verslag Werkatelier Eiland van Schalkwijk 14 september 2009, Sint Michielschool, Schalkwijk

verslag

Werkatelier Eiland van Schalkwijk 14 september 2009, Sint Michielschool, Schalkwijk

Inleiding Het Eiland van Schalkwijk is een bijzonder gebied in het zuiden van de regio Utrecht, omringd door de rivier de Lek, het Lekkanaal en het Amsterdam-Rijnkanaal. Het Eiland valt met de dorpen Schalkwijk en Tull en ’t Waal binnen de gemeente Houten.

kan worden gemaakt, met de centrale vraag: wat wilt u voor de toekomst van het Eiland van Schalkwijk? In dit verslag zijn de uitkomsten in woord en beeld vastgelegd. Werkwijze Voor een scenario zijn bouwstenen nodig. Maandag 14 september 2009 werkten bewoners, maatschappelijke organisaties en marktpartijen samen aan de ruimtelijke opgave, door het overdenken, benoemen, verzamelen en bespreken van ideeën, plannen en projecten. Vier themagroepen bogen zich over de gewenste toekomstige ontwikkelingen. Een werkgroepvoorzitter (extern deskundige) begeleidde de groep als gespreksleider en als aanjager in het benoemen van kansen en mogelijkheden. De vraagstelling per thema, is geformuleerd en verbeeld in een inspiratieboekje, met de focus op mens, economie en milieu.

Het gebied kenmerkt zich door een fraai open landschap, waardevolle natuurgebieden, een sterke landbouw, een rijke cultuurhistorie – denk aan de forten van de Hollandse Waterlinie – lintbebouwing en is een aantrekkelijk gebied om te wonen, werken en recreëren. Om ervoor te zorgen dat ook toekomstige generaties blijven genieten van een aantrekkelijk, leefbaar en vitaal Eiland van Schalkwijk, investeert de gemeente Houten flink in de toekomst van het Eiland van Schalkwijk. Actief inzetten op behoud en ontwikkeling van deze bijzondere kwaliteiten is immers de beste en enige optie om duurzame ontwikkeling mogelijk te maken.

De functie van de scenario’s: De scenario’s zijn een hulpmiddel tot het vormen van ideeën, plannen en projecten en om deze in beeld te brengen. De scenario’s hebben ieder een element van duurzaamheid: mens (leefbaarheid), economie (recreatie, landbouw) en milieu (natuur&water, energie).

De uitwerking van de toekomstvisie is daarvoor een belangrijke eerste stap. Deze visie ontwikkelt de gemeente niet alleen. Bewoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers, andere overheden, projectontwikkelaars en andere belanghebbenden denken en werken mee aan de visie.

Doel Doel van het atelier is het samen werken en denken aan kansen en ideeën. De inspiratie is in het gebied zelf te vinden, rijk als het is aan historie, ruimte, erfgoed, dorpskernen en bedrijven en de bewoners. Het inspiratieboekje scherpt de vaagstelling aan en confronteert de deelnemers met de bestaande situatie, wat is gewenst, en stelt vragen over een mogelijk toekomstige situatie: Wat wilt u voor de toekomst?

In verschillende bijeenkomsten wordt met alle belanghebbenden gesproken over de uitgangssituatie (de verkenningsronde), de wensen voor de toekomst voor (de scenarioronde), de haalbaarheid en consequenties, en de concept-visie. Naar verwachting wordt deze in 2010 ter vaststelling aan de gemeenteraad van Houten voorgelegd. Een eerste verkenningsronde is afgesloten. Er is kennis gemaakt en is kennis gedeeld. Een volgende, tweede stap naar de scenarioronde INLEIDING 2

Sfeerimpressie van de avond Volop ideeën voor Eiland van Schalkwijk Zoektocht naar evenwicht tussen mens, milieu en economie Maandag 14 september is met een werkatelier een flinke slinger gegeven aan de ontwikkeling van de toekomstvisie voor het Eiland van Schalkwijk. Bewoners, agrariërs, maatschappelijke organisaties en marktpartijen schoven aan om ideeën, plannen en projecten voor het Eiland te verzamelen en te bespreken. De boodschap aan alle deelnemers was: ‘Denk in kansen. Oordelen en keuzes maken is voor later’. De gemeente Houten is in 2009 gestart met het maken van een toekomstvisie voor het Eiland van Schalkwijk. Houten wil zo een kader scheppen voor een duurzame ruimtelijke ontwikkeling met ruimte voor landschap, natuur, water, landbouw, recreatie, cultuurhistorie, wonen en werken. Het Eiland is een prachtig open en agrarisch gebied met bijzondere kwaliteiten. Maar dat blijft niet vanzelf zo. Actief sturen op behoud en ontwikkeling van die kwaliteiten is de beste en enige optie voor een duurzame ontwikkeling van het Eiland van Schalkwijk. De concrete uitwerking naar een toekomstvisie is daarbij een belangrijke stap. De deelnemers aan het werkatelier ontmoeten elkaar, waar anders, op het Eiland in een schoolgebouw in het idyllische Schalkwijk. Procesmanager van de toekomstvisie en de gebiedsontwikkeling bij de gemeente Houten, Martie Meijer, doet de aftrap. Zij geeft haar blijk van waardering voor het feit dat zoveel mensen de moeite hebben genomen om vanavond aan de slag te gaan met de inhoud van de visie. Het is een bont gezelschap van inhoudsdeskundigen, vertegenwoordigers van belangenorganisaties, projectontwikkelaars, bewoners, agrariërs en gemeente. Al direct maakt Meijer duidelijk dat

de gemeente tijdens deze avond vooral de deelnemers het woord wil geven: “de gemeente faciliteert de avond. Het podium is aan u”. “Vanavond gaat er gewerkt worden”, zo vertelt projectleider Peter Prins. Hij schetst in het kort wat er in de afgelopen maanden is gebeurd. “In april was de eerste Eilandontmoeting. Dat was de start van een uitgebreide verkenningstocht langs bewoners, maatschappelijke organisaties en marktpartijen. Iedereen werd uitgenodigd om hun visie op het gebied te presenteren“ . Vast staat dat er niet grootschalig gebouwd wordt. Verder liggen alle toekomstmogelijkheden zo goed als open, zo blijkt. “De gemeente staat altijd open voor initiatief en we zijn altijd bereid om een toelichting te geven”, aldus Prins. “Nu is het tijd voor de volgende stap in het proces; de scenarioronde. Hier worden de bouwstenen voor de visie verzameld. In dit werkatelier geeft iedereen aan welke ontwikkelingen men wenst voor de toekomst van het Eiland. Dit zal veel vragen en ideeën opleveren, die wij meenemen in de uitwerking”, aldus Prins. “Er zijn veel mogelijkheden, laat deze aan elkaar zien. Discussieer, wees nieuwsgierig en denk iets verder dan de eigen voordeur. We gaan nu geen oordelen vellen, dat doen we pas later in het proces.” Met die opdracht gaan de deelnemers van het werkatelier aan de slag. Dat doen zij onder leiding van experts op het gebied van ‘landbouw’, ‘wonen, werken & voorzieningen’, ‘recreatie, cultuurhistorie & verkeer’ of ‘natuur, water & energie’. Na een brainstorm worden ideeën, plannen en projecten ingedeeld naar invalshoek: mens, milieu of economie. Vervolgens worden deze geprioriteerd. De ideeën, plannen en projecten met de meeste voorkeursstemmen zijn input voor een discussie over de betekenis en gevolgen voor het gebied. En, niet onbelangrijk, ze moeten een plek krijgen op de kaart van het Eiland van Schalkwijk. Het werkatelier sluit af met een viertal

