Meer halen uit de biologische kringloop

BELGIE-BELGIQUE P.B. P.P. ANTWERPEN X P409458 BG/9535

KringloopZINe

Meer halen uit de biologische kringloopVlaamse Compostorganisatie vzw Driemaandelijks tijdschrift voor de actieve kringloopkracht: nr 4 • oktober - november - december 2013 Beste, Het afgelopen trimester worstelden we met heel wat vragen. Hoe verlopen de update sessies? Wat na de samenwerkingsovereenkomst? Hoe wordt de vernieuwing ontvangen door de compostmeesters van het eerste uur? Bij sommigen voelden we wat verzet. En dat is volkomen begrijpelijk. “Die van Vlaco” willen helemaal niet je naam afpakken. We hebben immers zelf jaren fier de titel compostmeester gedragen. Ook wij vergissen ons nog regelmatig van terminologie. Maar we geven alle vrijwilligers nu een overkoepelende naam die in de lijn ligt van het nieuwe materialenbeleid dat duurzame kringlopen vooropstelt. Iedereen die weet waar de essentie om draait in de biologische kringloop en mensen hiervoor mobiliseert, mag zich een Kringloopkracht noemen. Omgekeerd is een Kringloopkracht die zonder voorkennis de introductieavond volgt en een actie rond voedselverlies helpt opzetten nog geen meester in het composteren, dat zou afbreuk doen aan jullie jarenlange kennis- en ervaringsopbouw. Maar binnen die actie is de nieuwe kracht minstens zo waardevol. We hebben een manier gezocht om met iedereen persoonlijk een gesprek aan te gaan over de vernieuwing. De meeste compostmeesterwerkingen hebben de gewoonte om jaarlijks samen te komen tijdens de bijscholingsmomenten. Dat leek ons dan ook het ideale middel om iedereen mee over de inhoud aan het woord te laten. Er was ook een bijkomende vraag naar meer vrijwilligers voor de werkingen. Door de updatesessies over de biologische kringloop te organiseren, trachtten we twee vliegen in één klap te slaan: iedereen, zowel nieuwen als anciens inlichten over het nieuwe beleid en samen discussiëren over de inhoud. Zo konden de nieuwe deelnemers ontdekken dat al heel wat mensen een vat vol kennis zijn over de thema’s binnen de biologische kringloop en konden de compostmeesters al een eerste contact leggen met nieuwe mensen. Als ik de cijfers bekijk, hebben we in ieder geval veel meer volk bereikt dan de afgelopen jaren. Waar we in het verleden slechts een 50-tal nieuwe compostmeesters jaarlijks verwelkomden, staat de teller, na het plaatsvinden van een derde van de updatesessies, op 150 nieuwen. In dit nummer vind je alvast wat tips om de nieuwen bij je werking te betrekken. Nog meer in deze editie over testresultaten van compostvaten en het lang verwachte Kringloopfe(e)stival en kringloopweekend. Veel leesplezier Elfriede Anthonissen Kristof Van Stichelen Gerrit Van Dale Team Thuiskringlopen

In dit nummer: Kringloopquotes . . . . . . . . . . . . . . . .

2

Actief Creatief Tuindagen Beervelde . . . . . . . . . . . . . . . . . Startavond coachen . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kringloopfe(e)stival . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kringloopweekend . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Werk samen met landelijke gilden . . . . . .

3 3 4 5 5

Grond, grondiger, gegrond De biologische kringloop zei u? . . . . . . . . 6 Hoe moet het verder met de kringloopwerking? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 WCS-Blackwall-compostvat . . . . . . . . . . . . 8 Biodiversiteit in de tuincompost . . . . . . . 9 Comeos tuinonderzoek . . . . . . . . . . . . . . 10 Stopzetting procedure milieuconvenant 11 E-portemonne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Veel gestelde vragen . . . . . . . . . . 12

Afgiftekantoor: ANTWERPEN X - Afzenderadres: Vlaco vzw, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen

Kringloopquotes

terughoudend met uitspraken “Wees over het verhogen van de

biodiversiteit. Er is een belangrijk verschil tussen het verhogen van de natuurbeleving en het verhogen van de natuurwaarde, de biodiversiteit. De eerste is eenvoudig, de tweede is dat niet. Bioloog Jeroen Soontiëns, tuinenlandschap|22|2013

”

Hans Bruyninckx van het Europees Milieu Agentschap, sprak in het Europees parlement: tegen 2020 de broeikasgassenuitstoot met 20 % terug te “Om dringen, zal er een belangrijke omwenteling moeten komen.

We zullen onze economie op een heel andere leest moeten schoeien. We kunnen dit samenvatten in drie kernthema’s: • We zullen moeten evolueren naar een koolstofarme samenleving. • We zullen superefficient met natuurlijke hulpbronnen moeten omgaan. Nu creëren we nog te veel afval en niet efficient. • We zullen biodiversiteit op een zodanige manier moeten aanwenden dat we een veerkrachtig ecosysteem creëren om de klimaatverandering die er nu al is, beter aan te kunnen … Binnen het Europees budget zullen we een verdrievoudiging krijgen in de komende jaren van de middelen die zullen gaan naar klimaatmaatregelen en naar eco-innovatie. Radio 1

”

2

KringloopZINe nr 4 • oktober - november - december 2013

Actief Creatief TUINDAGEN BEERVELDE

STARTAVOND COACHEN

Vlaamse Compostorganisatie vzw

Op dinsdag 29 oktober hielden we onze tweede Kringloopcoachesavond bij www.dekeyserendekok.be. We startten met een zeer geslaagde en verrassende koken-met-restjes-workshop.

