MEDICATIEVEILIGHEID IN DE PRAKTIJK Brigitte Drees, MBA Apotheker
UPSV Utrecht 3 december 2014
1. Agenda Deel 1: Algemene inleiding over wetten, richtlijnen en normeringen uit het veld Pauze Deel 2: 10 praktische casussen uit de praktijk + oplossingen
2. Inventarisatie: Welke vragen heb je?
Farmazorg
4
Deel 1 ALGEMENE INLEIDING OVER WETTEN, RICHTLIJNEN EN NORMERINGEN UIT HET VELD
Relevante Wetgeving & richtlijnen 1. Geneesmiddelenwet (2007) incl. regeling en besluit 2. Afschaffen van zgn. Depotheken in verpleeghuizen 3. Elektronisch voorschrijven (2012-2014) 4. Veilige principes 5. BEM 6. Diagnose op recept (2012) 7. Dubbel controleren (juni 2013) 8. Uitvoeringsverzoek 9. Algemeen format actueel medicatieoverzicht AMO 10. Multi Disciplinaire Richtlijn Polyfarmacie (2012) 11. Opiatenwet 12. Medicijnzakjes min of meer verplicht gesteld door IGZ bij overgenomen zorg 13. Medicatie verificatie bij opname en ontslag (VSM) 14. Muteren in de rol mag alleen door de apotheek plaatsvinden
Farmazorg
7
Depotheken zijn overal sinds gesloten
Werkvoorraad
Elektronisch voorschrijven verplicht • Richtlijn uit 2012 • Al vanaf 1-1-2014 moet er elektronisch worden voorgeschreven • Vanaf 2015 wordt er gehandhaafd • Vanwege de noodzaak om tijdens voorschrijven al rekening te houden met de cliëntkenmerken en medicatiebewaking
DE VEILIGE PRINCIPES •
Opgesteld door de Task Force medicatieveiligheid care. (2012)
•
Deelnemers in de Task Force voor de VVT-sector zijn: ActiZ, KNMP, NVZA, Verenso, BTN, LHV, LOC, NHG, NPCF en V&VN.
• Doel: Voor het medicatieproces moeten afspraken op twee niveaus worden gemaakt: • Ketenafspraken/procedures deze ‘over all checklist’ heeft betrekking op de ketenafspraken om de processen en procedures goed te regelen; • Uitvoering medicatieproces per cliënt op basis van de ketenafspraken worden afspraken over de uitvoering met de cliënt gemaakt (zie checklist afspraken per cliënt resp. zorgverlener). • Update augustus 2014 http://www.knmp.nl/downloads/medicijnen-zorgverlening/medicatieveiligheid/caresector/brochure-veiligheid-in-de-medicatieketen.pdf
BEM codes Beoordeling Eigen beheer Medicatie BEM 1: BEM 2: BEM 3: BEM 4: BEM 5: BEM 6:
BEM 7:
Volledig zelfstandig Zelfstandig, tijdelijke hulp bij één of meer medicijnen Niet per innamemoment getekend; cliënt gebruikt zelf de toedienlijst Paraferen voor aanreiken Toezicht op inname; zelfstandige inname Paraferen voor inname voor middelen waarbij een hulpmiddel nodig is; rest hulp bij het aanreiken van medicijnen Volledige hulp bij het toedienen van medicijnen
Diagnose op recept Artsen moeten wettelijk verplicht met ingang van 2012 bij 39 medicijnen op het recept vermelden wat de reden van voorschrijven is. • middelen die meerdere indicaties kennen met elk een andere dosering; • middelen waarvan de ene indicatie meer therapietrouw vergt dan de andere.
