Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

MASTERPLAN RIELERENK-DOUWELERKOLK mei 2010

inhoud

opdrachtgever: gemeente Deventer ANK BLEEKER EN ANNEKE NAUTA landschapsarchitecten BNT Alexanderweg 12, 6721 HG Bennekom telefoon 0318 416976, fax 0318 413637 [email protected]

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Inleiding Het landschap en zijn geschiedenis Vastgestelde plannen Wensen en kansen Opgave: maak een “traag netwerk” Drie varianten van het trage netwerk Commentaar op de varianten Het plan in hoofdlijnen Plantoelichting per onderdeel Investering, instandhouding en uitvoering

bijlage 1: Commentaar op de varianten bijlage 2: Berekening investeringen en beheerkosten bronnen en projectorganisatie

3 5 15 21 25 27 37 39 41 51 59 61 62


luchtfoto van het plangebied bron: gemeente Deventer

1. Inleiding Het gebied Rielerenk-Douwelerkolk omvat ca. 250 ha en ligt ingesloten tussen Schalkhaar, het Overijsselsch Kanaal, de zorginstelling Brinkgreven en de spoorlijn Zutphen-Deventer met de Rivierenwijk daarachter. Het heeft kenmerken van een stadsrandzone met het rommelige dat daar bij hoort, maar er zijn ook idyllische gave plekken zoals de omgeving van de Douwelerkolk, een oude dijkdoorbraak van de IJssel.

stadsrandzone

Douwelerkolk

Het gebied staat onder sterke verstedelijkingsdruk. In de afgelopen decennia zijn er allerlei stedelijke voorzieningen in geplaatst: twee sportcomplexen, de drukke Nico Bolkesteinlaan en recent het Deventer Ziekenhuis. Ook de aanleg van de N348 langs het Overijsselsch Kanaal heeft invloed op het gebied. Diverse personen en instanties hebben plannen voor (onderdelen van) Rielerenk-Douwelerkolk. De bewoners en omwonenden uit Schalkhaar, de Rivierenwijk, Bekkumer/Rielerkolk en Colmschate volgen deze ontwikkelingen met grote belangstelling en soms met argwaan, omdat de Rielerenk en de Douwelerkolk voor hen een geliefd uitloopgebied is. Rielerenk-Douwelerkolk is een overgebleven nog redelijk groene zone binnen het stedelijk weefsel. Om het als groengebied een toekomstperspectief te geven zal er nog het een en ander aangepast moeten worden. De gemeente heeft dat vastgelegd in het Structuurplan Deventer 2025. Als uitvloeisel van het Structuurplan wordt er nu een Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk gemaakt. In deze integrale ruimtelijke visie zal de koers voor het gebied worden bepaald. Het moet een concreet op uitvoering gericht Masterplan zijn, gebaseerd op de potenties van het gebied, de wensen van bewoners en andere belanghebbenden en vastgesteld beleid.

gewenste ontwikkeling van de Rielerenk, de Douwelerkolk in relatie met het huidige sportcomplex Rielerenk en het Brinkgreven-terrein als groene long of als 5e stadspark in het stedelijk gebied van Deventer en het dorp Schalkhaar. Bovendien is het de bedoeling het gebied van de Douwelerkolk ecologisch te versterken. Hierbij moet rekening gehouden worden met de wensen van de bewoners en andere belanghebbenden. Er zijn ook een aantal randvoorwaarden, zoals de vestiging van een gezondheidspark aan de Nico Bolkesteinlaan. De eerste stap op weg naar het maken van een Masterplan voor Rielerenk-Douwelerkolk was een inventarisatie van alle gegevens die van belang (kunnen) zijn: de geschiedenis van het gebied, de huidige opbouw van het landschap en de aanwezige waarden (hoofdstuk 2), het vigerend beleid, de bestuurlijk vastgestelde plannen (hoofdstuk 3), de wensen van bewoners en omwonenden en tot slot een aantal nog niet vastgestelde plannen en voornemens van diverse instanties en betrokkenen met grondeigendom in dit gebied (hoofdstuk 4). Vervolgens krijgt in een aantal stappen het eigenlijke Masterplan vorm. Eerst is een concept voor het gebied ontwikkeld (hoofdstuk 5) en zijn vanuit drie invalshoeken schetsen voor het gebied gemaakt (hoofdstuk 6). Daarop is commentaar gegeven (hoofdtuk 7). Na deze ronde is het uiteindelijke masterplan getekend (hoofdstuk 8 en 9). Deze rapportage sluit af met een hoofdstuk over het beheer en de financiële consequenties van het plan (hoofdstuk 10).

Vanuit het gemeentebestuur zijn de kaders voor het Masterplan bepaald. De centrale doelstelling van het Masterplan is te komen tot: een integrale ontwikkelingsvisie gericht op de Rielerkolk Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

3

hoogtekaart Rielerenk-Douwelerkolk bron: Waterschap Groot Salland

2. Het landschap en zijn geschiedenis De samenstelling van de bodem en de hoogteligging hebben grote invloed gehad op het landschap. Schalkhaar ligt op een iets hogere zone ((zie figuur blz. 4: geel en rood is relatief hoog, groen en blauw is relatief laag). Tussen de twee hogere bewoonde zones is een onbebouwde laagte met twee ophogingen waarop, niet toevallig, ook oudere bebouwing ligt. In de laatste eeuw is de relatie tussen bodem, hoogteligging en landschapsopbouw losser geraakt door de met technische mogelijkheden verbeterde waterhuishouding. Er worden nu ook in lagere delen woningen gebouwd. Het gebied ligt in een jong dekzandlandschap. De naam Rielerenk duidt er al op dat hier vanouds op de hogere delen bouwland lag. Op de bodemkaart (blz. 6) tonen de hogere delen, de dekzandruggen, zich als eerdgronden (code: zEZ23). De dekzandrug van de Rielerenk was oorspronkelijk niet zo hoog als andere ruggen in de buurt, maar is in de loop der eeuwen behoorlijk opgehoogd met plaggen, mest en stadsafval. De lagere delen, de dekzandlaagte, tegen de rand van Schalkhaar, bestaan uit beekeerdgronden (code: pZg23). Hier zal vroeger waarschijnlijk een natuurlijke beek hebben gelegen. Ook nu ligt er een hoofdafwatering. Door de aanwezigheid van leemlagen in de ondergrond kon regenwater moeilijk door de bodem sijpelen en was er sprake van bovengrondse afvoer naar lagere delen. Er is daardoor plaatselijk veen ontstaan; minstens twee plaatsen op de Rielerenk waren tot ver in de 20ste eeuw open water. Bij het uitgebreide bodemkundige- en archeologisch onderzoek dat vooraf ging aan de bouw van het ziekenhuis zijn meer sporen van sloten en greppels gevonden dan je op een enk zou verwachten. Ook nu is water een belangrijke factor in het gebied, in natte seizoenen staan de lagere delen van de Rielerenk vrij snel blank. Ook het grondwaterpeil is relatief hoog. Over de oorsprong van de Douwelerkolk spreken de bronnen elkaar tegen. Deels spreekt men van een oude IJsselarm,

deels duidt men het water als een dijkdoorbraak van de IJssel. Ondanks de vorm van een meander die de kolk heeft, houden wij het op een dijkdoorbraak, omdat de bodemkundige situatie daar het meest op wijst, er zijn geen duidelijke rivierafzettingen in de nabijheid. Ook de hoogtekaart duidt op een doorbraak door een hogere rug. Verder is de naam “kolk” een oud woord voor een doorbraak. de geschiedenis De eerste sporen van bewoning in het gebied dateren uit de Midden Steentijd ca 5600 v Chr. De overgangen van de dekzandruggen naar de -laagten vormden destijds een aantrekkelijke vestigingslocatie. In latere perioden verplaatste de bewoning zich naar de hogere ruggen. In tussenperioden is het gebied ook lang onbewoond geweest. Vanaf de 8ste eeuw ontwikkelt zich op relatief korte afstand de stad Deventer. Het gebied ging geleidelijk deel uitmaken van de stedelijke voedseleconomie en onderging vooral in de periode 1300-1600 ingrijpende wijzigingen. Uit de stad werden grote hoeveelheden stadsafval aangevoerd waarmee het esdek werd bemest. Er werden enkele boerderijen gevestigd, de erven heten o.a. Warmboldink, ‘t Reele en Mensink, waaraan de naam Mensinkdijkje nog herinnert. Bijzonder was ook dat er een hopplantage werd aangelegd. Bij opgravingen op de ziekenhuislocatie zijn daarvan sporen gevonden. Voor de teelt van hop zijn bijzondere omstandigheden nodig, het moet een relatief hoge droge plek zijn met water op korte afstand. Aan die eisen werd op de Rielerenk voldaan. De hopteelt was uiterst arbeidsintensief. De hop werd gebruikt bij het maken van bier in de stad Deventer. Rondom Deventer lag een uitgebreid systeem van landweren, aangelegd in de 13e of 14e eeuw. In feite was het de buitenste verdedigingsgordel de stad. Het diende om het landelijk gebied te beschermen tegen verrassingsaanvallen en plundertochten. Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

5

legenda pZg23 beekeerdgronden (lemig fijn zand) Zn21 vlakvaagronden (leemarm, zwak lemig fijn zand) zEZ23 hoge zwarte eerdgronden (lemig fijn zand) cHn21 laarpodzolgronden (leemarm en zwak lemig fijn zand) cHN23 laarpodzolgronden (lemig fijn zand)

bodemkaart bron: Stiboka

kaart van Hottinger ca 1785

impressie van de hopplantage op de Rielerenk Bron: Boeren voor de stad

topografische kaart 1911 © Topografische Dienst Kadaster Emmen

Het bestond uit aarden wallen, palissaden, bosschages, sloten en greppels, met versterkte doorgangen ter plaatse van routes. Door het gebied Rielerenk-Douwelerkolk lag ook een landweer. De Douwelerkolk zelf was daarvan een onderdeel. Op een kaartje (zie blz. 7) is het waarschijnlijke tracé van de landweer aangeduid.

Huis Brinkgreven

Het huis Wijtenhorst

De eerste nauwkeurige kaart van het gebied is de Hottingerkaart uit ca 1785. Op de kaart zijn boerderijen te zien op de noordzijde van de enk, ze zijn omringd door kleine weiden, moestuinen en enkele akkers. Bomenrijen markeren de perceelsgrenzen. Hogerop de enk ligt waarschijnlijk aaneengesloten bouwland. Er zijn twee buitenplaatsjes: Brinkgreven en Wijtenhorst ook wel De Kolk genoemd. Verder zijn er twee heuvels zichtbaar, één ligt direct naast het huidige sportveldencomplex Rielerenk, de tweede nabij Brinkgreven. Op de huidige hoogtekaart zijn die heuveltjes nog steeds goed herkenbaar als twee rode vlekken (zie blz. 4).