SFEERIMPRESSIE 3 VAN DE AVOND

presentaties van de bevindingen van de afzonderlijke groepen. De resultaten van het werkatelier worden vastgelegd in dit tekst- en beeldverslag. Deze gaan mee naar de volgende ronde. In deze uitwerkingsronde worden de toekomstscenario’s onder de loep genomen en gekeken naar de prioriteiten en de effecten van bepaalde keuzes. Misschien is er nog een extra ronde nodig om uiteindelijk tot een conceptvisie te komen. Kant en klare antwoorden zijn er deze avond niet gevonden. Dat hoeft ook niet. De opbrengst van het werkatelier is een schat aan ideeën, plannen en projecten waar de gemeente de komende tijd weer flink mee aan de slag kan. Er is duidelijk een nieuwe stap gezet in een duurzame ontwikkeling van de toekomst van het Eiland van Schalkwijk.

SFEERIMPRESSIE 4 VAN DE AVOND

landbouw De opgave: Landbouw is en blijft de belangrijkste beheerder van het landelijk gebied op het Eiland van Schalkwijk. De ontwikkeling van de agrarische sector wordt nu geblokkeerd door de grote grondpositie van de projectontwikkelaars. Waar en hoe kan de landbouw zich ontwikkelen en hoe kunnen we deze ontwikkelingen ondersteunen? Dat is de belangrijkste vraag voor de werkgroep landbouw.

Gespreksleider: Gerard Migchels senior projectleider, Businessunit Veehouderij Animal Sciences Group van Wageningen UR

van producent naar landschapsbeheerder?

nieuwe bedrijfstakken? LANDBOUW 5

boer als energieproducent?

De groep Landbouw heeft vooral gesproken over de overgang van verstedelijking naar landbouw. Een ander punt van aandacht vormt de verbinding tussen stad en platteland. Ook ‘wonen’ is ter sprake gekomen. In het kader van de structuurverbetering zijn namelijk woningen nodig in de dorpskern. Daarbij, zo concludeert groep Landbouw, zouden er misschien bedrijven verplaatst moeten worden. Hier zijn wel kosten aan verbonden. Indien nodig, vraagt deze groep zich af, is het wellicht een manier om die kosten te compenseren doormiddel van het plaatsen van windmolens.

Wat ook ter sprake is gekomen is het mogelijke gebruik van biogas, en de ontwikkeling hiervan. “De ondernemer is er immers al”. Het idee is om een aardgaspomp te plaatsen langs de A27. Het aantal van 2000 koeien is af te wegen tegen eenzelfde aantal auto’s. Een ander belangrijk punt is de ruimte die nodig is om te ondernemen. Als mogelijke oplossingen worden genoemd: Kan de boerderij misschien aan de grote weg? Kunnen de uiterwaarden eventueel terug naar de landbouw? De conclusie is dat extensivering van de landbouw uiteindelijk een keuze blijft die de ondernemer zelf maakt.

Zelfvoorzienend Eiland van Schalkwijk (10 stickers)

Milieu Extensiveren / Aandacht voor natuur- landschapsbeheer door agrariërs (17 stickers) Centraal in dit idee is het vinden van een manier om waarde toe te voegen aan het Eiland van Schalkwijk. De vraag is wel of extensivering daarvoor een geschikte methode is. Het Eiland van Schalkwijk is daarvoor eigenlijk een te goed landbouwgebied. Met daarbij de volgende aandachtspunten: • Is er ruime voor agrariërs om een keuze te maken? • Beperk de afhankelijkheid van subsidies. Subsidies zijn geen betrouwbare bron van inkomsten en ze zijn niet duurzaam. Zoek naar alternatieven door het generen van lokale bijdragen van bewoners of bijvoorbeeld uit de opbrengsten van duurzame energie (zon, wind, biogas). • Zonnepanelen van appartementenbewoners bij de boer op de stal, kleine (4m, is dat rendabel?) windmolens bij elke boerderij, biomassa benutten (mest, bermgras, snoeiafval, biogas leveren via transferium A27)

Schalkwijk als autarkisch gebied? Het is een moeilijk concept om alles te produceren en consumeren binnen een energieneutraal Eiland van Schalkwijk. Een voorbeeld: expert dhr. Migchels stelt dat één koe met zijn mest voldoende energie levert voor 20.000 autokilometers. Het is met wind en zonne- energie erbij eenvoudig om een energie neutraal eiland te realiseren. Er is een overschot aan potentiële energie. De vraag is dan, brengen we de consumenten naar de energie of brengen we de energie naar de consumenten?

Erf van de toekomst (1 sticker) Uitplaatsing van agrarische bedrijven uit het lint biedt ruimte om een kwaliteitsslag te maken op het nieuwe- en op het oude erf. Bij ontwikkeling van het nieuwe erf kan een landschapsarchitect worden betroken, niet via RO verplicht. Het oude erf kan hoogontwikkeld worden naar woningbouw. De schatting is dat woningbouw (ca 5 per locatie) ca 100.000 oplevert, en dat voor bedrijfsverplaatsing een externe bijdrage van 500.000 per bedrijf nodig is.

LANDBOUW 6

Recreatie, Educatie en Landbouw = functioneel en recreatief (17 stickers) Via verbreding kan de landbouw een bijdrage leveren aan bewustwording op het gebied van duurzaamheid. Extensivering van de landbouw dient niet alleen bewustwording en duurzaamheid maar ook de recreatie. Het betekent bijvoorbeeld minder dieren per ha of meer land aan een bedrijf toevoegen door de mogelijkheid de uiterwaarden ook weer (mede) te gebruiken voor de landbouw. De vraag is of dit via de markt of via regie van de overheid tot stand moet komen. Belangrijk is dat via de structuurvisie (RO) ruimte wordt geboden voor verbreding.

