MASTERPLAN AFBRAMERIJ

MASTERPLAN AFBRAMERIJ

oktober 2012

INHOUD INTRO VISIE HET PLAN REALISATIE BIJLAGEN

2 | MASTERPLAN AFBRAMERIJ

INTRO 2 4 12 50

Ten geleide

Korte voorgeschiedenis Het idee voor een innovatiecentrum in de Afbramerij is niet van vandaag of gisteren. De herbestemming van de Afbramerij stond de afgelopen jaren regelmatig op de agenda van de gemeenteraad. In de ontwikkeling van de gedachten rond de herbestemming vallen twee bewegingen op. Ten eerste groeide het aantal betrokken partijen en daarmee het aantal functies waaraan de Afbramerij onderdak zou bieden. Ten tweede bewogen de plannen zich richting een integraal en flexibel gebruik van de ruimte; een benadering waarbij partijen gezamenlijk het programma bepalen. Deze ontwikkelingen verstevigden het (financiële) draagvlak voor de plannen. Dit was voor de gemeenteraad en de Provincie Gelderland in april 2012 reden de plannen voor de Afbramerij groen licht te geven. Korte tijd later is het Ontwerpteam Inrichting geformeerd uit representanten van de verschillende partijen, aangevuld met vertegenwoordigers van de Gemeente Oude IJsselstreek en ontwerpers van Tinker imagineers. Dit team is aan de slag gegaan met de opdracht de plannen voor de Afbramerij concreet te maken. Na enig schoorvoetend aftasten sloeg de vonk tussen de partijen over en bloeide er iets op. De overtuiging de Afbramerij heel bijzonder wordt. En vanuit deze overtuiging is dit masterplan gemaakt.

MASTERPLAN AFBRAMERIJ | 3

VISIE Vier perspectieven

Het historisch perspectief:

De toekomstige gebruikers van de Afbramerij hebben elk een eigen achtergrond. Hun geschiedenis bepaalt hun perspectief op de Afbramerij.

De ijzerindustrie in de Achterhoek heeft een imponerend verleden. Meer dan drie eeuwen is hier met ijzer gewerkt. Hier waren de eerste Nederlandse hoogovens, van hieruit voorzagen gieterijen in de twintigste eeuw een groot deel van het wereld van kachels, pannen, badkuipen en heel veel meer. Een innovatieve industrie. Het is deze industrie geweest die de basis heeft gelegd voor de huidige Achterhoekse maakindustrie. Het Nederlands IJzermuseum, (voortgekomen uit de Oudheidkundige Vereniging Gemeente Gendringen) verzamelt sinds de jaren 90 alles wat de maken heeft met ijzer en ijzerproductie. Vanaf 2004 heeft zij in samenwerking met het Gelders Oudheidkundig Contact (later Gelders Erfgoed) een verhaallijn ontwikkeld over de geschiedenis van de ijzerindustrie. In de Afbramerij wil het museum deze vijf verhalen voor het voetlicht brengen en daarbij haar uitgebreide collectie productiemachines, gereedschappen, modellen, kachels, en fornuizen etcetera aan het publiek presenteren.


Het ondernemersperspectief:

Het onderwijsperspectief:

Het kunstenaarsperspectief:

De huidige maakindustrie in de Achterhoek wortelt in het ijzerverleden van de regio. Ze put uit dezelfde ondernemersgeest, technische knowhow en innovatiekracht. Toen in de jaren zestig de grote Achterhoekse ijzergieterijen in lastiger vaarwater raakten, ontstonden nieuwe bedrijfjes met vaak hoogwaardige, innovatieve producten. Daarnaast overleefden een aantal oude gieterijen door zichzelf opnieuw uit te vinden en nieuwe producten en technieken te ontwikkelen.

De Achterhoek heeft traditioneel een aantal sterke, technische beroepsopleidingen. De interesse van jongeren voor opleidingen in de techniek loopt echter terug, terwijl de vraag naar goed gekwalificeerd technisch personeel juist blijft toenemen. Vanuit dit perspectief is het voor het onderwijs en het bedrijfsleven van belang opleidingen aantrekkelijker te maken.

Al in de eerste plannen voor de herbestemming van de Afbramerij was sprake van een rol voor kunst en cultuur. Als aanvulling op de podiumkunsten die in de Cultuurfabriek hun plek kregen, zou de Afbramerij ruimte bieden aan scheppende kunstenaars. De plannen waren in 2009 aanleiding voor de oprichting van de vereniging Kunstenaars Collectief Breekijzer. Een vereniging van beroepsmatig werkende kunstenaars in de Achterhoek en Oost-Gelderland. Het collectief vertegenwoordigt kunstenaars uit diverse disciplines zoals die uit de beeldende kunsten, toegepaste vormgeving en nieuwe media.

Dat innovatie - met name in de technische sector – belangrijk is, hoef je Achterhoekse bedrijven dus niet te vertellen. Maar toch weten weinig mensen van de vernieuwende industrieën in deze regio , met vaak een veel breder spectrum dan ijzer alleen. En hier ligt een belangrijk rol voor de Afbramerij. Dit wordt dé etalage van de Achterhoekse innovatiekracht waar ondernemers uit de regio zich met trots en verve presenteren en waar het bedrijfsleven elkaar ontmoet. Daarnaast is de Afbramerij de plek waar deelnemende bedrijven hun banden met het onderwijs verder aanhalen door leerlingen in te zetten voor innovatievraagstukken.

