Mechanismen hoe het werkt. Harmonica. In Memoriam. "Don Rua" vroeger en nu blz. 1 Nr. 36 januari 2013

"Don Rua" – vroeger en nu

blz. 1

Nr. 36 – januari 2013

Mechanismen hoe het werkt Wij leven als mens op deze aardbol, dat is onze feitelijke plaats, onze τοπος. Daar willen we de topografie en de verbanden van kennen, weten hoe het werkt, welke mechanismen werkzaam zijn. Waardebepaling en waardering komen in het spoor daarvan, en zijn een ander aspekt van hetzelfde organische geheel. Bij de analyse en bespreking van het menselijk gedrag gebruiken we soms verschillende talen, globaal genomen een meer formele of logi-taal voor mechanismen, en een meer invoelende belevings- of emo-taal voor waardebepaling en waardering. Deze onderscheiding behoedt ons hopelijk voor wederzijds onbegrip. Het voorbije jaar, 2012, stond in het teken van de afhandeling van jaren geleden gepleegd sexueel en ander misbruik van jongeren binnen de r.k. kerk, m.n. bisdommen, orden en congregaties. Na de storm van emoties, verontwaardiging en verwijten, hebben nu ook de analyse en het recht de nodige aandacht gekregen. Op de reünie van 20 oktober in Assel werd in een korte presentatie de toekomst van geloof en kerk aan de orde gesteld. De organisatie en beleving van de religieuze dimensie van ons leven staan in direct verband met de manier waarop wordt omgegaan met anderen, ook de jongeren die aan onze zorgen zijn toevertrouwd. Op beide hierboven genoemde terreinen is een open benadering, zonder vooroordelen, pretenties, gevestigde belangen en dubbele agenda's een voorwaarde om de mechanismen achter de bestaande problemen nader te doorgronden en ze, voorzover nodig en mogelijk, bij te sturen. Gevoelsmatige veroordeling alleen lost niets op. Zowel de genezing van oude wonden (en wie heeft er geen?) als het voorkomen van nieuwe vraagt om een hernieuwd sociaal, humaan en godsdienstig élan. De crisis in de maatschappij is wereldwijd aanwezig en vraagt om oplossingen die oude structuren en mechanismen omvormen tot of vervangen door (nog) meer humane. Ondanks veel mooie woorden en goede wil zijn besprekingen en ingrepen van bovenaf gedoemd te mislukken zonder bewegingen van onderaf, in locale gemeenschappen, kerken, onderwijs, in gezin en persoonlijk leven. Herevangelisatie, zoals vanuit Rome gesuggereerd, vraagt om een heranalyse van de christelijke blijde boodschap.

Harmonica De mens kan het maar moeilijk laten om altijd iets of iemand te haten; of om een ander uit te buiten: "ik heb het, jij kunt er naar fluiten." Het is nu tijd ons te bezinnen: kunnen we niet opnieuw beginnen? In plaats van discordantia een vreugdedans, harmonica.

Tekening: C. Damen Katholieke Illustratie, 21 dec. 1932

In Memoriam Rond de jaarwisseling zijn twee vroegere medebroeders of oversten van ons heengegaan, op 30 december coadjuteur Hein van der Laan in Australië, op 11 januari Gerard van de Griendt in Voorburg. Gerard was als student in huize 'Don Rua' van 1943 tot 1950, als assistent van 1953 tot 1955, en als priester van 1959-60 en 1969-70. Hein kwam in 1946 van het seminarie naar 'Don Rua' en ging, na enkele jaren studie, als coadjuteur naar het noviciaat, en was na zijn professie van 1953 tot 1963 in Ugchelen (waar hij op 22 februari 1958 zijn eeuwige geloften aflegde), en in 's-Heerenberg. Toen vertrok hij naar Australië waar hij vele jaren op verschillende plaatsen heeft gewerkt. Over beiden een stukje in deze nieuwbrief en een In Memoriam op website Origo.

