Memo Aan: PCL Van: Heleen Louwerse Betreft: Bijeenkomst ‘Ondernemerschap’ dd. 28 november 2011 Datum: 6 december 2011 -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Tijdens de bijeenkomst zijn zes inleidingen gehouden door ondernemers en/of projectontwikkelaars. Hieronder worden de zes cases kort besproken met de formuleerde conclusies per casus door de voorzitter van de vergadering. Centraal staat het ontwikkelen en uitvoeren van initiatieven door marktpartijen/ondernemers op het terrein van de leefomgeving en de rol voor de overheid in dit proces ofwel het opnieuw vorm geven van de relatie tussen de overheid en het bedrijfsleven/ de ondernemers.
Regionale voedselproductie Eiland van Schalkwijk Inleiding door Ron van Oostrum , AM projectontwikkeling Situatie AM projectontwikkeling heeft grond in het gebied Eiland van Schalkwijk. Het gebied is gesitueerd aan de zuidoost kant van Utrecht. AM zoekt een goede invulling voor dit grondgebied. De gemeente Houten werkt in dit gebied aan een integrale gebiedsontwikkeling. In de Structuurvisie van de gemeente is geformuleerd dat landbouw de economische drager is in het gebied. Verder is van belang: de openheid landschap, Nieuwe Hollandse Waterlinie, duurzame energie, recreatie en wonen (ondersteunend aan de doelen) Nodig is een verbindende en integrale visie op het Eiland van Schalkwijk, die fungeert als kapstok voor ondernemersinitiatief. De kansen zijn dat agrariërs willen investeren en een toekomstperspectief zoeken. Er is een verbinding tussen agrariërs en ontwikkelaars. De ontwikkelaars zijn bereid grond om te zetten naar een groen functie, mits verantwoord (gecompenseerd). Het Eiland heeft potentieel grote marktkracht. Er is een trend met betrekking tot regionale voedselproductie en er zijn bewuste consumenten. GreenBee is een concept dat zorgt dat boeren en consumenten worden verbonden. Het concept levert voor een kleinschalige boeren uitzicht om voedsel te produceren en te leveren aan consumenten. Knelpunten zijn: 1. weerstand tegen onderdelen; 2.urgentie ontbreekt; 3. weinig middelen om ambities waar te maken; 4. stakeholders opereren los van elkaar; 5. agrariërs zitten klem 6. concept structuur visie van overheid is behoudend en zet geen visionaire beweging in gang. Oplossingen waarbij de overheid een rol kan spelen: Overheid durft samen met stakeholders een krachtige visie te ontwikkelen en de realisatie daarvan in gang te zetten. Overheid kan een bijdrage leveren door een stimulerende rol te vervullen Marktpartijen en ondernemers dragen zorg voor de realisatie en middelen.
Reactie gemeente Houten: De gemeente Houten heeft samen met de provincie een kader (voortkomend uit o.a. bestemmingsplan, structuurvisie), opgesteld. In het accounthoudersoverleg worden gezamenlijk de initiatieven van ondernemers getoetst/beoordeeld. Bij de beoordeling en toetsing van de initiatieven van ondernemers wordt gebruik gemaakt van ‘Het ambitie en beoordelingskader’ oorspronkelijk ontwikkeld door Telos. Het schema is opgebouwd uit de drie dimensies People, Planet en Profit. Aan ondernemers wordt gevraagd hun initiatief op deze drie dimensies in te vullen. Vervolgens kunnen de gemeente en de provincie het initiatief op basis van dit schema gaan beoordelen. Conclusie: 1. Inspirerende visie vanuit de overheid kan helpen
‘Transformatie van een landbouwpolder naar een landbouw/natuurgebied’ Inleiding door Jan de Goeij, eigenaar van de natuurboerderij ‘’Hoeve Stein” Situatie De natuurboerderij ‘Hoeve Stein’ te Reeuwijk is eigendom van maatschap De Goeij en gelegen in de polder Oukoop. De polder is een veenweidelandschap in het Groene Hart. Voor traditionele landbouw is er geen perspectief meer. De meeste boeren zijn weggetrokken en het gevolg was leegstaande boerderijen. De boer van de enig overgebleven boerderij heeft kansen gezien om veeteelt te combineren met natuurbeheer. Het is een levensvatbaar bedrijf met producten melk en natuur. Aandachtspunten: Begrip voor overheidsdoelstelling o Vertrouwen in de overheid o Meedenken over