De Afbramerij biedt daarvoor een uitgelezen kans. Middelbare scholieren met interesse in techniek maken op een bijzondere plek kennis met de uitdagende wereld van innovatie. Hier proeven en zien ze hoeveel mogelijkheden een studie in de techniek biedt. En bestaande studenten krijgen de gelegenheid om zich verder te ontwikkelen en de kansen te verkennen die de toekomst voor hun in petto heeft. In de Afbramerij lossen ze samen technische vraagstukken op en leren ze andere fases uit het bedrijfsproces beter kennen. Een broedplaats voor talent.

In de nieuwe Afbramerij willen de leden van Breekijzer workshops en cursussen geven. Daarnaast leveren zij bijdrages aan de vaste opstelling, organiseren zij tijdelijke tentoonstellingen, lezingen en films. Verder wil Breekijzer zich richten op kunstuitleen en de verkoop van kunst en design artikelen in een beperkte oplage.


Creatieve combinaties Een kunstenaar die meedenkt met een ondernemer, een festival met historisch machines ondersteund vanuit het onderwijs. Een brainstorm verbeelding voor een MBO klas onder leiding van een kunstenaar. Een innovatiemanifestatie met als extra programmaonderdeel een historische rondleiding. Kunstenaars die gebruik maken van de 3D printer van het onderwijs. Een jaarlijks gezamenlijk festival. En natuurlijk de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. De enorme meerwaarde van de Afbramerij zit in het grote aantal mogelijke samenwerkingsverbanden en wederzijds prikkels. Structureel, incidenteel en ad hoc. In de semipermanente opstelling krijgt de samenwerking vorm door de verhalen en objecten van de verschillende partijen op verrassende wijze te vervlechten tot publieksattracties. Met alle betrokken partijen is echter de potentie voor creatieve en buitengewone combinaties in het programmeerbare deel minstens net zo groot.

STRUCTUREEL, INCIDENTEEL EN AD HOC. GROOT AANTAL MOGELIJKE SAMENWERKINGSVERBANDEN EN WEDERZIJDS PRIKKELS 6 | MASTERPLAN AFBRAMERIJ

Best Practices In binnen- en buitenland bestaan bijzondere, creatieve broedplaatsen die als inspiratie kunnen dienen voor de Afbramerij. Denk bijvoorbeeld en aan de Westergasfabriek in Amsterdam, Strijp S in Eindhoven, Protospace in Utrecht, the High Line in New York, Tempelhof Berlijn en Zeche Zollverein in Essen. Deze plekken lijken niet op elkaar, maar delen wel de authenticiteit en de enorme aantrekkingskracht die er van uitgaat. Het gaat er bij de Afbramerij dan ook niet om een kopie van een bestaande broedplaats na te streven. Het gaat er om, om vanuit eigenheid iets bijzonders te maken. In het geval van de Afbramerij kan die zitten in de vervlechting van museum, atelier en innovatiecentrum. Een koppeling die nog nergens ter wereld bestaat.

The High Line. New York

Zeche Zollverein, Essen

Strijp-S, Eindhoven

OVEREENKOMST IS DE ENORME AANTREKKINGSKRACHT VANUIT EIGENHEID IETS BIJZONDERS TE MAKEN MASTERPLAN AFBRAMERIJ | 7

BIG IDEA De Afbramerij wordt een museum-expo-innovatie-atelier. Een dynamische en spannende plek waar altijd wat aan de hand is en geen initiatief wordt uitgesloten. Naast een semipermanente publiekspresentatie wisselen evenementen, cursussen, workshops, innovatieprojecten, kunstexposities, festivals, lezingen, bedrijfsprojecten, onderwijs en thematische tentoonstellingen elkaar af. Met de ene keer een museale insteek, dan weer artistiek, innovatief, technisch of commercieel, maar meestal een combinatie hiervan. In de Afbramerij wordt open innovatie bedreven. Dat is een uitvindvorm waarbij ontwikkelaars de markt opzoeken in plaats van de afgesloten veiligheid van het bedrijf. Iedereen denkt mee over nieuwe producten, toepassingen en diensten.

EVENEMENTEN, CURSUSSEN, WORKSHOPS, INNOVATIEPROJECTEN, KUNSTEXPOSITIES, FESTIVALS, LEZINGEN, BEDRIJFSPROJECTEN, 8 | MASTERPLAN AFBRAMERIJ

Geen dag is hetzelfde in de Afbramerij. Daardoor is er altijd reden is om even te kijken wat er te beleven valt. De ene keer is er een grote kunstexpositie van leden van Breekijzer, de volgende keer is er een presentatie ijzersmeden terwijl leerlingen van het Graafschap College een nieuwe machine opbouwen voor een innovatie-expo. En de keer daarop kunnen kinderen leren emailleren en geeft een kunstenaar een workshop portretschilderen aan een vriendinnenclub, terwijl in de giethal ondertussen een groep leerlingen zich buigt over een vraagstuk voor een slimme assenbelader voor een Achterhoeks gietbedrijf. In de Afbramerij verveel je je nooit.

ONDERWIJS EN THEMATISCHE TENTOONSTELLINGEN GEEN DAG IS HETZELFDE IN DE AFBRAMERIJ MASTERPLAN AFBRAMERIJ | 9

Wie bezoeken de Afbramerij? t t t t t t t t t


4UVEFOUFOCF[JHNFUCFESJKGTPQESBDIUFO %BHKFTNFOTFOWPPSEFUPUBBMFSWBSJOH &SGHPFEUPFSJTUFOFOIJTUPSJDJWPPSIFUJK[FSWFSIBBM ,VOTUMJFGIFCCFSTWPPSUJKEFMJKLFUFOUPPOTUFMMJOHFO ;BLFONFOTFOCJKTZNQPTJBFOVJUJOUFSFTTFWPPS specifieke projecten 8FUFOTDIBQQFSTCJKTZNQPTJBFOVJUJOUFSFTTFWPPS specifieke projecten $VSTJTUFOWBO#SFFLJK[FS #F[PFLFSTWBOTZNQPTJBFODPOGFSFOUJFT #F[PFLJOIFULBEFSWBOSVJNUFWFSIVVS

Dr. Maarten Arentsen

Sanne Kiwitz

[Universiteit Twente]

[Doetinchem, student]

“De hele kennisketen – van ROC tot WO – is belangrijk voor de regionale innovatiekracht. Ik zie de Afbramerij als inspirerende broedplaats voor docent, student, meester en gezel”

“Zo cool deze plek. Ik hoop dat ik met mijn studie hier een project kan doen, maar anders ga ik hier zeker een keer een workshop doen.”