“ In Beervelde waren we aan de 50ste editie van de Tuindagen toe. Ook nu waren de compostmeesters - ondertussen kringloopkrachten geworden - met de compostmobiel aanwezig. Dit tuinevenement dat 2 keer per jaar wordt georganiseerd, blijft de grootste in Vlaanderen en ook daarbuiten. Het thema was goud en op één van de vergaderingen in het voorjaar werd de vraag op tafel geworpen hoe we best zouden inspelen op dit thema. Ivo Pauwels en het boek ‘101 compostvragen’ in gedachten kwamen we tot ‘het zwarte goud’ en zo hebben de compostmeesters van IDM en in het bijzonder Valère en Cecile ingespeeld op dit thema.

Kokkin Klara verwelkomde ons met een hapje bakbanaan en toastjes met pesto van radijsjesloof.

Groenten verwerken in puree, pakjes of driehoekjes maakten de gerechten veel aantrekkelijk dan een hoop overschotjes op je bord.

Voor de zoetebekken:

Chocoladecake met rode bieten 2 225 g zelfrijzende bloem 2 30 g cacao 2 1 theelepel bakpoeder 2 110 g rietsuiker 2 90 g pure chocolade 2 90 g roomboter 2 110 g rauwe rode bieten (geschild gewicht) 2 2 eieren, losgeklopt

De damesjury kon de inrichting en de gouden accenten smaken en de stand kreeg dan ook een bronzen medaille. Het is niet altijd evident een accent te geven en in te gaan op het thema. In de lente 2014 staat de Grote Oorlog centraal. Het is dan 100 jaar geleden dat WOI begon en misschien borrelen er weer gouden ideeën op om de stand een bijzondere invalshoek te geven? “ Jean Marie De Baene Kringloopkracht IDM

Smelt de chocolade en de boter in een pan of in de micro golfoven en laat het mengsel minstens 5’ afkoelen. Zeef meel, cacao en bakpoeder in een kom en roer er de suiker door. Rasp de rode bietjes fijn. Klop de eieren door het chocolademengsel en roer de geraspte bieten en het meelmengsel erdoor. Doe het beslag in een cakevorm (springvorm 20 cm) met ingevet boterpapier op de bodem. Bak in een voorverwarmde oven 200 °C tot een metalen spies die u in het midden van de cake steekt er droog uitkomt.


3

Actief Creatief KOM NAAR HET KRINGLOOPFE(E)STIVAL

Op 11 mei 2014 viert heel het land Moederdag. Behalve in Antwerpen, daar vieren ze het

Kringloopfe(e)stival Vlaco vzw verwelkomt alle kringloopkrachten, compostmeesters, kringloopcoaches, -teams en hun familie en vrienden

Tijdens dit 1ste Kringloopfe(e)stival leggen we de focus op het thema tuin en voedsel. Hoe kunnen we de biologische kringloop in de tuin in de praktijk brengen? En wat te doen als je geen tuin hebt? Hoe vertaalt kringloopdenken zich via onze manier van omgaan met voedsel? Als compostmeester, kringloopkracht of –coach zal het fe(e) stival je inspireren, motiveren en je een heleboel nieuwe achtergrondinformatie geven voor de activiteiten van je team. Meer info vind je op www.kringloopfeestival.be. Vanaf 1 april staat hier het gedetailleerde programma en kan je ook voorinschrijven voor diverse workshops en lezingen. Je kan ons leuk vinden op www.facebook.com/kringloopfeestival. In het vroege voorjaar ontvang je van ons en je intercommunale nog meer uitgebreide info. Noteer alvast zondag 11 mei in je agenda en nodig je collega’s, vrienden en familieleden (en de moeders) uit om mee naar het Kringloopfe(e)stival af te zakken. De toegang is gratis.

op zondag 11 mei tussen 10 en 18 uur

in en rond de Parkloods van Park Spoor Noord te Antwerpen voor het 1ste Vlaamse Kringloopfe(e)stival. Dit fe(e)stival vervangt de tweejaarlijkse Compostmeester happening. Het staat open voor iedereen die begaan is met de biologische materialenkringloop. Het fe(e)stival laat je alle aspecten van het kringlopen ontdekken op een plezante manier. Er zijn workshops, lezingen en demonstraties voor wie kringloopt of dat van plan is. Op de marktplaats kan je kennismaken met organisaties en bedrijven die aan de slag zijn met de biologische kringloop en met duurzaamheid. De biologische kringloop stimuleert een duurzaam gebruik van de natuurlijke grondstoffen. Kringlopen is het nieuwe werkwoord voor iedereen die duurzamer in het leven wil staan. Vlaco wil hiermee niet alleen mensen met een tuin aanspreken, maar iedere burger die op een meer bewuste manier wil consumeren.

Een oud en afgeleefd spoorwegterrein werd omgevormd tot een hedendaags, duurzaam en uitgestrekt stedelijk landschapspark met het accent op groen, licht, ruimte, ontspanning, cultuur en sport.

4


Actief Creatief Vlaamse Compostorganisatie vzw

Hoe je dit aanpakt, kan je lezen in de ideeënbundel op onze website. http://www.vlaco.be/kringloop-tuinieren/evenementenkringlooptuinieren/kringloopweekend

WERK SAMEN MET LANDELIJKE GILDEN Op zaterdag 28 en zondag 29 juni organiseert Landelijke Gilden hun Open Tuinenweekend. Ook dit jaar lieten een aantal tuineigenaars weten dat ze graag kringloopkrachten in hun tuin ontvangen om meer uitleg over de verschillende technieken van de biologische kringloop te verschaffen. Dit jaar werkt Landelijke Gilden rond het thema ‘kindvriendelijke elementen in de tuin’. We denken daarbij niet alleen aan klimtorens maar alles wat kinderen kan stimuleren om meer plezier in de tuin te beleven: kriebelbeestjes, kriebelwaaier, allerlei knutselwerkjes met tuinresten … Vraag naar de tuinlijst bij je gemeentelijke coördinator en geef je inspiratie de vrije loop.

