“Men zegt …” is de titel van het dagboek van een kleermakersfamilie. Binnenkort verschijnt hier een integrale weergave van dit historische document. Het dagboek beslaat de periode van 11 september 1944 tot en met 21 juni 1945 en speelt in Haarlem. De familie Straathof woont en werkt op de Zijlweg en bestaat in deze periode uit tien personen. We lezen over het doen en laten van deze familie gedurende de beruchte Hongerwinter en zien hoe ook zij er op uit trekken om in Noord-Holland bij de boeren levensmiddelen te scoren. Een en ander wordt gedetailleerd beschreven. Het dagboek is met prachtige tekeningen geïllustreerd. Indien mogelijk zullen deze tekeningen in het blog worden opgenomen.
MEN ZEGT … Dagboek van 11 september 1944 tot … Bijgehouden door de “duikelaars” en overige mannelijke bewoners van Zijlweg 69, te Haarlem. VOL VERWACHTING KLOPT ONS HART.
Wie is wie? Korte biografie familie Straathof Het gezin Straathof bestaat uit vader(59), moeder(54) en twaalf kinderen. Piet(13) is de jongste. Er zijn twee tweelingen, Annie en Gerard(19) en Rie en Corrie(23). Rie is in 1943 in het klooster gegaan. Corrie werkt bij de firma Tollenaar. Gerard is bakker. Jaap(21) zit tussen de tweelingen in en studeert voor priester. Bart(30) is de oudste, hij woont en geeft les op Seminarie Hageveld, een middelbare school voor priesteropleiding. Rika(29) de oudste dochter is in 1944 met Jan Verhappen getrouwd. Het echtpaar woont zelfstandig, maar door de evacuatie worden ze gedwongen weer thuis te gaan wonen. Jeane(24) zit in Brabant, Henk(27) in Limburg. Jan(26) krijgt T.B.C. en wordt langdurig in het ziekenhuis opgenomen. Kees(28) is coupeur hij runt de dagelijkse gang van zaken in de firma Holt & Straathof. Vader Straathof treedt in 1909 op vierentwintig jarige leeftijd in dienst bij de firma Holt. In 1920 gaat Holt een vennootschap met Straathof aan en wordt de firma Holt & Straathof opgericht, “modern maatwerk in de betere kwaliteiten.” In 1932 trekt Holt zich uit de zaak terug en wordt Holt & Straathof een eenmanszaak. In 1934 wordt een nieuwe compagnon gevonden. In 1937 trekt deze zich weer uit de zaak terug. Dan wordt zoon Kees als coupeur in dienst genomen. In 1943 wordt Kees de nieuwe vennoot van vader Straathof. De tekenaar van de bijzonder mooie prenten is Karel Schrijen. Hij is in 1986 overleden. Zijn tekeningen worden met toestemming van de weduwe Schrijen in dit blog opgenomen.
Maandag 11 september 1944 De geallieerde legers rukken via België op naar de Hollandsche grens. Men zegt, dat ze Breda reeds in bezit hebben en over de Moerdijk oprukken naar Rotterdam. Grote verhuizingen van Duitsche legereenheden en tanks vanuit de duinen. Tevens grote vlucht van de “ware” Nederlanders, welke zich NSB-er noemen, zoals de Directeur-generaal van Winterhulp en Burgemeester S.L.A. Plekker. De Wagenweg en Heerenweg trekken veel aandacht omdat de geallieerden hier verwacht worden. Met ingang van vandaag moet men „s avonds om acht uur binnen zijn, anders wordt er geschoten Dinsdag 12 september De gehele dag drukte op de wegen van wegtrekkende WA-mannen en Duitsche wehrmacht. De Wagenweg is vol mensen met bloemen en fruit voor de bevrijdingslegers, welke via Rotterdam, Den Haag, Wassenaar, Leiden, Lisse en Hillegom naar Haarlem oprukken. ‟s Middags worden de mensen daar weggejaagd door Duitsche militairen met geweer in de aanslag. De geruchten dat de bevrijdingslegers al zoo ver gevorderd zijn, blijken vals te wezen. Vandaag hebben wij brieven van Henk en Jeanne ontvangen. Zij maken het beide goed. Jeanne schrijft zelfs dat zij al verschillende malen in de schuilkelder heeft gezeten en dat het schieten daar al zeer goed te horen is. Des avonds zijn verschillende personen, die na achten op straat waren, aangeschoten door leden van de wehrmacht en de landswacht. Woensdag 13 september Overal keert de rust weer, de geallieerden schijnen toch niet zoo snel op te rukken als wij