7

reconstructie van het tracé van de landweer Bron: Boeren voor de stad

Vanaf 1878 is er op Brinkgreven een zorginstelling gevestigd. Op de topografische kaart van 1911 is de Rielerenk een omvangrijke es met aan de westen oostrand respectievelijk “krankzinnigengesticht” Brinkgreven en buitenplaats De Kolk aan de Douwelerkolk. De buitenplaats wordt in sommige publicaties ook wel Wijtenhorst genoemd naar de laatste eigenaars, belangrijke handelaars en zeevaarders uit Deventer. Sporen van de geschiedenis zijn nog overal in het gebied herkenbaar, maar liggen deels ook verstopt in de bodem. De archeologische verwachting en de historische elementen zijn op de kaart op blz. 8 vastgelegd.

restant van een heuveltje op sportcomplex

boerenerven in het verleden Bron: Boeren voor de stad Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

archeologische verwachting en historische elementen bron: gemeente Deventer

Kolkmansweg

het landschap nu Anno 2008 ligt Rielerenk-Douwelerkolk ingeklemd tussen de uitbreidingen van Deventer en Schalkhaar. Het is een conglomeraat van bestemmingen. Brinkgreven is sterk gegroeid, er liggen sportveldencomplexen (Rielerenk en Horsterhoek), de zandput Rielerkolk met aangrenzende bebouwing en in het midden een groot nieuw ziekenhuis. Verspreid staan nog enkele woningen. Weilandjes en akkertjes liggen als relicten van het agrarisch verleden temidden van de helder omlijnde en veelal omheinde bestemmingen. De Kolkmansweg, Colmschaterstraatweg en Koningin Wilhelminalaan zijn prachtige lanen. Landhuis Wijtenhorst is verdwenen, het werd in 1949 verkocht aan de gemeente en in 1966 gesloopt. Het erbij behorende landgoedpark is er gelukkig nog. Sporen van het ontwerp in landschapsstijl zijn nog herkenbaar. Bijzonder is bijvoorbeeld de Kiekenbult, een uitkijkheuvel op een hoek van het landgoed. Tezamen met de zwaar beplante Douwelerkolk is het park in alle opzichten van unieke betekenis.

9

uitzicht vanaf de Kiekenbult

Brinkgreven beschikt over een uitgestrekt terrein met verspreid staande merendeels lage gebouwen van diverse architectuursoorten. Van de historische aanleg en heldere hiërarchische structuur, ooit door de belangrijke tuinarchitect Leonard Springer ontworpen, is nog maar weinig herkenbaar, met uitzondering van de volgroeide bospercelen en monumentale bomen van allerlei soort. Aan de oost en noordkant van het complex is ook nog sprake van een aantal prachtige vista’s en doorzichten. De Nico Bolkesteinlaan zorgt voor een ernstige barrièrewerking en deelt het gebied in een noorden zuidhelft. De weg is niet alleen functioneel een barrière maar ook visueel, door de wallen die de weg begeleiden. Deze wallen zijn aangelegd om licht- en geluidhinder te voorkomen, maar uitzicht over het gebied wordt er node door gemist. Het drukke verkeer op de N 348 langs het Nico Bolkesteinlaan Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

het ziekenhuis domineert het beeld

de laagte ten zuiden van Schalkhaar

fietspad bij de Douwelerkolk

Overijsselsch Kanaal beïnvloedt de rust rond de Douwelerkolk. De weg isoleert het gebied t.o.v. Colmschate en de nieuwbouw daaromheen en is duidelijk hoorbaar. Ook de spoorlijn zorgt voor onrust. Het ziekenhuis is de nieuwe dominant door zijn omvang en centrale positionering. Het is praktisch overal zichtbaar en verkleint daardoor als het ware zijn omgeving. Gelukkig is het van een goede architectonische kwaliteit. De nieuwe aanplant nabij het ziekenhuis is nog jong, het ligt er nog kaal bij. Vroeger doorgaande wegen en paden lopen nu dood op het ziekenhuis of op de Nico Bolkesteinlaan.

wandelaar op de Oude Rielerweg

Het gebied is moeilijk toegankelijk vanuit Schalkhaar en vanuit de Rivierenwijk. De huidige toegang vanuit de Rivierenwijk naar de Douwelerkolk is te omslachtig en gaat via een enorme omweg langs minder aantrekkelijke locaties. De Kolkmansweg loopt merkwaardig dood op de Nico Bolkesteinlaan, zelfs voor voetgangers. Niet gezagsgetrouwe voetgangers uit Schalkhaar kruipen over de geluidwal naar het nabijgelegen pad richting de Douwelerkolk en dat is begrijpelijk. De Oude Rielerweg loopt dood op het terrein van het ziekenhuis.

11

graan op de Rielerenk

De essentie van het oude cultuurlandschap is anno nu nog nadrukkelijk aanwezig en herkenbaar. Het wordt hoog gewaardeerd en moet voor de toekomst gewaarborgd worden. Dit cultuurlandschap bestaat uit de volgende onderdelen: - De hoge akkers van de Rielerenk. - De laagte tussen de Rielerenk en Schalkhaar, die een verlengde is van de Douwelerkolk. - De Douwelerkolk met zijn oude bossen, weilandjes en sporen van het voormalig landgoed De Kolk. - De omgeving van de Rielerkolk. - Het voormalig landgoed Brinkgreven met zijn bijzondere opgaande beplanting en restanten van het ontwerp van Leosluippad Kolkmansweg Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

Rielerenk-Douwelerkolk anno 2008 bron: gemeente Deventer

weiland bij de Douwelerkolk

nard Springer. hoge natuurwaarden In het plangebied zijn de volgende hoofdbiotopen te onderscheiden: agrarisch gebied, bosgebied, wateren moeraszones en hagen en struwelen. Alle vier de biotopen hebben hun eigen karakteristieke flora en fauna. Zes deelgebiedjes hebben bijzondere natuurwaarden, je zou kunnen spreken van “ecologische hotspots”. Het gaat om: 1. De noordelijke helft van de Douwelerkolk met betredingsgevoelige oevervegetatie en moerasbossen en verstoringsgevoelige broedvogels zoals de ijsvogel en een aantal moerasvogels. 2. In het centrale deel van het Douwelerkolkgebied ligt een weiland met twee amfibieënpoelen. 3. De oevers van de vijverpartijen van landgoed Wijtenhorst herbergen een betredingsgevoelige vegetatie evenals (potentiële) broedgelegenheid voor de ijsvogel. 4. De twee aan de zuidwestzijde van de Douwelerkolk gelegen graslanden zijn betredingsgevoelige bloemenweides (o.a. ruig klokje en kleine ratelaar). Er bevindt zich een poel. 5. In de omgeving van het “knuppelpad” tussen het sportveldencomplex Rielerenk en de Douwelerkolk zijn betredingsgevoelige moerasvegetaties en broedvogels van struwelen. 6. Op het terrein van Brinkgreven is een perceel bos dat al als bos staat aangegeven op de kaart van Hottinger (1785-1787). Gezien de overvloedige aanwezigheid van veelbloemige salomonszegel, de verspreide aanwezigheid van lelietje der dalen en de zeldzame aanwezigheid van eikvaren is dit oude bos erg waardevol.

den. Dankzij deze combinatie van factoren komen zeer veel soorten voor en ook vele zeldzame en/of specifieke soorten: - 330 plantensoorten - 18 soorten zoogdieren (waaronder 9 vleermuissoorten) - 70 soorten broedvogels - 16 soorten libellen - 51 soorten loopkevers - 81 soorten zweefvliegen - 10-tallen overige soorten insecten. Al met al is de Douwelerkolk ecologische gezien één van de belangrijkste objecten in de stadsrandzone van de gemeente Deventer. Van de 6 meest waardevolle deelgebieden in dit plan-

ecologische hotspots bron: gemeente Deventer

Zonder twijfel is de Douwelerkolk met zijn directe omgeving de parel van het gebied. Niet alleen in de beleving van velen, ook als je naar de geïnventariseerde natuurwaarden kijkt. Er is een unieke combinatie in de bodemgesteldheid, het optreden van kwel en de aanwezigheid van oude bosrelicten. Ook het hierop afgestemde beheer en de rust dragen bij aan de natuurwaaroud bos bij Brinkgreven Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

13

uitsnede uit de structuurplankaart Gemeente Deventer

ambitiekaart Groenbeleidsplan Gemeente Deventer

ontwerp voor de uitbreiding Wijtenhorst-Douwelerleide

3. Vastgestelde plannen Hier volgt een overzicht van vastgesteld beleid en vastgestelde plannen die voor het Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk van belang (kunnen) zijn. Geen uitputtend overzicht, maar een samenvatting van de belangrijkste zaken. Structuurplan Deventer 2025/Ruimtelijke visie Schalkhaar Het Structuurplan vormt het kader voor de ruimtelijke ontwikkeling van de stad tot 2025. Rielerenk-Douwelerkolk is aangemerkt als “stedelijke groenstructuur” met het ziekenhuiscomplex daarin als “grootschalige stedelijke voorziening”. Het Structuurplan zet in op behoud van de herkenbaarheid van bestaande landschapskenmerken, als essen en dekzandruggen. In het Structuurplan wordt ook aangegeven dat bestaande laanstructuren in het buitengebied behouden en versterkt moeten worden. Schalkhaar moet als dorp, binnen de stedelijke invloedssfeer, herkenbaar blijven door het van de stad te scheiden door ‘groene’ gebieden. oostoever beperkt toegankelijk

De Ruimtelijke Visie Schalkhaar is een verfijning van het Structuurplan Deventer en min of meer parallel daaraan ontwikkeld. Wijtenhorst en Douwelerleide zijn uitbreidingslocaties die het eerst aan snee komen. Het Structuurplan en de Ruimtelijke visie zijn in verschillende bestemmingsplannen verder uitgewerkt. Deels zal de uitwerking nog volgen. Stedenbouwkundig Ontwerp voor Wijtenhorst-Douwelerleide Als uitwerking van de Ruimtelijke Visie Schalkhaar is een stedenbouwkundig ontwerp gemaakt voor het gebied WijtenhorstDouwelerleide. Motto van het ontwerp is “dorps wonen in het landschap”. Concreet beoogt het ontwerp onder andere: beleving van het omliggende landschap door zichtrelaties, rafelige overgangen naar het buitengebied, grote tuinen, groene tussenruimtes, variatie in dichtheden, een informele en eenvoudige openbare ruimte, diversiteit in vorm, functiemenging, e.d. In het

plan is zorgvuldig rekening gehouden met de kenmerken van het landschap. Toekomstvisie binnen- en buitensportaccomodaties 2009-2012 In deze visie staat dat het wenselijk is dat het Sportpark Rielerenk wordt heringericht. Groenbeleidsplan Deventer 2007-2017 met bijbehorend Bomenbeleidsplan 2007-2017 Het gebied Rielerenk-Douwelerkolk is het in omvang grootste onderdeel van de stedelijke groenstructuur van Deventer en als zodanig ook aangegeven op de ambitiekaart van het Groenbeleidsplan 2007-2017. Inrichting en beheer van de stedelijke groene structuur dienen afgestemd te worden op te bepalen doelsoorten van flora en fauna. Drie van de acht geprioriteerde projecten van het Groenbeleidsplan liggen in het plangebied van het Masterplan RielerenkDouwelerkolk: - ontwikkeling Douwelerkolk - ontwikkeling Rielerenk - ontwikkeling verbindingszones naar Zandwetering Wat betreft de Douwelerkolk wordt gesteld dat de belevingswaarde en beeldkwaliteit dienen te worden behouden en versterkt. De ecologische kwaliteit van het water en de oevers dient ook behouden en liefst versterkt te worden. De natuurlijke ontstaansgeschiedenis zou waar mogelijk sterker tot uiting moeten komen. Gezien de natuurwaarden is het wenselijk dat de oostoever van de Douwelerkolk slechts beperkt toegankelijk blijft. Aan de westkant, nabij het voormalig landgoed Wijtenhorst is de gebruiksdruk groot en kan hier met bescheiden aanpassingen op ingespeeld worden. De Douwelerkolk wordt op een natuurlijke wijze beheerd door de gemeente. De Rielerenk is een uitloopgebied, voor wandelen, fietsen, etc. Het Groenbeleidsplan geeft aan dat dit verder gefaciliteerd zal worden. Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

15

beschermwaardige bomen gemeente Deventer

hoofdstructuur fietspaden Deventer

inrichtingsplan terrein ziekenhuis bron: Deventer ziekenhuis

Ook de sportvelden maken deel uit van de stedelijke groenstructuur. De groene omrandingen kunnen door ecologisch beheer natuurwaarde hebben en een schakel vormen tussen de Douwelerkolk, de bossen van Brinkgreven en de beplanting rondom de Rielerkolk.