vrije nieuwsbrief over Huize 'Don Rua' Ugchelen (1942-59) en 's-Heerenberg (1959-71), en wat ervan voortleeft


blz. 2


Hein van der Laan in geuren en kleuren Op 30 december 2012 overleed coadjuteur Hein van der Laan, 87 jaar oud, in John Paul Village te Heathcote (Australië), vlakbij de salesiaanse werken in Engadine, een voorstad van Sydney. Daar leefde en werkte hij vanaf 1966 gedurende meer dan dertig jaar, waarvan bijna de helft in de daar gevestigde Boys Town, een internaat en middelbare school voor jongens met problemen Boys' Town Engadine - Dunlea Centre helps children, young people and their families to overcome the most severe disadvantages - problems such as abuse, homelessness, long term unemployment, mental health issues and the challenges of disability. http://en.wikipedia.org/wiki/Boys'_Town_(Engadine) In 1999 verbleef hij in Palmerston (NT), waar hij bij Gerard Remie woonde. Toen Palmerston in 2006 werd teruggegeven aan het aartsbisdom Darwin, ging hij naar Sunbury bij Melbourne, en van 2010 t/m 2012 woonde hij in Engadine, John Paul Village in Heathcote bij Sydney.

Hij wordt benoemd in 'Don Rua' en verbleef de eerste vijf jaar in Ugchelen, dat zich voorbereidde op de verhuizing naar 's-Heerenberg. Hij was bij de eersten die daar aan het werk gingen. De huiskroniek vermeldt op 22 februari 1958: Vandaag de eeuwige professie van de Coadjuteurs: Mhr. G. Boogers, Mhr. W. Borst en Mhr. H. van der Laan in Ugchelen. Zie: http://santjes.otmx.nl/ 1958-59 bobolaan (2x). De laatsten in Ugchelen! Met Pasen 1959 gaat de hele communiteit van 'Don Rua' van de Veluwe naar Montferland, geen Huis in het Groen, zoals de leuze eerst was, maar in montem Domini, naar de Berg des Heren, die uiteindelijk te hoog bleek, zowel door de afname van het aantal nieuwe roepingen, als door een betrekkelijk onvermogen zich aan te passen aan de nieuwe omstandigheden.

John Paul Village was commenced by, and remains an active part of the Parish of St John Bosco Engadine, providing caring services to the residents and to the older or disabled people as an expression of Christian love and concern for all people irrespective of race, creed or colour. http://goo.gl/ci0UM

Samen met Johan Marsman (eerste geloften te Twello op 16-08-1958) maakte Hein de tuin productief voor de voedselvoorziening van het huis. Na vijf jaar vertrok hij naar het verre Sunbury (Victoria) nabij Melbourne in Australië. Drie jaar later werd hij benoemd in Engadine (New South Wales) bij Sydney, de omgeving waar hij ook zijn laatste levensjaren doorbracht.

Hoe begon het? In de Ugchelse huiskroniek staat op 11 september 1946: Hein van der Laan komt van het seminarie en gaat hier verder studeren. Hij begon in de derde klas, doubleerde, zat twee trimesters in de vierde, en in 1950-52 staat hij genoteerd voor onderwijs buiten klasverband. Een bekend patroon: die studie was niets voor hem. In plaats van te vertrekken werd hij aspirantcoadjuteur. Hij wordt op den duur de grote man in de groententuin. Na een jaar noviciaat in Twello doet hij op 16 augustus 1953 zijn eerste tijdelijke geloften als coadjuteur.

schilderijen van Hein



blz. 3


Wie Hein gekend heeft herinnert zich hem als een altijd goedlachse man met een luide stem, een harde werker die hield van buiten, van weer en wind, van zon en water. Het zwembad bij het huis werd ook door hem hogelijk gewaardeerd. Ik herinner me hem ruggelings op de duikplank, klaar voor een gedurfde plons. Op klompen, in een verschoten overall en met een alpinopet op zijn hoofd, oren wijduit en wijd open, klaar voor een grap, maar volkomen serieus als het op werken aankwam, misschien een strenge baas. En heel devoot, met ingetogen houding in de kapel, ik zie hem nog voor me. Zoals wij allemaal trouwens, dat was de sfeer. Geen wonder dat hij ook in zijn nieuwe vaderland gewaardeerd werd. Niet alleen vanwege zijn werklust, maar zeker ook om zijn eeuwige glimlach, zijn vriendelijkheid en medeleven met iedereen die arm was of het moeilijk had. Hulp, begrip en troost waren zijn handelsmerk. Daarvan getuigen ook de woorden van zijn vrienden.