Hanneke Kiwitz

Toine Wijkamp

Tessa van Groesen

Dini Elzinga

[Ulft, ondernemer]

[Silvolde, cursist beeldhouwen]

[AOC Oost]

[Lochem, dagrecreant]

“Ik geloof oprecht dat de Afbramerij een meerwaarde heeft voor Achterhoekse Ondernemers. Krachten bundelen en komen tot concrete oplossingen is iets wat in de Achterhoek nog ECHT kan.”

“Een groot aanbod van creatieve cursussen in de Afbramerij is natuurlijk een verrijking voor de regio.”

“Superleuk als we dadelijk praktijkvakken in de Afbramerij krijgen.”

“Ongelooflijk goed dat er die mooie oude panden nieuw leven wordt ingeblazen. Ik vind het heel belangrijk dat de geschiedenis van DRU voor de toekomst bewaard blijft.” MASTERPLAN AFBRAMERIJ | 11

HET PLAN mentaal fijn schoon veilig

fysiek grof vies gevaarlijk

GIETHAL

AFBRAMERIJ

ENTREE WINKEL DOCUMENTATIE KUNSTUITLEEN GARDEROBE


COMMIESRUIMTE

ONTMOETINGSPLAATS TOEZICHT

WC’S

* HET GEHEEL

Drie ruimtes De kerngedachte van de Afbramerij is de vervlechting van functies en gebruikers. Hierdoor door ontstaat inhoudelijke dynamiek en menselijke ontmoeting. Verschillende uitingen, collecties, gebruikers en gebeurtenissen gaan op elkaar reageren om zo een vitale plek te creëren, waar je graag wil zijn en wil blijven terugkomen. Dat betekent niet dat de verschillende ruimtes gelijk zijn. Verre van. Het karakter en de sfeer van de ruimtes verloopt. Van schoon naar vies, licht naar donker en van fijn naar grof. De giethal (links op de plattegrond) is een schone, moderne, lichte ruimte. Hier staan ontwerp en product centraal, met aandacht voor design en duurzaamheid. Hier komen ‘zaken van de geest’ aan de orde: dromen, slimme oplossingen en verleiding. De middelste ruimte, de oude afbramerij, is rauwer en minder schoon. Hier staat alles in het teken van het proces, van alles dat over maken en doen gaat. Over machines, arbeiders en productieprocessen. De rechterruimte, de commiesruimte, is het meest grondstoffelijk. Deze gaat over elementaire voorwaarden voor elk proces of product: grondstoffen, energie en inspiratie.

mentaal fijn schoon veilig

fysiek grof vies gevaarlijk GIETHAL

AFBRAMERIJ

COMMIESRUIMTE


ENTREE WINKEL DOCUMENTATIE KUNSTUITLEEN


TOILETTEN GARDEROBE

ONTMOETING TOEZICHT

AANDACHTSPUNTEN VOOR DE UITVOERING:

ACTIVITEITEN:

PROGRAMEERBAAR

ACTIVITEITEN:

SEMIPERMANENT

VERHAAL:

SEMIPERMANENT

SFEERBEELD:

SEMIPERMANENT / PROGRAMEERBAAR

EVENEMENTEN:

PROGRAMEERBAAR

Twee zones De Afbramerij wordt onderverdeeld in twee zones: een programmeerbare zone en een zone met de semipermanente opstellingen. Deze zones lopen dwars door de verschillende sferen en de ruimtelijke verdeling van het gebouw heen. De programmeerbare zone beslaat het midden van het gebouw. Hier vinden tijdelijke tentoonstellingen, onderwijs, opnames van TV-uitzendingen, evenementen et cetera plaats. Langs de buitenmuren bevinden zich de semipermanente opstellingen.

EEN PROGRAMMEERBARE ZONE EN EEN ZONE MET DE SEMIPERMANENTE OPSTELLINGEN

– Akoestiek – Op de verdieping groepsactiviteiten waar bijvoorbeeld zo’n 20 leerlingen ook speciale activiteiten kunnen doen. – Wat te doen met kabinettenbezoek wanneer er activiteiten in programma worden opgenomen die dan niet voor allen (toeristen) te bezoeken zijn? – Prikkeling van alle zintuigen (met name voelen/ ruiken etc.) – Connectie tussen virtueel en fysiek – Koppelen en bevestigen van de kanteldeuren – Transparantie van kanteldeuren – De vloer in de kabinetten en de toegankelijkheid van mindervaliden – De relatie met bouwkundige en bouwfysische aspecten: bijvoorbeeld rekening houden met vloerverwarmingen de maximale belasting van 500 kilo/m2 – Effect van daglicht op het levend behang – Centraal punt om die beamers te programmeren – Veelheid aan beamers: hoe verhoudt zich dit tot exploitatie en thema duurzaamheid? Wat wordt het gebruik van de beamers en welke voorzieningen zijn hier nodig? – Commiesruimte af te scheiden ruimtes tbv gevaarlijk werk (grof maar ook chemicaliën) maar wel zichtbaar houden. – Serre als verassende etalage voor het industriepark als totaal


