Meekantelen Vrijwilligerswerkbeleid in Nijmegen 2012 - 2016
Inhoudsopgave
Samenvatting
pag- 3
1. Inleiding
pag. 4
1.1
W a a r o m deze nota?
1.2
W a t is vrijwilligerswerk of vrijwillige inzet?
1.3
W i e d o e n vrijwilligerswerk?
1.4
Hoe o n d e r s t e u n e n w e vrijwilligerswerk op dit m o m e n t ?
2. T r e n d s en O n t w i k k e l i n g e n
pag. 8
2.1 Landelijke o n t w i k k e l i n g e n 2.2 Lokale o n t w i k k e l i n g e n 3. Visie en d o e l e n
pag. 13
3.1 Het m a a t s c h a p p e l i j k b e l a n g van vrijwilligerswerk 3.2 M e e g a a n in de Kanteling 3.3 D o e l e n van beleid 4.
Uitvoering
pag. 16
Bijiagen: - Bijiage 1. C o m m u n i c a t i e
p a g . 18
- Bijiage 2. A a n t a l l e n en a c h t e r g r o n d g e g e v e n s van vrijwilligerswerk
pag. 19
- Bijiage 3. R a n d v o o r w a a r d e n v o o r vrijwilligerswerk bij organisaties
pag. 23
- Bijiage 4. M a a t r e g e l e n
pag. 24
2
Meekantelen Vrijwilligerswerkbeleid in Nijmegen 2012-2016
Samenvatting Een t e r u g t r e k k e n d e o v e r h e i d . Ingrijpende bezuinigingen o p d e p r o f e s s i o n e i e o n d e r s t e u n i n g en b e g e l e i d i n g van m e n s e n m e t een zorgvraag. A p p e l l e r e n aan de eigen v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v a n burgers. Het uitgangspunt d a t m e n s e n in d e eerste plaats zichzelf m o e t e n h e l p e n , v e r v o l g e n s elkaar en als dat a l l e m a a l niet v o l d o e n d e is dan biedt d e g e m e e n t e een v a n g n e t . G e e n s t a n d a a r d o p l o s s i n g e n m a a r m a a t w e r k in d e wijk. Je hoeft niet lang na t e d e n k e n o m t e c o n c l u d e r e n dat het vrijwilligerswerk m e e gaat k a n t e l e n m e t d e o n t w i k k e l i n g e n in het sociale d o m e i n zoals ' W e l z i j n N i e u w e StijI' e n d e o v e r h e v e l i n g van A W B Z - t a k e n . De g e m e e n t e w i l d e sociale kwaliteit v a n d e s a m e n l e v i n g o p peil t e h o u d e n . Dat vraagt o m e e n n i e u w e m a n i e r van d e n k e n en d o e n vanuit de burger als vrijwilliger e n o m e e n v e r n i e u w d e kijk o p vrijwilligerswerk vanuit instellingen e n o v e r h e i d . Vast staat dat w e niet k u n n e n z o n d e r vrijwilligers. M e e g a a n in de K a n t e l i n g h o u d t in dat burgers w o r d e n g e a c t i v e e r d o m zelf o p l o s s i n g e n t e z o e k e n v o o r h u n o n d e r s t e u n i n g s v r a a g . En vrijwilligers gaan in dit v e r b a n d e e n grotere rol s p e l e n . V a n u i t e e n v e r n i e u w d e visie o p vrijwillige inzet k o m e n w e t o t doelstellingen en v e r v o l g e n s t o t m a a t r e g e l e n o m vrijwilligerswerk t e s t i m u i e r e n en t e v e r s t e r k e n . W e k u n n e n geen extra m i d d e l e n a a n b o r e n o m het vrijwilligerswerk t e o n d e r s t e u n e n . D e f i n a n c i e l e kaders zijn i m m e r s beperkt. W e o n d e r s t e u n e n vrijwillige inzet d o o r dit t h e m a impliciet o f expliciet o n d e r d e e l t e m a k e n van n i e u w e b e l e i d s m a a t r e g e l e n zoals d e aanpak in de sociale w i j k t e a m s en a f s p r a k e n m e t g e s u b s i d i e e r d e organisaties.
3
1. Inleiding In N i j m e g e n a n t w o o r d t 3 9 % van de burgers ' J a ' op de v r a a g : " B e n t u o p een of a n d e r e m a n i e r actief als vrijwilliger?" Het aantal burgers dat vrijwilligerswerk d o e t is vrij stabiel over de v o o r g a a n d e j a r e n . Bij de 3 9 % van de N i j m e g e n a r e n die zeggen zich vrijwillig in te z e t t e n h o o r t o o k een aanzienlijk aantal m e n s e n dat m a n t e l z o r g verleent (± 10%). De helft van alle vrijwilligers heeft a a n g e g e v e n e e n of m e e r d e r e keren per w e e k allerlei w e r k z a a m h e d e n te d o e n t e n b e h o e v e van de N i j m e e g s e s a m e n l e v i n g . Z o n d e r de inzet van vrijwilligers zou het slecht gesteld zijn met de sociale kwaliteit van de s a m e n l e v i n g . Een v e e l h e i d aan sociaal m a a t s c h a p p e l i j k e activiteiten z o u d o m w e g o p h o u d e n te b e s t a a n . Vrijwillige inzet brengt m e n s e n o o k bij elkaar. Daarbij kun je d e n k e n aan de talrijke b u u r t a c t i v i t e i t e n van b e w o n e r s o r g a n i s a t i e s ; de o p p a s m o e d e r s o p s c h o o l ; o u d e r e n die maaltijden r o n d b r e n g e n ; b a r d i e n s t e n d r a a i e n in de s p o r t k a n t i n e ; het c o a c h e n van jonge v o e t b a l t a l e n t j e s ; de organisatie van de a m a t e u r t h e a t e r v o o r s t e l l i n g ; het b e z o e k e n van zieken e n o r g a n i s e r e n van l o t g e n o t e n c o n t a c t ; h e l p e n bij de v o e d s e l b a n k . Steeds w e e r gaat het o m " m e e d o e n " . B e t r o k k e n h e i d en participatie zijn bijna s y n o n i e m e n v o o r vrijwillige inzet. D u i z e n d e n vrijwilligers zijn actief bij h o n d e r d e n organisaties. Zij v o r m e n de basis v o o r het sociale w e e f s e l van de stad. Deze N i j m e e g s e burgers m a k e n het verschil t u s s e n een s a m e n l e v i n g die schraal en o n p e r s o o n l i j k is en een echt leefbare s a m e n l e v i n g . Het zijn ook w e e r vrijwilligers die in belangrijke m a t e bijdragen aan de uitstraling van de s t a d . W a t zou N i j m e g e n zijn z o n d e r V i e r d a a g s e , G e b r o e d e r s van L i m b u r g f e s t i v a l , Z e v e n h e u v e l e n l o o p , N E C , M u s i c M e e t i n g , m u s e a en culturele m a n i f e s t a t i e s ? Z o n d e r vrijwilligers k u n n e n d e z e organisaties niet f u n c t i o n e r e n en k o m e n e v e n e m e n t e n niet tot stand.
1.1
Waarom deze nota?
In het W m o - b e l e i d s p l a n 2 0 1 2 - 2 0 1 5 staat dat wij v e r d e r e u i t w e r k i n g z o u d e n geven aan het vrijwilligerswerkbeleid. Vrijwillige inzet s p e e l t zich af in een sterk v e r a n d e r e n d e s a m e n l e v i n g . En op zijn b e u r t past het vrijwilligerswerk zich aan aan deze v e r a n d e r i n g e n . Deze nota wil e e n a n t w o o r d geven op belangrijke m a a t s c h a p p e l i j k e o n t w i k k e l i n g e n die het vrijwilligerswerk in een a n d e r p e r s p e c t i e f p l a a t s e n . O n z e a l g e m e n e d o e l e n o n t l e n e n w e aan het W m o - b e l e i d s p l a n . In deze u i t v o e r i n g s n o t a k o m e n w e vanuit een g e a c t u a l i s e e r d e visie op vrijwillige inzet t o t b e l e i d s d o e l e n . V e r v o l g e n s f o r m u l e r e n w e m a a t r e g e l e n o m vrijwilligerswerk te s t i m u i e r e n en t e v e r s t e r k e n . W e b e s c h i k k e n niet o v e r a a n v u l l e n d e m i d d e l e n o m het vrijwilligerswerk te o n d e r s t e u n e n . De f i n a n c i e l e kaders zijn i m m e r s b e p e r k t . Vrijwillige inzet willen w e impliciet of expliciet o n d e r d e e l uit laten m a k e n van n i e u w e b e l e i d s m a a t r e g e l e n zoals de aanpak in de sociale w i j k t e a m s , de reorganisatie van de Informatie en A d v i e s f u n c t i e (Stips) en de a f s p r a k e n m e t g e s u b s i d i e e r d e organisaties. De d e c e n t r a l i s a t i e s van de A W B Z en J e u g d z o r g en de grote bezuinigingen op de A W B Z functies die w o r d e n o v e r g e h e v e l d naar de g e m e e n t e n resulteren in e e n groter b e r o e p o p het eigen sociaal n e t w e r k en op vrijwilligers in de zorg. Trends geven aan dat het aantal vrijwilligers in de t o e k o m s t mogelijk zai t e r u g l o p e n . Vrijwilligerswerk m o e t c o n c u r r e r e n met a r b e i d en m a n t e l z o r g . Wij willen a n t w o o r d e n geven op vragen zoals: " O p w e l k e m a n i e r e n k u n n e n wij vrijwillige inzet v a s t h o u d e n , b e v o r d e r e n en v e r s t e r k e n ? "
4
Gelijktijdig realiseren wij o n z e b e p e r k i n g e n in dit v e r b a n d . Als g e m e e n t e l i j k e o v e r h e i d past ons b e s c h e i d e n h e i d m.b.t. vrijwilligerswerk. W i j spelen hoofdzakelijk een faciliterende en s t i m u l e r e n d e rol. Daarnaast w i l l e n w e sturen op g e s u b s i d i e e r d e organisaties en m e t hen a f s p r a k e n m a k e n o v e r het v o e r e n van effectief vrijwilligersbeleid. V o o r t s laten w e de sociale w i j k t e a m s een w e z e n l i j k e rol spelen w a a r het gaat o m het activeren van vrijwilligersinitatieven t e n b e h o e v e van burgers m e t een z o r g / w e l z i j n s v r a a g . In deze nota richten w e ons in het b i j z o n d e r o p het d o m e i n v a n z o r g en welzijn o m d a t hier de grootste v e r a n d e r i n g e n p l a a t s v i n d e n . W e k u n n e n deze nota b e s c h o u w e n als c o m p l e m e n t a i r aan de n o t a " H u l p o m de H o e k " m a n t e l z o r g o n d e r s t e u n i n g in N i j m e g e n 2 0 1 2 - 2 0 1 5 . (vastgesteld j u n i 2012) 1.2 Wat is vrijwilligerswerk of vrijwillige inzet? De g a n g b a r e definitie (Movisie) luidt: 'vrijwilligerswerk is w e r k dat in enig g e o r g a n i s e e r d v e r b a n d , onverplicht en o n b e t a a l d w o r d t verricht t e n b e h o e v e v a n a n d e r e n of de s a m e n l e v i n g ' . Op deze definitie valt e c h t e r w e l een en a n d e r a f t e d i n g e n : -
G e o r g a n i s e e r d ? Als je de b u u r m a n een handje helpt is dat niet echt g e o r g a n i s e e r d .