Ton Moester, die een sterke band had met Hein, stuurde me – behalve de hier afgedrukte foto's van schilderijen die Hein gemaakt heeft, en het boekje van de uitvaartmis – ook een brief van pater Jojo San Juan s.d.b. Quelicai, Oost-Timor, waarin die memoreert hoe Hein hem na zijn aankomst opving en hem zelfs $500 gaf.

Sunbury 2007 (foto Kees Staats)

En verder: "We deelden alles samen. Ik dacht al dat er iets aan de hand was omdat hij de laatste weken mijn telefoontjes niet meer opnam. Hij had drie tenen laten amputeren vanwege vergevorderd gangreen door zijn diabetes. Na die operatie heeft hij denk ik de moed verloren. Hij was zo graag onafhankelijk, om zieken te bezoeken, armen te helpen met alles waar ze om vroegen, en altijd klaar om uit de bijbel te mediteren, drie keer per dag de rozenkrans te bidden en met zijn oudleerlingen contact te houden. Laten we bidden dat hij van de rijke beloning die ons beloofd is nu al kan genieten." Het In Memoriam op Origo bevat aanvullende informatie over Hein.

Ook het misboekje begint met twee schriftelijke getuigenissen van oud-leerlingen die zich de vriendschap en goedheid herinneren, waarmee hij hen geholpen heeft toen ze het, in Boys Town, moeilijk hadden. Het boekje vindt u op website http://origo.otmx.nl onder Thema / In Memoriam / Hein van der Laan als pdf-bestand. Op dezelfde plaats staat een uitgebreid IM. Ton Moester schrijft: "de beschrijving van Hein als monastiek maakte me aan het lachen. Hein was allerminst een monnik. Hij met zijn korte, heel korte broekje, blote voeten en singlet. Maar hij kon bidden en mediteren en schilderen. De armen droeg hij dicht bij zijn hart."

Sunbury 2007 (foto Kees Staats)



Geloven wat en hoe Onderscheidingen (distincties) zijn noodzakelijk voor een goed begrip van de scheidslijnen tussen mensen, die vaak uitgroeien tot breuken en vijandigheden. Voor het menselijk hersen-bewustzijn is tegenstrijdigheid (cognitieve dissonantie), als bedreiging van de voortgang (de basismotivatie van het gedrag) bedreigend en onaangenaam. Cognitieve consonantie en congruentie worden dan ook nagestreefd, zelfs ten koste van wat feitelijk waar is. De menselijke door hersenaktiviteit geconstitueerde geest is goed in het manipuleren van informatie om de gewenste consonantie, het gelijkende, tot stand te brengen. Hierbij spelen ken- en belevingsaspekten beide een rol Religie, concreet: geloof en kerk, berust op het cognitieve vermogen tot dubbeling, bewustzijn van bewustijn, waardoor de ervaring wordt uitgebreid met bewustzijn van de feitelijkheid en de daarmee samengaande ongewisheid ervan, die vraagt om een verklaring, zowel van de vorm als van die feitelijkheid. Waar brengt dat ons? Ik zoek zelf al jaren naar een acceptabele geografie van het ons beloofde land der eeuwigheid, dat globaal beschreven wordt met termen als hemel, hel en vagevuur (ocharm, ook voorgeborchte). In die termen vind ik nauwelijks een perspectief dat mijn voorstellingsvermogen bevredigen kan. Ook de sleutels van Petrus ontsluiten het niet. Wat mij als onwaarschijnlijk voorkomt is het nog altijd overheersende religieus geocentrisme van het verlossingsdrama van aardse mensen door een aards-menselijke zaligmaker die tevens god is. Dat lijkt me, gezien de kennis die we van het universum hebben, een overwaardering van planeet aarde en een onderschatting van het goddelijke. Als de aardse werkelijheid een deur heeft naar een andere, niet-fysieke, zeg 'geestelijke' dimensie, dan is die ene deur voor ons van belang, maar dan wel met inachtneming van de mogelijkheid dat iedere plaats in de werkelijkheid waar menselijk leven bestaat een vergelijkbare doorgang heeft, mogelijk heel anders van architectuur en functionaliteit. Er zijn sterrenstelsels, zonnestelsels en voor leven geschikte planeten veel ouder dan deze aarde. Als er mensen wonen die, evenals wij van onszelf aannemen, een onvergankelijke geestelijke kern hebben, dan hebben ze waarschijnlijk een religie (geloof en godsdienst), maar toch geen Jezus van Nazareth en geen paus van Rome.

