar neutraal zijn; • Kennisvergroting bij bedrijfsartsen: over Parkinson en de impact op werk, en over juiste wijze van coaching door bedrijfsarts en leidinggevende.
• Zoek fondsen die dit kunnen financieren. • Maak informatiemateriaal en tools gericht op (toekomstige) mantelzorgers. EN WERKGEVERS? De deelnemers pleiten voor een vervolg op deze Ronde Tafel, waarbij ook beleidsmakers en werkgevers actief meedenken en samen komen tot integratie van belangen op de bredere politieke agenda voor Werk(behoud) met een Chronische Aandoening.
3. COACHING OM ZELFREGIE TE BEHOUDEN... Praktische informatie en tools over werkbehoud zijn nuttig in de beginfase van de ziekte; in een later stadium zijn ze minder toepasbaar. Een coach die de patiëntwerknemer begeleidt is bijvoorbeeld een uitkomst. Aanbeveling • Schakel een persoonlijke, deskundige coach in die opkomt voor de belangen van de patiënt-werknemer. 8
1. Uit: Jon Palfreman, “ Hersenstormen – De ziekte van Parkinson en de raadselen van het brein”, Uitgeverij Balans, ISBN(13) 9789460030574 2. Multidisciplinaire Behandelrichtlijn Parkinson 3. Informatieblad Parkinson en Werk, Parkinson Vereniging 4. Multidisciplinaire Behandelrichtlijn Parkinson 5. Informatieblad Parkinson en Werk, Parkinsonvereniging 6. Onderzoek Werken met Parkinson 2012, Parkinsonvereniging 7. European Observatory on Health Systems & Policies / WHO EURO, “Tackling Chronic Disease in Europe: Strategies, Interventions and Challenges”, Busse, Blümel et al, 2010 http://www. euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/96632/E93736.pdf
RONDE TAFEL OUDERS VAN PREMATURE KINDEREN EN WERK(BEHOUD)
‘VERLENGD VERLOF: GEEN LUXE MAAR PURE NOODZAAK’1 Het zal je maar gebeuren: je kindje wordt veel te vroeg geboren. In alle drukte rondom zorg in het ziekenhuis en een thuiskomst met nazorg ontstaan er vaak ook zorgen over je werk: een spannende en onzekere tijd. Voor ouders van premature kinderen blijkt de combinatie van werk met de zorg voor hun kind een uitdaging (niet alleen in Nederland, maar ook in de rest van Europa).2 Om dit in kaart te brengen faciliteerde AbbVie een Ronde Tafelbijeenkomst, in aanloop naar de EUconferentie “Langer Actief door Innovatie in Zorg en Beleid: Sterk voor werkbehoud bij een chronische aandoening”. De conferentie is een kans om thema’s rond mantelzorg en werk op de politieke agenda te plaatsen. Verschillende partijen die betrokken zijn bij prematuriteit en thema’s als verlof, verzuim, zorg voor premature kinderen en werk(behoud) gingen tijdens de bijeenkomst met elkaar in gesprek.
10
WAT HEBBEN OUDERS NODIG? De bijeenkomst werd geopend met een samenvatting van een onderzoek onder moeders met een extreme vroeggeboorte die terugkeren in het arbeidsproces, gevolgd door een ervaringsverhaal. Bij het inventariseren van problemen en het formuleren van aanbevelingen kwamen drie thema’s duidelijk naar voren: 1. MEER DUIDELIJKHEID IN REGELGEVING... Probleem Onder ouders en zorgverleners bestaat onwetendheid over de regeling, onder andere door gebrek aan informatie. Daarnaast wordt de regeling verkeerd geïnterpreteerd en uitgevoerd. Aanbevelingen • goede en éénduidige informatie ontwikkelen; • de juiste uitvoering van de regeling realiseren; • ‘prematuriteit en werk(behoud)’ hoger op de politieke agenda krijgen; • opzetten van een meldpunt waar ouders hun klachten en problemen kunnen melden
2. MEER BEGRIP OP WERKVLOER EN IN EIGEN OMGEVING... Probleem Ouders van prematuren krijgen vaak te maken met onbegrip van collega’s, werkgevers en mensen in hun directe omgeving. Aanbevelingen • het breed aanbieden van relevante en eenduidige informatie door onder andere het ontwikkelen van brochures, het inzetten van een mobiel team dat voorlichting kan geven en het uitvoeren van een campagne; • het inzetten van een boegbeeld; • het ontwikkelen van een app over zwangerschap en werk. 3. WEGNEMEN VAN SPANNINGEN BIJ OUDERS... Probleem Veel ouders ervaren angst, stress en een schuldgevoel. Dit komt onder andere door onduidelijkheid over wat hen te wachten staat, zowel met hun kind als qua werk. Ouders proberen naast de zorg voor hun kind ook andere belangen te dienen.