Slecht weer zal ons niet afschrikken want het park biedt voldoende mogelijkheden om binnenactiviteiten uit te werken.

DOE MEE MET HET KRINGLOOPWEEKEND Het lang verwachte kringloopweekend komt er aan. Na raadpleging van onze leden, legden we de datum vast op zaterdag 7 en zondag 8 juni. Dat weekend zetten we de activiteiten van de kringloopkrachten in de verf.

Dit logo wordt het herkenningsteken voor alle lokale activiteiten rond thema’s van de biologische kringloop. Je kan het downloaden via de login op www.vlaco.be. Dat neemt niet weg dat je op andere momenten in het jaar ook activiteiten kan organiseren. Als je je kar kan hangen aan bestaande evenementen in je buurt die volk trekken is dat mooi meegenomen. Denk maar aan het moestuinweekend, dag van het park, (eco)-opentuindagen, ambachtenmarkten, dag van het eetbare landschap … Het kringloopfe(e)stival 2014 kan je inspireren voor toekomstige activiteiten , maar met de voorbereidingen voor dit kringloopweekend start je best vroeger op het jaar. Welke thema’s wil je in de kijker zetten? Wie betrek je bij de organisatie? Wie werkt wat uit?


5

Grond, grondiger, gegrond DE BIOLOGISCHE KRINGLOOP ZEI U? Dit najaar vonden bijna honderd updatesessies “De biologische kringloop zei u?” plaats. Zoals aangekondigd was deze sessie de start van de omvorming tot kringloopwerking. We doopten ongeveer de helft van de compostmeesters om tot kringloopkracht. Een derde van de deelnemers was voorheen nooit compostmeester of volgde nog geen cursus. Nieuwe mensen aantrekken om samen met de compostmeesters de kringloopwerkingen te trekken en kringloopacties op te zetten, was immers één van de doelstellingen. Dat we zoveel nieuwelingen bereikten danken we aan: • Artikels in de intercommunale afvalkranten • Aankondiging op (inter)gemeentelijke websites • Aanspreken van de bevriende verenigingen Hier en daar hoorden we van compostmeesters dat er weinig nieuws verteld werd op een updatesessie. In zekere zin klopt dat ook. De verandering van thuiscomposteren over kringlooptuinieren naar de biologische kringloop is geleidelijk aan gekomen over verschillende jaren. De kringloopkrachten die recent een opleiding tot compostmeester volgden, ontdekten nu een nieuw thema

6

voedselverlies maar de andere thema’s waren vertrouwd. Ook kringloopkrachten die compostmeester van het eerste uur waren en trouw aan alle bijscholingen deelnamen, merkten inhoudelijk weinig nieuws. Zij zetten immers al acties op het getouw rond snoeihout, gras, kippen ... Waar zit dan de vernieuwing? De vernieuwing zit hem in de omkadering. Het Vlaams beleid is geen afvalbeleid meer, maar werd in 2012 omgevormd tot een materialenbeleid waarbij duurzame kringlopen voorop staan. Vlaco’s kerntaak blijft nog altijd het Vlaams beleid rond organisch-biologisch afval uitvoeren. Je rol van adviesverlening bij het ‘afval verwerken’ (bv. door thuis te composteren) is vervangen door adviesverlening bij het ‘omgaan met materialen’ (door de biologische kringloop in de verf te zetten of door een kringloop-leefwijze te promoten). De kruisbestuiving tijdens de brainstorm tussen compostmeesters van het eerste uur en de nieuwe geïnteresseerden gaf een meerwaarde aan de updatesessies die je niet kan halen uit een tijdschrift of tekst.


Grond, grondiger, gegrond HOE MOET HET VERDER MET DE KRINGLOOPWERKING? In de meeste intercommunales zijn de updatesessies achter de rug. In sommige kringloopwerkingen is er nu een veel grotere variatie aan vrijwilligers dan voorheen: • Een deel van de compostmeesters volgde geen updatesessie ‘De biologische kringloop, zei u?’ • Een deel van de compostmeesters volgde wel een updatesessie over de biologische kringloop. • De updatesessie lokte ook een aantal nieuwe mensen.

Wat als je nog geen updatesessie volgde? Compostmeesters die (nog) geen updatesessie gevolgd hebben, zijn en blijven waardevolle en vooral ervaren vrijwilligers in de kringloopwerking. We willen je wel aansporen om mee te stappen in het verhaal van de biologische materialenkringloop. Je kan nog altijd een updatesessie volgen, de komende jaren. Ook in de toekomst kunnen de intercommunales immers updatesessies vastleggen. Vlaco blijft sessies over de biologische kringloop aanbieden, we verwachten wel dat de vraag kleiner zal zijn dan dit najaar. Maar bedoeling is uiteraard om – jaar na jaar – nieuwe kringloopkrachten te blijven werven en vormen. Dankzij de aanwezigheidslijsten van de updatesessies hebben we een goed zicht op het aantal kersverse kringloopkrachten en de omgevormde compostmeester-kringloopkrachten. We voegen alle nieuwe kringloopkrachten toe aan ons adressenbestand en bezorgen alle gemeenten een overzicht van de compostmeesters en kringloopkrachten in hun gemeente. Geef ons een seintje als je nog geen gegevens ontving. Ben je compostmeester maar heb je geen updatesessie kunnen volgen? Wil je graag actief blijven als compostmeester / kringloopkracht en je lokale kringloopwerking mee ondersteunen en uitbouwen? Dan is het belangrijk om het nieuwe Vlaamse beleid goed in de vingers te hebben. Mail ons ([email protected]) of bel ons (015/451.370) met je vragen..