Overijsselsch Kanaal

Tussen Brinkgreven en het ziekenhuis dient een groene wig te blijven, zodat vanaf de Nico Bolkesteinlaan zicht is op de enk en de dorpsrand van Schalkhaar en omgekeerd. De tuin van psychiatrisch ziekenhuis Brinkgreven is grotendeels openbaar, maar ligt als groenelement nogal geïsoleerd ten opzichte van andere groene objecten. Brinkgreven zou als groen object, in samenhang met de terreinaanleg rond het ziekenhuis, moeten worden gekoppeld aan de Douwelerkolk met zijn omringende bossen. Door aanleg van het nieuwe sportveldencomplex ten oosten van Schalkhaar zijn de mogelijkheden voor een ecologische corridor tussen de Zandwetering en de Douwelerkolk langs het Overijsselsch Kanaal nog maar beperkt, maar het is wel belangrijk deze te realiseren. De Zandwetering is zowel ecologisch als recreatief (potentieel) van groot belang, dat geldt ook voor de Douwelerkolk. Onderdeel van het groenbeleidsplan is het Bomenbeleidsplan met daarin vervat een ambitiekaart bomen. Het merendeel van het plangebied is hierop aangegeven als gebied waar de bomenstructuur versterkt moet worden in relatie tot het landschap en het water. In 2009 zijn alle bomen in de gemeente geïnventariseerd, dit heeft geresulteerd in een kaart met bijzondere beschermwaardige bomen van Deventer. Op het terrein van Brinkgreven staan 18 beschermwaardige zomereiken. Bij de N348 wordt op de ambitiekaart het open karakter als te handhaven geadviseerd, terwijl aan de westkant, dus tussen de weg en het kanaal en langs het fietspad een mooie dubbele rij

jonge eiken is geplant. De Nico Bolkesteinlaan moet de identiteit van de aanliggende woon- en werksfeer aannemen, dus ziet er per traject verschillend uit. Fietsbeleidsplan 2000+ In het fietsbeleidsplan is een overzicht weergegeven van het gewenste fietsnetwerk in en om de stad. De legenda kent groene en rode paden. De groene paden vormen het primair fietsnetwerk, de rode de non-stoproutes (zevenster). Het tweerichtingfietspad aan de zuidkant van de Nico Bolkesteinlaan en het fietspad langs de koningin Wilhelminalaan in Schalkhaar behoren tot de non-stoproutes. De Colmschaterstraatweg aan de oostrand van Schalkhaar wordt gerekend tot het primair fietsnetwerk. Er is een aantal kwaliteitseisen geformuleerd waaraan het netwerk in het algemeen moet voldoen: - het netwerk moet samenhangend en continu zijn - het moet direct zijn, geen omwegen - het moet aantrekkelijk zijn (samenhang, direct, comfort) - comfort zowel op de wegvakken als op de kruispunten Het fietsbeleid wordt op dit moment geactualiseerd. In 2010 zal een fiets-voetgangersbrug aangelegd worden over de N348 en het Overijsselsch Kanaal ter hoogte van de Bolkesteinlaan /Springerlaan. Hiervoor is een nieuw bestemmingplan opgesteld dat 21 oktober 2009 door de gemeenteraad is vastgesteld (ref. 204834). Naast diverse technische eisen en gebruikseisen aan de fietsbrug is bij het ontwerp op rekening gehouden met een goede inpassing in het landschap. Nieuwe woningen langs de Rielerkolk Aan de noord en zuidzijde van de Rielerkolk zullen nog een 14-tal woningen worden gebouwd, met mogelijkheden voor het uitoefenen van beroep of bedrijf aan huis. Deze woningen sluiten aan bij de bestaande bebouwing.


17

locatie Blauwenoord

bestaand tunneltje tussen Blauwenoord en de Holterweg (de Snippeling)

toekomstige bebouwing Brinkgreven binnen de bestaande groenstructuur

Oude Rielerweg

Zorgboulevard In de zone tussen Brinkgreven en het Deventer Ziekenhuis is ruimte gereserveerd voor zorg gerelateerde functies, in een zogenaamde zorgboulevard. Hierover heeft het college van B&W van Deventer het volgende besluit genomen: “De toekomstige bebouwing als onderdeel van de zorgboulevard tussen het terrein van Brinkgreven en het Deventer Ziekenhuis, concentreert zich in het westelijke deel van het gebied, binnen de bestaande groenstructuur van Brinkgreven. Hiermee blijft een bebouwingsvrije strook bestaan tussen het Mensinksdijkje en de bestaande beplanting van Brinkgreven.” Er is nog geen vastgesteld ontwerp voor de zone.

19

NB de term zorgboulevard is vanaf november 2009 vervangen door “gezondheidspark”. Stedenbouwkundigplan Rivierenwijk De Rivierenwijk wordt in de komende jaren geherstructureerd. Het meest recente stedenbouwkundigplan voor de wijk dateert van september 2009. Woningbouw ten zuiden van het Overijsselsch Kanaal De driehoek die wordt begrensd door de N348, het Overijsselsch Kanaal en de spoorlijn Zutphen-Deventer, de locatie “Blauwenoord”, is gereserveerd als locatie voor een stedelijke voorziening.


Strijd tunnel Douwelerkolk gaat door maandag 26 mei 2008 | 03:16

DEVENTER - De bewoners van de Rivierenwijk missen de natuur van de Douwelerkolk sinds de spoorwegovergang naar het gebied afgesloten is en ondernemen een nieuwe poging een tunnel gerealiseerd te krijgen. Zaterdag nodigde de taakgroep Ontsluiting Deltabuurt van de Deventer Wijkaanpak raadsleden uit voor een wandeling zodat de politici zelf konden ondervinden hoe ver bewoners nu moeten lopen om bij het naastgelegen gebied te komen. ….. Met een nieuwe doorsteek denkt de taakgroep niet alleen het natuurgebied weer toegankelijker te maken, maar ook het nieuwe ziekenhuis en de sportvelden op de Rielerenk. …… Deel van een artikel in De Stentor van maandag 26 mei 2008

Rielerenk open houden

waarden van de Douwelerkolk behouden

inbreiden op het terrein van Brinkgreven

4. Wensen en kansen In het voortraject naar het Masterplan en in de klankbordgroep is gesproken met een groot aantal vertegenwoordigers van omwonenden van de Rielerenk-Douwelerkolk. Verder hebben een aantal betrokken instanties hun plannen naar voren gebracht. Dit waren vertegenwoordigers van het Deventer Ziekenhuis, Dimence, RISO (vormen samen de Vereniging van Eigenaren parkmanagement Rielerenk), verder de woningbouwcoöperaties de Marken en Rentree, Waterschap Groot Salland en Platform Natuur en Milieu.

referentie nieuw tunneltje naar Rivierenwijk

De wensen, plannen en kansen zijn (deels) nog niet beleidsmatig vastgelegd maar wel van belang omdat voor een Masterplan een breed draagvlak nodig is. Wensen vanuit de omwonenden Duidelijk is dat de omwonenden geen stadspark in de traditionele zin van het woord willen, maar een landschap met grote natuur- en recreatieve waarde. In hoofdlijnen hebben de omwonenden twee duidelijke wensen t.a.v. het gebied: 1. Zorg ervoor dat de karakteristiek van het landschap gehandhaafd blijft. De cultuurhistorische en natuurlijke kwaliteiten van de Douwelerkolk zijn geliefd, ze moeten worden behouden en verder ontwikkeld. Ook het agrarische open karakter van de Rielerenk wordt hoog gewaardeerd, dat moet zo blijven. Dit wordt vanuit het RISO en het Deventer Ziekenhuis ondersteund. Daar ziet men de Rielerenk als “healing environment”. Specifieke wensen zijn o.a.: - geen extra verlichting in het gebied, - in standhouden van zichtlijnen, - plant meer meidoornhagen in het Rielerenkgebied, - de geschiedenis van het gebied beter beleefbaar maken; archeologische en cultuurhistorische aspecten van het gebied herkenbaar maken.

2. Zorg ervoor dat het gebied beter ontsloten wordt voor wandelaars en fietsers. De omwonenden ervaren veel knelpunten in de toegankelijkheid van het gebied. Ze willen dat er nieuwe routes worden gemaakt, bestaande verbindingen moeten verbeteren en barrières moeten worden opgeheven zoals de Nico Bolkesteinlaan en de spoorlijn. Rielerenk en Douwelerkolk worden gezien als één gebied met goed op elkaar aansluitende wandelroutes. Concreet is er gevraagd naar: - een tunneltje tussen de Rivierenwijk en de Douwelerkolk. - een fietsverbinding langs het Overijsselsch Kanaal naar het buitengebied, - een fietsverbinding over de Oude Rielerweg langs het ziekenhuis, - een Rondje Schalkhaar, - een fiets/wandelverbinding vanuit de Rivierenwijk naar het ziekenhuis en naar Schalkhaar, - ruimte voor wandelaars op fietspaden die erg druk zijn, - van het Mensinkdijkje een doorgaande route maken, - opheffen van de barrièrewerking van de N. Bolkesteinlaan, - het terrein van Brinkgreven opnemen in het netwerk van fietsen wandelpaden. Er kunnen tegenstellingen schuilen in deze twee belangrijkste wensen. Met name de voor flora en fauna gewenste rust kan in de knel komen als het gebied beter ontsloten wordt voor mensen die willen wandelen en fietsen. Hier moeten keuzes gemaakt worden, een belangrijke opgave voor het Masterplan! Overige door omwonenden genoemde wensen: - aandacht voor het beheer van het gebied ook op termijn - Schalkhaar los houden van Deventer - maak het gebied aantrekkelijk voor kinderen - inbreiden op het terrein van Brinkgreven i.p.v. uitbreiden - gedeelte van het plangebied bestemmen als hondenlosloopgebied - paddenpoelen aanleggen.

ontsluiten voor fietsers en wandelaars Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

21

zicht op het water van de kolk

De wensen van de omwonenden worden ondersteund door de woningbouwverenigingen De Marken en Rentree. Plannen en ideeën vanuit betrokken instanties De vertegenwoordiger van Dimence heeft in de klakbordgroep een voorlopige schets voor de verdere ontwikkeling van het Brinkgreven-terrein en de gezondheidspark laten zien. Er is een aparte bestemmingsplanprocedure voor het terrein van Brinkgreven. Vanuit het ziekenhuis is aangegeven dat er nog geen concrete plannen zijn voor de gezondheidspark. Maar een paar maanden na de opening lijkt er al wel een knelpunt te zijn m.b.t. het parkeren. Vanuit het RISO is gevraagd om wandelpaden in het gebied voor het personeel. Ook is er zorg over de fietsveiligheid o.a. op de rotondes op de Nico Bolkesteinlaan.