Meer ruimte voor fietsers uit Houten biedt ruimte voor verbreding van de landbouw op het Eiland van Schalkwijk (8 stickers)

Mens

Houten als fietsstad mist de verbinding met het Eiland. De brug kan net een brug te ver zijn, zeker als de fietser vanuit de stad Utrecht komt. Een belangrijk startpunt is dat de brug in het verlengde van het Elpad alsnog wordt gerealiseerd. Maar er is ook behoefte aan aanleg van extra fietspaden, aansluitend op wandelpaden en of kanoroutes en verbindingspunten met horeca of informatievoorzieningen. Het zijn aanknopingspunten voor verbrede landbouw.

Woningbouw op vrijkomende agrarische locaties (13 stickers) Door bedrijfsbeëindiging komen locaties vrij. Een eenvoudig kaartje laat zien dat er tientallen bedrijven in de lintbebouwing zitten. Met de kennis dat elke 10 jaar het aantal agrarische bedrijven halveert, ontstaat een beeld van het aantal locaties dat beschikbaar kan komen. Woningen kunnen de leefbaarheid ondersteunen. Goede ontwikkeling kan financieel bijdragen aan andere gewenste ontwikkelingen zoals bedrijfsverplaatsing. De schatting is dat woningbouw (ca 5 per locatie) ca €100.000 oplevert, en dat voor bedrijfsverplaatsing een externe bijdrage van €500.000 per bedrijf nodig is.

Eiland van Schalkwijk als achtertuin van de inwoners van Houten (6 stickers). De tijdgeest is rijp om de burgers, de gebruikers, de waarde te laten toekennen aan hun omgeving. Het Eiland van Schalkwijk kan als achtertuin dienen voor de inwoners van Houten en ook de stad Utrecht. De landbouw kan die achtertuin voor de stad beheren. Natuurlijk kost dat geld, maar beheer kost altijd geld. Wat mag het kosten als een boer een zorg- dan wel beheerfunctie overneemt. Het lijkt misschien duurder, maar hoeveel kost standaard zorg en beheer de samenleving? Wat is de winst als een agrariër dat doet?

LANDBOUW 7

windmolens zonnepanelen biomassa-centrales LANDBOUW 8

extra woningen op erven

extra bedrijven

meer leefbaarheid LANDBOUW 9

minder verkeer

Economie Structuurverbetering voor de landbouw via verplaatsing van bedrijven uit het lint (18 stickers) Agrariër en ontwikkelaar kunnen samenwerkingspartners zijn bij het verplaatsen van bedrijven. Er zijn mogelijkheden voor inplaatsing langs het AR-kanaal en langs het spoor. Uitplaatsing kan ook bijdragen aan de leefbaarheid in de dorpskern. Het gaat daarbij om de afname van overlast van geur en de verkeersstromen die een agrarisch bedrijf met zich meebrengt.

Ruimte om te ondernemen (15 stickers) Agrariërs moeten kunnen ondernemen vanuit de gedachte dat levensvatbare bedrijven zorgen voor economische activiteit en vitaliteit op het Eiland van Schalkwijk. Het is een voorwaarde dat ondernemers daarbij de ruimte krijgen om hun eigen ontwikkelingsrichting te kiezen, passend bij de persoonlijke voorkeur en competenties. Voorbeelden zijn recreatie, zorg, schaalvergroting, bioenergie et cetera. Het is wel belangrijk om er rekening mee te houden dat de ruimte voor de één de beperking van de ander kan zijn. Er is bijvoorbeeld de stankregelgeving. Zijn zorgboerderijen tot 30 plaatsen niet aan te merken als geurgevoelig? Dit leidt tot een pleidooi van zonering van diverse vormen van landbouw, bijvoorbeeld gekoppeld aan de infrastructuur. Kan de gemeente initiatieven, plannen en verandering van bedrijfsvorm ondersteunen met een proactieve houding? Dat kan bij een samenwerking tussen een accountmanager, een landschapsarchitect en agrariër. Zij werken dan samen een duurzame locatie voor de lange termijn uit.

Natuurontwikkeling op bestaande plekken (4 stickers) Leg het accent voor natuurontwikkeling op bestaande gebieden en onttrek niet meer grond aan de landbouw. Er is voldoende ruimte voor agrarisch natuurbeheer en natuur langs watergangen.

LANDBOUW 10

ruimte om te ondernemen verbreding zonering

LANDBOUW 11

wonen, werken, voorzieningen Organisatie: Theo van der Waals (Companen, werkgroepleider) Jutta Hinterleitner (Architectuurcentrum Makeblijde) Jeroen Zwart (gemeente Houten) Sanneke Lisman (gemeente Houten) Wieger Apperloo (atosborne) Marktpartijen: AM, HBC, Portaal, Mitros, BAM, Wind Vastgoed bv., Bontenbal Maatschappelijke organisaties: SWOH Bewoners: Dennis van der Waals (Tull en ’t Waal) Co Baas (Schalkwijk).

nieuwe woningen, hoe kunnen die er uit zien?

De opgave: Er is vanuit verschillende invalshoeken – lokaal, regionaal, voorzieningen- behoefte aan wonen op het Eiland van Schalkwijk. Wonen en voorzieningen zijn nauw met elkaar verbonden. Waar is de beste mix voor het Eiland van Schalkwijk? Waar is - met behoud of toevoeging van ruimtelijke kwaliteit - ruimte voor welke vormen van wonen en voorzieningen? Het gaat vooral om het hoe, waar en waarom, niet om de aantallen. Minder bekend is dat het Eiland van Schalkwijk meer dan 100 kleine bedrijven (buiten de agrarische sector) kent. Er zijn geen plannen voor grootschalige bedrijfsontwikkeling maar de vraag is wel hoe de bestaande bedrijven zich kunnen ontwikkelen.

hoe willen we voor ouderen en starters bouwen? WONEN, WERKEN 12 VOORZIENINGEN

Er zijn een aantal denkrichtingen. Wat voor type woningen is mogelijk en op welke schaal kan worden gebouwd? Wat zijn de stedenbouwkundige mogelijkheden? Gedacht kan worden aan rafelige randen, verspreid bouwen, clusteren of stapelen. Aan een bouwopgave is een andere opgave gekoppeld, namelijk die van energie neutraal bouwen, duurzame woningen. Het milieu is in te zetten als ondersteuning van het woonconcept. Samenvattend: De Werkgroep Wonen, Werken & Voorzieningen heeft gesproken over de randvoorwaarden en de potentiële locaties voor woningbouw. Geconcludeerd is dat het behoud van het groene en open landschap een uitgangspunt moet zijn bij elke (woningbouw)ontwikkeling. Woningbouw kan ook dienen als een kostendrager voor andere functies, zoals natuurontwikkeling of recreatie. Echter, de belangrijkste vraag is aan welke functies de grond zal vrijvallen na vaststelling van de structuurvisie: natuur, recreatie, landbouw? Het actief bestemmen is een eerste vereiste. Het bieden van ruimte voor de agrarische sector is zeer gewenst. Er is ook ruimte voor andere economieën. Bijvoorbeeld extensieve landbouw of werkgelegenheid gekoppeld aan recreatie of andere concepten die leidend zijn bij de gebiedsontwikkeling Eiland van Schalkwijk. Kansen liggen hier voor ontwikkelingen rond het thema duurzaamheid/energie. Hiermee kan het Eiland zich onderscheiden en profileren. Ook is het toepasbaar in woonconcepten, zo vinden bewoners en ontwikkelaars. Tot slot is er in de werkgroep aandacht voor de leefbaarheid van de kernen. De sociale structuur en het behoud van voorzieningen zijn belangrijk in de dorpen.