Ze zetten bijvoorbeeld vakantiedagen in om langer bij hun kindje te kunnen blijven. Dit zorgt vaak voor spanning en heeft zijn weerslag op de gezondheid van de ouders. Aanbeveling • bied ouders een ‘roadmap’ aan waarin duidelijk wordt wat ouders te wachten staat en waar ze terechtkunnen voor begeleiding; • eenduidige ouderbegeleiding in en buiten het ziekenhuis; • inzetten van buddy’s: koppel ouders met ervaring aan onervaren ouders. EN WERKGEVERS? De aanwezigen bij de Ronde Tafel roepen beleidsmakers en werkgevers op om constructief mee te denken tijdens een vervolgsessie en de uitkomsten mee te nemen op de bredere politieke agenda voor “Work-Life Balance” rondom ouderschapsverlof, zorgverlof en mantelzorg.
1. Uit: Kleine Maatjes, jaargang 38, nr.1, januari 2016, pagina 18-19 2. Gemiddeld 7, 1 % van alle levend geboren kinderen in de EU wordt te vroeg geboren. Bron: http://www.efcni.org/fileadmin/Daten/Web/ Brochures_Reports_Factsheets_Position_Papers/benchmarking_report/EFCNI_report_light_copyright.pdf
11
‘MENSEN HEBBEN WEER EEN TOEKOMST’ DENKTANK HEPATITIS C ZORG IN NEDERLAND
In Nederland ligt een uitdaging om grip te krijgen op hepatitis C. Er leven 9.600 – 48.000 Nederlanders met de hepatitis C virusinfectie. Het merendeel van deze mensen weet nog niet dat zij deze virusinfectie hebben.1 En dat terwijl de kans om HCV uit te roeien nog nooit zo dichtbij is: De nieuwe generatie geneesmiddelen om HCV te behandelen kent genezingspercentages van 95% en hoger bij een voltooide behandeling. Vanuit haar missie om mensen te faciliteren fit te zijn voor werk en privéleven, initiëerde AbbVie de denktank ‘hepatitis C zorg in Nederland’. Een onafhankelijke groep deskundigen boog zich onder leiding van de Argumentenfabriek over de vraag: “hoe ziet de ideale zorg voor hepatitis C eruit?”
TOEKOMST VAN HEPATITIS C ZORG IN NEDERLAND In een serie rondetafels deelden twaalf zorgverleners, afgevaardigden van patiëntenverenigingen en lokale beleidsmakers hun kennis om tot een meer geïntegreerde aanpak van ziektebestrijding van hepatitis C te komen. Hun denkwerk leidde tot het rapport “De Toekomst van hepatitis C Zorg in Nederland”. De betrokken experts concluderen dat de de ziekte effectief kan worden teruggedrongen en niemand in Nederland meer aan een chronische hepatitis C-infectie hoeft te overlijden. Dit vraagt wel om herinrichting van de patiëntenzorg, die nu te versnipperd is.2 NA GENEZING WEER EEN TOEKOMST José Willemse overhandigde het rapport namens het Platform Patiëntenorganisaties Hepatitis (PPH) eind 2015 aan de voorzitter van de Vaste Kamercommissie VWS. Willemse riep de politiek daarbij
op om zo snel mogelijk te starten met een actief, gericht opsporingsbeleid van vele duizenden mensen die nog niet weten dat ze besmet zijn met het hepatitisvirus, maar dat ondertussen wel leverschade aanricht.3 Willemse: “We hebben het over genezing van mensen die daardoor gewoon weer een hele toekomst hebben. Ze kunnen weer werken, hun kinderen groot zien worden en hun 50-jarig huwelijksfeest weer gaan plannen. Ze hebben weer een toekomst”.4 Inmiddels werken verschillende aanbieders van publieke en curatieve gezondheidszorg (o.a. GGD, Trimbos) met advies van patiëntenorganisaties onder voorzitterschap van het RIVM aan een Nationaal Hepatitisplan. AbbVie is verheugd dat het eerdere initiatief een vervolg krijgt om partijen bij elkaar te brengen die kunnen werken aan zorg die is gericht op kunnen meedoen in privéleven en werk.