Platform Natuur en Milieu ondersteunt de wensen die zijn ingebracht door Platform Schalkhaar en wil dat het gebied geen stadpark wordt maar een groene long met zeer beperkte mogelijkheden voor recreatie. Uiteraard heeft de natuur voor het Platform de hoogste prioriteit. Bij een eventuele herinrichting van het sportcomplex in de toekomst kan gezamenlijk met de betrokken partijen gezocht worden naar mogelijkheden om enerzijds het sportcomplex optimaal in te richten en anderzijds de recreatieve verbinding (fietsen wandelpad) tussen Brinkgreven/Deventer Ziekenhuis en de Rivierenwijk te versterken. Tevens liggen er kansen om de ecologische structuur te versterken tussen het bos rondom de Douwelerkolk en het Bosgebied Brinkgreven.

Waterschap Groot Salland heeft metingen gedaan naar de kwaliteit van het oppervlaktewater in het gebied; die is volgens de normen goed. Wel is er hier en daar sprake van blauwalg. Het waterschap heeft o.a. aandacht gevraagd voor het aanwezige watersysteem en het toekomstige beheer en onderhoud van de waterpartijen. Tevens zijn een aantal kansen voor het gebied benoemd: - Oeverbegroeiing een kans geven door te zorgen dat er meer zon op de oevers van de Douwelerkolk kan vallen en door flauwere taluds te maken. - De watergang ten zuiden van Schalkhaar begeleiden door een ecologische zone. Daarbij geldt als randvoorwaarde dat de waterhuishoudkundige situatie niet mag verslechteren. - Er voor zorgen dat het water beter beleefbaar is.


23

5. Opgave: maak een “traag netwerk” Het gebied Rielerenk-Douwelerkolk is een boeiende lappendeken van bestemmingen, met ieder hun eigen verschijningsvorm. De Douwelerkolk en de voormalige buitenplaats Wijtenhorst zijn de parels van het gebied, zo bijzonder en uniek door hun cultuurhistorische, ecologische en landschappelijke waarde. Het is een idyllisch wandelgebied in een verstedelijkte omgeving. Maar er is meer: het hele gebied bevat talrijke restanten van een eeuwenoud, waardevol, cultuurlandschap. Akkers en weilandjes, houtwallen, bosjes, kleine plassen, meidoornhagen en subtiele hoogteverschillen verspreid door het gebied hebben een grote belevings- en natuurwaarde en refereren aan het agrarisch verleden. Het is van het grootste belang het gebied weer beter te verankeren in zijn omgeving, het beter te ontsluiten voor omwonenden en er functies met toekomstwaarde in te brengen. Een netwerk van veilige wandelen fietspaden moet de ruimtelijke kwaliteit van deze lappendeken beleefbaar maken en de cultuurhistorische- en natuurwaarden moeten worden veiliggesteld. De belangrijkste opgave is om voor dit gebied een duurzaam samenhangend groen raamwerk te maken, een netwerk voor de “trage” functies: voor de natuur en voor fietsers en wandelaars. Basis van het trage netwerk is er al In zijn basis is dit trage netwerk er al, het bestaat vooral uit lijnelementen als oude landwegen met beplanting, houtwallen en hagen en een enkele waterloop. Ook een aantal “vlakelementen” behoren tot het trage netwerk met als belangrijkste de Douwelerkolk en het aangrenzende landgoedpark van De Kolk, verder de agrarische delen van de Rielerenk, de natte weilanden direct ten zuiden van Schalkhaar en niet in de laatste plaats de eeuwenoude bossen van Brinkgreven. De verdere opbouw van het trage netwerk (zie schema) Het al bestaande trage netwerk moet worden hersteld en verder ontwikkeld. Er zijn ontbrekende schakels die moeten worden hersteld en barrières verwijderd en er moet een betere

aansluiting gezocht worden op dergelijke netwerken in de omgeving. Het wordt verstevigd door delen te verbreden en door aansluitende gebieden te vergroenen, ook worden bijzondere plekken gemaakt of opgeknapt. Dat kunnen rustpunten zijn, plekken waar iets over de geschiedenis valt te leren en dergelijke. Een netwerk voor: natuur, geschiedenis en verpozing Het trage netwerk dient de functies ecologie, recreatie en moet de cultuurhistorie levend houden. De uitdaging ligt erin om het zo vorm te geven dat het bijdraagt aan verbeteringen voor al deze drie functies in onderlinge samenhang. Toch kunnen bij de uitwerking ten aanzien van deze doelen verschillende accenten worden gelegd. Daarom zijn er in de aanloop naar het Masterplan drie varianten van het trage netwerk ontwikkeld: één waarin het accent ligt op natuur, één waarbij een accent ligt op recreatie en één waarin het accent ligt op cultuurhistorie. De varianten zijn een hulpmiddel voor het maken van keuzes. De ontwikkeling van gebieden buiten het trage netwerk Er zullen ook een aantal delen van Rielerenk-Douwelerkolk zijn die niet tot het trage netwerk gaan behoren. Hier zijn nog allerlei ontwikkelingen denkbaar. Welke dat precies zijn zal de tijd uitwijzen. Wel zullen er voorwaarden gesteld worden aan mogelijke ontwikkelingen. Nieuwe functies die in dit gebied een plaats krijgen moeten in ieder geval een bijdrage leveren aan het trage netwerk en passen bij de groene signatuur van het gebied en de typische karakteristieken van het landschap. Dat kan zowel een financiële bijdrage zijn maar ook als een passend decor. Het mag niet zo zijn dat het plangebied als geheel een volledig geconsolideerd statisch landschap wordt. Er moet binnen de mazen van het netwerk altijd ruimte blijven voor niet te voorziene ontwikkelingen en nieuwe behoeften.


25

legenda van de varianten

6. Drie varianten van het trage netwerk Bij de verdere ruimtelijke ontwikkeling van de Rielerenk en Douwelerkolk moeten keuzes gemaakt worden: wat zijn de bouwstenen voor het duurzame trage netwerk en waar is speelruimte voor nieuwe nu onvoorspelbare ontwikkelingen? Om inzicht te krijgen in de keuzes waar het vooral om gaat, zijn drie varianten geschetst: I Variant met accent op de natuur II Variant met accent op recreatie III Variant met accent op cultuurhistorie In deze drie schetsen wordt zo helder mogelijk belicht hoe je in het gebied zou kunnen intervenieren, respectievelijk met de nadruk op natuurbehoud en -ontwikkeling, recreatieve mogelijkheden en het beleefbaar maken van de cultuurgeschiedenis.

27

Met name tussen de eerste twee belangen kunnen strijdigheden optreden en zullen prioriteiten moeten worden gesteld. Het zichtbaar maken en houden van de cultuurgeschiedenis van het gebied is altijd wenselijk, maar het gaat erom in welke mate, hoe letterlijk. Cultuurhistorische waarden zullen nieuwe ontwikkelingen niet gauw blokkeren. Wel kunnen die waarden sturend zijn voor de wijze waarop nieuwe bestemmingen worden ingepast en vormgegeven. Feitelijk gaat het bij de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied niet alleen om natuur, recreatie en cultuurhistorie; er zijn meer aspecten die de toekomst meebepalen. Bijvoorbeeld de eigendomsverhoudingen, het grondgebruik en de dynamiek van het ziekenhuis zijn maar beperkt stuurbaar. Tenslotte moeten de visueel ruimtelijke consequenties van de voorgestelde ingrepen voor het landschap, dus de landschappelijke kwaliteit een belangrijke wegingsfactor bij uiteindelijke keuzes zijn. Het uiteindelijke Masterplan bevat elementen van elk van de drie varianten. In sommige deelgebieden ligt het accent meer op natuur en in het andere meer op recreatie.


basis van de drie varianten schaal 1:10.000

Overeenkomsten in de drie varianten De drie varianten verschillen niet in alle opzichten. De basis van het trage netwerk is in alle drie al aanwezig en wordt gerespecteerd, zoals oude wegen met houtwallen, laanbeplanting en hagen, wateren en de bossen rond de Douwelerkolk en op Brinkgreven, oude erven en behuizingen etc. Ook zijn er een aantal ingrepen zo essentieel, duidelijk gewenst of voor de hand liggend vanuit de opbouw van het landschap dat ze in alle varianten terugkomen (zie tekening op blz. 28).

- vanuit de recreatievariant is geen zware voorkeur voor een locatie, maar om het scala aan mogelijkheden duidelijk te maken is de midden-locatie gekozen wat een zekere logica heeft omdat dan alles zo goed mogelijk bereikbaar is.

Concreet komen de volgende ingrepen in alle varianten terug: 1. Vrijmaken zicht over de Douwelerkolk vanuit een aantal standpunten in combinatie met ontwikkeling van oevervegetatie doordat er meer licht op de oever valt en het verflauwen van de oevers. 2. Vrijmaken van zicht aan de oostzijde van de Rielerkolk ook in combinatie met ontwikkeling van oevervegetatie. 3. Aanleg van een fiets-wandelpad aan de zuidkant van de Rielerkolk. 4. Aanleg van een fiets-wandelverbinding ten noorden van het ziekenhuis. 5. Aanleg van een wandelpad in combinatie met de verbreding van de waterloop aan de zuidkant van Schalkhaar, de uitwerking daarvan verschilt per variant. 6. Aanleg van een fiets-wandelverbinding aan de noordkant van de Douwelerkolk achter de geluidwal van de Nico Bolkesteinlaan. 7. Het herkenbaar maken en vrijhouden van de lage zone aan de zuidkant van Schalkhaar. 8. Het handhaven van de agrarische sfeer op de Rielerenk. 9. Aanleg van een fiets-wandelverbinding via een tunneltje naar de Rivierenwijk, de locatie verschilt per variant. - in de natuurvariant ligt de tunnel ver van de Douwelerkolk van wege de daar gewenste rust, - in de cultuurhistorische variant is juist gekozen voor de oude route bij de Douwelerkolk,

29

agrarische sfeer Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

natuurvariant schaal 1:10.000

bos op natte gronden

De Natuurvariant In deze variant prevaleren natuurbehoud en -ontwikkeling. De zes “hotspots” worden zoveel mogelijk ongemoeid gelaten en er worden nieuwe ecologische verbindingen gemaakt tussen de belangrijkste biotopen: het bosmilieu en de wateren moeraszones. Concreet betekent dat: - aanleg van nieuwe boselementen tussen de bossen van Brinkgreven en die rond de Douwelerkolk, - een plas-dras verbindingszone langs het Overijsselsch Kanaal richting de Zandwetering. - een plas-dras verbindingszone ten zuiden van Schalkhaar in combinatie met een struinpad, - faunapassages onder de Nico Bolkesteinlaan, en ree-uittreeplaatsen langs het Overijsselsch Kanaal - aanpassing van de teelten op de Rielerenk, passend bij de bodemomstandigheden.