Denkbeeldig Programma 2014:

Ook verwacht in Za 22 februari: IJzer! Een themadag van het Nederlands IJzermuseum met presentaties binnen en buiten en verschillende lezingen en thema-rondleidingen. Vr 6 juni t/m Zo 8 juni: Expo014 De jaarlijkse innovatie-expo waar Achterhoekse bedrijven hun nieuwste producten en technieken presenteren. Zo 19 mei t/m Wo 18 juni: Handen Breken Tentoonstelling van het werk van Kunstenaars Collectief Breekijzer Woensdagavond 11 juni: projecten- en stagevoorlichtingsdag Onderwijsinstellingen geven voorlichting over hun nieuwe projectaanbod. Vr 20 juni t/m Zo 29 juni: Achterhoekse Nieuwe Expositie van afstudeeropdrachten van studenten van het Graafland College Za 30 augustus: Breekijzer Cursusmarkt Kom kijken en proberen welke cursus bij jou past. Za 20 en Zo 21 September: Oerspektakel Het jaarlijkse evenement waarbij alle partijen de Afbramerij 2 dagen lang in vuur en vlam zetten met workshops voor jong en oud, presentaties, film en muziek. Oktober 2014: De maand van de Achterhoekse geschiedenis Met een maand lang elke vrijdagavond een historische film over de Achterhoek en iedere dinsdagavond een lezing over de Achterhoekse geschiedenis.


MA

12 MEI

DI

Giethal 10:00 – 12:00 12:00 – 14:00 14:00 – 16:00 20:00 – 22:00

Graafschapcollege Klas 4B Machinebouwer niveau 3 Graafschapcollege Klas 1A Middenkader engineering niveau 4 Iselinge Hogeschool Klas VR2B Onderzoek Algemene Ledenvergadering van Oudheidkundige Vereniging Oude IJsselstreek

10:00 – 12:00

12:00 – 14:00 14:00 – 16:00

Afbramerij 19:00 – 22:00

Commiesruimte 19:00 – 21:00

Bedrijfstakschool Anton Tijdink Tekeningen lezen en meten voor beginners Bedrijfstakschool Anton Tijdink Cursus Veiligheid (Basis VCA) Bedrijfstakschool Anton Tijdink Kennismaking Staalbouwconstructies deel 1 Rondleiding Oerverhalen

Graafschapcollege Assemblage project Technicus elektrotechnische industriële producten en systemen, niveau 4 ‘Oerverhalen’ Lezing van Rob Immink over het ontstaan de ijzerindustrie in de Achterhoek, met aansluitend rondleiding en borrel.

9:00 – 15:00 13:00 – 14:00 14:30 – 16:00 18:00 – 20:00

Rondleiding Oerverhalen

Iselinge Hogeschool Master Leren en Innoveren Presentatie Crossmediaal onderzoek ‘Hoe technische kinderen leren’ IJzerrondleiding voor kinderen Productpresentatie van de firma Raam: SunE1: elektrische fiets op zonneenergie

Afbramerij 10:00 – 12:30 14:30 – 16:00 20:00 – 22:00

Commiesruimte 19:00 – 22:00

14 MEI

Giethal


Kunstzinnige vorming CKV Workshop voor 10-12 jarigen Workshop Breekijzer keramiek voor beginners

WO

Giethal

19:00 – 22:00

15:00 – 17:00

13 MEI

Workshop aquarel IJzerrondleiding voor kinderen Fotocursus voor gevorderden

Commiesruimte 12:00 – 14:00 14:30 – 16:00

Workshop Bronsgieten IJzerrondleiding voor kinderen

DO

15 MEI

VR

Giethal 10:00 – 22:00

11:00 – 12:30 21:00 – 22:00

Symposium Achterhoek innoveert i.s.m. Cultuurfabriek tentoonstelling in SSP hal Workshop FabLab 3D tekening - ABK Innovent De Achterhoek innoveert - Talkshow -

10:00 – 12:00 12:00 – 14:00 15:00 – 16:30 14:00 – 16:00

Afbramerij Symposium Achterhoek innoveert

ZA

Giethal

20:00 – 22:00

10:00 – 22:00

16 MEI

Graafschapcollege Klas 4B Machinebouwer niveau 3 Graafschapcollege Klas 1A Middenkader engineering niveau 4 IJzerrondleiding Iselinge Hogeschool Klas VR2B Onderzoek Voorlichtingsbijeenkomst Starters Kamer van Koophandel

20:00 – 22:30

IJzerrondleiding Film is kunst: Maandelijks filmvertoning door Breekijzer Prospero’s Books - Peter Greenaway met inleiding door Rob Muylaert

ZO

Giethal 11:00 – 12:30 15:00 – 16:30


17 MEI

IJzerrondleiding IJzerrondleiding

Giethal 11:00 – 12:30 15:00 – 16:30

Afbramerij 10:00 – 18:00 11:00 – 12:30 14:00 – 15:00 15:00 – 16:30

Opbouw van de Breekijzer expositie ‘Handen breken’ IJzerrondleiding Activiteit: tingieten (ook voor kinderen) IJzerrondleiding