Hoe krijg en houd je de kersverse kringloopkrachten betrokken bij je werking?


Nodig hen uit op een vergadering in het begin van het jaar. Bedoeling is om een kringloopwerking, met compostmeesters, oude en nieuwe kringloopkrachten, op gang te brengen. Iedereen kan elkaar leren kennen, er kan uitwisseling zijn over de verschillende interesses van alle vrijwilligers. Een nieuweling die nog niet genoeg vertrouwd is met de thema’s, de werking, de ‘ancien’ kringloopkrachten, kan overdonderd zijn als je tijdens de vergadering overgaat tot de orde van de dag en afgelopen acties bespreekt en er in vliegt om toekomstige acties op poten te zetten. Laat in je uitnodiging voelen dat zijn/haar inbreng gewenst is tijdens de vergadering; dat zijn aanwezigheid bepalend is voor de inhoud van de vergadering. Zo voorkom je dat de nieuwen hun kat sturen en tevreden zijn met een vergaderingsverslag dat ze achteraf kunnen doornemen. Waarom geen Nieuwjaarsdrink in januari om elkaar te leren kennen? Heb je meerdere nieuwelingen, denk er dan over na om de routine te doorbreken. Die vaste avond per maand waarop je al jaren samenkomt, is misschien niet haalbaar voor de nieuwen. Mail tijdig een doodle door, zodat je een datum kan prikken die voor iedereen past. Bij de laatste reeks updatesessies konden de deelnemers opgeven voor welke thema’s ze zich willen inzetten. Ga hier verder op in tijdens de vergadering en laat hen vertellen over hun beweegredenen. Misschien ontdek je wel hoeveel ervaring ze hebben. Of waar ze nog meer informatie over wensen. Het kan volstaan om aan de ervaren compostmeesters te vragen om een korte toelichting te geven over een onderwerp of een praktijkmoment op poten te zetten om ervaring op te doen en om hen meer vertrouwen te geven in de materie. Of neem hen mee als je de boer op gaat. Bespreek rond welke thema’s je iets wil doen het komende jaar. Heeft je werking nood aan extra lesmomenten rond een bepaald thema? Informeer dan bij je Intercommunale of ze een Vlacolesgever ter beschikking kunnen stellen.


7

Grond, grondiger, gegrond In de nieuwe kringloopwerkingen hoeven de leden niet allemaal dezelfde uitgebreide basiskennis te hebben – in tegenstelling tot de vroegere compostmeesterwerkingen. Het is voldoende dat je elkaars (of je eigen) sterke punten ontdekt en die een plaats geeft in je kringloopwerking. Dat kunnen sterke punten zijn op vlak van kennis van één van de kringloopthema’s, maar evenzeer enthousiasme, creativiteit, organisatietalent, werkkracht … zijn heel zinvolle sterke punten. Het is best mogelijk dat je voor bepaalde acties kleinere werkgroepjes opricht die tussentijds samenkomen om iets uit te werken en dit achteraf in volledige groep verder besproken wordt. Hoe pak je nu concreet een actie aan in zo’n gevarieerde kringloop werking? Geen betere manier om een thema onder de knie te krijgen dan de koe bij de horens te vatten en net rond dat thema iets op poten te zetten. Het thema voedselverlies is voor alle kringloopwerkingen nieuw en leent zich heel goed om als één groep kringloopkrachten – compostmeesters samen met de nieuwe vrijwilligers - naar buiten te komen met een actie. Je kan teren op de aandacht die Vlaanderen op dit thema vestigt. In april vindt in Brussel het groot evenement ‘Feed the 5000’ plaats. Over gans Europa worden acties op poten gezet om mensen aan te zetten om minder eten weg te gooien en stil te staan bij de mensen die – ook bij ons – zich nog geen dagelijkse portie vis of vlees kunnen veroorloven. Het kabinet van Minister lieten moedigt aan om zoveel mogelijk lokale acties op poten te zetten en vooral samen te werken met verschillende verenigingen en diensten. Voedselverlies gaat iedereen aan, zowel milieu, armoedebestrijding als lokale economie hebben hier mee te maken.

DE VOOR- EN NADELEN VAN EEN WCSBLACKWALL-COMPOSTVAT

De voorbije zes maanden hebben we bij Comité Jean Pain, in opdracht van Vlaco, het WCS-Blackwall-compostvat (kortweg: W-vat) extra onder de loep genomen. De nieuwe tuinman, een novice in het composteren, kreeg de opdracht het W-vat op te starten en te verzorgen. Uiteraard deed hij alles volgens de regels van de kunst en bracht hij regelmatig verslag uit van zijn ervaringen. Hij installeerde het vat op 7 stenen - ter ondersteuning van de bodem en om de luchtcirculatie te bevorderen - en startte op met halfverteerde compost uit een ander compostvat. Gemiddeld om de twee dagen voegde hij een halve emmer keukenresten aan het vat toe. Na elke toevoeging beluchtte hij het vat en na beluchting voegde hij een laag tuinresten, meestal droge bladeren toe. Zo kwamen alle nodige handelingen aan bod: de zuurstofcirculatie bevorderen, keukenresten inwerken om fruitvliegjes te voorkomen en de verhouding groen/bruin materiaal op peil houden.

Is onze tuinman een natuurtalent? Is dit type compostvat bijzonder goed? Of kan je een composteringsproces gewoonweg niet tegen houden? Zeker is dat het goed gaat. Op het verloop van de compostering in het W-vat valt niets aan te merken. Niet alleen tijdens de (mooie en warme) zomermaanden, maar ook tijdens de frissere herfstdagen noteren we temperaturen boven de 30 °C. Een belangrijk aandachtpunt is dat door de bouw van het vat veel condensatievocht aanwezig is. Voor het goede verloop van de compostering moet je altijd voldoende bruin materiaal toevoegen om het overtollige vocht op te nemen. Er wordt ook bij iedere gift belucht!