31

Verstorende paden worden opgeheven, er zal sprake zijn van zonering van de toegankelijkheid en het creëren van absolute stiltegebieden bij de Douwelerkolk.

rust langs de kolk

In deze variant past een terughoudende op natuur gerichte vorm van recreatie, een beetje avontuurlijk: wandelen over struinpaden en rusten op de oever zonder allerlei voorzieningen als picknicktafels of steigers in het water. Er is aandacht voor natuureducatie met een eenvoudige voorziening daarvoor aan de zuidzijde van de Douwelerkolk. En de natuurwaarden zullen worden gemonitord. De wijze van beheer van bossen, weiden, water en oevers vraagt veel aandacht. De gewenste tunnel vanuit de Rivierenwijk ligt bij de Rielerkolk, op afstand van het gebied rond de Douwelerkolk. Men moet enige moeite doen en omlopen om bij de kolk te komen. De bouw van het gezondheidspark wordt aangegrepen om nieuw bos te maken.

IJsvogel

watervleermuis Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

recreatievariant schaal 1:10.000

De Recreatievariant Hier staan de gebruiksmogelijkheden van de Rielerenk en Douwelerkolk als uitloopgebied voor stad en dorp centraal. Natuurlijk gaat het hierbij niet alleen om natuurbeleving, maar ook om te kunnen wandelen, fietsen, joggen, vissen, picknicken, zonnebaden etc. Het bestaande padennetwerk wordt hiertoe sterk verdicht en er komen verblijfsplekken van verschillende aard: om even te rusten, aan het water te verpozen, te vissen etc.

pontje over de Kolk?

Om de kruising met de Nico Bolkesteinlaan ter hoogte van de Kolkmansweg veilig te maken komt de doorgaande weg in een verlaagde bak. Gezien de kwaliteit van het gebied, van de Douwelerkolk in het bijzonder, wordt relatief veel aandacht besteed aan natuurbeleving als recreatieve activiteit. Er worden allerlei kleine voorzieningen gemaakt: steigers in het water, een vlotveertje aan een lang touw, picknicktafels en ook een theehuis bij de Douwelerkolk op de plaats van de vroegere tuinmanswoning.

kanoverhuur aan het kanaal

33

visstekken aan het water

De ecologische zone langs het Overijsselsch Kanaal naar de Zandwetering wordt begeleid door een eenvoudig struinpad. Ten zuiden van de Douwelerkolk is langs het kanaal plek waar kano’s verhuurd worden. In het gebied tussen Brinkgreven en het Deventer Ziekenhuis wordt een speelbos van kinderen gemaakt, in combinatie met de ontwikkeling van nieuwbouw voor zorggerelateerde instellingen. Het speelbos heeft ook een ecologische betekenis als stepping-stone tussen de bossen bij de kolk en die van Brinkgreven. Het tunneltje naar de Rivierenwijk ligt strategisch tussen de Douwelerkolk en de directe verbinding naar het ziekenhuis. speelbos Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

cultuurhistorische variant schaal 1:10.000

De Cultuurhistorische variant De geschiedenis van het gebied is een belangrijk ontwerpthema. Het gaat hierbij om de van oudsher agrarische signatuur van het gebied met compacte erven, granen op de hoge enken, het voorkomen van hopplantages voor de bierbrouwerijen in Deventer, en weilanden op de lagere delen, om oude elementen zoals een landweer, oude wegen en paden. Maar ook aan de recentere geschiedenis bijvoorbeeld van het toen genoemde krankzinnigengesticht Brinkgreven met bijbehorende monumentale parkaanleg door L. Springer in het begin van de twintigste eeuw wordt aandacht besteed. oude erven

35

In deze variant wordt een poging gedaan de dominantie van het ziekenhuis in het landschapsbeeld enigszins te reduceren door veel bomen te planten. Ook blijft de Rielerenk open ter hoogte van de gezondheidspark. De uitbreiding van Brinkgreven blijft verborgen in het daar al aanwezige bos. Het tracé van de landweer wordt ten zuiden en noorden van de Douwelerkolk herkenbaar gemaakt, zelfs over de Nico Bolkesteinlaan. De teelten in het Rielerenkgebied worden aangepast aan de bodemomstandigheden: weide in de lage delen en akkers op de hoge. Bij het oude erf aan de Kolkmansweg wordt de hoogstamboomgaard in ere hersteld. Ten zuiden en westen daarvan zou zelfs weer een hopplantage kunnen worden aangelegd. Rond het gebied met deze kwekerijen en tuinen komen veel nieuwe meidoornhagen. Op de plaats van voormalig landhuis Wijtenhorst wordt een nieuw gebouw opgericht dat refereert aan de geschiedenis, maar met een eigentijdse signatuur. Wel moet sprake zijn van een publieke functie van dit gebouw. Het tunneltje naar de Rivierenwijk ligt in de oude route. Bij de aanleg van de gezondheidspark wordt het gebied zo open mogelijk gehouden, zodat de enk in zijn maat herkenbaar blijft.

oude boerderij op de Rielerenk

hopplantage Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

het gebied beter ontsluiten voor fietsers en wandelaars

7. Commentaar op de varianten De varianten zijn becommentarieerd in de gemeentelijke Projectgroep en de Klankbordgroep. Ook is er schriftelijk gereageerd door het Platform Natuur en Milieu van Deventer en door het Platform Schalkhaar. In de bijlage (blz. 55) is een korte samenvatting gegeven van het schriftelijk commentaar en de manier waarop dat in het plan is verwerkt. De meeste suggesties zijn in het Masterplan overgenomen. Uit het commentaar spreekt in het algemeen een grote terughoudendheid ten aanzien van nieuwe ontwikkelingen. Bij de Douwelerkolk wordt intensivering van het padenstelsel en nieuwbouw van het huis Wijtenhorst nadrukkelijk afgewezen. De natuurwaarden staan hier voorop, ze moeten verder ontwikkeld worden. Het gebied moet rustig blijven, recreatief medegebruik is maar beperkt toelaatbaar. Wel is het wenselijk dat de Douwelerkolk vanuit de omgeving wat beter te zien is. Ook de openheid van de Rielerenk, het ver van je af kunnen kijken, en de nog aanwezige agrarische signatuur met akkers, weilanden, oude boerenerven, historische wegen en monumentale beplantingen wordt hoog gewaardeerd. In feite willen de betrokken omwonenden het historisch gegroeide agrarische karakter consolideren, zeker nu de bouw van het ziekenhuis daar al zoveel aan heeft veranderd. Werkelijk consolideren is echter niet mogelijk en ook niet wenselijk; op het gebied rusten verschillende ruimtelijke claims, zoals de ontwikkeling van een gezondheidspark en de woningbouw aan de Rielerkolk. Bovendien functioneert het in zijn huidige staat niet zo goed als recreatief uitloopgebied en zijn er ook, ecologische gezien, verbeteringen mogelijk. Het ontwikkelen van een natte zone met een wandelpad ten zuiden van Schalkhaar wordt als idee omarmd, maar er mag absoluut geen opgaande beplanting komen, want het uitzicht naar de enk moet vrij blijven.

Een aantal bestaande verre zichtlijnen moeten vrij blijven en er moeten nieuwe worden gemaakt. Bescherming van de zichtlijnen in de toekomst moet worden gewaarborgd. Over de fiets-wandel tunnel verschillen de meningen. De bewoners uit de Rivierenwijk pleiten voor plaatsing ter hoogte van de oude spoorwegovergang. Vanuit ecologische overwegingen moet de tunnel afstand houden van de Douwelerkolk om verstoring te beperken. Bewoners van de Bekkummer willen de tunnel niet te dichtbij hebben. Tot slot wordt gevraagd om een sterk landschap te maken: het is essentieel voor landschappen dat zij vitaal zijn, dat wil zeggen goed kunnen functioneren als leefmilieu voor plant, dier en mens, flexibel ten aanzien van nieuwe ontwikkelingen en in zekere zin ook rendabel zijn en goed beheerd kunnen worden. Naar marginale onverzorgde landschappen wordt al gauw gekeken als mogelijke plek voor stedelijke uitbreiding. Door een adequate landschapszorg met draagvlak kan dit worden voorkomen. In het verlengde hiervan vraagt het Platform Natuur en Milieu om een beheer/onderhoudsprogramma voor het gebied. Dit moet er als uitwerking van het masterplan zeker komen, ook moet een goede beheerder worden gezocht, zodat er continuïteit in het beheer ontstaat.

Men vindt dat er in het masterplan dwingend moet worden omgegaan met zichtlijnen. Ze staan nu al erg onder druk. Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

37

plan in hoofdlijnen

8. Het plan in hoofdlijnen Het fundament voor het masterplan voor Rielerenk Douwelerkolk is de opbouw van het historische cultuurlandschap zoals dat in hoofdstuk 2 werd ontleed (zie blz. 11): - De hoge akkers van de Rielerenk. - De laagte tussen de Rielerenk en Schalkhaar, een verlengde eigenlijk van de Douwelerkolk. - De Douwelerkolk met zijn oude bossen, weilandjes en sporen van het voormalig landgoed Wijtenhorst. - De omgeving van de Rielerkolk. - Het voormalig landgoed Brinkgreven met zijn bijzondere opgaande beplanting en restanten van het ontwerp van Leonard Springer. De verschillen tussen die delen van het landschap moeten weer gaan spreken en hun aantrekkelijke kanten moeten beleefbaar zijn. Bij elk van die landschappen hoort een passende benadering: een beeld en grondgebruik. Voor het hele gebied geldt dat de cultuurhistorie beter beleefbaar zal zijn. Bij de Douwelerkolk staat de natuur voorop, het is er rustig. Op natuur gerichte vormen van recreatie mogen wel. De geschiedenis van het landgoed wordt op een terughoudende manier herkenbaarder gemaakt. Aan de noorden zuidkant komen plekken waar je over de kolk kunt uitkijken. Dat brengt wat onrust met zich mee. De schade voor de natuur wordt gecompenseerd door natuur te ontwikkelen aan de oevers van de kolk en door de aanleg van een natte ecologische zone in de laagte ten zuiden van Schalkhaar helemaal doorlopend tot aan de Koningin Wilhelminalaan. Op de Rielerenk staat de agrarische signatuur voorop, met goed verzorgde historische erven en passende teelten. De agrarische natuurwaarden worden waar mogelijk verhoogd. Het is een open gebied met verre zichten. In de omgeving van de erven is het landschap kleinschaliger, zoals dat ook in het verleden het geval was.

De oost-oevers van de Rielerkolk worden beter ontsloten in combinatie met verbreding van de boszone langs de sportvelden. Daar komt een nieuw fietswandelpad dat aansluit op het tunneltje naar de Rivierenwijk. De exacte locatie voor het tunneltje wordt in een apart project bepaald en sluit goed aan op het wandelen fietpadennetwerk van het gebied RielerenkDouwelerkolk. Op Brinkgreven moeten nieuwe ontwikkelingen het landgoedkarakter met de bijzondere bomen en oude bosvakken ondersteunen. De hoofdas tussen het oude huis en nieuwe ingang is de drager van het hele complex. Om te voorkomen dat het gebied een mozaïek van losse landschapsrestanten wordt, zorgen twee dingen voor samenhang. In de eerste plaats is dat een “traag netwerk” met voet- en fietspaden en ecologische verbindingen. In de tweede plaats een stelsel van goed beschermde zichtlijnen, die maken dat het landschap beleefd kan worden en die zorgen voor oriëntatie. Bijzondere aandacht is er voor het zoveel mogelijk opheffen van de fysieke barrièrewerking van de Nico Bolkesteinlaan. De kruising Kolkmansweg-Nico Bolkesteinlaan voor voetgangers en fietsers is meegenomen in het convenant “Vermindering verkeersdruk Oerdijk en ontsluiting bouwlocatie Wijtenhorst-Douwelerleide”. Het voorziet in een aansluiting van de Kolkmansweg op de Nico Bolkesteinlaan. Ook worden er barrières voor fauna opgeheven door de aanleg van een extra faunapassage onder de Nico Bolkesteinlaan en uittreeplaatsen voor reeën langs het Overijsselsch Kanaal (zie kaart ecologische structuur blz. 46). In de drie varianten is het gebied relatief extreem vanuit de drie invalshoeken beschouwd in zijn ontwikkelingsmogelijkheden. Het Masterplan bevat logischerwijze elementen uit alle drie de varianten. De realiteitswaarde is dan ook groot.