Deze vermelding is noodzakelijk voor de medicatieveiligheid. Farmazorg
18
Bij de volgende middelen moet de diagnose op het recept staan Acetylcysteine
Colchicine
Imipramine
Omeprazol
Aciclovir
Esomeprazol
Itraconazol
Pantoprazol
Albendazol
Estradiol
Lansoprazol
Pramipexol
Amantadine
Fenytoinezuur
Mebendazol
Rabeprazol
Amitriptyline
Fluconazol
Methadon
Ranitidine
Carbamazepine
Metronidazol
Sulfasalazine
Chloroquine
Foliumzuur (als enkelvoudig product) Gabapentine
Minocycline
Tetracycline
Cimetidine
Haloperidol
Nizatidine
Tranexaminezuur
Ciprofloxacine
Hydroxychloroquine Norfloxacine
Clonidine
Nortriptyline
Vlaciclovir Valproinezuur
Dubbel paraferen bij toedienen Welke? 53 risicostoffen Opiaten Injecties, infusien etc: Zie verder het protocollen boek
Waarom? Risicostoffen zijn stoffen met een smalle therapeutische breedte. Bij Opiaten omdat misbruik dreigt Alles wat zich snel over het lichaam verdeeld met grote gevolgen
Hoe? Een bevoegde en bekwame collega Of, wanneer de cliënt cognitief goed in staat is om de medicatie gift te controleren kan de cliënt als tweede persoon de gift controleren. Dan wel in het zorgleefplan noteren dat de 2e controle door de cliënt zelf wordt uitgevoerd. Of, een andere collega (ter beoordeling van de gene die toedient.
Waar? Bij acenocoumarol op de doseerkaart 1x en 1x op de toedienlijst Bij opiumwetartikelen op de registratielijst opiaten Voor het overige allebei op de toedienlijst
Wanneer? Op het moment van delen
Lijst met 53 Risicostoffen ACENOCOUMAROL AMIODARON BUSULFAN CAPECITABINE CARBAMAZEPINE CICLOSPORINE CHLOORAMBUCIL COLCHICINE CYCLOFOSFAMIDE CYTARABINE DIGOXINE DISOPYRAMIDE DOXORUBICINE
ERGOTAMINE ESTRAMUSTINE ETHOSUXIMIDE ETOPOSIDE FENOBARBITAL FENPROCOUMON FENYTOINE FLECAINIDE FLUDARABINE HYDROXYCARBAMIDE IBUTILIDE IMATINIB INSULINE
KINIDINE LENALIDOMIDE LEVOTHYROXINE LIDOCAINE LIOTHYRONINE LITHIUMCARBONAAT LOMUSTINE MELFALAN MERCAPTOPURINE METHOTREXAAT MITOTAAN NELARABINE
Farmazorg
OXCARBAZEPINE PRIMIDON PROCARBAZINE PROPAFENON SOTALOL SUNITINIB TACROLIMUS TEGAFUR/URACIL TEMOZOLOMIDE THEOFYLLINE TIOGUANINE TOPOTECAN VALPROINEZUUR
21
Dubbele controle voor de Baxterzakjes
Dubbele controle bij injecties en infusen - Uitvoeringsverzoek van de arts - Apotheek: - Zoveel mogelijk een voorgevulde spuit - Altijd etiket met alle benodigde info van de klant - Thuiszorg: - Dubbele controle voor het toedienen
Als je medicijnen deelt, Wat doe je dan precies? Wat controleer je?
MDR Polyfarmacie
Opiaten • Morfine, overige opiaten • Opiumwet eist een sluitende administratie en verantwoording wat er mee is gebeurt • Altijd restant retour apotheek met de administratieve gegevens erbij • Zelf een kopie bewaren en in dossier cliënt
Medicijnzakjes • Multidose vs. Combidose • Assortiment geneesmiddelen • Snelheid van Leveren
Stickers ipv muteren in de rol
Medicatieverificatie bij opname en ontslag
Vragen?
Pauze
Deel 2
De Praktijk
Het doel van farmaceutische zorg Het effectief, veilig en doelmatig gebruik van geneesmiddelen. Dit dient te leiden tot een optimaal behandelresultaat, oftewel gezondheidswinst
in termen van morbiditeit, mortaliteit en/of kwaliteit van leven.