WONEN, WERKEN 13 VOORZIENINGEN

5 2 6

1

1 4

3


1 2 3 4 5 6

Toevoegen woningen aan bestaande kruisingen van wegen (de plek waar vanouds de nederzettingen ontstaan)? De ‘driehoek’ uitbreiden met een nieuwe schil?

De lintbebouwing als uitgangspunt gebruiken, doorkijken behouden. Nieuwe kernen, ‘gespreid geconcentreerd’ bouwen: zijn ‘nieuwe forten’ langs het spoor een optie? Boomgaarden als coulisse voor nieuwe woningen?

Woonboten als woonvorm voor starters?

Energieneutraal wonen kan ook energie opleveren (13 stickers)

Milieu Groen & open, landschap en lintbebouwing (18 stickers) De landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteiten (openheid versus dichtheid, de doorkijken, karakteristieke verkaveling en lintbebouwing) moeten worden behouden en leidend zijn bij elke ontwikkeling. Woningbouw moet kleinschalig zijn en worden gerealiseerd in de landelijke sfeer. Woningen kunnen worden gerealiseerd: • In en/of aan (dwars op) de bestaande linten (verdichting of wonen op vrijkomende agrarische bebouwing), ook aan de Achterdijk. Een te hoge bebouwingsdichtheid kan de doorkijken belemmeren. • De driehoek in Schalkwijk. Men ziet hier geen gevaar voor zichtlijnen en locatie is goed bereikbaar. • Het knooppunt Lagedijk/Lange Uitweg. Ontwikkelaars merken op dat het toevoegen van woningen aan de bestaande kern complexer/minder haalbaar dan het bouwen van woningen aan een bestaand knooppunt. Dit i.v.m. de infrastructuur, erfpacht, beroep en bezwaar van omwonenden.

Stip duurzaamheid, een energie neutraal eiland aan als kwaliteit op het Eiland van Schalkwijk. Dit is een onderscheidend vermogen, het eiland kan zich hiermee profileren. Kies bij ontwikkeling(en) voor een sterke integrale aanpak op mens, milieu en economie. Doelstellingen op het gebied van milieu/duurzaamheid kunnen een woonconcept ondersteunen (‘branding’ - dit is ook een denkrichting voor ontwikkelende partijen.)

Natuurontwikkeling als dragend element voor recreatie en wonen (7 stickers) De aanwezigheid van natuur is aantrekkelijk voor wonen en recreatie. Natuurontwikkeling versterkt dit potentieel. Ontwikkelingen dienen ook voor de ‘buren’ (buurgemeenten en regio) van waarde/ interessant te zijn. Alleen zo kan het eiland op de kaart worden gezet en gehouden. Geef het Eiland van Schalkwijk een unieke positie op het gebied van recreatie en wonen in regionaal perspectief. Denk aan combinaties van wonen op een aan te leggen recreatieplas of meer, of extensieve landbouw (met agrarisch natuurbeheer) in combinatie met extensief wonen.

Wonen in het groen in lage dichtheid, hoge kwaliteit, behoud landschappelijk karakter (0 stickers) De aanname is dat het open landschap zo min wordt mogelijk verstoord als er wordt gebouwd in de gesloten gebieden (boomgaardwonen) of in woningtypen die aansluiten bij de identiteit van het eiland, bv. wonen in ‘nieuwe boerderijen’/landelijke woningen. Laagbouw om het landschappelijke karakter te behouden.


Nieuwe kernen (10 stickers)

Mens

Op het Eiland van Schalkwijk spelen naast de lokale ook andere belangen. Er is een grote regionale woningbehoefte. Het Eiland kan in de grote vraag naar dorps en landelijk wonen voorzien, mits de landschappelijke kwaliteiten niet worden verstoord. Het behoud van het open en landschappelijke karakter kan ook worden bewerkstelligd door op een paar plaatsen verdicht te bouwen: in clusters, kastelen of ‘nieuwe forten’ langs het spoor.

Nieuwe linten (10 stickers) Behoud van de dorpsidentiteit en de sociale structuur is van belang voor de leefbaarheid van een dorp. Bij toevoeging van woningen is het verdichten of doortrekken van de bestaande linten een mogelijkheid om deze kwaliteiten te behouden (zie ook invalshoek milieu). Dit geldt ook voor het aanbrengen van nieuwe linten, bijvoorbeeld aan de dijk. Wel is vanuit de leefbaarheid bouwen voor de eigen woningbehoefte van belang. Dorps wonen staat voorop.

Een sterke kern met eigen voorzieningen kan worden opgebouwd. Of mits goed georganiseerd kan het aanwas zijn aan een bestaande kern. Het kan zo de leefbaarheid versterken of - vanwege de ligging buiten de bestaande kern - de deelname van de nieuwe bewoners aan het dorpsleven bemoeilijken. De ‘nieuwe kernen’ worden ook ingegeven door het haalbaarheidsdenken. De afbreukrisico’s die mogelijk verbonden zijn aan kleinschalige woningbouw worden hiermee (gedeeltelijk) ondervangen. Kleinschalige woningbouw draagt immers niet bij aan de bekostiging van andere functies als natuurontwikkeling, of recreatieve ontwikkeling. Ook moet rekening worden gehouden met het afzetpotentieel van nieuwe woningen. Grote villawoningen hebben een groot opbrengstpotentieel, maar in de huidige markt is er een onzekere afzet. Hoe zit dat in de toekomstige woningmarkt?