-
O n v e r p l i c h t ? M a a t s c h a p p e l i j k e stages of sociale re-integratie v e r t o n e n allebei een enigszins v e r p l i c h t e n d karakter.
-
O n b e t a a l d ? O n k o s t e n v e r g o e d i n g e n en v a c a t i e g e l d e n zijn v o r m e n van betaling.
-
V o o r a n d e r e n ? Altijd speelt het eigen b e l a n g m e e : het verkrijgen van een g o e d g e v o e l , v r i e n d s c h a p of e e n interessant CV.
Wij zullen in deze nota de gangbare definitie van vrijwilligerswerk r u i m i n t e r p r e t e r e n . Onderscheid
met
mantelzorg
M a n t e l z o r g valt buiten de definitie van vrijwilligerswerk. Het v i n d t plaats in een i n f o r m e l e s e t t i n g : f a m i l i e v e r b a n d , v r i e n d e n of kennissenkring. ' M a n t e l z o r g is zorg die niet in het k a d e r van een h u l p v e r l e n e n d b e r o e p w o r d t gegeven aan een h u l p b e h o e v e n d e d o o r e e n of m e e r d e r e leden van diens directe o m g e v i n g , waarbij de z o r g v e r l e n i n g direct v o o r t v l o e i t uit de sociale relatie.' Het belangrijkste verschil t u s s e n vrijwilligerswerk en m a n t e l z o r g is dat m a n t e l z o r g je o v e r k o m t . Je kiest er niet b e w u s t v o o r . M a n t e l z o r g e r s d o e n h u n w e r k vanuit een v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d s g e v o e l , v a n z e l f s p r e k e n d h e i d en vaak v a n u i t een gevoel van sociale verplichting. N o t a b e n e : heel veel vrijwillige inzet is het b i e d e n van o n d e r s t e u n i n g aan m a n t e l z o r g e r s . In de n o t a 'Hulp o m de H o e k ' (juni 2012) h e b b e n wij ons beleid t e n aanzien van mantelzorgondersteuning geformuleerd. Het verschil tussen vrijwilligersv^/erkbeleid
en
vrijwilligersbeleid
In de praktijk w o r d e n de t e r m e n vrijwilligerswerkbeleid en vrijwilligersbeleid vaak d o o r elkaar gebruikt. Echter, de g e m e e n t e m a a k t v r i j w i l l i g e r s w e r k b e l e i d en de vrijwilligersorganisaties m a k e n vrijwilligersbeleid. In het g e m e e n t e l i j k e v r i j w i l l i g e r s w e r k b e l e i d staat de g e m e e n t e l i j k e visie op het vrijwilligerswerk en geven w e aan hoe w e vanuit o n z e rol dit w e r k willen v e r s t e r k e n c.q. b e v o r d e r e n . In het vrijwilligersbeleid van organisaties k u n n e n b i j v o o r b e e l d de v o l g e n d e o n d e r w e r p e n aan b o d k o m e n : w e l k e t a k e n w o r d e n d o o r vrijwilligers g e d a a n , h o e w o r d e n vrijwilligers b e g e l e i d , w a t zijn criteria bij de aanstelling van n i e u w e vrijwilligers, h o e z o r g e n w e e r v o o r dat o n s p e r s o n e e l c o m p e t e n t is o m vrijwilligers te b e g e l e i d e n etc.
5
1.3
Wie doen vrijwilligersweric?
In t o t a a l zijn er o n g e v e e r 5 4 . 0 0 0 vrijwilligers in N i j m e g e n . De helft van alle vrijwilligers (18 jaar e n ouder) is g e d u r e n d e e e n aantal uren per w e e k m e t de w e r k z a a m h e d e n bezig. V a n de m a n n e l i j k e v o l w a s s e n e n in N i j m e g e n d o e t 3 6 % vrijwilligerswerk, bij de v r o u w e l i j k e v o l w a s s e n e n is dat 4 3 % . Historisch gezien b e t e k e n t dit dat het v r o u w e l i j k e deel b i n n e n de vrijwilligers t o e n e e m t , w a n t in 2009 w a s er g e e n verschil q u a geslacht en in 2007 d e d e n de m a n n e n g e m i d d e l d iets m e e r vrijwilligerswerk dan de v r o u w e n . V a n de 18-35 jarigen d o e t 3 8 % vrijwilligerswerk, van de 3 5 - 5 5 jarigen 3 5 % en bij de 55-plussers is dat 47%. V a n de m e n s e n m e t betaald w e r k d o e t 3 8 % vrijwilligerswerk e n van de m e n s e n z o n d e r betaald w e r k 4 2 % . Het m e e s t e vrijwilligerswerk w o r d t g e d a a n in de sport (6,5%) en in clubs en v e r e n i g i n g e n a n d e r s dan sport (9.9%). V o o r v e r d e r e g e g e v e n s zie bijiage 2. 1.4
Hoe ondersteunen we vrijwilligerswerk op dit moment?
In de b e g r o t i n g van het p r o g r a m m a Zorg en W e l z i j n zijn bij het d e e l p r o d u c t 'Vrijwilligersbeleid' twee posten opgenomen: s u b s i d i e Vrijwilligerscentrale vrijwilligersverzekering. Dit g e g e v e n zou k u n n e n suggereren dat o n z e o n d e r s t e u n i n g van vrijwilligers b e p e r k t is t o t dit d e e l p r o d u c t . Niets is m i n d e r w a a r . Er b e s t a a n h o n d e r d e n organisaties en instellingen in N i j m e g e n w a a r m e e de g e m e e n t e e e n subsidierelatie heeft e n die o f w e l g e h e e l o f w e l gedeeltelijk bestaan uit vrijwilligers. De g e m e e n t e s u b s i d i e e r t o n d e r m e e r : o
± 300 bewonersgroepen;
o
± 125 s p o r t c l u b s en - v e r e n i g i n g e n ;
o
± 35 s c o u t i n g en j e u g d c l u b s en j e u g d a c t i v i t e i t e n ;
o
± 190 v e r e n i g i n g e n e n initiatieven o p het t e r r e i n van b e e l d e n d e kunst, zang en muziekverenigingen;
o o
± 35 a l l o c h t o n e n o r g a n i s a t i e s en ± 8 multiculturele e v e n e m e n t e n ; 5 organisaties in het kader van a a n d a c h t v o o r seksuele diversiteit
(uitvoeringsprogramma
in v o o r b e r e i d i n g ) ; o
15 organisaties w e r k z a a m t.b.v. o u d e r e n en m e n s e n m e t e e n f u n c t i e b e p e r k i n g zoals: St. H u l p d i e n s t ; b u d d y p r o j e c t N I M ; Informele n e t w e r k o n d e r s t e u n i n g M E E ; G V O ; W I G
o
5 hobbycentra;
o
4 rechts- en w e t s w i n k e l s etc.
In t o t a a l s u b s i d i e r e n wij d e z e vrijwilligersorganisaties en initiatieven met een b e d r a g t e r g r o o t t e van ± € 5 m i n . D a a r n a a s t s u b s i d i e r e n wij n o g v o o r ± € 32 m i n . p r o f e s s i o n e i e organisaties o p de t e r r e i n e n cuituur, sport, j e u g d , diversiteit, z o r g en w e l z i j n : m u s e a , L i n d e n b e r g , T a n d e m , N I M , S w o n , Het Inter-lokaal, etc. Deze organisaties w e r v e n o p hun beurt w e e r tal van vrijwilligers die b e r e i d zijn zich in te z e t t e n v o o r activiteiten van deze organisaties. In dit k a d e r zijn buiten b e s c h o u w i n g gelaten de talloze o u d e r s die zich inzetten v o o r o n d e r s t e u n i n g van het (basis)onderwijs, de vrijwilligers v e r b o n d e n aan verzorgings- en v e r p l e e g h u i z e n , i n c i d e n t e l e acties zoals NIdoet en n o g v e l e , v e l e a n d e r e initiatieven w a a r m e e de g e m e e n t e g e e n subsidierelatie o n d e r h o u d t .
6
A n d e r e m a n i e r e n w a a r o p de g e m e e n t e vrijwillige inzet o n d e r s t e u n t , zijn o n d e r m e e r : -
Inzet w e r k b u d g e t t e n van w i j k m a n a g e r s ; w i j k s e r v i c e d i e n s t ; inzet flexibel w i j k b u d g e t
-
T e g e n het 0-tarief of t e g e n g e r e d u c e e r d e huurprijs ter b e s c h i k k i n g stellen v a n r u i m t e n in w i j k a c c o m m o d a t i e s aan vrijwilligersorganisaties en -initiatieven. O m v a n g ± € 1,2 m i n .
-
Het g e m e e n t e l i j k B u r e a u S p o r t s t i m u l e r i n g is van grote betekenis w a a r het gaat o m o n d e r s t e u n i n g van vrijwilligers in d e z e sector. Vrijwilligers zijn de kurk w a a r o p de sport drijft.
-
Lokaal C o m p l i m e n t .
-
O n d e r s c h e i d i n g e n w a a r m e e wij w a a r d e r i n g t o t u i t d r u k k i n g b r e n g e n v o o r vrijwilligers.