Waar moet de apotheker voor zorgen? Juiste patiënt
Juiste geneesmiddel
Juiste dosering
6-J-Regel Juiste vorm
Juiste documentatie en communicatie
Juiste tijdstip
!!!Medicatieveiligheid!!! Borging kwaliteit: Elke gift moet identificeerbaar zijn Van aflevering door apotheek tot in de mond van de patiënt 37
GBC
LocatieMan, V&V, SO,
Strategische directiesessie
Positief gedrag belonen
Aandacht bij budgettering
Bevorderen medicijn-
Doelstellingengesprek met apotheek
en protocolkennis
Nauwe betrokkenheid apotheek bij de instelling
Verbeterplannen van apotheek, Locatiemanagers, artsen o.b.v. auditresultaten, VIM en reclamaties etc. Scholing en training via E-learning en werkoverleg
Aandachtsvelder farmazorg Audit vanuit kwaliteit Leveranciersevaluatie
Managementinfo Meldpunt farmazorg
Zelf aan de slag m.b.v Input vanuit de zaal •Wat is de geconstateerde fout? •Wat is het probleem? •Wat is de oplossing?
Wat was het probleem? NO. 1
Wat was het probleem? NO. 2
Werkinstructie medicijnen delen Je controleert of de deellijst overeenkomt met de medicatie die je deelt; Als je deelt: • Controleer je of de voorgaande verstrekking heeft plaatsgevonden. • Kijk je of de naam van de cliënt, de afdeling en het kamernummer kloppen; • Check of je alleen kan delen of dat vanwege risicovolle stoffen iemand moet meekijken en mee paraferen • Kijk je hoeveel zakjes er op dit deelmoment gegeven moeten worden; • Tel je per zakje het aantal tabletten in het baxterzakje • Check je of de beschrijving op de toedienlijst klopt met die op het zakje; • Kijk je of er ook niet-baxterbare medicatie moet worden verstrekt; je doet dat volgens de doseerinstructie op de deellijst; • Kijk je of er ‘zo nodig’ medicatie, moet worden verstrekt • Controleer bij verpakkingen voor meervoudig gebruik of de houdbaarheid nog in orde is. Hiervoor wordt bij opening een sticker geplakt en de datum van openen én de uiterste houdbaarheidsdatum ingevuld; • Parafeer telkens zodra het middel is toegediend
Elektronische Toedienregistratie
Wat was het probleem? NO. 3
• Signaallijst Zorg voor Veilig module Medicatieveiligheid achter de voordeur
• IVM E learning • Klinische Les
Indicatie, Bijwerkingen, innameadvies
Farmacotherapeutisch Kompas
App otheek
• http://inhalatorgebruik.nl/nl/home
Wat was het probleem? NO. 4
De oplossing • Gepland maandelijks overleg • Groepsgewijs op thema bespreken • Frequent Bezoek aan de instelling
Het doen van medicatiebeoordelingen kost nou eenmaal tijd. De richtlijn is zeer uitgebreid!!