maatschappelijke doelstellingen (cultureel erfgoed, recreatie, koeien in de wei, natuur, leefbaarheid Compromissen durven sluiten o Faciliteren van het gebied o Gebiedsgericht aanpak vraagt meer dan alleen een ondernemende boer o Overheid zorgt voor voortgang, probleemoplossing en proces o Overheid moet betrokken zijn en blijven Regels aanpassen o Maatwerk voor natuuroplossing o Regels die meedenken met de oplossing (flexibiliteit) o Ruimte voor ondernemerschap o Samenwerking ipv wegsubsidieren Aandachtspunten voor de provincie: Maak ruimte in beleid, instrumenten, aanpak en middelen, niet in arrangementen Helder zijn van beide kanten over doelen, kaders Overeenstemming over de doelen en kaders Benoem doelen en geen maatregelen Zoek naar totaaloplossingen: van idee tot beheer Actief zijn en ondernemend binnen het beleid Reactie provincie Zuid-Holland Taak voor provincie: natuurbeheer ontwikkelen binnen de regelgeving Ben actief als overheid
Zorg voor keuzemogelijkheden Dilemma ‘maaibeleid’. Boeren willen vroeg gras maaien en natuurbeheer wil laat maaien. Dit zijn botsende belangen. Een standaardoplossing is dan niet bruikbaar. Er is per veld het aantal weidevogels geïnventariseerd. Op basis van deze gegevens zijn er per veld afspraken gemaakt over het maaien. Conclusie: 1. Helpen om op doelen te concentreren in plaats van op maatregelen 2. Monitoren, leren hoe het goed kan gaan, 3. Vertrouwen geven, dat gebeurt niet in een keer maar moet worden opgebouwd
‘ Markt als wondermiddel of als noordzaak?’ Inleiding door Peter Oussoren van Adviesbureau Tenman Situatie Fort Vechten is een van de grootste forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Hier komt het nieuwe museum/bezoekerscentrum, een nationaal project. Het initiatief komt van de provincie die marktpartijen bijeen heeft gebracht. De provincie investeert in de restauratie en nieuwbouw. Voor het onderhoud, beheer en de exploitatie is een marktpartij verantwoordelijk. De marktpartij is door een Europese aanbesteding geselecteerd. De exploitatie is voor dertig jaar. Voor deze periode zijn afspraken gemaakt met de marktpartij over het organiseren van activiteiten (horeca ed.). In dit project worden cultuur, natuur en recreatie gecombineerd. Marktbenadering: Acht jaar heeft de voorbereiding geduurd met vragen als: o Wat moet er komen? o Wie moet het betalen? Sinds twee jaar is er een marktpartij; gezamenlijk wordt nu aan de uitvoering gewerkt. Wat moet er worden gedaan? (Makkers staakt uw wild geraas) Beleid als uitgangspunt moet getransformeerd Gezamenlijk In een overeenkomst Waarin staat dat we de markt gaan uitnodigen/uitdagen Marktbenadering structureert Er is een verschil in denken over het binnenhalen van middelen. Vanuit de publieke sector is de gedachte dat meer middelen moeten worden gevraagd, om uiteindelijk voldoende middelen te ontvangen. Voor de markt werkt deze argumentatie niet. Bij overvragen van middelen, krijgt men niets. Bij de exploitatie moet men geen 400 randvoorwaarden voorschrijven, maar in gezamenlijkheid zoeken naar de ruimte en mogelijkheden en die samen invullen. Reactie provincie Utrecht Aanvulling; er lag een particulier initiatief voor dit project om een informatiecentrum op Fort Vechten te richten, voordat de overheid erbij is betrokken. Overheid is betrokken geraakt bij de fase van aanbesteding om een marktpartij te contracteren. Het opstellen van een PvE en ambitie om de aanbesteding goed te laten verlopen.
Rol van de overheid is intermediair ten opzichte van andere overheidspartijen (gemeenten, bestemmingsplannen) Rol van de overheid is interveniëren Fort Vechten is nationaal erfgoed. Er zijn contacten met het Rijksbureau voor nationaal erfgoed. Er moeten oplossingen worden bedacht voor de beperkingen die cultureel erfgoed met zich meebrengt. Conclusie: 1. Strategie moet zijn: geen subsidies klakkeloos beschikbaar stellen maar samen zoeken naar doelen om subsidies te optimaliseren 2. Nieuwe rol van de overheid in het managen van alle overheidsbemoeienissen met de marktpartijen.