Neem een geperforeerde bodem (diameter 80 à 90 cm), een kunststof mantel en een deksel met ventilatie. Voeg die elementen samen tot een container met inhoud van ongeveer 700 liter. Maak de vorm licht conisch (naar boven toe versmallend) en … voilà, je hebt een compostvat! Het plan lijkt simpel genoeg. Toch is er nog heel wat heen en weer gepraat over “goede” en “slechte” compostvaten op de markt. Waar zit dan het verschil?

8


Grond, grondiger, gegrond De constructie van het W-vat heeft toch enkele zwakke plekken. Van zodra de inhoud van het vat toeneemt rijzen er problemen om het luik onderaan gesloten te houden. De druk van binnen uit wordt steeds groter en eenmaal het luik opent, is het niet mogelijk het terug te sluiten. Vooral de constructie van het deksel is het grootste minpunt van het W-vat. Doordat verluchtingsopeningen bovenaan het compostvat of in het deksel ontbreken, kan condensatievocht niet ontsnappen en wordt de luchtcirculatie gehinderd. Enkel bij het openen van het deksel is deze circulatie optimaal wat voor problemen kan zorgen bij langere afwezigheid (vakantie ...). Het deksel zit stevig om de rand van het vat geklemd wat vaak uitmondt in een gevecht waarbij beide handen nodig zijn om enerzijds het vat te immobiliseren en anderzijds het deksel los te wrikken. Vooral met een karig gevuld vat is het opletten dat je niet het hele vat optilt of uit elkaar rukt. De overvloed aan condensatievocht in de dekselrand bezorgt je hierbij dan een frisse douche. Dit is een zeer vervelend, zelfs zeer storend, gegeven. Anderzijds zal dit deksel niet gauw door de wind weggeblazen worden. De conclusie van deze proef: het W-vat doet wat het moet doen: materiaal samenhouden en de snelle compostering bevorderen maar de constructie van het vat maakt dit voor de gebruiker tot een vaak onaangename ervaring. Comité Jean Pain


Ruwe pissebed

Kleipissebed

Gewone fruitvlieg

Muscidae sp.

Celspin

Kogelspin

Hangmatspin

Nachtwolfspin

Lumbricidae

Potworm

Humusmier

Collembola sp.

Roodstipje

Harpocera thoracica

Noot: bij het beheer van het W-vat werd gebruik gemaakt van een stevige, metalen beluchtingsstok en niet van de fragiele beluchtingsstok die standaard bij een W-vat wordt mee geleverd.

BIODIVERSITEIT IN DE THUISCOMPOST – DEEL 2 ‘Composteren is een natuurlijk proces waarbij onder gecontroleerde omstandigheden micro-organismen en kleine ongewervelde organismen keuken‐ en tuinresten (in aanwezigheid van zuurstof en vocht) omzetten in een humusrijk product, compost genaamd.’ Op die manier staat het in onze brochures en folders. De ongewer velde organismen waar we het dan meestal over hebben zijn: mijt, pissebed, compostworm, springstaart, miljoenpoot en duizend poot. Maar in de KringloopZINe van half juni 2013 schreven we al dat er in een hoop composterend materiaal uiteraard nog veel andere diersoorten zitten. Heel wat soorten gebruiken het composterend materiaal immers voor de ei‐afzet, als vluchtoord, als overwinteringsplaats, als voedselgebied … In juni 2013 gaven we aan dat naast de standaard-soorten alvast nog 20 andere soorten aanwezig waren in het composterend materiaal; soorten met welluidende namen als Paars drieoogje, Berijpte pissebed, Gewone Oprolpissebed, de Tuinbladkruiper, Segrijnslak, Stinkende kortschildkever, Schorsglanskever … Met de hulp van de ViezeBeestjesWerkGroep van de Jeugdbond voor Natuur en Milieu (JNM), én met backup van enkele UG-biologen en –doctorandi, konden er nog eens 22 andere diersoorten (levend én actief in de stalen van ’t Compostjen) Coleoptera


9

Grond, grondiger, gegrond worden gedetermineerd. Het gaat om volgende soorten: • 2 soorten pissebedden (Isopoda): de Ruwe pissebed (Porcellio scaber; een veel voorkomende grijze soort) en Kleipissebed (Trachelipus rathkii; een minder voorkomende grijsbruine soort) • 2 soorten kortschildkever (Staphylinidae): het gaat zeker over andere soorten dan de 2 soorten van vorige keer, maar om welke soorten het exact gaat, kon niet worden vastgesteld. • 5 soorten tweevleugeligen (Diptera): de gewone Fruitvlieg (Drosophila melanogaster) is er daar één van, en ook de gewone vliegen (Muscidae sp.). De 3 andere Diptera-soorten konden niet tot op soort worden gedetermineerd. • 4 soorten spinnen (Aranaea): de Celspin (Dysdera sp.; een roodbruine spin), de Nachtwolfspin (Trochosa sp.; één van de vele wolfspinnen in ons land; een soort die haar prooi besluipt en geen web maakt), de Kogelspin (Clubiona sp.; een soort met een opvallend groot achterlijf) en de Hangmatspin (Linyphiidae sp.; typisch is hun horizontaal hangende web, waar ze onder aanhangen) • 2 soorten regenwormen (Lumbricidae): uiteraard domineert de Compostworm in het composterend materiaal, maar ook een tweetal soorten gewone Regenworm vonden we zeer sporadisch in het composterend materiaal. Tot op soortniveau konden ze echter niet worden gedetermineerd. • 1 soort potworm (Enchytraeidae): de exacte soort kon niet worden vastgesteld. • 1 soort mier (Formicidae): de Humusmier (Lasius platythorax; een veel voorkomende mier die domineert op plaatsen waar weinig zonlicht doordringt en een hoge vochtigheidsgraad heerst) • 1 soort springstaart (Collembola sp.): een soort die bijna 10 maal zo groot is als de springstaart die domineert in de compost. Mogelijks gaat het hier om Dicyrtomina sp. • 1 soort miljoenpoot (Diplopoda): het Roodstipje (Blaniulus guttulatus; een kleine crèmekleurige miljoenpoot met opvallende rode of oranje stippen op beide zijden) • 1 soort wants (Miridae): het gaat om een Blindwants (Harpocera thoracica; een licht transparante wants van vochtige tuinen) • 1 echte keversoort (Coleoptera): meer bepaald een soort waterkever (Hydrophilidae sp., zwart van kleur die zich in de vochtigste delen van het composterend materiaal ophoudt), maar de exacte soort kon niet worden vastgesteld. Op onze website en in de vervolgnummers van KringloopZINe houden we jullie op de hoogte van de vervolgstappen in dit onderzoek.