Wat was het probleem? NO. 5
56
VERBETERPLANNEN EN HET VERVOLG
Wat was het probleem? NO. 6
De huisarts meldt in het dossier dat de voorgeschreven medicatie niet werkt
Farmazorg
67
Diverse spuiten in gebruik; diverse tubes van het zelfde in gebruik
Na openen beperkt houdbaar Productsoort
Na openen
Ongeopend
injecties
voor eenmalig gebruik
tot vervaldatum
insuline
1 maand
tot vervaldatum
neusdruppels
1 maand
tot vervaldatum
oogdruppels
1 maand
tot vervaldatum
oordruppels
1 maand
tot vervaldatum
orale dranken
zoals vermeld op etiket
tot vervaldatum
zalven en crèmes in tube
3 maanden
tot vervaldatum
zalven en crèmes in een pot
1 maand
tot vervaldatum
Wat was het probleem? NO. 7
Wat was het probleem? NO. 7 Malen
Automatiseren van de handeling Malen Checklist
Wat is het probleem NO. 8
De levering van de apotheek klopt niet
[email protected] What’s app groepje met relevante personen
Wat was het probleem? NO. 9 De thuiszorgmedewerker mist signalen van de cliënt; De apotheker ziet de therapietrouw achteruitgaan
Thuiszorg Rode Vlaggen Instrument http://www.youtube.com/watch?v=EGNUnl3aXTg#t=77
Achter de voordeur…
Wat was het probleem? NO. 10
De apotheek kan telkens de juiste thuiszorgmedewerker niet bereiken
Checklijst bij start farmaceutische zorg (1) 1 2 3 4 5
6 7
Indien ontslag uit ziekenhuis: is er een AMO meegekomen uit het ziekenhuis? Medicatierol al aanwezig? Wordt wekelijks geleverd? Of is per twee weken ook voldoende? Wordt door de apotheek een AMO (actueel medicatieoverzicht), en een toedienlijst geleverd? Is er een bestelformulier vanuit de apotheek voor doorlopende zonodig en buitenbaxter medicatie? Is met cliënt gecheckt welke medicatie wordt ingenomen en wie dat voorschrijft? Regel dat alle medicatie voortaan uit één apotheek komt? Ook de receptloze middelen en leg uit waarom
Checklijst bij start farmaceutische zorg (2) Zijn de contactgegevens compleet? Huisarts / huisapotheek /zorgcoördinator / mantelzorgers /buren / overige 9 Is duidelijk hoe zelfstandig de cliënt is t.a.v. medicatiegebruik? Is daartoe de BEM vastgesteld? 10 Kan medicatie gewoon bezorgd worden door apotheek en kan retourmedicatie ook mee terug? 11 Kan medicatie in huis netjes opgeborgen worden in een medicijnkastje? Zijn de omstandigheden OK? 8
12 Is het gebruik van alle medicatie specifiek genoeg vermeld? Let op crèmes en zalven. 13 Is van alle medicatie een bijsluiter aanwezig; Zitten deze in de zorgmap? Of kan ik ze online raadplegen? 14 Gebruikt de cliënt Antistollingsmedicatie? Zo ja zorg dat je tijdig de doseringswijzigingen ontvangt
Checklijst bij start farmaceutische zorg (3) 15 Zijn alle benodigde formulieren in zorgplan aanwezig? Denk aan VIM formulier, roulerend plakken en prikken 16 Is er voor voorbehouden handelingen een uitvoeringsverzoek van de voorschrijvend arts beschikbaar? 17 Slikproblemen en moet er gemalen worden? laat de apotheek melden wat gemalen mag worden 18 Is van de aanwezige medicatie de vervaldatum nog in orde? 19 Is er bij de cliënt sprake van middelen waarbij een tweede controle nodig is? En hoe organiseer je dat 20 Zorg dat je bezoek/ je werktijden past/passen bij de tijdstippen van geneesmiddel-gebruik 21 Zijn er bijzondere toedieningsvormen en heb je onvoldoende kennis? Dan navragen bij apotheek en laten uitleggen
Waar zitten de veiligheidsrisico’s? • Voorschrijffouten • Onvoldoende betrekken van patiënt in het farmacotherapeutische zorgproces. • Onvoldoende documentatie van voorgeschreven geneesmiddelen en patiënthistorie. • Meerdere voorschrijvers en afleveraars voor één patiënt. • Inadequate overdracht met name de transitie van de 1e naar de 2e lijn en vice versa. • Onvoldoende regiefunctie, samenwerking en verdeling van verantwoordelijkheden in de samenwerking. Bron: 12-11-2014: Zorg voor kwetsbare ouderen met polyfarmacie; Nulmeting in verschillende domeinen van de gezondheidszorg (ZONMw)
Vragen?
Farmazorg
84