blz. 4

Nr. 36 – januari 2013 Het kan nog anders. Wie kan weten of vanuit de oneindige creativiteit die we 'god' noemen geen werelden voortkomen die niet continu zijn ten opzichte van het heelal waarvan wij fysiek deel uitmaken? Wat wij openbaring noemen is aangepast aan de mogelijkheden van ons begrip, en dat is beperkter dan onze projecties. Kortom, onze filosofie en theologie zijn knappe prestaties voor de mogelijkheden die we hebben, maar ze op te vatten als sleutels tot de werkelijkheid in haar geheel is kortzichtig en overmoedig. Religie als ontdekkingsreis, met gebruikmaking van gevoel en verstand, lijkt een goede optie. Het resultaat telt, en dat is niet verifieerbaar. Dus geen pretenties van orthodoxie (zo is het en niet anders) en afwijzing van heterodoxie (anders en dus verkeerd), maar orthopraxie volgens het fundamentele recept: behandel anderen en alles om u heen zoals u zelf behandeld wil worden. Wat god zegt en wil of niet wil, dat is interpretatie, en dus geen basis voor goed- of afkeuring. Er zijn twee dingen: dit aardse bestaan en bestaan daarna in een andere vorm. Het eerste kunnen we niet op goede gronden ontkennen of negeren, het tweede vormt het perspectief van vrijwel iedere religie. Beide vormen van bestaan roepen de vraag op naar de dragende grond ervan. Hoe we die benoemen verklaart haar nog niet Is er een individueel en bewust bestaan van de mens na dit aardse leven, dus zonder fysiek lichaam, dan helpt ontkenning geen zier, evenmin als bevestiging er toe zou doen als er geen vervolg op dit leven is. Is er in ons een eeuwige kern, dan zou die invloed kunnen hebben op ons levensgevoel, ons doen en laten. Wie ben ik en wat ben ik, dat zijn de vragen waar het om gaat, evenals de schaduw ervan: wie en wat ben ik niet. Kijk een kind aan, dat lacht, een oude mens, die lacht. Dat is de openbaring van buitenaf die ons helpt naar binnen te gaan, waar volgens 'verlichten' het antwoord gezocht moet worden, het Licht in transparantie. Als god een wezen zou zijn dat worteltjes zaait en consumeert, dan is het niet zo erg als een deel ervan verrot. Maar zo is het niet, lees het evangelie er maar op na: ieder individu is onmisbaar in het grote geheel. Als ieder van ons drager is van het licht, als snipper van een hologram, die alles bevat, dan vertegenwoodigt iedere mens het Al. Wel of niet geloven of naar de kerk gaan, dat mag iedereen in alle vrijheid zelf bepalen. De bouwsteen maakt het gebouw, niet andersom.