10:00 – 22:00

Symposium Achterhoek innoveert

Commiesruimte 15:00 – 16:30 16:00 – 18:00

IJzerrondleiding Cursus Houtbewerking deel 2

10:00 – 17:00 11:00 – 12:00 14:00 – 15:00 15:00 – 16:00

Commiesruimte 11:00 – 12:30 12:00 – 14:00 15:00 – 16:30

IJzerrondleiding Workshop mixed Media IJzerrondleiding

IJzerrondleiding IJzerrondleiding

Afbramerij

17:00 – 20:00

Commiesruimte

18 MEI

Opbouw van de Breekijzer expositie ‘Handen breken’ IJzerrondleiding Activiteit: emailleren (ook voor kinderen) IJzerrondleiding Opening van de Breekijzer expositie ‘Handen breken’

Commiesruimte 11:00 – 12:30 12:00 – 14:00 15:00 – 16:30

IJzerrondleiding Cursus Lithografie IJzerrondleiding


Leven in de Afbramerij De opzet is dat in de Afbramerij zo vaak mogelijk activiteiten en evenementen plaatsvinden. Denk aan workshops van kunstenaars, onderwijs, als ook wisselexposities, symposia, lezingen et cetera. Deze activiteiten en evenementen vinden plaats in de programmeerbare zone; de blauwe strook op de plattegrond. Door middel van flexibele, modulaire inrichtingsoplossingen kunnen de verschillende ruimtes voor veel doeleinden worden gebruikt. Dit uitgangspunt van een gedeelde programmeerbare zone betekent ook dat geen enkele partij een vaste claim op een bepaalde ruimte kan leggen. Het principe is dat alle ruimtes door alle partijen kunnen worden gebruikt.

MODULAIRE INRICHTINGSOPLOSSINGEN VERGROTEN DE GEBRUIKSMOGELIJKHEDEN 18 | MASTERPLAN AFBRAMERIJ




GESCHIEDENIS, KUNST EN INNOVATIE VERVLECHTEN TOT SPANNENDE PLEKKEN


Zone voor semipermanente opstelling Een belangrijk onderdeel in de Afbramerij zijn de clusters, die de semipermanente opstelling vormen langs de buitenmuren van het gebouw. Dit zijn thematisch geordende presentaties waarin geschiedenis, kunst en innovatie worden vervlochten tot spannende plekken. Soms alleen om te bekijken en te bewonderen, vaak ook om iets te doen en te maken. De thema’s van de clusters sluiten aan bij het karakter van de ruimte waarin ze zijn tentoongesteld.

BEKIJKEN EN BEWONDEREN DOEN EN MAKEN

ETALAGE

ACTIVITEIT


Als drager voor de clusters kiezen we kratten; als opslag- en transportmiddel een vanzelfsprekende vorm in een fabriek. De kratten krijgen verschillende formaten. Sommige worden alleen gebruikt als presentatiemiddel, andere herbergen een activiteit en kunnen worden betreden. De uniforme vormgeving zorgt voor een rode draad dwars door verschillende sferen heen en creëert zo eenheid in de verscheidenheid.



Bewegende laag De Afbramerij is altijd in beweging. Ook als er geen onderwijs plaatsvindt en geen workshops worden gegeven, zorgt de bewegend laag op de muur voor dynamiek. Door doorlopend vertraagde filmbeelden te projecteren ontstaat een gevoel dat goed past bij de Afbramerij. Hier werd en wordt gewerkt! Het idee is deels oude fabrieksbeelden te gebruiken. Gieters en vormers die aan het werk zijn als een echo van het industriële verleden. Deze beelden worden gemixt met beelden van nu: mensen die werken met hypermoderne machines. Maar ook kunstenaars die hun vak beoefenen. Een aantal keer per dag kunnen de beamers worden ingezet voor een echt spektakel. Dan wordt de Afbramerij ondergedompeld in een audiovisueel bad, een enerverende beleving over de Achterhoekse maakindustrie. Als de programmering daar aanleiding toe geeft kan de show ook worden uitgezet.

Sfeer 26 | MASTERPLAN AFBRAMERIJ

DOORLOPEND VERTRAAGDE FILMBEELDEN ALS ECHO VAN HET INDUSTRIËLE VERLEDEN


HET PLAN

* PER RUIMTE

Buitenruimte De inrichting van de buitenruimte hangt samen met de Pleinennota. Toch willen we in het kader van het Masterplan een voorstel doen voor een tot de verbeelding sprekend gebaar. Door met een serie badkuipen het pad naar de ingang te markeren, ontstaat een spannend beeld. Is het kunst, is het geschiedenis of is het gewoon een uitnodigend gebaar? En wat doet die ene badkuip aan de overkant van de Oude IJssel? De vragen an sich zijn het doel, de antwoorden doen minder ter zake. Maar voor diegenen die geïnteresseerd zijn, is de verklaring wel degelijk een verrijking. De begroeide strook volgt de oorspronkelijke stroom van de beek. De badkuipen verwijzen naar de hoogtijdagen van DRU en de belangrijke productielijn van weleer. Ze vormen een lijn tussen het weiland en de fabriek; tussen de grond die eeuwenlang oerijzer heeft geleverd voor de industrie en de plek waar ze werden vervaardigd voor de hele wereld. Ironisch genoeg keren de badkuipen tegenwoordig vaak terug in het weiland waar ze dienst doen als drinkplaats voor de koeien. En is de cirkel rond.


IS HET KUNST, IS HET GESCHIEDENIS OF IS HET GEWOON EEN UITNODIGEND GEBAAR? MASTERPLAN AFBRAMERIJ | 29

Sfeer 30 | MASTERPLAN AFBRAMERIJ

De entree Bezoekers betreden de Afbramerij via de oude compressorruimte. Naast de balie waar bezoekers worden ontvangen, biedt de ruimte ook onderdak aan een garderobe, de winkel, een documentatiecentrum en de kunstuitleen. Om al deze functies hier te kunnen onderbrengen wordt de ruimte voorzien van een entresol. De uitstraling van de compressorruimte combineert het authentieke en ruwe van het oorspronkelijke gebouw met ingetogen, moderne toevoegingen.