39

9 Plantoelichting per onderdeel De Douwelerkolk De natuurwaarden van flora en fauna zijn zeer hoog rond de Douwelerkolk, waarbij sprake is van een aantal ecologische hot-spots. Het handhaven van rust is een levensvoorwaarde. Daarom staat in het Masterplan het natuurbelang voorop en kan slechts in zeer beperkte mate sprake zijn van toename van recreatieve voorzieningen, dat bij uitstek gericht moet zijn op natuurbeleving. Het padennetwerk wordt niet uitgebreid, er komt geen nieuwbouw of theeschenkerij op de plaats van het voormalig landhuis. Wel is wordt het water van de Douwelerkolk zichtbaarder gemaakt door de oevers plaatselijk vrij te maken van opgaande beplanting. Er komen twee zitplekken aan de beide uiteinden van het water en 1 à 2 vissteigertjes aan de westelijke oever. De zitplek aan de noordkant moet heel bescheiden zijn, want dit is een ecologische hotspot. Op de plaats van het voormalig landhuis komt een bescheiden verwijzing naar de geschiedenis van de plek. Het zou de contour van het huis kunnen zijn, die in het maaiveld herkenbaar gemaakt wordt. Het is een aardig idee om als herinnering aan de parkaanleg rond landhuis Wijtenhorst een fragment van het grasveld en van de oever van de achter de villa gelegen vijver intensief als tuin te beheren, zoals dat op de voormalige buitenplaats het geval zal zijn geweest, het wordt zo een intrigerende plek die vragen oproept over de geschiedenis. In de omgeving van het huis en de tuin kunnen speelaanleidingen voor kinderen worden gemaakt, ook moet aandacht worden besteed aan natuureducatie voor kinderen. Met het oog op natuurontwikkeling worden de oevers van de Kolk geschikter gemaakt voor een soortenrijke oevervegetatie, door plaatselijk opgaande beplanting te kappen en de oever flauwer te maken; als dat mogelijk is, omdat de Douwelerkolk ook nog dienst heeft gedaan als zandwinplaats. Het struinpad langs de oostoever krijgt een vervolg in noordelijke richting in een natte natuurontwikkelingszone tussen het nieuwe sportveldencomplex en het kanaal, langs de Douwelerleide richting Zandwetering.

Het Overijsselsch Kanaal Dit kanaal is van grote cultuurhistorische waarde, het kleine kanaaltje met zijn oude bruggen is niet meer geschikt voor welke beroepsvaart dan ook, maar nog steeds een zeer structurerend element in het landschap. Het zou aardig zijn als de recreatieve betekenis wordt vergroot door een bescheiden voorziening voor kanovaart en anderen kleine bootjes in de zuidoosthoek te situeren. De driehoek tussen spoordijk, kanaal en N 348 is een toekomstige locatie voor woningbouw, dat maakt een activiteit aan het water ter plaatste des te realistischer en aantrekkelijker. Het kanaal wordt continu begeleid door een fietspad met laanbeplanting die het kanaal landschappelijk benadrukt. Er komen een aantal fauna-uitstapplaatsen (exacte locatie nog nader te bepalen). Langs het kanaal, ten noorden van de kruising met de Nico Bolkesteinlaan wordt een natte ecologische verbindingszone aangelegd met daarin een struinpad. De zone verbindt het gebied van de Douwelerkolk met de Zandwetering.

kanoverhuur aan het kanaal? Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

41

Rielerenk en de lage zone; uitsnede uit de masterplankaart schaal 1:5.000

De Rielerenk De bolle ligging verraadt nog goed zijn oorsprong als oud akkerland. Het huidige grondgebruik is anders en willekeuriger met soms mais, soms grasland etc. Door het weer verbouwen van granen en het ontwikkelen van bloemrijke akkerranden kan de vroegere agrarische signatuur worden versterkt, ook in contrast met de lagere gronden onder Schalkhaar die als weiland beheerd moeten blijven. Bovendien worden zo de natuurwaarden verhoogd. Het Mensinksdijkje en de Oude Rielerweg doorkruisen noord-zuid de enk en worden als fietsvoetpad gehandhaafd. Het Mensinksdijkje wordt alleen voor het zuidelijk deel beplant, de beplanting van de Oude Rielerweg blijft natuurlijk gehandhaafd. Historische erven worden door aandacht en zorg voor erfbeplanting als objecten in het open landschap benadrukt. Bij het erf van Klein Velderman wordt de hoogstamboomgaard uitgebreid. De mogelijkheid om hier ook schooltuinen aan te leggen moet nog onderzocht worden, het is een functie die goed past in dit kleinschalige gebied nabij het oude erf. Het zou mooi zijn als er op de Rielerenk een experiment komt met een kleine hopplantage zoals die vroeger in het gebied aanwezig waren. Bij Brinkgreven wordt een plek gemarkeerd waar in de historie ooit een boerenerf was. Het Deventer ziekenhuis is de grote nieuwe dominant op de Rielerenk. Vanuit het ziekenhuis wordt de open landelijke omgeving hoog gewaardeerd en zelfs als heilzaam ervaren. Vanuit de omgeving kan men zich moeilijk aan de aanwezigheid van het ziekenhuis onttrekken, de landelijke illusie is aanzienlijk verstoord. Aanvullende aanplant van bos en bomen kan vanuit bepaalde gezichtshoeken de ruimtelijke impact van het gebouwencomplex wat beperken, zonder het uitzicht vanuit het ziekenhuis te belemmeren (zie kaartje blz. 44). De terreinen van het ziekenhuis en Brinkgreven zijn voor een deel toegankelijk voor het publiek, hekken worden zoveel mogelijk vermeden. Aanvulling van het aantal meidoornhagen vergroot de kleinschaligheid en intimiteit.

Het lage land ten zuiden van Schalkhaar De weilanden onder Schalkhaar vormen een natuurlijke laagte tussen het dorp en de Rielerenk. Het contrast met de Rielerenk is in de loop van de jaren vervaagd en wordt in het Masterplan weer aangezet. Het lage natte karakter wordt versterkt door meer water te maken. Deze dorpsrand is momenteel maar beperkt beleefbaar omdat er geen pad langs loopt. De bestaande sloot zal worden verbreed met flauwe taluds, zodat zich een soortenrijke oevervegetatie kan ontwikkelen. Deze zone voor natte natuurontwikkeling wordt westelijk voortgezet tot en met de sloot achter de tennisbaan en oostelijk door het opnieuw graven van een waterloop met flauwe oever. Tussen dit water en dat van de Douwelerkolk is een gemaal. Een ecologische verbinding d.m.v. een ecotunneltje tussen beide wateren in combinatie met een raster is wenselijk. Op twee plaatsen langs de natte natuurzone is een poel voor kikkers, padden en salamanders voorgesteld. Onder Schalkhaar komt een struinpad door de oeverzone, zodat een natuurommetje voor het dorp ontstaat. Beheer van de natte zone moet voorkomen dat opslag van houtige gewassen bijvoorbeeld van els en wilg het ruime zicht gaat belemmeren. Dit struinpad sluit aan op de Kolkmansweg. Er ontstaat zo een aantrekkelijke wandeling voor Schalkhaarders door het buitengebied naar de Douwelerkolk. De wandeling zou nog verlengd kunnen worden door het struinpad ook in westelijke richting door te trekken tot de tuintjes bij Brinkgreven en langs de tennisbaan. Ook moeten kansen benut worden om in deze zone natuurlijke speelaanleidingen voor de jeugd te maken.


43

te beschermen zichtlijnen

Het gezondheidspark Het realiseren van het zogenaamde gezondheidspark in het gebied Brinkgreven-Deventer Ziekenhuis is een vastgesteld voornemen van het gemeentebestuur. Daarnaast is in verschillende beleidsdocumenten, waaronder de structuurvisie Deventer 2025, de hoge landschappelijke waarde van de Rielerenk vastgelegd. Door het open houden van het gebied tussen Mensinksdijkje en de boszoom Brinkgreven, is deze landschappelijke waarde op een belangrijke punt van waaruit de Rielerenk wordt beleefd, zichtbaar en herkenbaar. In het plangebied zijn voldoende kansen om nieuwe bebouwing te realiseren binnen het concept van een gezondheidspark. Zo zijn er op het terrein van Brinkgreven mogelijkheden, om binnen de bestaande boscontour nieuwe bebouwing te realiseren. De nieuwe bebouwing op het terrein van Brinkgreven wordt ontsloten vanaf de Nico Bolkesteinlaan ter hoogte van de opgewaardeerde centrale hoofdas van Brinkgreven met een nieuwe weg in oostelijke richting die op de open enk zal doodlopen. De fiets/voetoversteek naar de Rielerweg kan het beste gecombineerd worden met de naar de centrale as verplaatste hoofdingang van Brinkgreven. Langs de Rielerkolk is een bouwplan in vergevorderd stadium om hier woon/werkunits (woningen met beroep of bedrijf aan huis) te realiseren. Dat zouden ook zorgfuncties kunnen zijn. Daarnaast is het denkbaar dat in geval van herinrichting van het sportveld (bv aanleg kunstgrasvelden) er ruimte langs de Nico Bolkesteinlaan ontstaat voor extra bebouwing. Tevens kan gekeken worden welke mogelijkheden er op het bestaande Ziekenhuisterrein aanwezig zijn.

45

Brinkgreven en zorgboulevard; uitsnede uit het Masterplan

Brinkgreven Het pad langs de oostrand van Brinkgreven is een belangrijk onderdeel van het trage netwerk. Het zou een openbaar karakter moeten krijgen. Ook zijn kortsluitingen naar de Botterije en de struinpaden langs de waterloop gepland. Het terrein is ook een interessant wandeldoel. Bij de renovatie moet zeer zuinig Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

ecologische structuur Rielerenk-Douwelerkolk

omgegaan worden met de oude bospercelen die een hoge natuurwaarden hebben en ook de vele mooie solitaire bomen. Het Springer-ontwerp zou weer leidend moeten zijn bij de renovatie, zoals de getoonde schetsen illustreren. De nieuwe toegangspartij aan de Nico Bolkesteinlaan is in verband daarmee verschoven naar de oude hoofdas, daar kan een veilige oversteek voor fietsers en wandelaars aan worden gekoppeld.

suggestie informatiebord landweer

De Rielerkolk Aan de zuiden noordoever zijn 14 zogenaamde waterwoningen gepland. Dat betekent dat alleen de oostoever nog openbaar toegankelijk zal zijn en zicht op de kolk zal bieden. Deze oever wordt verbijzonderd, er komt zicht op het water vanaf het pad en er worden enkele (vis)steigertjes aangelegd. Het pad wordt aan de oostzijde begeleid door forse nieuwe bosaanplant, mogelijk gemaakt door herinrichting van het sportpark. Ook de verbinding met de Bekkumerstraat en Bekkumer, achter de waterwoningen langs, wordt verbeterd voor fietsers en voetgangers. De wielerbaan blijft vooralsnog gehandhaafd, er komt een vrijliggend fiets-voetpad naast.