-
Het project " M e e ( r ) D o e n ! " w a a r m e e w e richting g e v e n aan n i e u w e v e r h o u d i n g e n t u s s e n b e w o n e r s , o n d e r n e m e r s , instellingen en de g e m e e n t e . " M e e ( r ) D o e n in de w i j k l " leidt t o t g r o t e r e b e t r o k k e n h e i d van de m e n s e n bij hun eigen straat en buurt. Het gaat o m n i e u w e v o r m e n van burgerparticipatie zoals: w w w . m i j n b u u r t . j e ; de W a a r m a k e r i j e n www.participatiekaart.nl.
Als w e p r o b e r e n de N i j m e e g s e s a m e n l e v i n g te o v e r z i e n dan realiseren wij o n s t e r d e g e dat o n z e rol t e n aanzien van vrijwillige inzet zeker b e g r e n s d is. B o v e n s t a a n d e illustreert e c h t e r dat wij o p een aantal t e r r e i n e n en l e e f g e b i e d e n e e n b e t e k e n i s v o l l e f u n c t i e v e r v u l l e n .
7
2. Trends en O n t w i k k e l i n g e n In dit h o o f d s t u k gaan w e in op relevante m a a t s c h a p p e l i j k e o n t w i k k e l i n g e n die van invloed zijn het vrijwilligerswerk in N i j m e g e n . 2.1 •
Landelijke ontwikkelingen W e l z i j n N i e u w e StijI en De Kanteling
Deze o n t w i k k e l i n g e n h e b b e n grote invloed op vrijwillige inzet. De n i e u w e b e n a d e r i n g van clienten in het w e l z i j n s w e r k leidt t o t een groter a p p e l op het z e l f o p l o s s e n d v e r m o g e n van burgers waarbij zelfregie e n s a m e n r e d z a a m h e i d centrale b e g r i p p e n zijn. Bij o n d e r s t e u n i n g s v r a g e n w o r d e n burgers geacht b e r o e p te d o e n o p het eigen sociale n e t w e r k en dat b e t e k e n t v e e l a l e e n b e r o e p op vrijwillige inzet van m e n s e n . •
V e r m a a t s c h a p p e l i j k i n g van de z o r g / transities A W B Z en J e u g d z o r g / r e g e e r a k k o o r d 2012
Het o v e r h e i d s b e l e i d is e r o p gericht dat m e n s e n m e t een z o r g v r a a g zo lang mogelijk zelfstandig blijven w o n e n . H i e r d o o r w o r d e n o n d e r s t e u n i n g en zorg steeds v a k e r in de thuissituatie g e g e v e n . Dit geldt v o o r m e n s e n m e t een lichamelijke b e p e r k i n g en chronisch z i e k e n , m a a r ook v o o r m e n s e n m e t een verstandelijke b e p e r k i n g of een psychische of psychiatrische a a n d o e n i n g . M e n s e n m e t b e p e r k i n g e n w o n e n m e e r en m e e r g e w o o n in de wijk. De t r e n d is dat t a k e n uit het z o r g d o m e i n w o r d e n o v e r g e h e v e l d naar m a a t s c h a p p e l i j k d o m e i n . De decentralisaties van A W B Z en J e u g d z o r g w o r d e n d o o r g e v o e r d . G r o t e delen van de A W B Z w o r d e n o v e r g e h e v e l d naar de g e m e e n t e n m e t e e n forse bezuiniging. Zo zullen zorgorganisaties {en Zorgkantoor) in hun o f f e r t e s (en i n k o o p b e l e i d ) r e k e n i n g h o u d e n met inzet van vrijwilligers e n in dit v e r b a n d e e n actief vrijwilligersbeleid v o e r e n . De k o m e n d e jaren zai de o n d e r s t e u n i n g die vrijwilligers b i e d e n aan m e n s e n m e t een b e p e r k i n g - de z o g e n a a m d e zorgvrijwilligers - steeds belangrijker w o r d e n . In ons W m o - b e l e i d s p l a n h e b b e n wij hieraan u i t w e r k i n g gegeven in het kader van de aanpak d o o r de sociale w i j k t e a m s . Het b e r o e p op s a m e n r e d z a a m h e i d en het eigen sociale n e t w e r k en d a a r m e e op de inzet van vrijwilligers (en mantelzorgers) n e e m t t o e . De sociale w i j k t e a m s zullen inzetten op v e r s t e r k i n g van de vrijwillige inzet in de w i j k e n . De s a m e n w e r k i n g tussen de p r o f e s s i o n a l en de vrijwilliger zai in dit licht e e n n i e u w e invulling krijgen. •
V a n b e g e l e i d i n g en d a g b e s t e d i n g naar het d o e n van vrijwilligerswerk
In v o o r g a a n d e jaren is reeds het recht op de A W B Z - f u n c t i e ' b e g e l e i d i n g ' b e g r e n s d t o t de groep m e n s e n die m e e r ernstige p r o b l e m e n m e t z e l f r e d z a a m h e i d heeft. M e n s e n met lichtere o f matige b e p e r k i n g e n , of met v o o r a l aan participatie g e r e l a t e e r d e p r o b l e m e n , w o r d e n geacht t e r u g t e vallen op hun eigen lokale s t e u n s t r u c t u r e n . M e t het n i e u w e r e g e e r a k k o o r d 2012 w o r d t de gehele functie e x t r a m u r a l e b e g e l e i d i n g / d a g b e s t e d i n g o v e r g e h e v e l d naar de g e m e e n t e n en k o m t d e z e te vallen o n d e r de W m o . M e t e e n korting van 2 5 % . •
W e t s w i j z i g i n g W W B en l A O W en lOAZ; ' T e g e n p r e s t a t i e naar V e r m o g e n '
Het kabinet heeft b e s l o t e n dat g e m e e n t e n per 1 januari 2012 b e v o e g d zijn een ' t e g e n p r e s t a t i e naar v e r m o g e n ' te vragen v a n bijstandsgerechtigden b i n n e n de W W B , l O A W en lOAZ. Het N i j m e e g s e a n t w o o r d op deze w e t s w i j z i g i n g is dat wij m e n s e n die kansrijk zijn
8
o p de a r b e i d s m a r k t actief b e n a d e r e n en m e t hen w e r k e n aan p e r s p e c t i e f op een reguliere b a a n . Daarnaast zijn er W w b - c l i e n t e n die een (tijdelijke) vrijstelling van arbeidsplicht h e b b e n , v a n w e g e m e d i s c h e of sociale r e d e n e n , v a n w e g e hun leeftijd, v a n w e g e z o r g v o o r k i n d e r e n etc. Deze p o p u l a t i e betreft o n g e v e e r ± 3 0 0 0 p e r s o n e n , d e helft van het c l i e n t e n b e s t a n d . Bij d e z e populatie sturen wij aan op een t e g e n p r e s t a t i e in de v o r m van m a a t s c h a p p e l i j k e participatie. De g e m e e n t e zai bij s u b s i d i e o n t v a n g e n d e instellingen en o n d e r n e m e r s e r o p a a n s t u r e n vrijwilligersvacatures aan te m e l d e n bij de Vrijwilligerscentrale in N i j m e g e n . De c o n s u i e n t van d e a f d e l i n g W e r k zai de bijstandsgerechtigde actief d o o r v e r w i j z e n naar de Vrijwilligerscentrale. •
T r e n d r a p p o r t Vrijwillige Inzet 2.0 IVIovisie 2 0 1 1
M o v i s i e heeft e e n aantal t r e n d s gesignaleerd v o o r de t o e k o m s t van d e vrijwillige inzet. In deze t r e n d s liggen uitdagingen v o o r g e m e e n t e n m a a r ook v o o r p r o f e s s i o n e i e instellingen, b e d r i j v e n , vrijwilligersorganisaties en de burger zelf. Het gaat o m de v o l g e n d e t r e n d s : -
Focus op vrijwillige inzet groeit: - vrijwillige inzet w o r d t steeds m e e r gezien als een m a n i e r o m b e l e i d s d o e l e n te realiseren - vrijwillige inzet w o r d t steeds v a k e r gezien als d a g b e s t e d i n g v o o r m e n s e n m e t een b e p e r k i n g
-
G r o e i naar diversiteit en veelzijdigheid: - er k o m e n n i e u w e t y p e n organisaties, n i e u w e v o r m e n van vrijwillige inzet, n i e u w e m a n i e r e n van c o m m u n i c e r e n - o p e n n e t w e r k e n , grote v e r s c h e i d e n h e i d in vrijwilligers q u a cuituur, etniciteit, m e t en z o n d e r b e p e r k i n g , levensfase en levensstijien - n i e u w e g r o e p e n d i e n e n zich aan zoals v r o e g g e p e n s i o n e e r d e n , b i j s t a n d s g e r e c h t i g d e n , (jonge) o u d e r e n , a l l o c h t o n e n en j o n g e r e n die d o o r m a a t s c h a p p e l i j k e stages in a a n r a k i n g k o m e n m e t vrijwilligerswerk
-
G r e n z e n aan d e vrijwillige inzet o p g e z o c h t - het begrip vrijwillige inzet w o r d t o p g e r e k t ; burgerinitiatief; actief b u r g e r s c h a p . Een belangrijke o n t w i k k e l i n g zai zijn dat vrijwilligerswerk in het t e k e n k o m t te staan van sociale activering en re-integratie - steeds m e e r h y b r i d e organisaties o n t s t a a n ; de grens t u s s e n p r o f e s s i o n e i e organisaties e n vrijwilligersorganisaties v e r a n d e r t
-
P r o f e s s i o n a l i s e r i n g van het vrijwilligersveld: - er w o r d t een p r o f e s s i o n e i e w e r k w i j z e v e r w a c h t van vrijwilligersorganisaties - vrijwilligers krijgen steeds vaker s c h o l i n g
-
A l l i a n t i e s en c o o p e r a t i e v o r m i n g : - vrijwilligersorganisaties gaan steeds m e e r s a m e n w e r k e n : s l i m m e allianties a a n g a a n - strategische p a r t n e r s c h a p p e n t u s s e n bedrijven en vrijwilligersorganisaties
-
T o e n e m e n d gebruik sociale m e d i a : - o n l i n e m a a t j e s ; digitale uitwisseling van i d e e e n ; digitaal m a t c h e n van v r a a g en aanbod - in v e e l g e v a l l e n is het niet n o d i g dat de vrijwilliger in de directe o m g e v i n g van d e organisaties w o o n t .