Voorzieningen (8 stickers) Het verenigingsleven en voorzieningen zijn de dragers van de sociale cohesie in een dorp. Deze cohesie is cruciaal voor de leefbaarheid van een dorp. Echter, het realiseren van woningen om zo draagvlak voor voorzieningen op peil te houden is ongewenst en volgens dorpsbewoners geen oplossing. WONEN, WERKEN 16 VOORZIENINGEN

Bouw voor starters (3 stickers)

Respecteer de cultuurhistorie (3 stickers)

Bouw voor starters, zo kunnen jongeren in de kernen blijven wonen, of terugkeren. Starters zorgen voor een differentiatie in de bevolkingssamenstelling. Dit betekent ook draagvlak voor voorzieningen als een basisschool (schoolgaande kinderen) en nieuwe dragers van het verenigingsleven e.d. Belangrijk zijn gefaseerd bouwen ten behoeve van organische groei en het realiseren van goedkope koopwoningen in/nabij de kernen. Ook zijn er bijzondere plaatsen en locaties voor huisvesting, bijvoorbeeld de steenfabriek in Vianen of in vrijkomende agrarische bebouwing.

Versterk het dorpse wonen, volg de verkaveling bij de bebouwing (geen woning dwars op de kavel), neem lintbebouwing als uitgangspunt, respecteer aanzichten en doorkijken en behoudt monumenten.

starterswoningen in de oude steenfabriek in Vianen?

Levensloopbestendig bouwen (0 stickers) Het bouwen van woningen voor ouderen achten de bewoners niet nodig. Wanneer ouderen verhuizen, is er sprake van een zorgbehoefte en maakt de woonplaats niet meer uit. Toch zou het realiseren van ouderenwoningen de doorstroming in de kernen kunnen beïnvloeden. Levensloopbestendige woningen kunnen uitkomst bieden. Deze kunnen voor verschillende/alle doelgroepen worden ingezet. Bij onvoldoende animo ouderen, zijn deze te verhuren aan jongeren.

Combinatie woningen-werken-voorzieningen (0 stickers) Combinaties tussen wonen, voorzieningen en werkgelegenheid kunnen worden gezocht. Realiseer bijvoorbeeld een wooneenheid voor geestelijk gehandicapten die werken in de Spar. Hiermee is meteen het voortbestaan van de supermarkt deels gewaarborgd. Ook kan multifunctioneel ruimtegebruik de kosten van voorzieningen (gebouwen, personeel etc.) drukken. De multifunctionele ruimte kan een hoeksteen zijn van een dorp.


Economie

Kostendragers voor ruimtelijke kwaliteitsverbeteringen – Rood voor groen (2 stickers)

Actieve bestemmingen + ruimte voor agrariërs (17 stickers) De belangrijkste vraag is wat er op de lange termijn met de 800 ha grond gebeurt die in handen is van ontwikkelaars. Komt - met de voorgestane planologische duidelijkheid - de grond straks vrij voor recreatie en natuur? Er gaan veel stemmen op om de grond terug te laten vallen aan de agrarische sector. Dit zal leiden tot een andere verkavelingstructuur op het eiland. Actief bestemmen is een eerste vereiste, hierbij moet ook worden gekeken naar kostendragers om de gewenste ontwikkelingen te realiseren.

Het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit vereist kostendragers, zowel voor realisatie als beheer. Het realiseren van woningen is een belangrijke kostendrager. Dit door middel van de Rood voor Groen constructies kunnen woningbouwopbrengsten worden ingezet voor

Voortbestaan kleinschalige bedrijvigheid (2 stickers) Het voortbestaan van (kleinschalige) bedrijvigheid is van belang. Bedrijven zijn immers de hoeksteen van de samenleving en zijn sponsoren van het verenigingsleven. Zij zorgen voor levendigheid in en vitaliteit van de kernen. De mix tussen wonen en werken dient te worden behouden en gestimuleerd, dit is karakteristiek voor een dorp. Daarnaast moeten de mogelijkheden voor uitbreiding worden gefaciliteerd. Een diversiteit aan locaties en flexibiliteit in vestigingsmogeljkheden voor bedrijven is gewenst.

Inspelen op nieuwe economieën (12 stickers) Voor een vitaal eiland moet worden ingespeeld op de nieuwe economieën. Deze nieuwe economieën hebben draagvlak nodig. Een draagvlak op een hoger schaalniveau dan lokaal. Er wordt allereerst gedacht aan werkgelegenheid in de landbouw. Wanneer men de landbouw voor anderen een waarde wilt geven (bovenlokaal), moeten de koeien naar buiten. Dit vergt een ander type landbouw: extensieve landbouw. Dit kan in combinatie met extensieve woningbouw. De werkgelegenheid rondom ‘concepten’ is een andere mogelijkheid. Het ‘concept’ dat leidend is bij de gebiedsontwikkeling Eiland van Schalkwijk is de drager voor alle activiteiten op het Eiland, ook voor het (creëren van) werkgelegenheid. Specifiek wordt de werkgelegenheid in de recreatieve sector genoemd.

Lage dynamiek – verdunning (1 sticker) Een afname van de werkgelegenheid op het eiland en voorzieningenpeil is niet gewenst.


recreatie, cultuurhistorie, verkeer, vervoer De opgave: Er is grote regionale en lokale behoefte aan recreatiemogelijkheden op het Eiland van schalkwijk. Met de restauratie van de Nieuwe Hollandse waterlinie zal het aantal recreanten op het Eiland van Schalkwijk hoe dan ook flink toenemen. Hoe kunnen we het Eiland van Schalkwijk aantrekkelijker maken voor recreatie en toerisme, mensen laten genieten van de rijke cultuurhistorie en het landschap? En hoe kunnen we de mix van recreatieverkeer en het overige verkeer zo goed mogelijk organiseren? Dat zijn de belangrijkste vragen voor de werkgroep recreatie, cultuurhistorie, verkeer en vervoer.

Gespreksleider: Bertus van der Tuuk senior adviseur Grontmij

het landschap als geschiedenisboek

recreatie- op welk schaalniveau?

RECREATIE, CULTUURHISTORIE 19 VERKEER, VERVOER

en welke ontsluiting?