1. 2. 3. 4.
12
Het rapport “De Toekomst van hepatitis C Zorg in Nederland” is in te raadplegen via http://www. abbvie.nl/content/dam/abbviecorp/netherland/ docs/13126-toekomst-hepatitis-C-boekRGB.pdf
H.J. Vriend et al. Hepatitis C virus prevalence in The Netherlands: migrants account for most infections. Epidemiol Infect. 2013; 141 (6):1310-7. Hepatitis C-zorg is niet op orde, Skipr, http://www.skipr.nl/actueel/id23057-hepatitis-c-zorg-is-niet-op-orde.html MedicalFacts, Snelle uitvoering Nationaal Hepatitisplan noodzakelijk, Janine Budding, 14 oktober 2015 http://www.medicalfacts.nl/2015/10/14/ snelle-uitvoering-nationaal-hepatitisplan-noodzakelijk/ Radio 1 interview met José Willemse in oktober 2015
13
FIT FOR WORK DOE MEE!
Sinds de start in 2012 is AbbVie trotse partner van Fit for Work. Met meer dan 20 betrokken partijen willen we er voor zorgen dat nog meer mensen met een chronische aandoening aan het werk kunnen blijven. Hoe meer partners Fit for Work ondersteunen, hoe meer we kunnen doen. Doe daarom mee met Fit for Work! Voor meer informatie: www.fitforworknederland.nl
Fit For Work politiek ontbijt
Aanbieding Fit for Work Manifest aan de Vaste Kamercommissie voor Sociale Zaken & Werkgelegenheid
14
Dit boekje is tot stand gekomen mede dankzij: Centrum Werk Gezondheid Mezzo NPCF Parkinson Vereniging UWV Vereniging van Ouders van Couveusekinderen In het bijzonder ook dank aan de volgende personen voor hun bijdragen: Ronald Brands, Stichting Op Eigen Kracht aan het Werk (OEK) Marc Haarler, Werkgroep Parkinson & Werk, Parkinson Vereniging Jacqueline Janssen (klinisch arbeidsgeneeskundige) en Paul Verheij (ervaringsdeskundige), LEAFS – RadboudUMC Bibi Jira, onderzoeker Jeroen Bosch Ziekenhuis, “PANDA-moeders - Moeders van prematuren en werk” Frans Meulenberg, directeur NVDV Prof. dr. Mart van de Laar, Reumacentrum Twente José Willemse, Platform Patiëntenorganisaties Hepatitis
15
NL/COR/0516/0431
AbbVie is een jong en ambitieus biofarmaceutisch bedrijf. Het is onze missie om mensen met complexe aandoeningen te helpen met onze innovatieve geneesmiddelen en bijbehorende zorgoplossingen. Dat doen wij bij ziektegebieden zoals immunologie, neurologie, virologie en oncologie. Tegelijkertijd weten wij dat een behandeling alleen niet genoeg is. Daarom gaat ons werk verder. Nieuwsgierig? www.abbvie.nl AbbVie is trotse partner van Fit for Work www.fitforworknederland.nl AbbVie staat in de top van Best Workplaces van Great Place to Work