-
O n g e b o n d e n h e i d , tijdelijkheid en flexibiliteit - De v a n z e l f s p r e k e n d h e i d w a a r m e e m e n s e n zich v r o e g e r Iangdurig inzetten v o o r het
9
vrijwilligerswerk is v o o r b i j . De p o t e n t i e l e , n i e u w e vrijwilliger is moeilijker te b i n d e n v o o r langere tijd en f o r m u l e e r t nadrukkelijker w e n s e n en eisen -
m e n kiest v a k e r v o o r w e r k z a a m h e d e n w a a r m e e m e n de eigen c o m p e t e n t i e s kan o n t w i k k e l e n e n zich b e t e r kan kwalificeren v o o r b e t a a l d w e r k
•
IVIaatschappelijke stages
Sinds het schooljaar 2 0 1 1 - 2 0 1 2 zijn alle s c h o l i e r e n in het v o o r t g e z e t o n d e r w i j s verplicht een m a a t s c h a p p e l i j k e stage te v o l g e n . Het d o e l van de m a a t s c h a p p e l i j k e stage is dat alle j o n g e r e n tijdens hun schooltijd kennis m a k e n m e t vrijwilligerswerk en een o n b e t a a l d e bijdrage l e v e r e n aan de s a m e n l e v i n g , D o o r deze stages leren j o n g e r e n a n d e r e g r o e p e n en organisaties in de s a m e n l e v i n g k e n n e n e n w o r d e n ze uitgedaagd o m zichzelf vrijwillig in te z e t t e n v o o r hun l e e f o m g e v i n g of a n d e r e n . Er w o r d e n in N i j m e g e n m o m e n t e e l per jaar c a . 3.400 m a a t s c h a p p e l i j k e stages u i t g e v o e r d . Heiaas staat in het R e g e e r a k k o o r d het v o o r n e m e n o m de m a a t s c h a p p e l i j k e stages in 2 0 1 5 (voor s c h o l e n s c h o o l j a a r 2 0 1 5 / 1 6 ) a f t e s c h a f f e n . •
' G o e d v o o r Elkaar' met de basisfuncties vrijwilligerswerk
In m e i 2 0 1 0 h e b b e n V W S en M o v i s i e de publicatie " G o e d e v o o r E l k a a r " u i t g e b r a c h t in v e r v o l g o p de b e l e i d s b r i e f " V o o r Elkaar" o v e r M a n t e l z o r g en vrijwilligersbeleid 2 0 0 8 - 2 0 1 1 . H i e r m e e w o r d t t e r o n d e r s t e u n i n g van het g e m e e n t e l i j k beleid een richtinggevend kader g e b o d e n . Dit k a d e r is g e f o r m u l e e r d in de v o r m van vijf basisfuncties v o o r vrijwilligerswerk: - vertalen maatschappelijke ontwikkelingen - v e r b i n d e n en m a k e l e n - versterken - verbreiden - verankeren. M e t d e z e basisfuncties h e b b e n g e m e e n t e n houvast o m hun lokale o n d e r s t e u n i n g s i n f r a s t r u c t u u r effectief in te richten en aan te sturen en lokale i n s p a n n i n g s v e r p l i c h t i n g e n te f o r m u l e r e n . De Vrijwilligerscentrale in N i j m e g e n w e r k t vanuit d e z e vijf basisfuncties. In v e r v o l g o p een landelijk o n d e r z o e k (Movisie) heeft N i j m e g e n het predicaat ' G o e d v o o r Elkaar' g e k r e g e n . ^
V r a a g v e r l e g e n h e i d en h a n d e l i n g s v e r l e g e n h e i d
Het o n d e r z o e k van Lilian Linders (De b e t e k e n i s van nabijheid) wijst o p 'het grote k n e l p u n t van d e z e tijd' dat je a u t o n o o m , z e l f r e d z a a m en zelfstandig m o e t zijn. Het is e e n t a b o e o m zwak en afhankelijk te zijn. M e n s e n s c h r o m e n o m hulp te vragen aan h u n sociaal n e t w e r k : ' v r a a g v e r l e g e n h e i d ' . Daarnaast bestaat h e t f e n o m e e n h a n d e l i n g s v e r l e g e n h e i d : m e n s e n s c h r o m e n o m hun d i e n s t e n aan te b i e d e n . Er is e c h t e r w e l een grote h u l p b e r e i d h e i d . V a a k zijn het juist o o k k w e t s b a r e m e n s e n die a n d e r e k w e t s b a r e m e n s e n w i l l e n h e l p e n . Het natuurlijke sociale n e t w e r k , zoals f a m i l i e b a n d e n , is belangrijker v o o r m e n s e n met e e n z o r g v r a a g dan de buurt. Een van de a a n b e v e l i n g e n van Lilian Linders is dan o o k : focus je o p d e z e n e t w e r k e n en investeer hierin en faciliteer het als m e n s e n uit het eigen n e t w e r k dichterbij elkaar willen w o n e n .
10
2. 2
Lokale ontwikkelingen
In ons W m o - b e l e i d s p l a n 2 0 1 2 - 2 0 1 5 'Solidair, s a m e n en s o l i d e ' h e b b e n w e de richting a a n g e g e v e n w a a r i n w e participatie en s a m e n r e d z a a m h e i d w i l l e n b e v o r d e r e n . W e h e b b e n g e k o z e n v o o r een wijkgerichte W m o - a a n p a k met sociale w i j k t e a m s en sociale wijkprogramma's. In het sociale w i j k p r o g r a m m a staat w a t w e per gebied w i l l e n b e r e i k e n : w e l k e p r o b l e m e n w e prioriteit geven en w a t de b e o o g d e m a a t s c h a p p e l i j k e e f f e c t e n zijn. De professionals van het sociale w i j k t e a m leggen c o n t a c t , z o e k e n m e n s e n m e t o n d e r s t e u n i n g s v r a g e n o p , activeren het i n f o r m e l e n e t w e r k , b i e d e n o n d e r s t e u n i n g en hulp, c o o r d i n e r e n en faciliteren initiatieven. In de u i t v o e r i n g s n o t a ' H u l p o m de H o e k ' m a n t e l z o r g o n d e r s t e u n i n g in N i j m e g e n 2 0 1 2 - 2 0 1 5 , h e b b e n w e a a n g e g e v e n dat w e bij o n d e r s t e u n i n g s v r a g e n in eerste instantie uitgaan van het s y s t e e m z o r g v r a g e r / m a n t e l z o r g e r . W e bezien op w e l k e wijze vrijwillige inzet kan bijdragen aan de g e s i g n a l e e r d e o n d e r s t e u n i n g s b e h o e f t e van de zorgvrager en zijn m a n t e l z o r g e r . Naast de h i e r b o v e n b e s c h r e v e n beleids- en u i t v o e r i n g s p l a n n e n , v e r m e l d e n w e h i e r o n d e r n o g e n k e l e van belang zijnde o n t w i k k e l i n g e n in N i j m e g e n . •
Social R e t u r n . Social return is het m a k e n van a f s p r a k e n m e t o p d r a c h t n e m e r s o v e r a r b e i d s p l a a t s e n , l e e r w e r k p l e k k e n en / o f s t a g e p l e k k e n v o o r m e n s e n m e t e e n afstand t o t de a r b e i d s m a r k t bij de i n k o o p van d i e n s t e n , w e r k e n en / of leveringen.
^
Het project " B i j z o n d e r W e r k t " . In dit project w o r d t o n d e r s t e u n i n g g e b o d e n aan m e n s e n uit de psychiatrie, verslavingszorg o f m e n s e n die in a a n r a k i n g zijn g e w e e s t m e t Justitie e n die vrijwilligerswerk w i l l e n d o e n . (bijv. RIBW, Pro P e r s o n a , P o m p e s t i c h t i n g en Iriszorg). V o o r d e z e clienten m e t een grote afstand t o t de reguliere s a m e n l e v i n g is het lastig o m aan een g o e d e v r i j w i l i g e r s p l e k t e k o m e n . " B i j z o n d e r W e r k t " begeleidt de b e t r e f f e n d e vrijwilligers en helpt ook de organisaties bij het s c h e p p e n van de geschikte condities o m m e t deze vrijwiiigers aan de slag te gaan. O p deze m a n i e r w o r d t g e w e r k t aan inclusie en wellicht aan t e r u g k e e r naar de s a m e n l e v i n g . Het kan gaan o m vrijwillige inzet in s e c t o r e n die in belangrijke m a t e afhankelijk zijn van vrijwillige inzet zoals: cuituur, sport, natuurorganisaties etc.
"
N o t i t i e 'Invulling t e g e n p r e s t a t i e naar v e r m o g e n ' In N i j m e g e n k o p p e l e n w e de invulling van de t e g e n p r e s t a t i e aan de p a r t i c i p a t i e d o e l s t e l l i n g zoals w e die k e n n e n vanuit ons P r o g r a m m a W e r k & Inkomen en o n s P r o g r a m m a Zorg & W e l z i j n . W e v o e r e n de t e g e n p r e s t a t i e in N i j m e g e n p r i m a i r in ter b e v o r d e r i n g van de m a a t s c h a p p e l i j k e participatie van b i j s t a n d s g e r e c h t i g d e n die zijn o n t h e v e n van de arbeidsplicht. C o n c r e e t b e t e k e n t dit dat w e de t e g e n p r e s t a t i e in N i j m e g e n met n a m e een s t i m u l e r e n d karakter willen geven en geen v e r p l i c h t e n d karakter.
•
Zelfregiecentrum. W I G , K e n t e r i n g , B W N en O n d e r l i n g Sterk zijn gestart m e t e e n c e n t r u m v o o r en d o o r k w e t s b a r e burgers gericht o p het v e r g r o t e n van zelfregie d o o r het s t i m u i e r e n van de
11
m o g e l i j k h e d e n o m zelf v o r m en invulling te g e v e n aan het l e v e n . Naar verv\/achting n e e m t het b e r o e p o p ( A W B Z ) - b e g e l e i d i n g h i e r d o o r af. Dit initiatief w o r d t m e d e o n d e r s t e u n d d o o r het Z o r g k a n t o o r . Keyrings Keyrings is een A m e r i k a a n s / Engels initiatief o p het g e b i e d van inclusie. L o t g e n o t e n g r o e p e n van k w e t s b a r e m e n s e n en e e n vrijwilliger die o p l o o p a f s t a n d van elkaar w o n e n . Zij v o r m e n een n e t w e r k van o n d e r l i n g e z o r g . Een Keyring N e t w o r k is g e b a s e e r d op het idee dat m e n s e n die o p het e n e m o m e n t zorg nodig h e b b e n , o p een a n d e r m o m e n t z o r g k u n n e n b i e d e n . De e e n b e h o e f t hulp bij de b o o d s c h a p p e n , de a n d e r bij de a d m i n i s t r a t i e . De vrijwilliger hoeft dus niet alles zelf te d o e n . Zo n o d i g w o r d t p r o f e s s i o n e i e hulp i n g e s c h a k e l d . Zo k u n n e n m e n s e n v e e l langer zelfstandig w o n e n . W e l l i c h t dat in N i j m e g e n een dergelijk project w o r d t o p g e s t a r t .