ONTVANGST

AUTHENTIEK EN RUW MET INGETOGEN EN MODERNE TOEVOEGINGEN WINKEL

KUNSTUITLEEN

DOCUMENTATIE CENTRUM

GARDEROBE

RECEPTIE, GARDEROBE, WINKEL, DOCUMENTATIECENTRUM, KUNSTUITLEEN MASTERPLAN AFBRAMERIJ | 31

De giethal In de giethal wordt gedroomd, gedacht en ontworpen. Schone bezigheden op het mentale vlak, die goed passen bij de lichte, hoge ruimte. Ook de clusters van de semipermanente opstelling sluiten aan bij deze thematiek. De programmering in deze ruimte wordt gedomineerd door onderwijs en bedrijfsleven. Voor hun specifieke programma is in de hal een groot architectonisch blok ingebouwd. Hier bevinden zich verschillende ruimtes waar onderwijs plaatsvindt. Er zijn werkplekken waar leerlingen in groepjes kunnen werken, computers om opdrachten op te maken en materiaal voor de vervaardiging van modellen en prototypen. In de ruimte rondom het architectonisch blok staat een aantal kratten met themaclusters. De ruimte tussen de clusters en het architectonisch blok is beschikbaar voor alle soorten programmering, denk aan symposia, onderwijsactiviteiten, productpresentaties en exposities. Mogelijk wordt een televisiestudio ingebouwd voor breedband en TV uitzendingen.


PRODUCT

DESIGN DROMEN

ONTWERPEN

SCHOON

LICHT MASTERPLAN AFBRAMERIJ | 33

ZIT UNITS

BIJEENKOMST

VEEL OPSTELLINGSMOGELIJKHEDEN MET WEINIG MEUBILAIR PRESENTATIE


EXPOSITIE

Flexibele indelingsmogelijkheden Door flexibel meubilair in te zetten kan de ruimte met weinig moeite voor verschillende toepassingen geschikt worden gemaakt. Tafels die als banken dienst kunnen doen en vice versa zorgen ervoor dat met relatief weinig meubilair een groot aantal opstellingen mogelijk is. Werkopstellingen met tafels en banken, een groot buffet met lange tafels, of juist een lezingopstelling met veel banken: het is allemaal mogelijk met hetzelfde meubilair.

90 cm

iedere tafel bestaat uit 2 banken

90 cm 68 cm

46 cm

45 cm


Clusterproeven VERLEIDEN DROMEN

VISIOENEN RETHINK THE PRESENT

CREATIVE SPACE WATERDRAGEND

OVER COMFORT

De inhoudelijke clusters in de semipermanente opstelling ontlenen hun thema’s enerzijds aan processen uit de (ijzer) industrie. Anderzijds zijn er thema’s die losser gebaseerd zijn op associaties met innovatie, kunst en industrie. Wat de clusters gemeen hebben is dat ze verrassende combinaties bevatten, waarin collectie en verhalen van het ijzermuseum gekoppeld worden aan kunstwerken en hedendaagse innovaties. Dit levert spannende beelden op en tal van aanknopingspunten voor activiteiten en prikkelende verhalen . Een greep uit de thema’s die in de giethal een plek kunnen krijgen: t7JTJPFOFO Schetsen en ontwerpen van oude producten tot schetsen van de nieuwste prototypes. En vergezichten naar nog niet bestaande innovaties. t%SPNFO Dromende Achterhoekse managers aan het woord, prototypes en droomkunst. t$SFBUJWF4QBDF Moderne ontwerptools waarmee bezoekers aan de slag mogen, te midden van historische gereedschappen.


t8BUFSESBHFOE Over historische en innovatieve producten die als gedeelde eigenschap hebben dat ze waterdragen. t3FUIJOLUIFQSFTFOU Een aloud product als basis voor nieuwe ontwerpen: bijvoorbeeld de fiets. t0WFSDPNGPSU Hoe maken we leven gemakkelijker? Van kachels, wasmachines en fornuizen tot hedendaagse innovaties voor de ondersteuning van mindervaliden. t7FSMFJEFO Ook goede producten moeten worden verkocht: reclamemateriaal en verleidingstechnieken.

Waterdragend: een uitgewerkt cluster

EEN OPSTELLING DIE INFORMEERT, PRIKKELT EN VERWONDERT

Het thema ‘Waterdragend’ legt verrassende combinaties tussen waterdragende producten uit heden en verleden, vaak met een innovatieve kant. In dit geval het verhaal over de productie en afzet van badkuipen. We laten deze zien samen met andere waterdragers als fluitketels en wasteilen. Deze collectiestukken van het IJzermuseum zetten we naast een aantal hedendaagse Achterhoekse waterinnovaties als de legionellavrije douchekop, veevoer uit eendenkroos en de free skate. Deze combinatie wordt aangevuld met op water geïnspireerde kunstwerken die het beeld extra lading geven. Het resultaat is een opstelling die informeert, prikkelt en verwondert. Historische achtergronden en informatie over innovatieve producten die de nieuwsgierigheid prikkelen en die uitnodigen om dwarsverbanden te zien tussen deze ogenschijnlijk niet gerelateerde objecten. En die, zeker in combinatie met de kunstwerken, installaties opleveren die eindeloos verwonderen


PROCES AFBRAMEN

AFBRAMEN

GIETEN

VIEZER

DONKERDER

PRODUCEREN VORMEN


MONTEREN

De afbramerij De afbramerij gaat over beweging, hier wordt gevormd, gegoten, gemonteerd. Het is hier donkerder en minder schoon dan in de giethal. Deze ruimte gaat over processen en produceren en heeft een ander, meer fysiek karakter. Ook de clusters van de semipermanente opstelling sluiten aan bij deze thematiek. De afbramerij is de meest publieke ruimte van de drie. De ruimte in het midden van de hal kan voor tal van doeleinden worden gebruikt. Denk aan workshops, lezingen, exposities, presentaties, tentoonstellingen et cetera. Aan de wanden speelt zicht het permanente verhaal van het ijzermuseum af.