‘De Randstedelijke netbeheerder in de transitie’ Inleiding door Jeroen de Swart , directeur Stedin Situatie Stedin is voortgekomen uit een aantal fusies. Stedin is een netbeheerder en heeft haar werkgebied vooral in de provincies Utrecht en Zuid-Holland. De taak is het veilig en continu transporteren van energie via onze netwerken (naar drie van de vier grote steden en de Rotterdamse haven). Het is de eerste netbeheerder dat het gebruik van groen gas in het aardgasnet mogelijk maakt. Het is een innovatief bedrijf dat samenwerkt met de provincie op het gebied van duurzame energie. Ontwikkelingen in duurzame elektriciteit door decentrale duurzame opwekking door zonnepanelen, windenergie, Micro-wkk.. Er ligt 399.000 kilometer electriciteits – en gaskabels in de grond. In toekomst is de stroomvoorziening niet meer eenzijdig waarbij Stedin energie opwekt en levert aan de burgers. Het wordt tweerichtingsverkeer want burgers gaan steeds meer zelf energie opwekken en deze energie terug leveren aan het net. Dit vraagt om technische oplossingen en ‘nieuwe ’regelgeving. Men houdt pilots om ervaring op te doen Testen van diverse technieken in hun onderlinge samenhang Samen met onze stakeholders bedrijfsleven en overheid Om uit te stralen en te laten zien dat het kan Doel In 2020 uitrol van efficiënte en duurzame energie Enkele duurzame projecten: smart grids, locale productie, zelflevering, groen gas, klantenparticipatie, windturbines. Er zijn initiatieven als Stedin duurzaam in Utrecht: samenwerkingsagenda provincie Utrecht, Utrecht Sustainable Institute. Verderzijn er in de provincie duurzame projecten: groen gas (Mijdrecht en Spakenburg), energiebewuste consument (Utrecht West Lombox, Leidsche Rijn) smart grids voor iedereen (Amersfoort). In Spakenburg staat op dit moment de grootste groengasproductie-installatie in Nederland. Deze installatie levert energie aan 4000 huishoudens. Stedin kan niet meer opereren zoals in het verleden is gedaan. Men moet nieuwe wegen inslaan. Ook voor de overheid geldt dat zij anders moet gaan optreden. Er komen steeds meer projecten (200) op het terrein van duurzame energie, waarbij maatwerk zal worden gevraagd per project ten aanzien van regelgeving (bestemmingsplannen, milieuvergunningen ect). Dit vraagt om organisatorische en technische innovatie.
Rol van de overheid zal moeten worden om partijen bij elkaar te brengen en te koppelen. Een dilemma voor Stedin is om de projecten te kiezen waarin Stedin gaat participeren en investeren. Kiezen voor projecten waaraan Stedin haar kennis kan vergroten. Reactie provincie Utrecht Bij de provincie is ruim een jaar geleden het idee ontstaan om een samenwerkingsagenda op te stellen met Stedin. Dit heeft geleid tot een aantal initiatieven groengas-project. Binnenkort wordt gekeken naar initiatieven voor 2012. Er wordt op Europees niveau een initiatief gestart om met marktpartijen een biogasrichtlijn op te stellen. Rol van de overheid om voor marktpartijen in het woud van overheden een regierol te nemen en een loketfunctie te vervullen. Conclusie: 1. Nieuwe rol van overheid is een regierol voor de marktpartijen
LomboXnet Inleiding door Robin Berg, initiatiefnemer van LomboXnet, Situatie LomboXnet is een bewonersinitiatief in de wijk Lombok in de plaats Utrecht. Er worden diverse activiteiten ontwikkeld. Er wordt stroom opgewekt via zonnepanelen die op een school, de Parkschool, in de wijk zijn geplaatst. De opgewekte stroom is bedoeld voor de wijk. De Parkschool is onderdeel van een smart grid, hetgeen inhoudt dat er een afstemming is tussen de opgewekte stroom van zonnepanelen en het gebruik van de stroom door de school en de wijk (internetcentrale van LomboXnet, elektrische auto’s). De Parkschool is de eerste school in Utrecht die duurzame stroom levert aan de omgeving. Naast dit project is een volledig geoutilleerd duurzaam kantoor gebouwd. Dit pand is te huren als kantoorruimte. Eerste initiatief van Parkschool is enthousiast ontvangen en nagedacht om dit bedrijfsmatiger te gaan aanpakken. Het is mogelijk om op scholen zonnepanelen te bevestigen. Volgend jaar zijn er tien scholen die duurzame energie willen opwekken via zonnepanelen. De vraag is nu wat doe je met de opgewekte stroom? Er is een pilot met Stedin, smart grid, gestart om een locale oplossing te zoeken voor opgewekte stroom. Hoe kan de opgewekte stroom in de wijk Lombok worden ‘ingezet’. Knelpunt is