12
3. Visie en D o e l e n In deze nota geven w e u i t w e r k i n g aan prestatieveld 4 van de W e t Maatschappelijl<e o n d e r s t e u n i n g . Op bijna alle p r e s t a t i e v e l d e n van d e z e w e t vervullen vrijwilligers e e n belangrijke rol. Naast bijdragen o p het t e r r e i n van welzijn en zorg s p e l e n vrijwilligers een grote rol op t e r r e i n e n zoals sport, cuituur, o n d e r w i j s , integratie, natuur, milieu en e v e n e m e n t e n . In het kader van d e z e n o t a b e p e r k e n w e ons hoofdzakelijk t o t aansluiting o p de d o e l e n die w e h e b b e n vastgesteld in ons W m o - b e l e i d s p l a n en richten w e ons v o o r a l op de d o m e i n e n z o r g en welzijn. Immers, de m e e s t ingrijpende v e r a n d e r i n g e n en o n t w i k k e l i n g e n d o e n zich v o o r o p deze t e r r e i n e n . Daarnaast leggen w e e e n relatie m e t het p r o g r a m m a W e r k en I n k o m e n . 3.1
Het maatschappelijk belang van vrijwilligerswerk
In het a l g e m e e n stellen w e dat vrijwilligerswerk van grote betekenis is v o o r de Nijmeegse s a m e n l e v i n g , o n d e r a n d e r e v o o r de sociale s a m e n h a n g in de stad. Het maatschappelijk b e l a n g van vrijwilligerswerk k o m t op v e r s c h i l l e n d e m a n i e r e n tot u i t d r u k k i n g : •
Participatie; sociale activering
V o o r veel m e n s e n b e t e k e n t het v e r r i c h t e n van vrijwilligerswerk e e n nuttige t i j d s b e s t e d i n g waarbij sociale c o n t a c t e n w o r d e n g e l e g d . V o o r m e n s e n die een uitkering o n t v a n g e n o p g r o n d van de W e t w e r k en bijstand (Wwb) of de W e r k l o o s h e l d s w e t ( W W ) , kan vrijwilligerswerk in het kader van een re-integratietraject e e n opstap zijn naar betaald werk. Ook w o r d t vrijwilligerswerk ingezet in het kader van i n b u r g e r i n g en integratie. •
Z e l f o n t p l o o i i n g en zingeving
D o o r vrijwilligerswerk k u n n e n m e n s e n zich o n t p l o o i e n en hun k w a l i t e i t e n i n z e t t e n , maar o o k n i e u w e kennis en v a a r d i g h e d e n o p d o e n . Daarnaast geeft vrijwilligerswerk zin aan het leven van veel m e n s e n . Het geeft hen een g o e d g e v o e l . S o m s is het de v r a a g w i e nu eigenlijk de vrijwilliger is en w i e d e g e n e is die w o r d t o n d e r s t e u n d . De scheidslijn t u s s e n vrijwilliger en client kan heel diffuus zijn. De vrijwilliger is s o m s zelf client die d o o r het v e r r i c h t e n van vrijwilligerswerk zijn eigen (zingevings)probleem opiost. •
B e v o r d e r e n van sociale c o h e s i e en sociale b e t r o k k e n h e i d
B e t r o k k e n h e i d bij de l e e f o m g e v i n g levert een bijdrage aan de lokale s a m e n l e v i n g . •
In stand h o u d e n van v o o r z i e n i n g e n en organisaties
V e e l v o o r z i e n i n g e n e n organisaties o p diverse t e r r e i n e n zoals sport, cuituur, welzijn en zorg, n a t u u r e n milieu zijn geheel of in belangrijke m a t e afhankelijk van de inzet van vrijwilligers. Vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties zijn belangrijk v o o r de realisering van veel (gemeentelijke) b e l e i d s d o e l e n . •
Zorg d r a g e n v o o r elkaar
V e e l m e n s e n h e l p e n elkaar. Dat m a a k t b i j v o o r b e e l d dat o u d e r e n en m e n s e n met een b e p e r k i n g langer hun zelfstandigheid k u n n e n b e h o u d e n . Het b e r o e p op z w a a r d e r e v o r m e n
13
en d u u r d e r e van o n d e r s t e u n i n g c.q. (semi)professionele v o o r z i e n i n g e n w o r d t h i e r d o o r beperl
Meegaan in de Kanteling
In het vorige h o o f d s t u k m a a k t e n w e duidelijk dat de posities van de vrijwilliger en het vrijwilligerswerk ingrijpend v e r a n d e r e n als gevolg van de geschetste o n t w i k k e l i n g e n . M e n s e n w o r d e n g e a c t i v e e r d zelf o p l o s s i n g e n te z o e k e n v o o r h u n o n d e r s t e u n i n g s v r a a g . Vrijwillige inzet o p de t e r r e i n e n welzijn en z o r g is een cruciaal en onlosmakelijk o n d e r d e e l van o n t w i k k e l i n g e n als de ' K a n t e l i n g ' en 'Welzijn N i e u w e StijI': -
Het b e r o e p o p burgers o m zich vrijwillig in te zetten n e e m t t o e ; De o v e r h e i d laat m e e r over aan de burger en o p zijn b e u r t d o e t de o n d e r s t e u n i n g b e h o e v e n d e b u r g e r een b e r o e p op vrijwilligers; De grens t u s s e n vrijwilligerswerk en d a g b e s t e d i n g w o r d t diffuser;
-
Instellingen en organisaties z e t t e n m e e r en m e e r vrijwilligers o m h u n b e l e i d s d o e l e n te r e a l i s e r e n ;
-
M e n s e n m e t e e n b e p e r k i n g w o r d e n vaker zelf vrijwilliger;
-
Vrijwilligers w o r d e n vaker o n d e r d e e l van een sociaal n e t w e r k ;
-
Vrijwillige inzet in de betekenis van i n f o r m e l e zorg is c o m p l e m e n t a i r aan de f o r m e l e z o r g : er k o m e n steeds m e e r de v e r b i n d i n g e n t u s s e n f o r m e l e en i n f o r m e l e zorg.
Deze o n t w i k k e l i n g e n m a k e n duidelijk dat w e het t r a d i t i o n e l e b e e l d van vrijwilligerswerk m o e t e n bijstellen en o n s beleid t e n a a n z i e n van vrijwillige inzet m o e t e n w e herijken. De m a a t s c h a p p e l i j k e druk o p burgerparticipatie n e e m t t o e . Vrijwillige inzet ontwikkelt zich steeds m e e r in de richting van e e n noodzakelijke a a n v u l l i n g o p p r o f e s s i o n e i e d i e n s t v e r l e n i n g en als alternatief v o o r v o r m e n van b e g e l e i d i n g en d a g b e s t e d i n g . Hierin zien wij kansen en m o g e l i j k h e d e n o m v o r m t e geven aan ons beleid gericht o p participatie van burgers. Vrijwillige inzet is al lang niet m e e r het exclusief d o m e i n van vrijwilligersorganisaties maar w o r d t steeds m e e r integraal o n d e r d e e l van professioneie organisaties. Daarnaast v i n d e n tal van vrijwilligersinitiatieven plaats die zich a f s p e l e n buiten elk f o r m e e l organisatorisch v e r b a n d . Het eigen initiatief w a a r a a n w o r d t g e a p p e l l e e r d d o o r de o v e r h e i d krijgt steeds m e e r w e e r k l a n k . Belangrijke v r a a g in dit k a d e r is w a t redelijkerwijze in h a n d e n van vrijwilligers m a g w o r d e n gelegd en w a t tot het d o m e i n van de professionals b e h o o r t . H o e k u n n e n v e r b i n d i n g e n gelegd w o r d e n t u s s e n (zorg)vrijwiHigers en professionals z o d a t ze elkaar k u n n e n v e r s t e r k e n . Deze vragen h e b b e n c o n s e q u e n t i e s v o o r de o p d r a c h t e n die wij bij de welzijninstellingen neerleggen (en straks o o k z o r g a a n b i e d e r s ) en hoe wij deze organisaties willen s t i m u i e r e n o m ' W e l z i j n N i e u w e StijI' v o r m te g e v e n . W i j willen aansluiten bij het s t a n d p u n t van de V e r e n i g i n g N O V (Vereniging N e d e r l a n d s e Organisatie Vrijwilligerswerk) inzake de r a n d v o o r w a a r d e n w a a r a a n v o l d a a n m o e t w o r d e n w a n n e e r vrijwilligers b e t a a l d e krachten z o u d e n v e r v a n g e n . Zie bijiage 3. 3.3
D o e l e n van beleid
D o o r vrijwilligerswerk te o n d e r s t e u n e n willen w e het u i t v o e r e n van sociaal m a a t s c h a p p e l i j k e activiteiten s t i m u i e r e n en z o d o e n d e sociale kwaliteit van de s a m e n l e v i n g v e r s t e r k e n . Daarnaast b e s c h o u w e n w e vrijwilligerswerk als een u i t s t e k e n d e m a n i e r o m deel te n e m e n aan de s a m e n l e v i n g en sociale v e r b a n d e n te v e r s t e v i g e n .