Tegen de buitenmuren staan de kratten met themaclusters. Langs de tussenmuur aan de gieterijzijde staan lockers met daarin bijzondere verhalen over de sociale geschiedenis. De helden van toen komen weer tot leven.



VLAKKEN

Flexibele indelingsmogelijkheden 36,5 cm 100 x 100 cm

7 cm

69 cm

101,5 cm

Om de afbramerij voor veel verschillende gebruiksdoeleinden geschikt te maken, worden garagedeurachtige constructies gemaakt die meerdere ruimtelijke indelingen mogelijk maken. Als alle deuren omhoog staan is de hele ruimte één geheel. Door deuren naar beneden te laten (dit kan naar 2 kanten) ontstaan afgescheiden ruimtes waar workshops of presentaties kunnen worden gegeven. Tegelijkertijd kunnen de afscheidingen dienst doen als expositiewanden waarop schilderijen kunnen worden gehangen. Verder zijn er vierkante modulaire blokken instelbaar op de verschillende hoogten. Laag kunnen ze onder andere dienen als podium, catwalk of tentoonstellingsplatform. In de hoge stand kunnen ze dienst doen als tafels of onderdeel van een tribune.

WANDEN


EXPOSITIE

WORKSHOP

INRICHTINGSELEMENTEN DIENEN ALS PODIUM, CATWALK OF TENTOONSTELLINGSPLATFORM OPTREDEN

WERKPLAATS


Clusterproeven HITTE

GIETEN VORMEN IN BEWEGING

MONTAGE

OP HET SNIJVLAK

TEXTUUR

Net als in de giethal ontlenen de inhoudelijke clusters hun thema’s enerzijds aan processen uit de (ijzer)industrie. Anderzijds zijn er thema’s die losser gebaseerd zijn op associaties met innovatie, kunst en industrie. Ook in de afbramerij hebben de clusters gemeen dat ze verrassende combinaties bevatten, waarin collectie en verhalen van het IJzermuseum worden gekoppeld aan kunstwerken en hedendaagse innovaties. Voor de afbramerij ligt het voor de hand clusters te kiezen die over processen gaan of daaraan gelieerde thema’s. Hier wordt per thema ook een oud-werknemer opgevoerd, die vertelt over zijn werk. t)JUUF Over de hitte in de fabriek, over ijzersmelten en hoogovens, maar ook innovatieve bakovens, hypermoderne soldeertechnieken en gebakken en gesmolten kunst. t7PSNFO Alles over vormkasten, vormmodellen en vormzand, maar ook over mallen voor snelle boten en artistieke verbeeldingen van vorm en vorming.


t(JFUFO Een belangrijk onderdeel van het ijzerproces; een duidelijke innovatiecase met verschillende moderne gieterijen in de regio. Met o.a. bronsgieten en 3-D printers zijn ook artistieke verbeeldingen mogelijk. t*OCFXFHJOH In de fabriek waren mens en machine altijd in beweging, een mooie link naar innovatieve machines afkomstig uit de Achterhoekse maakindustrie. En kunstenaars kunnen ook goed uit de voeten met het thema. t.POUBHF Monteren in verleden (kachels, fornuizen) en heden (gecompliceerde producten). Kunstenaars tonen bijvoorbeeld mixed media. t0QIFUTOJKWMBL Alles over platen, walsen, snijden en stansen. En over augmented reality kantbanken en bijvoorbeeld sieraden maken. t5FYUVVS Het geheime emaillerecept als voorbeeld van innovatieve productontwikkeling. Verder afbramen, moderne oppervlaktebehandeling en kunst.

Gieten: een uitgewerkt cluster Hier draait alles om gieten. De verschillende producten die werden gegoten, de verschillende technieken en de innovaties door de tijd. Hoe lange tijd met de hand werd gegoten en later steeds meer werd gemechaniseerd. Hier past een mooi portret van een oud medewerker die in de jaren vijftig nog als gieter heeft gewerkt. Naast producten en gietgereedschap worden moderne gietbenodigheden geplaatst. Hier past het verhaal van lostfoam en moderne gieterijen in de regio waaronder Lovink. Qua inbreng van de kunstenaars zouden beelden bijvoorbeeld van Gerri Grijsen een mooie aanvulling zijn. Maar ook fractals gemaakt op de 3D printer zijn op hun plaats. Evt. is hier ook ruimte voor een activiteit met tingieten.

MET EEN MOOI PORTRET VAN EEN OUD MEDEWERKER DIE IN DE JAREN VIJFTIG NOG ALS GIETER HEEFT GEWERKT


Het bazenhok De ontmoeting van functies, verhalen en mensen is een van de uitgangspunten van de Afbramerij. Maar veel mensen zijn van nature geneigd andermans privacy te respecteren waardoor personen elkaar wellicht vaak voorbij lopen. Het bazenhok is daarom een ideale, laagdrempelige, kleinschalige ontmoetingsplaats voor alle gebruikers van de Afbramerij. Rondom het koffieapparaat ontstaat gemakkelijk een praatje. Tegelijkertijd ontstaat door de nostalgische sfeer met een moderne twist een heerlijke plek, vanwaaruit bovendien de afbramerij in de gaten kan worden gehouden. Voor bezoekers is het bazenhok een natuurlijk punt om een medewerker aan te spreken en een aantrekkelijke vitrine.