dat er geen vergoeding wordt betaald voor opgewekte stroom. Uitbreiding van zonnepanelen leidt tot grotere terugverdienproblemen. De rijksoverheid zou naar voorbeeld van omringende landen een regeling moeten opstellen om opgewekte stroom te vergoeden. Reactie gemeente Utrecht (schriftelijk) Initiatieven als LomboxNet worden toegejuicht Overheid moet ondernemers faciliteren in het ondernemen maar ook regels stellen ten gunste van ‘general good’ Rol overheid is enerzijds primair richten op de rol van het faciliteren en anderzijds gericht op regievoering en regel stellend als leidende rol Conclusie: 1. Een prachtig initiatief 2. Teleurstellend hoe de overheid dit initiatief faciliteert
‘Nieuwe toekomst terrein Steenfabriek IJsseloord Montfoort Inleiding door Peter Versloot van Stichting Hugo Kotestein Situatie Herontwikkeling van het terrein Steenfabriek IJsseloord. Het is een gebied bij Montfoort, gelegen in de uiterwaarde aan de Hollandse IJssel. Een ondernemer kocht een stuk grond om zijn bedrijf te kunnen uitbreiden. Op dit terrein stond een steenfabriek waarvan nu nog een steenovenschuur resteert. Deze schuur heeft de status van een gemeentelijk monument sinds 2009. Omwonenden hebben zich tegen de uitbreiding verzet want de bewoners willen een groen uitzicht behouden. Er volgen diverse rechtszaken en de verhoudingen raken verstoord. Met hulp van externe bemiddelaars zijn bewoners en belanghebbenden een plan gaan ontwikkelen. De insteek is geworden ‘groene bedrijventerrein’. Het opgestelde plan heeft een ruimtelijke, economische en een organisatorische component. Dit laatste onderdeel is nodig om het beheer te regelen. Op dit moment is de fase bereikt. Als alle betrokkenen (belangen- en bewonersgroep, gemeente, ondernemer) zich achter het definitieve plan stellen dan gaat dit plan naar de provincie ter goedkeuring. Reactie gemeente Montfoort De gemeente is blij met het proces Drie doelen worden gerealiseerd: o Betere kwaliteit voor de leefomgeving voor omwoners o Betere planologische kwaliteit o Ondernemer kan beperkt uitbreiden en efficiënter ondernemen Rollen voor overheid o Plan bedenken dat voor alle partijen aantrekkelijk is o Plan wordt ontworpen door omwonenden met een bescheiden budget Reactie provincie Utrecht Kritische kanttekening als ondernemer niet kan realiseren van doelen dan valt dat onder ondernemersrisico het initiatief is ondersteund door een modus te vinden om initiatieven te laten plaatsvinden door de ondernemer uit te dagen om initiatieven te nemen die verder reiken dan de eigen ondernemersdoelen. Conclusie: Ombuigen van de toetsende rol van de overheid in een uitdagende en stimulerende rol ten aanzien van ondernemers/ondernemerschap Beschikbaar stellen van een beetje procesgeld in plaats van subsidie
De bijeenkomst werd afgesloten door de voorzitter met een korte samenvatting van de conclusies: •
Inspirerende visie vanuit de overheid kan helpen.
•
Helpen om op doelen te concentreren in plaats van op maatregelen.
•
Monitoren, leren hoe het goed kan gaan, vertrouwen geven gebeurt niet in een keer maar moet worden opgebouwd.
•
Strategie moet zijn geen subsidies klakkeloos beschikbaar stellen maar samen zoeken naar doelen om subsidies te optimaliseren.
•
Nieuwe rol van de overheid in het managen van alle overheidsbemoeienissen met de marktpartijen.
•
Prachtig initiatief en teleurstellend hoe de overheid dit initiatief faciliteert.
•
Overheid moet toetsende rol ombuigen in uitdagende en stimulerende rol voor ondernemerschap en naar ondernemers toe.
•
Beschikbaar stellen van een beetje procesgeld in plaats van subsidie.
Naar aanleiding van de discussie zijn de volgende aandachtspunten en knelpunten naar voren gekomen om de initiatieven uit het bedrijfsleven/ondernemers uit te kunnen voeren: Regelgeving (bij een rode contour is bereidheid om te investeren vergroot). Initiatief vanuit de overheid door het faciliteren van de te realiseren doelen. Rechtsongelijkheid opheffen door meer ruimte te geven aan burgers/ondernemers. Vaststellen van creatieve ruimten om gemeenschappelijke aanpak te verkrijgen. Rol moet naar minder toezicht houden meer stimuleren. Nieuwe rol overheid is regierol voor marktpartijen. Ruimte voor flexibiliteit. Voorkomen dat er onduidelijkheid over regels is. De voorzitter zegt toe bovenstaande mee te nemen in de uit te brengen advies aan Gedeputeerde Staten en sluit daarmee de vergadering af.