14
In het licht van de b e s c h r e v e n o n t w i k k e l i n g e n zien w e dat vrijwillige inzet m e e r en m e e r een v a n z e l f s p r e k e n d h e i d gaat w o r d e n . IVIet v r i j w i l l i g e r s w e r k b e l e i d w i l l e n w e kaders en v o o r w a a r d e n s c h e p p e n w a a r b i n n e n vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties en p r o f e s s i o n e i e organisaties die ook m e t vrijwilligers w e r k e n (nog beter) k u n n e n f u n c t i o n e r e n . De m o g e l i j k h e d e n o m invloed uit te o e f e n e n o p vrijwilligerswerk zijn vanuit de aard van het w e r k (onverplicht) b e g r e n s d . Burgers m a k e n uiteindelijk zelf uit w a t ze willen en w a a r o m ze w i l l e n m e e d o e n aan de s a m e n l e v i n g . De g e m e e n t e speelt hoofdzakelijk een f a c i l i t e r e n d e rol. T o c h w i l l e n w e d o o r sturing op g e s u b s i d i e e r d e organisaties de vrijwillige inzet s t i m u i e r e n en b e v o r d e r e n . W e m a k e n met hen afspraken o v e r het v o e r e n van effectief vrijwilligersbeleid. V o o r t s laten w e de sociale w i j k t e a m s een w e z e n l i j k e rol s p e l e n w a a r het gaat o m het a c t i v e r e n van vrijwilligersinitatieven t e n b e h o e v e van burgers m e t een z o r g / w e l z i j n s v r a a g . In o n s W m o - b e l e i d s p l a n 2 0 1 2 - 2 0 1 5 staan o n d e r s t a a n d e b e l e i d s v o o r n e m e n s : "\Ne willen niet bezuinigen
op interventies
vrijwilligers
(naast professionals).
voorkomen
dot een beroep op zwaardere
die grotendeels
gebruik
maken
En zo willen we ook niet bezuinigen vormen
van ondersteuning
von de inzet
op projecten wordt
van
die
gedaan."
En v e r d e r : "We betrekken
vrijwilligers
Meer samenwerking ondersteuning
steeds meer bij de ondersteuning
tussen professionals
van mensen met een
en vrijwilligers/famllleleden
van mensen met een hulpvraag.
hulpvraag.
waar het gaat
om
"
In zijn m o t i e bij het voorstel " U i t v o e r i n g W i j k p i l o t s Zorg en W e l z i j n " (maart 2012) d o e t d e raad de o p r o e p o m bij de wijkpilots een v e r t e g e n w o o r d i g e r van het vrijwilligerswerk e n de m a n t e l z o r g te b e t r e k k e n bij het o n t w i k k e l e n van d e w e r k w i j z e van de sociale w i j k t e a m s en h u n interactie m e t het w i j k n e t w e r k . In het C o a l i t i e a k k o o r d 2010 - 2 0 1 4 staat: " M a n t e l z o r g e r s en vrijwilligers n e m e n actief v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v o o r een z o r g z a m e s a m e n l e v i n g . D a a r o m v e r d l e n e n zij o n z e s t e u n . " In het licht van de g e s c h e t s t e t r e n d s en o n t w i k k e l i n g e n en o p g r o n d van b o v e n s t a a n d e b e l e i d s v o o r n e m e n s , f o r m u l e r e n w e o n z e d o e l e n . Daarbij gaan w e v e r d e r dan e n k e l het a a n s l u i t e n bij de vijf 'basisfuncties vrijwilligerswerk' van V W S en M o v i s i e . W e w i l l e n o o k vrijwillige inzet s t i m u i e r e n en v e r s t e r k e n via de sociale w i j k t e a m s . Daarnaast m a k e n w e met g e s u b s i d i e e r d e instellingen (en straks m e t zorgaanbieders) p r e s t a t i e a f s p r a k e n v o o r w a t b e t r e f t inzet van vrijwilligers. Langs d e z e drie s p o r e n k o m e n w e t o t de v o l g e n d e doelstellingen: a. Wij betrekken vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties intensiever bij de ondersteuning van mensen met een hulpvraag. b. Wij handhaven en versterken het vrijwilligerspotentieel; de deelname aan vrijwillige inzet ligt in Nijmegen op 39%. Vier van de tien Nijmegenaren doen vrijwilligerswerk. Het is onze ambitie om te groeien tot deelname aan vrijwillige inzet door ruim 40% van de burgers. c.
Wij stimuieren organisaties en initiatieven die gebruik maken van vrijwilligers tot het voeren van een effectief vrijwilligersbeleid.
15
4. Uitvoering In aansluiting op de geschetste visie k o m e n w e tot o n d e r s t a a n d e m a a t r e g e l e n o m de gestelde b e l e i d s d o e l e n te b e r e i k e n . De u i t w e r k i n g hiervan treft u aan in bijiage 4. Bij a. Wij betrel
16
Wij intensiveren Iiet w a a r d e r e n en p r o m o t e n van het vrijwilligerswerk. Bij c. Wij stimuieren organisaties en initiatieven die gebruik maken van vrijwilligers tot het voeren van een effectief vrijwilligersbeleid. Wij m a k e n p r e s t a t i e a f s p r a k e n met g e s u b s i d i e e r d e organisaties (en straks o o k m e t zorgaanbieders) o v e r w a t ze gaan d o e n o m vrijwillige inzet te b e v o r d e r e n , t e o n d e r s t e u n e n en te w a a r d e r e n . Wij d r i n g e n aan o p het f o r m u l e r e n van vrijwilligersbeleid bij de organisatie. Professionals m o e t e n w o r d e n t o e g e r u s t v o o r het o m g a a n met en a a n s t u r e n van vrijwilligers. De g e b i e d s g e r i c h t e i n f o r m a t i e p u n t e n (Stips) zullen gebruik gaan m a k e n van vrijwilligers. W e w i l l e n niet b e z u i n i g e n op interventies die g r o t e n d e e l s gebruik m a k e n van de inzet van vrijwilligers (naast professionals). En zo w i l l e n w e o o k niet b e z u i n i g e n op projecten die v o o r k o m e n dat e e n b e r o e p op z w a a r d e r e v o r m e n van o n d e r s t e u n i n g w o r d t g e d a a n . De g e m e e n t e N i j m e g e n past Social Return t o e bij alle i n k o o p t r a j e c t e n vanaf 5 0 . 0 0 0 e u r o . Dit b e t e k e n t dat het bedrijf of de organisatie die de o p d r a c h t krijgt, e v e n e e n s zorgt v o o r een aantal (leer)werkplekken v o o r m e n s e n met een uitkering. W i j wijzigingen in e e n aantal gevallen de s u b s i d i e v e r o r d e n i n g en buigen d e z e o m in de richting van sturing o p o u t c o m e waarbij w e inzetten o p het v o e r e n van a d e q u a a t vrijwilligersbeleid. W i j w i l l e n de b e s t a a n d e vrijwilligersverzekeringen v e r r u i m e n . W e v e r b e t e r e n de g e m e e n t e l i j k e d i e n s t v e r l e n i n g w a a r d o o r het er v o o r vrijwilligersorganisaties gemakkelijker op w o r d t o m initiatieven te r e a l i s e r e n ; p r o c e d u r e s worden eenvoudiger.
17
Bijiage 1.
Communicatie
In het kader van deze nota is overleg gevoerd met onderstaande organisaties: -
Vrijwilligerscentrale Nijmegen Spectrum Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Gelderland Stichting Humanitas Nijmegen Swon, het seniorennetwerk Stichting Hulpdienst Nijmegen Nim Maatschappelijk Werk
Voorts is gebruik gemaakt van de verslagen van de discussiesessies van de Inspraakbijeenkomst Wmo-beleidsplan op 20 September 2011. Deze nota is in concept voorgelegd en besproken met de Klankbordgroep Vrijwilligersmantelzorgorganisaties. M e n vindt het een helder stuk waarin men zich kan herkennen. Aanvullingen / wijzigingen zijn verwerkt in de definitieve versie. Deze betreffen in het bijzonder: - aan doelstelling a. is toegevoegd dat het ook gaat om vrijwilligersorganisaties - de prestatieafspraken met de gesubsidieerde organisaties over het voeren van actief vrijwilligersbeleid zijn van kwalitatieve aard.
Deze nota is ter advisering in concept voorgelegd aan onderstaande adviescommissies: - Seniorenraad Nijmegen - Adviescommissie Jeugd, Maatschappelijke Opvang en Gehandicaptenbeleid - Advies Commissie Allochtonen - Adviescommissie homo-/lesbisch beleid (geen reactie) Aanvullingen / wijzigingen zijn verwerkt In de definitieve versie. Deze betreffen in het bijzonder: - desgevraagd geven we aan dat deze nota zich beperkt tot Zorg en Welzijn. De voorgestelde maatregelen zijn deels van toepassing op andere domeinen zoals Cuituur en Sport & Bewegen. - we nemen de suggestie over om leeftijdscategorieen te differentieren bij vervolgonderzoek. -
we stellen voor om in de volgende Stadspeiling (weer) onderscheid te maken tussen
-
mantelzorgers en vrijwilligers. Naar aanleiding van vragen over de omvang van de vrijwillige inzet is in bijiage 2 is een tabel hierover toegevoegd.
Antwoorden op de overige opmerkingen, vragen en suggesties van deadviescommissies zijn beantwoord in de betreffende brief aan de Seniorenraad, platform J M G en ACA.
18
Bijiage 2.
Aantallen en achtergrondgegevens van vrijwilligerswerk
In Nijmegen doet bijna 40% van de volwassenen (18 jaar of ouder) vrijwilligerswerk. Dit gemiddelde kan men op verschillende wijzen differentieren naar achtergrondgegevens. Bijvoorbeeld: • Van de mannelijke volwassenen in Nijmegen doet 36% vrijwilligerswerk, van de vrouwelijke volwassenen is dat 43%. Historisch gezien betel<ent dit dat het vrouwelijke deel binnen de vrijwilligers toeneemt, want in 2009 was er geen verschil qua geslacht en in 2007 deden de mannen gemiddeld iets meer vrijwilligerswerk dan de vrouwen. •
Qua leeftijd zien we het volgende patroon: van de 18-35 jarigen doet 38% vrijwilligerswerk, van de 35-55 jarigen 35% en van de 55-plussers 47%. Binnen de oudste leeftijdsgroep zit relatief gezien het grootste segment vrijwilligers. Dat was bij de eerdere meting in 2009 ook zo. In 2007 waren er qua percentage vrijwilligers nauwelijks verschillen tussen de leeftijdsgroepen. M e n zou kunnen stellen dat er een zekere vergrijzing in het bestand vrijwilligers optreedt.
«
Qua opieiding is het zo dat het minste vrijwilligerswerk wordt gedaan door de mensen die laag of zeer laag zijn opgeleid. Van de respondenten met aileen basisonderwijs zegt een kleine 20% vrijwilligerswerk te doen. Van degenen met lager beroepsonderwijs is dat 30 a 35%. Alle hoger opgeleiden scoren 40% of meer. Dit patroon is hetzelfde als dat bij de eerdere metingen in 2009 en 2007.