verwachten. Op verschillende plaatsen in de stad worden fietsen gevorderd, dus is het raadzaam zich zoo weinig mogelijk op dit bij uitstek Hollands vervoermiddel op straat te vertoonen. Vanaf heden wordt het gas gerantsoeneerd, en krijgen wij dit slechts op speciaal vastgestelde uren geleverd; „s morgens van zeven uur tot half tien, van elf tot een en van vijf tot zeven uur in de namiddag. Dit is met het oog op het vele werk niet veel en dus gaan wij gedurende de gasloze tijd ons elektrisch ijzer gebruiken, totdat ook het electra wordt gerantsoeneerd of afgesloten, want ook dit staat ons waarschijnlijk te wachten. In Haarlem keert de Burgemeester niet terug; hij is en blijft weg. Donderdag 14 september Vandaag geen bijzonderheden
Vrijdag 15 september Men moet zuinig met water zijn. Vanaf vandaag rijden de stadstrams niet meer tusschen half tien en vier uur. Het wordt zodoende wel rustig in de straten der stad Zaterdag 16 september
Niet veel nieuwe gezichtspunten, alleen werden wij ‟s avonds gewaarschuwd dat er ‟s nachts wel eens razzia‟s gehouden kunnen worden, daarom gaan de mannelijke personen beneden dertig jaar buitenshuis slapen. Zondag 17 september De razzia‟s zij gelukkig uitgebleven, doch de toestand is nog niet geheel veilig, dus blijven de mannen ook vandaag binnenshuis Maandag 18 september Hevige activiteiten der R.A.F. Treinen worden beschoten. Het gas wordt wederom beperkt en wel van zeven tot acht uur, van half twaalf tot een uur en van vijf tot half zeven. Op deze manier wordt het werken, doch wat erger is, het koken voor ons koppel erg belemmerd. Wij eten echter nog steeds ons buikje rond. De aardappels zijn soms niet helemaal gaar, doch daar letten wij niet al te zeer op. Vele auto‟s en fietsen worden gevorderd, dus die vehikels maar zoveel mogelijk rustig thuislaten of opbergen. Dinsdag 19 september Heden een groote schietpartij op de Zijlweg. Het had veel weg van een wildwest film. Dit geschiedde vanavond om half acht. Al dit schieten heeft geen resultaat opgeleverd. Verschillende personen werden vandaag, verspreid over de stad, van de straat gelicht.
Woensdag 20, donderdag 21 en vrijdag 22 september Behoudens het vorderen van fietsen, alsmede zelfs kinderwagens, die de moffen zeker moeten gebruiken om hun jongste soldaten naar diverse fronten te sturen, zijn er op deze dagen geen bijzonderheden gebeurd. Zaterdag 23 september
Bij de banketbakkerijen wordt het gas afgesloten, het is dus afgelopen met de fijne taarten en koekjes. Dit is wel jammer, maar als wij niets meer behoeven te gaan missen, dan mogen wij nog niet klagen. Het is voor Gerard echter een strop, want nu kan hij bij zijn baas gaan schoonmaken in plaats van de boel eerst vuilmaken. Er worden nog steeds op groote schaal razzia‟s gehouden, dus daar het sein op onveilig staat, blijven de jonge mannen maar weer binnenshuis. Zondag 24 september Vandaag blijven wij weer thuis. Er zijn luchttroepen bij Nijmegen geland. Rond Arnhem en Eindhoven vinden bittere gevechten plaats. Maastricht wordt door de Duitschers ontruimd. Dit was in 1940 de eerste groote stad die den Duitschers in handen viel en thans, ruim vier jaar later is het ook de eerste plaats, die van onze “beschermers” bevrijd is. Maandag 25 september Wij moeten weer thuisblijven, daar de wegen nog niet vrij zijn van op slavenroof uit zijnde “Herren”. Vanaf vandaag staken de Nederlandsche Spoorwegen op aanraden van onze Regering in London, dus bestaat er geen gelegenheid meer om van dit vervoermiddel gebruik te maken. Gelukkig blijft de tram nog wel rijden, al is het ook maar gedurende enkele uren per dag. De forensen kunnen nu tenminste nog naar hun werkkring en weer naar huis. De moffen beginnen hier en daar te plunderen. Bij IJmuiden worden versterkingen aangevoerd. Haarlem-noord, een gedeelte van Bloemendaal, Santpoort, Velsen, IJmuiden en Beverwijk moeten evacueren, uitgezonderd het technisch personeel der gas- en waterleiding.