De werkgroep heeft een aparte samenstelling, met één projectontwikkelaar en verder uitsluitend bewoners en ondernemers. De groep presenteert twee kaarten uit praktisch oogpunt van de overlap die zich snel voordoet. De groep heeft de factor recreatie als uitgangspunt genomen. Een aantal van de zogenoemde ‘topitems’, ofwel de ideeën die het best scoorden, zijn de fietspaden dwars door het landschap, verbindingen voor kleinschalige recreatie, onverharde routes met wandelpaden, transferia en biologische landbouw. Ingetekend op de kaarten ontstaat een helder beeld van de ingrepen in het landschap die praktisch uitvoerbaar zijn en de Toekomstvisie van het Eiland zichtbaar en tastbaar maken. Minder zichtbaar is de verblijfsrecreatie en de vorm ervan, die nog ingevuld kan worden. In algemene zin is het helder: toeristen zullen het mooi vinden op het Eiland. Gelukkig is er vooraf de vraag: Wat willen de bewoners met het gebied? Wat zien zij als de identiteit van het gebied? Willen we iets voor mensen van buitenaf, voor de regio of voor toeristen die misschien langer willen blijven dan een dag? Wat is goed voor mens, milieu en economie? Hoe raakt dat de bevolking en de voorzieningen? De werkgroep schat dat recreatie ingedeeld kan worden in verschillende gebruikers: bij 40- 45% van de mensen gaat het om beleving, een dag weg moet vooral uitbundig en gezellig zijn, de andere helft van de mensen gaat de deur uit voor rust, groen en ontspanning. Een deel kiest voor sport en avontuur, een laatste groep kiest voor de combinatie cultuur en rust. Tijd voor een inventarisatie: Wat willen de Eilandbewoners? De prioriteit ligt bij de ontwikkeling van fiets en wandelpaden. De actualiteit toont dat er een toenemende vraag naar zorg en zorgvakanties ontstaat. Er is een toenemende vraag naar eigen grond rond het huis, tuinieren is een trend. Daar past een gevoel bij, aansluitend op het karakter van de regio: een ‘Slow Region’.

Verkeer en vervoer is een punt van voortdurende aandacht: Hoe bereikbaar willen we zijn? Autobereikbaarheid of alleen betaald? Hoever ga je in het faciliteren van parkeerplaatsen? Hoe ver ga je in het faciliteren van verkeer met borden en informatiepanelen, het aanleggen van kleine paden? Uitbreiding paden Het Werk aan de Korte Uitweg kan uitgebreid met wandel en fietspaden, voorzieningen voor onderweg. Geef aandacht aan uitbreiding van de fietspaden, het Elpad bijvoorbeeld. Plaats diverse transferia op strategische locaties met fietsverhuur. Verblijfsrecreatie Voeg recreatie appartementen aan de omgeving toe. Er is veel gebruik vanuit de regio: ook van over het water uit Culemborg. Horeca in forten en boerderijen. Wonen Landgoedwonen langs het spoor? Verplaats de boerderijen uit het gebied naar het water, ARK. Wonen is en blijft onderdeel van het gebied, ook starters moeten een plaats krijgen. Vekeersknippen op de Lekdijk om motoren en auto’s te weren; bestemmingsverkeer moet mogelijk blijven. Leefbaarheid van de kleine kernen Leg veel voorzieningen aan voor de omgeving. Dat kan gaan om het herwaarderen en upgraden van bestaande recreatieterreinen en medegebruik. Het maken van ommetjes, het vormgeven van ontmoetingsplekken, en het upgraden van bestaande recreatieve terreinen verhoogt ook de leefbaarheid binnen de dorpen. Ondernemen Wat is de rol van de projectontwikkelaars in het gebied? Hoe kan men ervaring opdoen met ondernemer zijn? Welke initiatieven worden gehonoreerd, waar liggen barrières van vergunningen? ‘’Ik probeer al jaren ijs te verkopen vanuit mijn vriezer maar het mag niet’’ Tot slot: Behoud de relatie van de mens en de omgeving, hou de samenhang in het oog.


Kleinschalige voorzieningen (4 stickers)

Milieu

Kleinschalige recreatiemogelijkheden, “extensieve recreatie”, gericht op buiten zijn, wandelen, fietsen zijn het uitgangspunt. Het Eiland vormt een groene long voor de omgeving waar regionaal dagtoerisme centraal staat. Natuur, struinnatuur met de boer als landschapsbeheerder is het uitgangspunt. En mochten er zomerhuisjes verschijnen, dan wel met zonnepanelen.

Fiets en voetganger (11 stickers) Het is nodig om het aantal netwerken van voet- en fietspaden uit te breiden met aansluiting op bestaande fietspaden en bruggen. Uitbreiding van bruggen is een aanrader zoals een Elpadbrug over het ARK (duur!) en het Schoneveldse pad. Bij het uitbreiden van de netwerken is het belangrijk om parallel aandacht te besteden aan gemotoriseerd verkeer.

Zonering (3 stickers) Creëer één plek met een hoog voorzieningenniveau ten behoeve van de zonering. Breng een balans aan in voorzieningen voor mensen van buiten en eilanders.

Duurzame bereikbaarheid (auto/OV) (9 stickers) Het gebied zou zo onaantrekkelijk mogelijk gemaakt moeten worden voor auto’s en motoren. Dat maakt transferia aan de rand van het gebied met fietsverhuur noodzakelijk. Als andere maatregelen worden genoemd de langzaam verkeersverbindingen over het ARK en de Lek, en een pontje tussen de forten. Daarnaast het knippen in de doorgaande bewegingen van auto’s en motoren zoals een knip op de Lekdijk. Wat kan de functie van de Kanaaldijk-zuid zijn voor de recreatief toeristische ontsluiting? Misschien is het mogelijk om de trein in de weekeinde te laten stoppen in Schalkwijk? Dat betekent wel de aanleg van een extra station, hetgeen onhaalbaar lijkt. Goede alternatieven om bezoekers over te halen met het OV te reizen, zijn voorzieningen als P&R op station Culemborg, Houten en Nieuwegein en het aanbieden van arrangementen als fietsverhuur en elektrische fietsen.

Landbouw (7 stickers) Het Eiland leent zich goed voor zogenoemd Slow Food. Het sluit aan op de actualiteit met vraag vanuit de horeca en consument naar streekproducten. Biologische landbouw en veeteelt met streekproducten zijn producten die passen bij het Eiland.

Mens Rustpunten en pleisterplaatsen (18 stickers) Het Wapen van Schalkwijk kan dienen als ontvangst en informatiepunt, functie van recreatief transferium en poort naar het gebied. Het gaat daarbij om horeca, en het functioneren als verkooppunt van streekproducten. Het gebied vraagt om de aanleg van voorzieningen voor rustige recreatie met veel rustpunten. Het kan gaan om bankjes en ander straatmeubilair langs routes en op rustpunten. Voorts is aanleg nodig van ruiterpaden, onverharde wandelpaden, een fietspad naar de spoordijk, het aanleggen van kanoverbindingen. Ook hier geldt dat beheer en onderhoud vooraf vastgelegd moeten worden.


Autobegrenzende maatregelen (5 stickers) Verkeer/zonering (10 stickers) Denk aan snelheidsbeperkende maatregelen op dijken en linten naast ontmoediging van het gebruik van de auto. Daarnaast is het wel belangrijk toeristische recreatie toe te staan, daar netwerken voor te ontwikkelen.