Rapportage nader bekeken De Stichting Beheer & Toezicht i.z. seksueel misbruik in de R.-K. kerk in Nederland, heeft drie onderdelen: een Platform Hulpverlening, een Klachtencommissie en een Compensatiecommissie. De tweede onderzoekt meldingen van misbruik, en doet daarvan verslag aan de derde, die vervolgens al of niet een financiële compensatie toewijst. De rapportage van die toewijzingen is openbaar en staat op het internet (http://goo.gl/yHb3T), per maand op nummer als pdf-bestand. Er zijn in totaal 97 rapporten, verdeeld over negen maanden (maart t/m november 2012). Deze zijn, ter bescherming van personen en instellingen geanonymiseerd, althans in principe. Bij lezing van alle rapportages kwam ik er drie tegen waarin achtereenvolgens een plaatsnaam, de naam van een dader* en de naam van een instituut werden vermeld. Ik heb dat op 30 december 2012 per email doorgegeven aan het secretariaat van de stichting, en (wegens het uitblijven van een reactie) op 20 januari nog eens. In het rapport 2012-05-30C2012CC039.pdf** werd de plaats Ugchelen genoemd, waarmee voor mij, in combinatie met de rest, direct duidelijk was over welke 'verzoeker' (lees: slachtoffer) het ging. Omdat deze gegevens openbaar zijn is een publieke analyse legitiem, en geschikt om een indruk te geven van geval en procedure. Het rapport beslaat vijf pagina's A4, is beschermd tegen copiëren, maar kan worden opgeslagen en afgedrukt. Na de vermelding van zaaknummer, datum uitspraak, verzoeker en verweerder (geanonymiseerd) volgen zeven secties: het verloop van de procedure, de vaststaande feiten, de vaststellingsovereenkomst, bewijs en categorie. Tot besluit het bedrag der financiële compensatie, de slotsom en het (bindende) advies. Uit sectie 1 over het verloop van de procedure blijkt dat het begon met een brief van de verzoeker in 2010 en dat er t/m maart 2012 in totaal negenmaal contact was tussen de commissie en beide partijen, per brief, per email en telefonisch. In sectie 5 wordt uitgebreid ingegaan op het misbruik en de daardoor geleden vermogens- en persoonlijkheidsschade (waardoor o.a. terugdeinzen voor promotie). Wegens uitzonderlijk sexueel misbruik wordt € 68.000 toegekend, waarvan na aftrek van een eerder overeengekomen vergoeding van € 16.000, nog € 52.000 wordt uitgekeerd. * dat rapport werd vóór 30-12-12 verwijderd

blz. 5

Nr. 36 – januari 2013 De vaststaande feiten zijn voor de compensatiecommissie die welke vermeld zijn in het advies van de Klachtencommissie. Hier staat daarvan een samenvatting. De verzoeker ging in september 1947 naar "het klein seminarie te Ugchelen" en werd van 1948 tot zijn vertrek sexueel misbruikt "door zeven, althans meerdere paters". Enigszins verwonderlijk is dat "niet is komen vast te staan welk misbruik door welke pater is gepleegd", maar zijn biechtvader was er een van. Het misbruik bestond uit gedwongen wederzijdse, ook orale (als verkrachting aangemerkte) bevrediging en betasting, zoals "na een dokterbezoek i.v.m. een ontsteking aan de penis". Maar er speelde meer. Verzoeker kwam naar eigen zeggen naar Ugchelen voor het doorlopen van de middelbare school, en voelde zich bij wegzending wegens het niet hebben van 'roeping' benadeeld, ook omdat – naar hij vermoed – de werkelijke reden de ontdekking van het misbruik is geweest, waarvoor het bewijs ontbreekt. Deze zaak is formeel afgesloten en gedane zaken nemen geen keer. Deze rapportage wekt bij mij de indruk dat men zo gauw mogelijk tot een vergelijk wilde komen, liefst met zo min mogelijk onderzoek. Een kritische historische analyse van de aangevoerde argumenten zou verhelderend geweest zijn. Een paar voorbeelden. De veronderstelde reden om naar Ugchelen te komen was roeping, niet het MO, want seminaries hadden geen erkende opleiding, en staatsexamen was een uitzondering. Tot zijn 18e jaar misbruikt worden en bezwaar hebben tegen vertrek is nogal dubbel. Niet weten wie wát deed lijkt mij, na ruim vijf jaar Ugchelen, een beetje vreemd. Wie naar Ugchelen kwam kreeg daar kost en inwoning, opvoeding, tucht, maar ook warmte en genegenheid, onderwijs (inclusief boeken), naast oefening in werkzaamheden, mogelijkheden om sportief, cultureel, creatief en muzikaal bezig te zijn voor weinig geld: zo rond de € 200 per jaar. In zes studiejaren misschien € 1000. Er verbleven in Ugchelen van 1947-53 in totaal 65 verschillende salesianen, waarvan er 29 priester waren, en 7 gedurende een of meerdere jaren ook biechtvader. Van hen zijn er tenminste 45 overleden. De meesten herinner ik mij als ijverige, gewetensvolle en vrome mensen die voorgingen, lesgaven, opvoedden en productief waren. De mechanismen van misbruik zijn emotioneel zwaar beladen. Empathie met slachtoffers én met daders is nodig, maar objectieve analyse evenzeer. ** http://goo.gl/NWwKR