COMEOS-TUINONDERZOEK In het voorjaar van 2013 voerde Comeos een tuinonderzoek uit. Comeos vertegenwoordigt de Belgische handel en diensten, en levert aan zijn leden zowel algemene diensten als maatwerk. De Comeos-leden zijn actief in achttien sectoren en verkopen aan bedrijven of rechtstreeks aan de consumentOm het tuingebeuren in kaart te brengen, voerde Comeos deze enquête uit. In dit onderzoek vinden we een aantal elementen die in functie van de biologisch kringloop zinvol kunnen zijn. De belangrijkste doelstelling van de studie was het op een kwantitatieve manier in kaart brengen hoe de Belgische consument zijn tuin beleeft en hoe die tuinbeleving de afgelopen jaren evolueerde (bv. belang en gebruik van de tuin, aankoopgedrag, belang van eco, indicaties voor de toekomst). In totaal deden

10

1.319 mensen mee aan het onderzoek (75% via e-survey at random gekozen, 25% exit-enquêtes bij verlaten van tuincentrum) . Enkele opvallende resultaten: • De Belg is een tuinliefhebber, ook in verstedelijkt gebied. Maar liefst 92 % van de respondenten beschikken over een tuin. • Van de 8 % respondenten die geen tuin hebben, geeft 61 % aan toch graag over een tuin te willen beschikken. • Opmerkelijk is dat men in verstedelijkt gebied steeds meer belang aan tuinen hecht. • De meerderheid van de respondenten blijft tevreden met de grootte van zijn tuin, maar meer dan een kwart wil toch een grotere tuin. • De tuin is belangrijker voor vrouwen, maar mannen zijn aan een forse inhaalbeweging bezig op dat vlak. • Het tuingebruik stijgt in alle seizoenen. Opvallend is dat de seizoenen herfst en winter alsmaar aan belang winnen. • De gemiddelde tuin bevat vaste planten, een parasol, een barbecue, een terras, diverse tuinmeubelen, een gazon en een moestuin. Vooral die 2 laatste winnen steeds meer aan belang. • Vooral in grote tuinen (> 2000 m²) wordt dieren houden alsmaar belangrijker. • Vooral de categorie tussen 36 en 45 jaar heeft het meest diverse tuinmaterialen in de tuin zoals decoratie, moestuin, parasol, kinderspeeltuigen, zandbak en dieren. • Het aandeel levend groen (vooral gazon) is ten opzichte van 2011 met 6,6 procentpunten gestegen. Drie op vier respondenten geeft aan dat zijn tuin meer dan 50 % levend groen bevat. (slechts 2 op 3 in 2011). • Ten opzichte van 2011 zijn er 13 % meer Belgen die het aspect eco belangrijk vinden. • 20 % van het budget gaat naar tuinonderhoudsproducten, 15 % van het budget gaat naar decoproducten, meer dan 50 % van het budget wordt besteed aan levend groen. • 1 op 2 respondenten die frequent aankopen doet voor de tuin is 50+, 1 op 3 die wekelijkse aankopen doet voor de tuin heeft een tuin > 1000 m², 1 op 2 die nooit tuinproducten kopen hebben een tuin < 200 m² • Op de vraag ‘Hoe ziet u uw tuin evolueren de komende jaren?’ ontving Comeos de volgende antwoorden: - Belang ecologische producten blijft stijgen. - Meer tijdsbesteding in de toekomst. - Herinrichting van de tuin verliest wat aan belang. - Besteding budget blijft gelijk. - Belang geautomatiseerde machines stijgt met 4,8 procent punten. Bij acties rond de biologische kringloop kunnen we best rekening houden met volgende conclusies van de studie: - Tuinen worden kleiner, doch belangrijker in de totale woonbeleving. Wie een tuin heeft, heeft steeds meer aandacht voor die tuin en wat hij er in plaatst. - Levend groen en eco winnen aan belang: meer gazon en moestuin