Cultuurhistorie (4 stickers) Besteed voldoende aandacht aan het aanwezige erfgoed, en de cultuur, zoals de forten en de dijkhuizen. Organiseer educatieve cultuurtochten langs het erfgoed en laat de rijke geschiedenis in het gebied herleven.

Economie

Promotie (4 stickers)

Recreatieve activiteiten (14 stickers) Het gaat onder dit punt om voorzieningen én activiteiten. Met alle voorzieningen ontstaat een gebied waar je doorheen gaat en even stopt. Door activiteiten komen en blijven mensen. De ambities moeten goed worden afgestemd met de schaal waarvoor je kiest. Van verblijfsrecreatie is nauwelijks nog sprake. Bij ontwikkeling moet ruimte zijn voor ondernemerschap, de planologische regeling en zonering ten opzichte van andere functies. Er is ook het zakelijke toerisme, waar arrangementen met Utrecht en Houten op ontwikkeld kunnen worden.

Promotie is een absolute voorwaarde om mensen te trekken. Er zijn verschillende manieren. Meedoen aan promotie Kromme Rijngebied/ Nationaal Landschap / Nieuwe Hollandse Waterlinie etc. Ontwikkel economisch haalbare projecten rond de forten. Doe een peiling in het omringende gebied, Nieuwegein, Utrecht, Culemborg, zodat inzicht ontstaat wat de behoeften zijn. En tot slot: de bewoners zijn de beste ambassadeurs van het gebied.

Landbouw: levenskrachtige veeteeltbedrijven bevorderen (7 stickers) Bij het gebied horen streekproducten, streekvoedsel. De verkoop vertelt tevens het verhaal van productie en verwerking. Het weten waar het product vandaan komt. Het gebied kan een speciale groep aantrekken: de genieters.


verschillende vormen van vervoer transferia boomgaard woningen RECREATIE, CULTUURHISTORIE 23 VERKEER, VERVOER


water, natuur, energie Gespreksleider: Joost Valk, architect, Founding Partner Vital Places

De opgave: Er liggen geen grote verplichte opgaven qua water, natuur en energie op het Eiland van Schalkwijk. Er zij wel veel kwaliteiten, mogelijkheden en kansen. Water en natuur zijn zeer beeldbepalend voor het Eiland van Schalkwijk. Kan er ook nog energie worden toegevoegd aan het eiland? Dit is een van de uitdagingen van de werkgroep.

meer water in combinatie met woningen? natuur als nergieleverancier? natuur voor de mensen? WATER, NATUUR 25 ENERGIE

De groep, ‘natuur, water & energie’, heeft de plannen op zes verschillende kaarten opgetekend. De groep heeft heel genuanceerd gedacht waardoor het niet kwam tot grootse, wilde plannen. De groep ging automatisch uit van de waarde van de natuur. Zo is er onder meer gekeken naar manieren waarop die waarde versterkt zou kunnen worden. De identiteit van het gebied werd centraal gesteld. De gedachten gaan sterk uit naar verbeterde infrastructuur, met betere fietspaden en transferia op de juiste plaatsen om de verkeersstromen beter te geleiden en tot staan te brengen. De mens beleeft de tocht met een veerpont als waardevol; het water is aanwezig, benut die waarden. Water, wind en polderpeilen, is dat geen goede kans voor zogenoemde fluisterboten? Voor het stimuleren van de economie met inzet van energie zijn nog weinig keuzen gemaakt, behalve dan voor het toepassen van waterkracht. Voor het milieu zijn er de vitale gronden, de kenmerkende linten kunnen versterkt worden als proeftuin van biologische landbouw. Om te beginnen zijn er door de deelnemers een aantal gedachten geponeerd die mogelijk van belang kunnen zijn in het gebied: • Lineaire groenstructuren leveren een effectieve luchtfiltering • Cradle2Cradle gaat uit van non toxische materialen • Papier kan uit gras geproduceerd worden • Boeren kunnen hun vak opnieuw uitvinden Milieu is naar verschillende richtingen op te vatten en uit te werken. De gedachten kunnen uiteen lopen van natuurbeheer naar technologie. Het is helder dat daar ruimte voor is in de werkgroep. De focus voor de mens ligt vooral op het vervoer, het faciliteren van fietsers, het inzetten en re-activeren van bestaande waterwegen. Natuurlijk, het gebied heeft al vele mogelijkheden maar ze zijn ook beperkt door de weg ‘’langs het lint heen, en over de dijk terug’’. Het gebied bevat vele schatten met het moeras, de lange waterzichtlijnen, en de geschiedenis van het waterlint. Aan het welzijn van de mens wordt tegemoetgekomen door extra aanleg, en onderhoud, op weg naar een veilig, ademend en schoon Eiland. De verschillende thema’s raken elkaar, hetgeen zichtbaar wordt bij het benoemen en rubriceren. Weerkerende thema’s zijn water en vervoer maar ook wonen aan het water duikt op als nieuw fenomeen.

Milieu Schone landbouw als drager voor schoon water, schone lucht en natuur (14 stickers) De werkgroep stelde dat door aan te sturen op een schone vitale landbouw ook aspecten als schone lucht, schoon (oppervlakte)water en natuur(beheer) onlosmakelijk mee zullen veranderen, omdat het voorwaarden zijn. Een schone biologische landbouw vraagt wel dat de bestaande agrariërs min of meer hun vak opnieuw zouden moeten uitvinden. In het vervolg is dit thema wel uitgewerkt door het eiland te verdelen in “grutto”-gebieden, met het accent op de natuurwaarden en gebieden met insteek “voedselproductie en biobrandstoffen”, de meer intensieve agrarische gronden. Vanuit een innovatie dat je uit gras in de toekomst (en eigenlijk nu al) zowel eiwitten voor de voedselketen als vezelmateriaal voor papierproductie zou kunnen winnen betekent dat je heel anders tegen een weiland zou kunnen kijken.

Landschapswonen en –werken in de linten (13 stickers) Het kenmerkende landschap van het eiland verdient het om in stand gehouden te worden. De implicatie daarvan is dat je nieuwe ontwikkelingen zo veel mogelijk langs/in de bestaande linten moet laten plaats vinden. In of langs de dijken bouwen zou daarbij ook tot de linten worden gerekend.

Hagen (2 stickers) Groene hagen in het landschap als windvangers

WATER, NATUUR 26 ENERGIE

Mens Het Eiland optimaliseren voor de fiets (10 stickers)

Het eiland als kerngebied voor weidevogels (5 stickers) Het eiland is in de huidige vorm een belangrijk leefgebied voor weidevogels als de grutto. Een natuurontwikkeling op het eiland moet deze functie accentueren.

Gesloten waterrijk natuurgebied in de Polder Blokhoven (4 stickers) De Polder Blokhoven is het laagste deel van de polder en leent zich het beste voor de ontwikkeling van natte natuur.