47

De landweer Het tracé van de landweer wordt in het gebied herkenbaar gemaakt. Een plaatselijke reconstructie is denkbaar, maar over de rest van het tracé moet de verwijzing niet te letterlijk worden genomen. Eerder denken we aan het op een aantrekkelijke manier aanduiden van het verloop in het grondvlak ( een lijn, een spoor) in combinatie met het geven van informatie over de landweer. Daarbij zou beeldende kunst een belangrijke rol kunnen krijgen.

impressie landweer Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

netwerk van paden

Het padennetwerk Het plangebied is redelijk voorzien van paden. Enkele nieuwe paden zijn gewenst om het netwerk te completeren of te intensiveren. Rond de Douwelerkolk komen geen nieuwe paden vanwege de gewenste rust, wel wordt de toegang vanaf de Kolkmansweg verbeterd. De oversteekbaarheid van de Nico Bolkesteinlaan moet op een aantal plaatsen beter worden, in het bijzonder bij de Kolkmansweg en het Mensinksdijkje. Een middengeleider is hiertoe een geschikt middel, dan kan er in etappes worden overgestoken. Eventueel kunnen ook stoplichten worden gebruikt om (relatief) veilig over te steken.

struinpaden

Over de nieuwe kortsluiting tussen de Botterije en het pad langs de oostzijde van Brinkgreven is in de klankbordgroep en projectgroep intensief gesproken, uiteindelijk wordt het als zeer verrijkend voor het padennetwerk gezien. Verder is een koppeling voorgesteld tussen de Timmermansweg langs de oude erven Wannink en Warmboldink naar de Oude Rielerweg. Of dit mogelijk is moet in overleg met de grondeigenaren onderzocht worden. Het voetpad langs de noordrand van het ziekenhuis is een welkome aanvulling en dat geldt ook voor de onlangs aangelegde verbinding tussen het Mensinksdijkje en Brinkgreven. Tenslotte is er ten noorden van de Douwelerkolk een extra voetpad aan de zuidkant van de wal gelegd zodat de wandelaars van het uitzicht over het water kunnen genieten. Ook is er een kortsluiting gemaakt vanaf de Colmschaterstraatweg naar het struinpad langs het Overijsselsch Kanaal.

en de Rivierenwijk, met een mogelijke doorkoppeling over de Snipperlingsdijk en het Overijssels kanaal naar bedrijventerrein Bergweide. Het project “Locatiekeuze Spoortunnel Rivierenwijk” heeft de locatiekeuze verder uitgewerkt. Na brede afweging blijkt instemming onder alle betrokken partijen voor een pakket aan drie hoofdmaatregelen. Dit betreft a) een tunnel op locatie Douweler Wetering, b) tracé fietspad over Sportpark Rielerenk en c) verhuizing van de wielerbaan naar Sportpark Keizerslanden. Deze combinatie van projecten is in de adviesnota beschreven als variant 3. De terugvaloptie bestaat uit variant 4 en omvat eveneens a) de tunnel op locatie Douweler Wetering maar hier in combinatie met b) de verlegging van de wielerbaan in de zuidwesthoek en c) geleiding van het fietspad vanuit de tunnelmond parallel aan het spoor in westelijke richting en dan buiten de wielerbaan om richting Nico Bolkesteinlaan. In afstemming met het project locatiekeuze Spoortunnel Rivierenwijk en het project Wijtenhorst en Douweler Leide wordt nader bekeken hoe zowel de voorkeursvariant als de terugvaloptie optimaal te integreren zijn tot een samenhangend fietsen wandelpadennetwerk tussen Schalkhaar en de Rivierenwijk. De oplossing op het sportpark zal niet eerder worden uitgewerkt dan er volledige dekking beschikbaar is.

Voor de bewoners van de Rivierenwijk is het plangebied thans alleen via een omweg bereikbaar met het tunneltje onder het spoor ten zuiden van het Overijssels kanaal. Er is absoluut een nieuw tunneltje nodig om het gebied Rielerenk-Douwelerkolk beter bereikbaar te maken. In groter verband kan de route die zo ontstaat een schakelfunctie vervullen tussen Schalkhaar Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

49

toegang tot de voormalige buitenplaats De Kolk

10. Investering, instandhouding en uitvoering Beheer Een belangrijke opgave voor het Masterplan is een duurzame beheervorm voor het gebied te vinden, zodat het ook op termijn in stand zal blijven en voldoet aan de ambities. De leden van de klankbordgroep wezen al een aantal maal op dat RielerenkDouwelerkolk een sterk landschap moet zijn. Het beheer van het gebied is nu versnipperd. Dat is een logisch gevolg van de verschillende eigendomssituaties en oude afspraken uit het verleden. Het Masterplan streeft een eenduidig beheer na. Dat kan vanuit één visie over het beheer. Het Masterplan geeft al een belangrijke richting aan. Het zou mooi zijn als de grondeigenaren in het gebied waaronder het waterschap Groot-Salland, Dimence, Deventer Ziekenhuis en de gemeente Deventer overeenstemming bereiken over één beheersvisie met wellicht één beheerder. Daarnaast kan gekeken worden naar de mogelijkheden om bewoners en gebruikers (nog meer) te laten participeren in het beheer van het gebied. Het is wenselijk om vanuit één beheervisie en beheerplan voor het gebied te werken. Een visie geeft richting aan het beheer voor de komende jaren. De streefbeelden uit het Masterplan moeten worden vertaald naar een beheersvisie en daadwerkelijke beheersafspraken. De beheervisie doet uitspraken over de dekking van de instandhoudings- en beheerskosten. Naar onze mening levert de uitvoering van die beheersvisie door één beheerder het meest efficiënte beheer op. De gemeente Deventer neemt na vaststelling van het Masterplan het initiatief om te komen tot een beheersvisie en beheersplan. De huidige kosten voor het beheer zijn door de verschillende eigendommen niet geheel in kaart te brengen. De normkostensystematiek van de gemeente Deventer geeft inzicht te in de kosten van het huidige beheer en de toename van de beheerskosten. Het komt neer op een extra beheerinvestering van circa € 30.000 (= circa 12%) per jaar. Veranderingen vinden plaats door bijvoorbeeld de afname van de opbrengsten van de

pacht (graanteelten i.p.v. maïs), de toename en deels kwaliteitsverbetering van voet- en fietspaden en de aanleg van nieuwe landschapselementen (zie bijlage 2 blz. 57). Raming investering Niet alle bestaande bestemmingen en gebruik zijn in overeenstemming met het gewenste beeld vanuit het masterplan. De Masterplankaart bestaat feitelijk uit twee onderdelen: - investeringen in de openbare ruimte, - en aangepaste of andere vormen van gebruik van het gebied. Voorbeelden van investeringen zijn de aanleg van wandelpaden, nieuwe lanen en recreatieve voorzieningen. Voorbeelden van aangepast of ander gebruik zijn het gebruik van de lagere delen als weide of hooiland en de hogere enk als akker met de teelt van granen. Om uitvoering te geven aan het Masterplan zijn investeringen noodzakelijk. Er is een raming gemaakt van de kosten van de verschillende investeringen. De ramingen zijn enerzijds gebaseerd op normkosten van de Dienst Landelijk Gebied en anderzijds zijn het ervaringscijfers uit het verleden. De globale raming van investeringskosten laat zien dat er circa 6,5 miljoen geïnvesteerd moet worden in het gebied. (zie bijlage 2 blz. 57) Voor de uitvoering van het masterplan zijn geen gelden gereserveerd. Voor een grote kostenpost zoals de aanleg van de fietstunnel (€ 3 miljoen) is dekking voorzien vanuit andere budgetten. Voor de overige investeringen dient in het vervolgtraject dekking gezocht. Politieke besluitvorming is nodig om keuzes te maken om deze investeringen mogelijk te maken, daarbij hoort ook een onderzoek naar de dekking van deze investeringen. Uitvoeringsparagraaf Voor de realisatie van het Masterplan is geen budget beschikbaar gesteld. Het Masterplan is de basis voor de actualisering van het BP Rielerenk en het toetsingskader voor toekomstige ontwikkelingen. Vanuit de ambitie van het Masterplan en de Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

51

het Deventer Ziekenhuis over de Rielerenk

wens om te werken aan de realisatie van het masterplan is deze paragraaf opgesteld. De uitvoeringsparagraaf besteed aandacht aan de kansen mee te liften met lopende projecten en subsidiemogelijkheden. Beheerplan Rielerenk-Douwelerkolk Door het programma Openbare Ruimte wordt in de 2e helft van 2010 een beheerplan opgesteld. Het huidige beheerplan voor de Douwelerkolk (2004) en het Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk zijn hiervoor de basis. In het beheerplan is aandacht voor wie het beheer gaat uitvoeren, welke eenmalige en reguliere beheersmaatregelen wanneer gedaan worden, invulling aan de ecologische doelstelling, het recreatief medegebruik en de financiering van het beheer. Binnen het programma Openbare Ruimte zijn uren gereserveerd voor het opstellen van het beheerplan. Padennetwerk In het Masterplan zijn voorstellen gedaan voor nieuwe voet- en fietspaden en benutting van particuliere wegen. De realisatie van de paden is van groot belang voor de gebruiksmogelijkheden van het gebied. Een aantal paden is al opgenomen binnen lopende projecten. Daarnaast dienen, in overleg met grondeigenaren de kansen en financiële mogelijkheden verkend te worden. Het gaat met name om de volgende onderdelen van het Masterplan: - De kruising Kolkmansweg/Bolkesteinlaan voor voetgangers en fietsers is meegenomen in het convenant “Vermindering verkeersdruk Oerdijk en ontsluiting bouwlocatie WijtenhorstDouwelerleide”. - Realisatie tunnel Rivierenwijk en aansluiting op de bestaande wandelen fietspadenstructuur: bij de keuze voor de locatie hoort een voorstel voor een wandel- fietspadenstructuur. Deze sluiten aan op de voorstellen van het Masterplan. Vanuit het project tunnel Rivierenwijk is een sterke voorkeur voor de realisatie van een verhard pad tussen de

huidige Wielerbaan en het fietspad langs Landgoed Wijtenhorst. - Lage land ten zuiden van Schalkhaar; een belangrijke toevoeging aan de padenstructuur wordt gevormd door de realisatie van de natte zone. Dit project is van groot belang, niet alleen voor de recreatieve mogelijkheden maar ook voor de ecologische waarde en de versterking van het landschap. In overleg met de belanghebbenden waaronder Waterschap Groot Salland en de verschillende particuliere grondeigenaren dienen kansen en financiering nader verkend te worden. Verkennen van de financieringsmogelijkheden uit bijvoorbeeld het Bestuursconvenant Salland (pmjp); “Aanleg en herstel van recreatief groen en groene elementen in robuuste structuren aan de rand van Deventer “(zie subsidiemogelijkheden). Waterschap Groot Salland heeft aangegeven geïnteresseerd te zijn in de uitvoering van dit project Uitvoeringsprojecten landschapsontwikkelingsplan Het gebied van het Masterplan valt onder het werkgebied van het project Kostbaar Salland. Groene diensten zijn gericht op een duurzame financiële vergoeding voor het onderhoud van landschapselementen (zoals houtwallen en hagen) en in mindere mate op de aanleg van landschapselementen. Het vergroten van de toegankelijkheid van het buitengebied kan onder deze regeling vallen. De Groene diensten zorgen ervoor dat agrariërs en particuliere grondeigenaren een reële beloning ontvangen voor hun werk aan het behoud van de landschapselementen. Groene diensten spelen in op de maatschappelijke vraag naar een aantrekkelijk landschap om in te ontspannen en van te genieten. Particulieren kunnen groene diensten aanbieden. Van hen wordt gevraagd dat zij vrijwillig aantoonbare prestaties verrichten die verder gaan dan waartoe zij wettelijk verplicht zijn. Het gebied van het Masterplan valt onder het werkgebied van het project Streekeigen huis en erf en erfgoed Salland Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