blz. 6


Gerard van de Griendt Breda, 14 maart 1930 Voorburg, 11 januari 2013

Het overlijden van mensen die we heel vroeger al kenden roept allerlei herinneringen op, over de persoon zelf, over de omgeving en de omstandigheden. Toen ik in september 1949 als dertienjarige in Ugchelen kwam, was Gerard achttien en zat in de zesde klas, die van de aspirant-novicen. Ik herinner mij dat ik in een van de lokalen, waar Gerard guitaar speelde en Herman Schreuder blokfluit, naar binnen ging om te luisteren, want ik hield van muziek. Ze vonden dat kennelijk een beetje vreemd en lachten samen wat, en ik weet nog dat ik niet kon verstaan wat ze zeiden. Na dat jaar was Gerard drie jaar in Twello voor noviciaat en filosofie. Vanaf september 1953 was hij weer in Ugchelen, nu als assistent, tot de zomervakantie in 1955, mijn laatste jaar als student. Hij was creatief, speelde guitaar, en in de kerstnacht ook cither, onvergetelijk. Hij was een begaafde tekenaar en decorschilder, wat goed uitkwam bij al die toneelvoorstellingen en academies die er in een jaar voorbijkwamen. Vanaf september 1955 studeerde hij theologie in Oud-Heverlee in België, en werd daar op 12 april 1959 tot priester gewijd. Aansluitend was hij een jaar in Twello als socius van de novicenmeester, waar toenmalige novicen een goede herinnering aan hebben, ook omdat hij een relativerende invloed had op het strenge klimaat daar. Daarna verbleef hij nog een jaar in 's-Heerenberg en zeven jaar in Rijswijk. In de jaren 1968-70 was hij weer in 's-Heerenberg, waar hij tekenles gaf in de (allerlaatste) brugklas. Waarschijnlijk is hij kort daarna uitgetreden. Van zijn wederwaardigheden toen en na die tijd weet ik heel weinig Hij was o.a. docent catechese (later 'filosofie' genoemd) aan de Haagse Hogeschool.

Toezending kosten toezending per email of post (op papier per post kost me ± € 1 per exemplaar) vrijwillige bijdragen op girorekening

gratis

454400 t.n.v. A. Overtoom

aanmelding /opzegging per email per brief

[email protected] redactie-adres

Bijdragen Sinds de vorige aflevering werden er geen bijdragen ontvangen.

Redactie naam straat plaats telefoon email website

A.J.M. Overtoom Hofakkers 6 9468 EE Annen 0592 - 271 586 [email protected] http://origo.otmx.nl

Colofon De tekst is opgemaakt in twee kolommen, in het lettertype Book Antiqua 10 pt, de koppen (meestal) in Comic Sans MS 14 pt. Digitale weergave per aflevering in pdf-formaat, op de homepage en per email. Gratis lezers zijn: Acrobat Reader en Foxit Reader (kijk voor info en download op: www.foxitsoftware.com).

Hij is getrouwd, heeft twee dochters en een zoon, en vijf kleinkinderen. Ongeveer negen jaar geleden kreeg hij een herseninfarct, waardoor hij eenzijdig verlamd werd (hij zei meteen: dat is mijn tekenarm!*), en gebonden aan een rolstoel. Dat moet voor hem een kwelling zijn geweest. Voor zijn gezin erg om aan te zien, en voor zijn vrouw ook een zware belasting. In zijn laatste levens-jaren kon hij steeds minder. Ook lezen werd moeilijk, zodat hij meer geïsoleerd raakte. In het In Memoriam op website Origo (onder Thema) vindt u meer gegevens over hem.

Hein van der Laan kweekte orchideeën

Lemma Iedere orthodoxie is een soort waan die alleen als heterodox kan voortbestaan.

* email Marianne van de Griendt 23-02-2011


Mechanismen hoe het werkt. Harmonica. In Memoriam. "Don Rua" vroeger en nu blz. 1 Nr. 36 januari 2013

Recommend Documents