Natuurvriendelijke oevers langs het AmsterdamRijnkanaal (3 stickers) Om vanuit de gedachte van de ecologische hoofdstructuur (EHS) groene verbindingen te maken zijn natuurvriendelijke oevers langs het ARK gewenst/noodzakelijk. Deze oevers dragen bij aan de groene beleving. Afgeleid kan ook gedacht worden aan de aan te planten bomen t.z.t. te gebruiken voor biomassa t.b.v. elektriciteitsproductie.

Het open karakter van het eiland leent zich heel goed voor recreatief fietsen. Daarbij is vanuit de discussiegroep de suggestie gedaan om meer te kijken naar ‘de verticale fietspaden’ (rijrichting noord-zuid). Door een aantal tactische doorkruisingen van het gebied ontstaan er meer variatiemogelijkheden. Ook zouden er nieuwe verbindingen met de rest van Houten moeten komen (bijv. ten hoogte van de Veerwagenweg). Goede kwaliteit van de paden is daarbij een voorwaarde.

Het Eiland autovrij (voor buitenstaanders) (9 stickers) Een stil Eiland, dat niet verstoord wordt door het geluid en de stank van auto’s en motoren versterkt de beleving van het Eiland als natuur- en recreatiegebied. Dit betekent wel dat er voorzieningen langs de randen van het Eiland moeten komen om de ‘mensen van buiten’ de gelegenheid te geven om milieuvriendelijker het eiland te laten verkennen: transferia, fietsroutes, vaarverbindingen.

Het eiland Groen (5 stickers) Het Eiland biedt kansen als bolwerk van rust, ruimte en groen. De metafoor van “groene lever” is gebruikt. Zowel letterlijk als figuurlijk kan het eiland een zuiverende werking hebben. Letterlijk door met lineaire groenstructuren gebruik te maken van de filterende werking van bomen en planten. Figuurlijk door de ontspannende, zuiverende werking van recreëren in de natuur. Zowel de waterinfrastructuur op het eiland als het water rondom het eiland bieden volop kansen voor recreatie (kanoroutes, vissen, zwemmen) maar ook voor alternatief vervoer over water (fluisterboten). Dit is een thema waarop het eiland zich kan en mag profileren.


linten en grutto’s


Economie Waterkracht (10 stickers)

Het Eiland als energie-eiland

De ligging naast de rivier en het bestaan van (beperkte) hoogteverschillen maakte dat de groep zich de vraag stelde of we hier niet meer gebruik van zouden kunnen maken. Waterkracht zou een alternatief kunnen zijn voor de veel prominenter zichtbare windenergie.

Wonen – langs het water of tussen de bomen (6 stickers) Als er gebouwd moet gaan worden op het eiland dan zijn er volgens de werkgroep 3 zoekrichtingen: • langs het water van met name het ARK • in boomgaarden in of achter de huidige bebouwingslinten • intensiveren van de bestaande bebouwingslinten De ARK-oever vanwege de ligging en daarmee de economische potentie. Door woningen te positioneren tussen fruitbomen blijft het groene karakter behouden en worden woningen (deels) aan het zicht onttrokken. Het lintenlandschap is een belangrijk kenmerk van het gebied. Door eventuele nieuwbouw binnen de bestaande linten te realiseren, kan de uitstraling van het Eiland ongewijzigd blijven.

(6 stickers voor windenergie, 6 stickers voor zonne-energie, rest niet gewaardeerd) Naast waterkracht biedt het eiland meer opties voor duurzame energieopwekking. Allereerst de kansen voor (grootschalige) windenergie winning. Hierbij liggen de meeste kansen langs bestaande infrastructuur, w.o. het Amsterdam Rijn kanaal. Deze turbines zijn economisch rendabel, maar hebben wel een grote impact op het open landschap. Er is echter ook de wens van kleinschaliger windenergie (bijv. aan de achterzijde van agrarische bedrijven), maar niet in de EHS-natuurgebieden. De economische haalbaarheid zal minder zijn. Het accentueren van het Eiland als energie-eiland zou ook kunnen door uiteindelijk alle agrarische gebouwen te voorzien van zonnepanelen (PV). Het open karakter van het eiland garandeert een ongestoorde instraling. Het agrarisch gebied kan met de verbouw van biomassa of met de beschikbare mest een belangrijke energiebron kunnen zijn door bijvoorbeeld vergisting of verbranding. Een andere genoemde optie is of er geen gebruik kan worden gemaakt van de warmte (of de warmteverschillen) in het ARK.





reflectie Een enorme opkomst. Het werken in een school bepaalt ook de werkhouding, een meester voor de klas en de groep die aandachtig luistert naar de vragen. Een sfeer van werklust, de schouders eronder, met elkaar aan de slag. Een gevoel van competitie, wie maakt de beste plannen? Welk idee wordt gehonoreerd met stickers? Prille ideeën, vaak hetzelfde als de buurman/vrouw uit de groep. Overlappende ideeën met andere groepen. Toch in een bepaald spoor blijven hangen. Niet te wild, eerst maar eens kijken wat er van komt. Dicht bij jezelf blijven. Wat is de identiteit van het dorp en het gebied?

Duidelijke denkrichtingen voor een duurzaam gebruik van het Eiland. Biologisch, waterkracht, biogas. Bedrijven verplaatsen. Beperkte woningbouw toelaten. Kan woningbouw anders? Ja het kan anders. Veel kan anders.

De stickers op de post-its geven niet altijd een helder beeld. Er zijn overlappingen. Wat is de betekenis van de keuze?

De avond werd met een tevreden gevoel afgesloten. Dat was voelbaar en tastbaar in de hoeveelheid materiaal. Er is naar elkaar geluisterd, is weinig beoordeeld. De resultaten wachten op uitwerking en verdieping.

Praktisch uitvoerbare plannen. Fietspaden die bij uitvoering als onderdeel van de toekomstvisie snel zichtbaar kunnen worden. Wennen aan de kleine veranderingen in het gebied. Duidelijke behoeften aan beter en geleid vervoer. Duidelijke keuzes voor een speciale gebruikersgroep die de komst van een andere gebruikersgroep op een natuurlijke wijze uitsluit. Haast vanzelfsprekend.

Wat zijn de mogelijkheden van vernieuwde of verbrede bedrijfsvoering? Waar zijn voorbeelden te zoeken? Waar kun je je oriënteren? Wie kan het blikveld helpen verruimen? Waar liggen extra mogelijkheden binnen het gebied?

REFLECTIE 33

REFLECTIE 34

REFLECTIE 35

verslag Werkatelier Eiland van Schalkwijk 14 september 2009, Sint Michielschool, Schalkwijk

Recommend Documents