Rika en haar man Jan Verhappen vallen ook onder de “gelukkigen”. Zij moeten maar zien elders onderdak te vinden en zullen waarschijnlijk voorlopig wel bij ons komen wonen. Dinsdag 26 september Ter gelegenheid van zijn verjaardag mocht vader vanmorgen weer zijn maandelijkse plicht vervullen, namelijk nieuwe levensmiddelenkaarten ophalen.
Er was zoals gewoonlijk bij een verjaardag op de Zijlweg een geweldige aanloop van visite. Voor onze zussen en broer die er vanzelf niet bij konden wezen; Jeane in Brabant, Rie in het klooster en Henk in Limburg, memoreren wij even de personen die vandaag hun opwachting kwamen maken. Het waren oom Jan en tante Rie van de Jansweg en tante Joh Holt van de Julianalaan. De familie uit de Hagestraat had wegens drukte? Schijnbaar geen tijd. Zelfs Tante Cornelia had te druk. Van de Liede was er een briefkaart gekomen. Van Henk en Jeane geen post, doch dit kon wegens tijdsomstandigheden ook niet. Van Rie een brief, deze kwam echter een dag te laat, wat te wijten is aan de “snelle” postverbindingen. Hierdoor kwam de brief van Heeroom ook pas zaterdag aan. Als verjaardagscadeau krijgt vader, of liever gezegd Jan een oproep om in St. Jan De Deo te komen voor een keuring, daar hij aldaar naar een betrekking heeft gesolliciteerd.
Des avonds hebben wij een lekker dinertje gehad, ondanks de oorlog. Dankzij Bart was er konijn. Die Mutter van het Kraaijennest (Seminarie Hageveld) had het fijn voor ons klaar laten maken. En omdat er bij konijn appelmoes gegeten moet worden, was die er ook van appelen uit eigen tuin. Na het eten ging de huisbel. Vader die reeds klaar was ging naar beneden. Een van de grootste kletskousen onder de klanten van de firma was aan de deur en begon daar te kletsen en te vervelen over de vraag wanneer of het werk van hem gedaan kan worden. Na enkele momenten hoorden wij beneden in de vestibule gestommel en een schreeuw van die bewuste klant. Wij zijn toen hard naar beneden gehold, waar wij vader op de grond liggend aantroffen. Hij was gewoon in elkaar gezakt. Wij hebben hem toen naar de winkel gebracht, waar hij weer bij kennis kwam. De dokter werd gewaarschuwd en toen deze na verloop van een tien minuten kwam, was vader alweer geheel fit. Hij moest echter van de dokter maar direct naar bed gaan. De dokter had ook graag een “pilsje” van vanavond en morgenochtend, waarna vader dan zelf ook maar eens moest komen, dan zou de dokter hem wel eens goed onderzoeken. Toch was deze dag, mede doordat Gerard zijn bakkerstalent nog heeft getoond, een gezellige dag geweest. Woensdag 27 september
Moeder is bij den dokter geweest, ze kreeg wederom poeders voor de motor. Het is een secuur mannetje, die dokter Segaar en hij houdt moeder toch maar steeds weer goed op dreef. Vader is ook bij den dokter geweest. Deze kon echter niets abnormaals vinden, rede te meer waarom wij denken dat hij zich een beetje aangesteld heeft, om toch maar spoedig van de man af te zijn. Dit is door Kees dan ook, zij het in eenigszins andere bewoording, aan die klant medegedeeld. Sinds gisteren is het gasrantsoen weer gewijzigd en wel van half twaalf tot een uur en van vijf tot half zeven. Toch hebben wij ‟s morgens nog wel een kopje warme thee, men moet er alleen vroeg zijn bed voor uit. Donderdag 28 en vrijdag 29 september Deze dagen zijn rustig en er gebeurt niets bijzonders. Zaterdag 30 september Vader haalt noodkaarten. Deze worden geldig in geval van nood.
Terug naar de website