53

het Overijsselsch Kanaal

(SHEES). Karakteristieke boerderijen en streekeigen beplanting vormen belangrijke bouwstenen voor de kwaliteit van het landelijk gebied. Om te voorkomen dat deze bouwstenen hun streekkarakter verliezen, is het project Streekeigen Huis en Erf in het leven geroepen. Erfeigenaren kunnen advies en subsidie krijgen voor het herstel van kleine elementen van de bebouwing, zoals luiken en windveren, voor de landschappelijke inpassing van het erf en voor het herstel van cultuurhistorische elementen op het erf. Erfeigenaren in het gebied kunnen zich aanmelden voor dit project.

faunapijp inclusief de geleidingsmaatregelen aan te leggen. Broedgelegenheid Steenuil; in verband met de realisatie van Wijtenhorst zijn compenserende maatregelen voor de steenuil te verwachten. Overleg vindt plaats om die maatregelen in het gebied Rielerenk/Douwelerkolk uit te laten voeren. Door de aanplant van hoogstamfruitbomen en hagen en het aanbrengen van nestkasten wordt de soort gestimuleerd.

55

Het gebied valt onder het werkgebied van de regeling “Versterken robuuste groenstructuren in de stadsrand van Deventer”. Vanuit dit project wordt bekeken welke maatregelen hieronder kunnen vallen. Te denken valt aan de realisatie van de natte laagte bij Schalkhaar, de realisatie van een hopplantage, reconstructie van de landweer en het markeren van een voormalig boerenerf bij Brinkgreven. Ecologische versterking Faunapassage Overijssels Kanaal; voor veel diersoorten is het Overijssels Kanaal een onneembare barrière. In de oever kunnen zogenaamde reeëntrappen gemaakt worden waar zowel reeën als andere diersoorten (kleine marterachtigen) en oeverplanten van profiteren. Waterschap Groot Salland is geïnteresseerd in deze faunamaatregelen en heeft een budget voor de uitvoering. Overleg hierover wordt opgestart. Faunapassages Nico Bolkensteinlaan; verkeer op de Nico Bolkesteinlaan eist jaarlijks slachtoffers onder kleine (zoog)dieren. Door het plaatsen van een rooster of een ondergrondse pijp én het aanleggen van geleiding (aanplant en een raster), wordt het aantal slachtoffers flink teruggebracht. Financiering van een faunapijp zal plaatsvinden vanuit het budget voor Wijtenhorst. Met de adviseur “Bereikbaarheid” en de wijkenbeheerder zal overleg opgestart worden om een tweede Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

sneeuw bij de Douwelerkolk februari 2009 foto Arnold Sablerolle

BIJLAGE 1 Commentaar op de varianten Commentaar van de Platforms Schalkhaar en Natuur en Milieu en de verwerking in het Masterplan commentaar BEIDE PLATFORMS - natte zone ten zuiden van Schalkhaar mag zicht niet belemmeren - geen fietspad “achter Klijn Velderman” - zicht vanaf bestaande fietspad over de Kolk - struinpad langs kanaal tot Cröddenbrug - geen pad aan einde Botterije - tunnel Rivierenwijk: westelijke lokatie - geen nieuwe fietspaden bij Kolk - geen attracties bij Kolk en geen huis

PLATFORM SCHALKHAAR - veel aandacht voor verre zichtlijnen = vanaf de Kiekenbelt naar de kerk = Botterije-Bolkesteinlaan vv = over Rielerkolk vanaf noordzijde = vanaf fietspad kolk naar linde = “Kl Velderman” - Brinkgreven vv = Wilhelminalaan - Akzo-terrein - maak poelen op eind Akzo-terrein - maak poelen nabij Douwelerkolk - leg nieuwe akkerranden aan - geen nieuw aangelegd speelbos - de hopplantage is anachronisme twijfels bij tuinengebied

-

historische erven accentueren landweer aardig idee maar hoe? maak een “sterk landschap” N. Bolkesteinlaan niet verdiepen

hoe verwerkt - alleen lage beplanting - daar geen fietspad - extra pad voor voetgangers en fietsers achter de geluidwal - verwerkt - wel maken is mooie kortsluiting - verwerkt

PLATFORM NATUUR & MILIEU - opstellen onderhoudsprogramma - eerbiedig wetten en regels - keuze voor natuurvariant - er mogen geen zichtlijnen verdwijnen - zichtlijn vanaf Kiekenbelt 240° - de Ulebelt als beheerder - fietsbrug Croddenbrug, afstemming - Douwelerkolk plaatselijk zichtbaar maken - geen volkstuinen bij Schalkhaar - historische erven accentueren - verschil grondgebruik hoog-laag

- nog maken als uitwerking - uiteraard - varianten zijn hulpmiddel, het plan bevat onderdelen van alle varianten waarbij de nadruk wel op natuur ligt - niet geheel mogelijk i.v.m. geplande ontwikkelingen - in beheer vastleggen - nader bepalen - is nodig - plaatselijk opgaande beplanting op de oever verwijderen - is inmiddels vastgesteld beleid - in Masterplan opnemen - belangrijk doel van het Masterplan

- geen nieuwe paden maken - omgeving Kolk blijft rustig slechts op natuur gerichte recreatie wel verwijzing naar het huis

-

-

= beplanting in zichtlijn laag houden = smalle zichtlijn vrijhouden = onmogelijk door bouw van huizen = zichtlijn vrijhouden = zichtlijn vrijhouden = zichtlijn vrijhouden poelen maken bij de natte zone welke lokatie, oostzijde? in beheerplan verwerken in beheerplan verwerken wel van de grond proberen te krijgen of andere historische landbouw. Stellingname: kleinschaligheid is hier nodig om Bolkesteinlaan te relativeren nog uitwerken hoe nader uit te werken, niet te letterlijk essentieel aandachtspunt is te duur, niet doen


59

schaatsen op de Douwelerkolk februari 2009 foto Arnold Sablerolle

BIJLAGE 2 Berekening investeringen en beheerkosten Investeringen De bedragen zijn indicaties met ruime marges. Pas bij het opstellen van uitvoeringsbestekken zal er meer zekerheid ontstaan. Landbouw Natuur Water Landschap Cultuurhistorie Recreatie paden en overige voorzieningen Infrastructuur; fietstunnel Kunstgrasveld, om bosaanplant langs Rielerkolk mogelijk te maken

135.000 189.000 43.000 79.000 1.928.000 3.000.000

Totaal

5.874.000

Beheer

beheer nu

Landbouw Natuur landschap Water Cultuurhistorie Recreatie

(7.235) 48.676 20.971 10.435 157.132

beheer Masterplan (2.048) 57.055 29.874 10.435 400 162.887

Totaal

229.978

258.604

toename 5.187 8.379 8.904 400 5.755 28.625

500.000

NB: de benodigde investering voor de aanleg van het volkstuinencomplex is uit de DLG raming gehaald, maar er is nog geen berekening gemaakt van de kosten voor de inrichting van dat gebied.


61

bronnen

projectorganisatie

-

Werkgroep Jan Heutinck, projectleider (tot en met dec 2008) Marlies Spreen, adviseur landschap, projectleider (vanaf jan 2009) Jan Barwegen, DLG beheer Tom Draisma, verkeer Bart Vermeulen, archeologie Gerda Kroeze, cultuurhistorie Erik Lam, ecologie Jetty Looijenga, groen Steven Meijerhof, recreatie Annemiek Oostwegel, water Fiona Vriezen, project-assistent

Deventer Bomenbeleidsplan, uitwerking Groenbeleidsplan 2007-2017, Gemeente Deventer april 2007 - Deventer groen van betekenis, Groenbeleidsplan 2007-2017, Gemeente Deventer april 2007 - Vermeulen B. & M. Bartels (red), Boeren voor de stad. Archeologisch, historisch en landschappelijk onderzoek van de Rielerenk, Gemeente Deventer 2007. - N348 en de Douwelerkolk te Deventer. Ecologie en gebruik na aanleg van de N348 - Alterra-rapport 327. - Ruimtelijke visie op hoofdlijnen Zorginstellingen Rielerenk - Woelderink drs B., Inventaris van het familiearchief Wijtenhorst 1794-1949 - Archeologische beleidsadvies 091 Rielerenk-Douwelerkolk Gemeente Deventer auteur drs E. Haveman - Archeologische beleidsadvies 062 De Botterije, Schalkhaar Gemeente Deventer auteur drs E. Haveman - Structuurplan Deventer 2025 - gemeente Deventer voorjaar 2004 - Ruimtelijke visie Schalkhaar - gemeente Deventer mei 2004 - Dorps wonen in het landschap, Stedenbouwkundig ontwerp voor Wijtenhorst en Douweler Leide, een dorpse uitbreiding van Schalkhaar - Bentvelsen Fleer en OKRA mei 2008 - Bestemmingsplan Wijtenhorst-Douwelerleide enkele teksten m.b.t. historie - Bestemmingsplan Wijtenhorst-Douwelerleide paragraaf Archeologische Monumentenzorg - Fietsbeleidsplan 2000+ - Gemeente Deventer januari 2000 - Openbaar vervoervisie Deventer - Gemeente Deventer april 2008 - Structuurvisie Gemeente Deventer 2030 - Pro Visie - Stadswaterscan Deventer, November 2005. en diverse notities en kaarten geleverd door werkgroepleden

Klankbordgroep Marien Breedijk, Deventer Ziekenhuis Gerhard Caneel, Platform Natuur en Milieu Sandra Coomans, Waterschap Groot Salland Carel Heerius, Woonstichting De Marken Erik Huissen, Dimence Jan Jeurnink, Platform Schalkhaar Jan van der Kaa, Colmschate Riet Klappe, bewoner Rivierenwijk Dennis Klein Velderman, Schalkhaar Carel Morssink, belangenvereniging Colmschate Floris Schermer, Platform Schalkhaar Peter Stam, RISO Jos Tijsmans, Deventer Ziekenhuis Rob te Wierik, bewoner Rielerkolk Trea Zeevaart, Rentree Uitvoering Ank Bleeker en Anneke Nauta landschapsarchitecten BNT


Masterplan Rielerenk-Douwelerkolk

Recommend Documents