•
Van de mensen met betaald werk doet 38% vrijwilligerswerk en van de mensen zonder betaald werk 42%. Bij eerdere metingen hetzelfde patroon: een lichte oververtegenwoordiging van de niet-werkenden.
•
Qua etnische herkomst blijkt dat van de autochtone Nijmegenaren 40% vrijwilligerswerk doet, van de westerse allochtonen 36% en van de niet-westerse allochtonen ook 36%. Wel zijn er grote verschillen binnen de groep niet-westerse Nijmegenaren. Burgers van Surinaamse, Antilliaanse en overige niet-westerse herkomst doen het minst vrijwilligerswerk. Burgers van Turkse en Marokkaanse herkomst met circa 50% het meest. Bij vorige metingen was dit percentage veel lager. Het verschil wordt verklaard door het in 2011 expliciet meenemen van mantelzorg.
Percentage vrijwilligers per stadsdeel Stadsdeel % vrijwilligers Centrum 32 Oost 44 Oud West 28 Nieuw West 36 Midden 49 Zuid 37 Dukenburg 41 Lindenholt 38 Noord 41 Bij de stadsdelen valt op dat de onderlinge verschillen minder groot zijn dan bij eerdere metingen in 2009 en 2007. Ook dit komt waarschijnlijk door het nu meenemen van de mantelzorg, waardoor meer mensen (vooral ook in stadsdelen met sociaaleconomische achterstand) nu aangeven dat ze vrijwilligerswerk doen. Nogmaals Leeftiid: leeftijd van degenen die vriiwilligerswerk doen Er is al aangeven dat van drie leeftijdsgroepen een bepaald percentage vrijwilligerswerk doet. W e kunnen ook nog op een andere manier naar leeftijd kijken. Namelijk hoe het totale bestand vrijwilligers verdeeld is over de drie leeftijdsgroepen. W e zien dan het volgende:
19
18- 35 Jr
35-55 Jr
Ouder dan 55 Jr
Alle volwassen vrijwilligers
27
37
36
Volwassen mannen Volwassen vrouwen Autochtone Nijmegenaren Antilliaanse Nijmegenaren Turkse Nijmegenaren Marokkaanse Nijmegenaren Overige niet-westerse Nijmegenaren
25 29 27 39 23 25 21
39 35 34 39 60 45 69
36 36 39 22 17 30 10
Vrijwilligers in %
We zien dat bij Turkse, Marokkaanse en overige niet-westerse Nijmegenaren degenen die vrijwilligerswerk doen minder vaak in de hoogste leeftijdsgroep te vinden zijn. Hun segment vrijwilligers is dus gemiddeld jonger dan gemiddeld voor de hele stad. Logisch, want hun bevolkingsopbouw is zodanig dat er nog niet zoveei ouderen zijn. We hebben het gemiddelde gezien qua verdeling naar geslacht van degenen die vrijwilligerswerk doen ( mannen 36% en vrouwen 43%). Turkse en Marokkaanse Nijmegenaren wijken heel erg af van dit gemiddelde. Van de mannelijke Turken in Nijmegen doet 13% vrijwilligerswerk, van de vrouwelijke Turl<en in Nijmegen 81%. Van de mannelijke Marokkanen in Nijmegen is geen percentage bekend, van de vrouwelijke Marokkanen is het ruim 60%. Hoeveel tiid besteedt men aan vriiwilligerswerk? Percentage van alien die vrijwilligerswerk doen 18 12 15 24 31
Hoe vaak doet men vrijwilligerswerk? een paar keer per jaar een keer per maand een paar keer per maand eens per werk meerdere keren per week
Met andere woorden: een ruime meerderheid is wekelijks In de weer als vrijwilliger. Soorten vriiwilligerswerk
Activiteiten
1
II
III
IV
V
VI
VII
34
40
26
Sportclub
6,5
9.000
74
26
Buurt, wijk, bewonersorganisatie
2,7
3.500
46
54
3
25
72
35
65
44
34
22
Clubs, verenigingen anders dan eerste twee
9,9
13.500
Op school
4,3
6.000
18
82
22
74
4
Met kinderen buiten school om
1,0
1.350
48
52
24
76
-
Jongerenactiviteiten buiten school om
1,1
1.500
60
40
57
35
8
Hulp aan ouderen, ouderenactiviteiten
4,5
6.000
25
75
9
26
65
Hulp aan zieken, buiten de eigen familie
4,1
5.500
26
74
27
18
55
Familie- en burenhulp
6,3
8.500
36
64
19
32
49
Geloof, kerk, moskee
3,2
4.400
43
57
14
30
56
Collecteren
2,8
3.800
64
36
33
41
26
Anders
4,7
6.500
42
58
28
25
47
20
Toelichting: I II III IV V VI
= = = = = =
% volwassen Nijmegenaren dat op dit terrein actief is als vrijwilliger afgerond absolute aantal % mannelijke vrijwilliger % vrouwelijke vrijwilliger % leeftijdsgroep 18-35 % leeftijdsgroep 35-55
In totaal ongeveer 54.000 vrijwilligers in Nijmegen. Maar sommige mensen zijn op meerdere terreinen actief. Daarom in totaal circa 70.000 vrijwillige activiteiten (optelsom II). Opvallende bevindingen: • Sportclub...vooral mannen actief, midden leeftijdsgroep het meest vertegenwoordigd. • Buurt, wijk...meer vrouwen dan mannen, oververtegenwoordiging in hoogste leeftijdsgroep. • •
Op school...vooral vrouwen actief, meestal in de middelste leeftijdsgroep. Mantelzorg...vooral vrouwen actief, oververtegenwoordiging in hoogste leeftijdsgroep.
Hoe vaak doet men vriiwilligerswerk?
Een keer of paar keer perjaar
Eens per maand
Paar keer per maand
Eens per week
Paar keer per week
Minstens een keer per week
Sportclub
16
20
11
25
28
53
Buurt / bewoners
10
15
11
44
20
Andere clubs
15
2
17
21
45
64 66
Op school
21
16
12
25
26
51
-
9
20
-
71
71
Jongerenactiviteiten
27
9
14
42
8
50
Hulp ouderen
5
8
16
25
Hulp zieken
17
5
18
13
46 47
71 60
Familie- en burenhulp
6
18
18
20
38
58
Geloof, kerk, moskee
3
23
22
19
33
52
Collecteren
66
10
-
-
24
24
45
63
Anderszins met kinderen
Anders
13
11
13
18
De vetgedrukte getallen die wijzen op een substantieel hoge frequentie: meer dan 40% een paar keer per week en/of meer dan 60% minimaal wekelijks. Uit de Sportverenigingmonitor 2005-2009 •
Er zijn meer verenigingen met een stijgend ledental dan verenigingen met een dalend ledental: 23% versus 15%.
•
Vooral grote clubs en clubs met aileen jeugd hebben meer leden gekregen. Met name geldt dit voor voetbalverenigingen.
•
Wel klagen de meeste clubs over een gebrek aan vrijwilligers. Daarbij gaat het vooral om bestuurders, commissieleden, bar- en kantinepersoneel en trainers.
21
Mantelzorg Ten opzichte van eerdere metingen is eigenlijk het belangrijkste verschil dat eerder de mantelzorg apart is gehouden van de vraag naar vrijwilligerswerk. In 2009 bleek dat de drie zaken die naar mantelzorg verwijzen (hulp aan ouderen, hulp aan zieken, familie- en burenhulp) door circa 5% van de respondenten werden genoemd binnen de categorie vrijwilligerswerk. In 2011 is dat circa 15%...een verschil van 10. En dat verschil komt overeen met het algemene verschil: in 2009 circa 30% vrijwilligers, in 2011 bijna 40%. In 2007 is expliciet aan de respondenten gevraagd of ze aan mantelzorg doen. Toen zei 11% ja. Van de 18-35 jarigen was dat 4%, van de 35-55 jarigen 11% en van de 55-plussers 16%. Die 11% was in 2007 als volgt verdeeld: Partner Kinderen (schoon)-ouders (andere) familieleden Buren, vrienden en kennissen Overig
1.1% 0,5% 4,8% 1,7% 2,3% 0,6%
22
Bijiage 3.
R a n d v o o r w a a r d e n v o o r vrijwilligerswerk bij organisaties
In tijden van bezuiniging kunnen sommige maatschappelijke functies aileen overeind blijven doordat vrijwilligers bereid zijn ze te vervullen. In dat geval zouden dan vrijwilligers betaalde krachten moeten vervangen. De Vereniging NOV (Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk) stelt zich op het standpunt dat vrijwilligers in bepaalde omstandigheden betaalde krachten kunnen vervangen indien aan onderstaande randvoorwaarden wordt voldaan: 1. 2.
Het vrijwilligerswerk is echt vrijwillig. De vrijwilliger heeft een intrinsieke motivatie om het werk te doen en zich achter de doelstelling van de organisatie of het project te scharen.
3. 4. 5.
De organisatie zorgt voor een goed vrijwilligersbeleid. De organisatie zorgt voor deskundigheidsbevordering. De organisatie zorgt voor een veilige omgeving en goede afspraken over de verantwoordelijkheden.
6. 7.
De organisatie is geen profit-organisatie, maar werkt zonder winstoogmerk. De rolverdeling tussen eventuele beroepskrachten en vrijwilligers is duidelijk en in de praktijk ook evenwichtig. Iedereen weet wat hij moet doen en er is onderling respect. Zo kan het zijn dat de beroepskracht er juist is om de vrijwilligers te ondersteunen in plaats van andersom.
8.
De grenzen aan wat een vrijwilliger mag doen (bijvoorbeeld in de zorg) veranderen, maar verdlenen elke keer weer discussie en heldere afspraken.
23
Bijiage 4.