Grond, grondiger, gegrond STOPZETTING PROCEDURE MILIEUCONVENANT Over enkele weken loopt de Samenwerkingsovereenkomst (SO) 2008-2013 definitief af. Er werd gesleuteld aan een opvolger voor deze SO, de zgn. Convenant, die vanaf begin 2014 de gemeenten van financiële middelen zou voorzien om milieugerelateerde en duurzame acties op poten te zetten en ingrepen uit te voeren. De Vlaamse regering werkt echter niet langer aan deze opvolger voor de Samenwerkingsovereenkomst. Er was een ontwerptekst uitgewerkt, maar deze komt niet meer op de agenda van de Vlaamse regering. De regering blijft dus bij wat in het witboek interne staatshervorming werd beslist: er komt geen milieuconvenant en het huidige budget gaat grotendeels naar gemeentelijke riolen. Minister Schauvliege had nochtans aangekondigd toch nog negen miljoen euro voor een nieuw milieuconvenant opzij te zetten. Het ontwerpconvenant schoof zes beleidsprioriteiten naar voor waarbinnen gemeenten projecten konden indienen. Negen miljoen euro was al in enveloppes per gemeente verdeeld. Vlaco sleutelde mee aan de actiefiches van het convenant. Tevergeefs dus. Welke gevolgen dat (inter)gemeentelijk heeft, en dan vooral op vlak van de kringloopwerkingen? Voorlopig is het moeilijk om dat zeer concreet in te schatten. Uit een navraag blijkt dat de meeste kringloopwerkingen wellicht zullen blijven verder draaien, met of zonder convenant. Maar duurzaamheids- of milieu-ambtenaren krijgen ook andere taken, meer opdrachten... De tijd zal echter moeten uitwijzen welke invloed deze verschuivingen op de kringloopwerkingen zullen hebben. We houden de vinger aan de pols, Vlaco blijft immers, samen met de intercommunales, de kerntaken van de gemeentelijke milieudiensten ondersteunen.

E-PORTEMONNEE Inleiding en ontstaan Limburg.net is binnen haar opdracht van afvalpreventie al vele jaren bezig met projecten om inwoners te belonen voor afvalarm en milieuvriendelijk gedrag. Hiervoor werd er samengewerkt met de Bond Beter Leefmilieu. Zo liep het project ‘Retour is terug’ in Zonhoven van oktober 2001 tot 2003: een spaarkaart voor de aankoop van drank in herbruikbare flessen. Na de evaluatie samen met OVAM, werd gezocht naar oplossingen op vlak van registratie en identificatie. Zo werd in 2005 de gemeentekaart en het softwarepakket CARDS ontwikkeld en geïntroduceerd. Sinds 2009 nam de elektronische identiteitskaart het over. In Overpelt liep van november 2005 tot oktober 2006 het pilootproject ‘Zet Milieu Op De Kaart’. Sindsdien verspreidde het project zich in nog negen andere gemeenten (situatie eind 2012). Ook werd een naamsverandering doorgevoerd: e-portemonnee.

Wat is nu die e-portemonnee? De e-portemonnee is een elektronisch spaar- en beloningssysteem in een gemeente, waarmee inwoners door duurzaam en milieu vriendelijk gedrag punten kunnen verdienen. Deze punten zijn bruikbaar als betaalmiddel om allerlei producten of diensten te kopen die bijdragen tot duurzaamheid. Zo kunnen mensen door duurzaam of milieuvriendelijk te handelen zichzelf belonen én zelf hun beloning kiezen. Deze beloning ligt bovendien in lijn met wat het beleid wenst. Dit in tegenstelling tot een tegemoetkoming in euro’s, die door de ontvanger voor gelijk welk doel kan aangewend worden. Zo creëert een lokale overheid dus lokaal (duurzaam) geld en deze gemeenschapsmunt is daardoor een welkome aanvulling op de (supra)nationale munt.


Waarom zet u een duurzame wereld op de kaart?

Een gezonde en leefbare wereld is een zaak van iedereen. Niet enkel overheden en bedrijven kunnen iets doen aan de huidige milieuproblemen. Elk van ons heeft een verantwoordelijkheid. In ons dagelijks leven maken we allemaal keuzes die een impact hebben op het milieu: gaan we met het openbaar vervoer of met de wagen, kopen we navulbare verpakkingen of wegwerpverpakkingen, gooien we iets bij het grof vuil of brengen we het naar de Kringwinkel? Iedereen kan dus dagelijks zijn steentje bijdragen aan een gezonde en leefbare wereld. De e-portemonnee wil dit dagdagelijkse gedrag dat een verschil kan maken in de kijker zetten én belonen. Inwoners worden zo gesensibiliseerd en gemotiveerd.

Punten verdienen... en terug uitgeven Elke gemeente stelt een verdienlijst samen, met daarop alle acties waarmee punten te verdienen zijn. In die lijst staan naast de acties ook hoeveel punten de inwoner ermee kan verdienen en wáár en/of hoe die punten op de e- portemonnee gezet worden (verdienplaats). Net zoals bij de verdienlijst stelt elke gemeente ook een verzilverlijst samen met alles wat met de punten kan gekocht worden. In deze lijst wordt per item ook aangegeven hoeveel (punten) het kost en waar de inwoner het kan kopen (verzilverplaats). De verzilverlijst van een bepaalde gemeente is enkel geldig voor de inwoners van die gemeente (tenzij expliciet anders vermeld). Hoe meer gemeenten deelnemen aan de e-portemonnee, hoe groter de kans dat er gemeenschappelijke acties aangeboden kunnen worden.

Zo simpel is dat De e-portemonnee is een makkelijk instrument om gewenst gedrag bij inwoners te belonen. Een gemeente kan dankzij de e-portemonnee haar inwoners naar gewenst gedrag sturen. Limburg.net heeft een starterspakket opgesteld met acties voor de verdienen verzilverlijst. Zo wordt een afval (preventie)beleid als het ware het glijmiddel tot breder duurzaam en milieuvriendelijk gedrag. De continuïteit van het project hangt vooral af van ‘hoe nieuwe deelnemers/gebruikers aantrekken’ en ‘hoe de bestaande deelnemers/gebruikers actief houden?’ Dit gaat over betrokkenheid, een aantrekkelijk aanbod van acties, … En ook over communicatie: kom in contact met de gebruikers, al dan niet over de acties. De e-portemonnee moet in het dagdagelijkse leven van de gezinnen zijn plaats vinden of verwerven.