Maatregelen O n d e r s t a a n d e m a a t r e g e l e n b e t r e f f e n in h e t b i j z o n d e r h e t d o m e i n v a n Z o r g e n W e l z i j n . M a a t r e g e l e n t e n a a n z i e n v a n h e t s t i m u i e r e n v a n vrijwifligerswerl< i n d e S p o r t zijn w e e r g e g e v e n In h e t b e l e i d s p l a n S p o r t e n B e w e g e n 2 0 1 3 - 2 0 1 6 .
a . M a a t r e g e l e n g e r i c h t o p h e t b e t r e k k e n v a n v r i j w i l l i g e r s e n v r i j w i l l i g e r s o r g a n i s a t i e s bij d e o n d e r s t e u n i n g v a n m e n s e n m e t e e n h u l p v r a a g Maatregel
Toelichting
Uitvoering
Middelen
De sociale wijkteams activeren het sociale netwerk van clienten en helpen hen een beroep te doen op vrijwilligers
Buurtverenigingen, ouderenbonden, scholen, zangkoren, sportclubs, werkgevers, kerk, moskee etc. kunnen een rol vervullen als het gaat om ondersteuning van mensen met een hulpvraag.
Vanaf mei 2012
rvs 'Uitvoering wijkpilots Zorg en Welzijn'
Professionals in de sociale wijkteams worden geschoold in het toepassen van Sociale Netwerk Strategieen
M e t behulp van deze kennis en vaardigheden wordt het eigen sociaal netwerk van clienten versterkt. Clienten zijn beter in staat om een beroep te doen op ondersteuning door vrijwilligers.
Vanaf mei 2012
rvs 'Uitvoering wijkpilots Zorg en Welzijn'
De " G e w o o n M e e d o e n " aanpak wordt uitgerold over de wijken met een sociaal wijkteam
Dit project betreft de ondersteuning van extramuraal wonende AWBZ-clienten. Het richt zich op versterking van zelfregie en inclusie. Clienten worden gekoppeld aan vrijwilligersinitiatieven in de wijk. " G e w o o n M e e d o e n " is in 2012 genomineerd voor de " M e e r dan handen Vrijwilligersprijs (van VWS) als een van de 25 projecten uit 258 inzendingen.
uitrol project "Gewoon Meedoen" Vanaf mei 2012
€ 20.367
W e introduceren de 'Informele Zorgmakelaar' in de wijken met een sociaal wijkteam
De makelaar informele zorg: - brengt het aanbod van informele zorg in betreffende wijken in kaart ter aanvulling op de sociale kaart; - ondersteunt de professionals van de sociale wijkteams om de formele en de informele zorg dichter bij elkaar te brengen - stimuleert afstemming en integrale samenwerking binnen de
September 2012
Budget sociale wijkteams € 28.000
24
informele zorg en tussen informele en professioneie organisaties. - De 'Informele Zorgmakelaar' is tevens een antwoord op de motie van de raad "Vrijwillig maar niet vrijblijvend" van maart 2012. W e onderkennen vraagverlegenheid en handelingsverlegenheid en trachten deze doorbreken.
De professionals van het sociaal wijkteam zijn erop gericht om actief de client te matchen met personen uit het eigen sociaal netwerk. W e zijn daarbij alert op een mogelijk bewuste keuze van de client om geen beroep te doen op het eigen netwerk vanuit het oogmerk onafhankelijkheid of gelijkwaardigheid.
Vanaf mei 2012
Wij continueren de inzet t.a.v. clienten met een zorgvraag ais vrijwilliger.
Wij continueren het succesvolle project "Bijzonder Werkt" waarbij clienten met psychiatrische of verslavingsproblematiek of met een juistitieel vededen worden doorgeleid worden naar organisaties en initiatieven waar zij een geschikte vrijwilligerspiek kunnen vinden.
Vanaf2011
rvs 'Uitvoering wijkpilots Zorg en Welzijn'
Budgetsubsidie aan Vrijwilligerscentrale
b. Maatregelen gericht op handhaven, stimuieren en versterlcen van het vrijwilligerspotentieel. Het is onze ambitie om te groeien tot deelname aan vrijwillige inzet door ruim 40% door de burgers. Maatregel
Toelichting
Wij handhaven de inzet op de vijf basisfuncties ondersteuning vrijwilligerswerk
De Vrijwilligerscentrale geeft uitvoering aan de (landelijk vastgestelde) basisfuncties vrijwilligerswerk: - Vertalen maatschappelijke ontwikkelingen - Verbinden en makelen - Versterken - Verbreiden - Verankeren
Uitvoering
Middelen Budgetsubsidie aan Vrijwilligerscentrale
25
Tegenprestatie in fiet l
De gemeente stuurt bij subsidieontvangende Instellingen en ondernemers erop aan vrijwilligersvacatures te melden bij de Vrijwilligerscentrale in Nijmegen. De consuient van de afdeling Werk zai de bijstandsgerechtigde actief doorverwijzen naar de Vrijwilligerscentrale. Dat is de centrale plek in Nijmegen waar alle vrijwilligersvacatures worden verzameld. De Vrijwilligerscentrale matcht niet aileen, maar zet zich ook In om de competenties van vrijwilligers te versterken.
Vanaf oktober 2012 Notitie "Invulling tegenprestatie naar vermogen!"
rvs oktober 2012 kostenneutrale Invoering
Daarnaast stimuieren we het uitvoeren van een vorm van vrijwilligerswerk blj andere samenwerkingspartners in de stad. Partijen als Pluryn, de Driestroom, Breed en Stichting Wijkwerk zoeken momenteel namelijk naar nieuwe samenwerkingsmogelljkheden om 'de onderkant van de arbeidsmarkt' te bedienen. In navolgingvan andere bedrijven en organisaties stimuieren wlj onze werknemers tot het doen van vrijwilligerswerk.
Als werkgever van een organisatie die zich Inzet voor het pubiieke domein is het van belang een voorbeeldfunctie te vervullen. (vgl. Shell, ABN Amro, K P M G , Erasmus universiteit). Op deze manier raken werknemers vertrouwd met het doen van vriiwilligerswerk. Vergeliik www.nldoet.nl
m.i.v. 2013
Reguliere middelen
Wij stimuieren werknemers die hun loopbaan beeindigen tot het doen van vrijwilligerswerk
Tijdens het gesprek dat werknemers hebben die gebruik gaan maken van (pre)pensloen vragen we naar hun toekomstplannen, stimuieren we hen tot het doen van vrijwilligerswerk en bieden we hen een 'Pensloen in Zlcht'-cursus aan waarin vrijwillige inzet uitvoerig wordt bellcht.
m.l.v. 2013
Reguliere middelen
Versterken van bestuurlijke erkenning en waardering
Door onze aanwezigheid blj tal van vrijwilligersinitiatieven en door het uitreiken van onderscheidingen drukken wlj onze waardering uit voor het werk dat door hen wordt gedaan. In voorkomende situatie overhandigen wlj een concrete blijk van waardering toegesneden op het betreffende vrljwllligersinitlatief.
2013
Regulier
26
c. Maatregelen gericht op stimulering en versterking van organisaties en initiatieven die gebruik maken van vrijwilligers Maatregel / Actie
Toelichting
Uitvoering
Middelen
Vrijwilligersbeleid wordt een expliciet thema in de afspraken met de grotere gesubsidieerde welzijnslnstelllngen en na de overheveling van de AWBZ met de zorgaanbieders die dan Wmo-taken uit gaan voeren. Begeleiden van vrijwilligers wordt een expliciete competentle van professionals in welzljns- en zorginstellingen
In budgetsubsidies aan grotere Instellingen en organisaties die veel met vrljwllllgerswerken werken, worden afspraken vastgeiegd ten aanzien van het omgaan met vrijwilligers:
m.i.v. 2013
Reguliere middelen
- de organisatie ontwikkelt specifiek beleid gericht op vrijwilligers - de professionals van de organisaties worden toegerust in het aansturen en omgaan met vrijwilligers (die wordt als afzondedijke competentie bezien) - de organisaties rapporteren over de aard en omvang van de producten/diensten die de vrijwilligers leveren
Social Return
M e t de komst van de W W N V wordt het nog belangrijker om werkgevers actief te benaderen om werkplekken beschikbaar te stellen voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Hierbij gaat het ook om Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en Social return wordt toegepast blj alle aanbestedingen boven de € 50.000. Inmiddels zljn hierover met ongeveer 100 bedrijven afspraken gemaakt zowel blj wat kleinere als hele grote projecten en kregen 73 mensen een kans op werk(ervaring).
Cvs 'Inrichten Social return bij aanbesteden' okt. 2011
gedurende de periode 2011-2014 jaarlijks € 0,2 min. beschikbaar gesteld
Reorganisatie informatie- en advlesfunctles W m o . Wlj Introduceren een hoogwaardlge
Gebiedsgerichte Informatiepunten (Stips) zullen worden bemenst door professionals en bewoners/vrijwilllgers en ervarlngsdeskundlgen. Het informatlepunt is een plek is waar mensen die vrijwilligerswerk willen doen, terecht kunnen.
Rvs 'Reorganisatie informatie- en adviesfuncties W m o " nov. 2012
Het voorstel leidt tot een bezuiniging op de Informatie en adviesfunctie ter grootte van € 200.000
frontofflce In het kader van de herziening van de informatie en adviesfunctie
27
Niet bezuinigen op inzet op interventies die gebruil< mai<en van de inzet van vrijwilligers
In ons Wmo-beleidsplan 2012-2015 staat dat wij niet willen bezuinigen op projecten die voorkomen dat een beroep op zwaardere vormen van ondersteuning wordt gedaan.
Wmo-beleidsplan 2012-2015 okt. 2011
Reguliere middelen
Aanpassen subsidieverordening
Wij passen ons subsidiebeieid aan in een aantal gevallen aan door wijziging van de subsidieverordening. Zo buigen we de subsidieverordening Jeugd- en Jongerenwerk om in de richting van outputsturing. Daarbij zetten we tevens in op het voeren van een adequaat vrijwilligersbeleid.
2013
Regulier
Verruiming van bestaande vrij wi 11 ige rsve rze ke ri nge n
Deze al jaren bestaande voorziening is bedoeld om vrijwilligersorganisaties te financieel te ontiasten in verband met het moeten afsluiten van een ongevallen- en een aansprakelijkheidsverzekering voor hun vrijwilligers Wij onderzoeken mogelijkheden tot uitbreiding in het licht van de landelijk regelingen.
Deze regeling bestaat al jaren
Reguliere middelen
Vermindering van lastendruk voor vrijwilligersinitiatieven en vereenvoudiging van procedures
In het kader van verbetering gemeentelijke dienstverlening wordt vergunningveHening voor evenementen vereenvoudigd. Daarnaast worden processen vereenvoudigd en communicatie (begrijpelijke brieven) verbeterd.
2012 / 2013
Reguliere middelen
28