Iets voor jou? Voor jouw gemeente? Voor jouw kringloopwerking? Nu de convenant vanaf 2014 wegvalt en gemeenten en overheden minder slagkracht over houden om een duurzaam beleid te voeren, kan de e-portemonnee mogelijks een deel van de oplossing zijn. Spreek er alvast eens over met je collega-kringloopkrachten, met je duurzaamheids- of milieuambtenaar! In het werkingsgebied van Limburg.net is er alvast heel wat enthousiasme. Wie bijkomende info wil kan terecht bij: François Jacobs, [email protected], 011/28 89 52


11

Veel gestelde vragen Vlaamse Compostorganisatie vzw

Voor veel compostmeesters waren de thema’s van Juni Compostmaand het uitgelezen moment om op de demoplaats een plekje te vrijwaren om de kringlooptechnieken te tonen waarop we elk jaar de aandacht vestigden. Zo evolueerden veel demoplaatsen van een verzameling van bakken en vaten naar een toontuin van verschillende kring loop technieken om trots op te zijn. De demoplaatsen ontstonden als een voorbeeld van afvalpreventie en een locatie naast het containerpark was dan ook een logische stap. Een aantal werkingen merkte dat het niet zo eenvoudig is om bezoekers te lokken en wanneer het aantal vrijwilligers slonk, ook het onderhoud en bemanning van de demoplaats in het gedrang kwam. Sommige gemeenten zochten hun heil in samenwerking. Een kinderboerderij die regelmatige aanvoer heeft van groente-, fruit- en tuinafval; een school waarvan de leerlingen de demoplaats onderhouden; een park waar wekelijks honderden bezoekers flaneren, maakten meer kans op een geslaagde demoplaats.

colofon Uitgave van Vlaco vzw Redactie:

Elfriede Anthonissen Kristof Van Stichelen Gerrit Van Dale

Vormgeving:

Reclamebureau Mink

Druk:

Drukkerij Buroform

V.U.:

Rudy Meeus Stationsstraat 110 2800 Mechelen

Redactie-adres: Vlaco vzw Team ThuisKringlopen Stationsstraat 110 2800 Mechelen Tel.: 015 451 370 Fax: 015 218 335 [email protected] Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen is toegelaten, mits bronvermelding.

Een goed draaiende demoplaats levert meer op dan dat ze inspanning vergt. Het werk van bemanning en onderhoud moet altijd verwaarloosbaar zijn ten opzichte van het aantal mensen dat je ermee bereikt. Dan pas is het de uitgelezen plek om tuin eigenaars kennis te laten maken met de biologische kringloop. Probeer op je stek ook consequent de kringloop toe te passen. Is je vlechtwerk aan vervanging toe? Verwerk de verdorde takken dan in de compostbakken of maak er een snipperpad van. Maak ook een plek waar je compost kan toepassen. Want ook het materiaal in de vaten en de bakken rijpt tot compost en als je die kringloop op je demoplaats zelf kan sluiten, zet je je boodschap kracht bij. En last but not least: het thema Voedselverlies is één van de 7 hoofdthema’s van de biologische kringloop. Al eens gedacht aan het aanbieden van een hapje aan de passanten en de bezoekers van de demoplaats. Een heerlijk hapje (bij voorkeur gemaakt van ‘geredde koelkastrestjes’) trekt gegarandeerd de aandacht en wekt ongetwijfeld interesse. Ga er voor!

Waarom vallen bladeren van de bomen in de herfst? • Bladeren vallen niet af door wind of daglengte of temperatuur op zich maar door hormonen. Dat kan je duidelijk zien aan een zomers afgeknakte tak, die zijn bladeren toch niet verliest. • Bladvalremmend hormoon auxine wordt minder geproduceerd, waardoor een soort afscheidingslaagje ontstaat tussen tak en bladsteel. • Dit scheurweefsel sterft af, wordt verteerd; het vaatweefsel blijft min of meer intact. Maar uiteindelijk valt het blad toch omdat scheurweefsel te zwak is geworden. • Bladgroenkorrel (chlorofyl) is zeer gevoelig voor minder optimale omstandigheden, en breekt bij de koudere nachten als eerste af. Wat er van overblijft wordt als afvalstof of voedsel voor elders via het vaatweefsel doorheen de plant getransporteerd. Wat er overblijft zijn andere kleuren: - Carotenoïden of geel: bv. linde, hazelaar, beuk (in den beginne) - Anthocyanen of rood: bv. amberboom of sommige ondersoorten van Amerikaanse eik - Tanninen of bruin: bv. heel veel kruidachtigen en vaste planten, haagbeuk

Mag je potgrond composteren? Potgrond is een teeltsubstraat dat bestaat uit organisch materiaal van plantaardige oorsprong. Het kan bestaan uit of een samenstelling zijn van turf, kokosvezel, compost, al of niet aangerijkt met meststoffen. Organisch materiaal mag je composteren. Niet organisch of mineraal materiaal kan je niet composteren. Tuingrond, zand en klei in een bloembak zijn mineraal en zullen niet verder verteren. Ze vormen een belemmering voor de compostering. Waar het composterend materiaal in de thuiscompostering in volume fel terugslinkt, blijft het volume zand of klei in de hoop echter hetzelfde. Je krijgt op het einde van het proces dus een veel groter percentage zand tov je eindproduct dan het oorspronkelijke percentage zand tov de onverteerde ingangsmaterialen. Dit geeft een kwaliteitsvermindering van de compost.


132124 www.mink.be

Hoe passen de bestaande demoplaatsen in de nieuwe kring loop werkingen?

Meer halen uit de biologische kringloop

Recommend Documents