De opslag Omdat veel gebruikers materialen en meubels zullen gebruiken die tussendoor moeten worden opgeslagen is er behoefte aan een ruime opbergmogelijkheid. Naast de bouwkundige opslagruimtes wordt deze gemaakt met grote stellingkasten tegen de tussenmuur met de commiesruimte. Een indrukwekkend, industrieel aandoende stellingkast.


Commiesruimte KRACHT

OER

IJZER

De commiesruimte is in de Afbramerij de meest grondstoffelijke. Hier draait het om de elementaire voorwaarden voor elk productieproces: grondstoffen, aandrijving en inspiratie. En hier wordt ook feitelijk geproduceerd.

Clusterthema’s

Deze ruimte is kleiner en voor een deel ingericht als werkplaats en workshopplek voor kunstenaars van Breekijzer. Hier scheppen de kunstenaars en hun cursisten in de meest ambachtelijk zin van het woord, wat niet wil zeggen dat andere partijen geen gebruik van deze ruimte kunnen maken. Hier vinden bijvoorbeeld ook kleinschalige assemblage activiteiten van het onderwijs plaats.

t 0FS Het proces van oervorming en winning in de Achterhoek. Houtskool, kalk.

t *+[FS Over de vindplaatsen, kwaliteiten en toepassingen

t ,SBDIU Waterkracht als vestigingsvoorwaarde, met moderne pendanten in de Oryon watermill en innovatieve toepassingen van wind en zonne-energie.

In de clusters in de Commiesruimte is aandacht voor het element ijzer, de geschiedenis van oer en voor verschillende (innovatieve) vormen van energie- en inspiratieopwekking. De vormgeving van deze clusters houdt rekening met de activiteiten in deze ruimte. Apparaten die gevaarlijk kunnen zijn, zoals bijvoorbeeld de grote frees, worden in een (semi-)transparante afsluitbare ruimte afgeschermd.

HIER DRAAIT HET OM DE ELEMENTAIRE VOORWAARDEN 48 | MASTERPLAN AFBRAMERIJ

ENERGIEOPWEKKING

VESTIGINGSVOORWAARDEN

PROCES ELEMENTAIR

AMBACHT

RAUW

SCHEPPEN

GRONDSTOFFELIJK MASTERPLAN AFBRAMERIJ | 49

Partners Partners oktober 2012 is een overeenkomst tussen Achterhoekse (innovatie-) partners gesloten, teneinde de Abramerij om te bouwen tot innovatiecentrum teneinde ‘een open innovatie en co-creatie te stimuleren door een effectieve brug te slaan tussen (technische) ondernemers, onderwijsinstellingen, professionele kunstenaars en het Nederlandse IJzermuseum’.

Betrokken partijen zijn: Het Graafschap College, SIRA, Nederlands IJzermuseum, Kunstenaarscollectief Breekijzer, Industrie Belang Oude IJssel, Iselinge Hogeschool, Bedrijfstakschool Anton Tijdink, Mondra Opleidingen in Smeden, Achterhoeks Centrum voor Technologie en individuele ondernemingen. Tot nu toe zijn dit: H.A. Wanders Holding BV, Bronkhorst High Tech BV, Kaak Groep BV e Lovink Technocast BV.

Het initiatief wordt mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van Provincie Gelderland en gemeente Oude IJsselstreek.


Partijen die de financiele intentieovereenkomst hebben getekend, hebben een inspanningsverplichting voor een periode van ten minste vijf jaar om de Abramerij als gezamenlijk project te realiseren. Hiervoor worden gedurende 2012 een samenwerkingsovereenkomst, financieringsovereenkomst, samenwerkingsreglement en een bestuursreglement opgesteld. Het is de bedoeling dat deze documenten leiden tot de oprichting van een beheersstichting Afbramerij, bestuurd door een afvaardiging van bovenstaande partijen en een vertegenwoordiging van het bredere onderwijs en bedrijfsleven van de regio. Het gebouw Afbramerij wordt door de gemeente aangekocht en verbouwd. Na oplevering wordt het gebouw met inventaris door bovengenoemde stichting gehuurd en geëxploiteerd.

Organogram Stichting Afbramerij concept 10-10-2012

Donateurs Bedrijfslevenpartijen Onderwijspartijen Museumpartij

benoemd op voordracht van

RvT

Adviescommissie

(5 leden)

(naar behoefte samen te stellen)

Kunstenaarspartij Bedrijfslevenpartijen

Gemeente (voordracht)

Bestuur (3 bestuurders)

benoemd op voordracht van

Onderwijspartijen Cultuur Partijen (Museum/Kunstenaars)

Projectteam Programma

Projectteam Gebouw

Projectteam Financiën

Projectteam Marketing


Volgende stappen Planning en Investering

Organisatie en Exploitatie

Voor aankoop, verbouw en inrichting van de Afbramerij is een taakstellend budget van euro 5.700.000,- beschikbaar. Het gebouw is op dit moment (najaar 2012) op een basisniveau gerestaureerd en overgedragen aan de gemeente als eigenaar. Van februari tot augustus 2013 wordt gestart met de verdere gebouwverbetering en de architectonische inrichting. Het voorontwerp van de Afbramerij dat in het voorgaande beschreven is, wordt samen met het bedrijfsplan, de stafinvulling, de programmering en de museale invulling, omgezet in een Definitief Ontwerp dat per augustus 2013 uitgevoerd is. De maanden augustus en september worden gebruikt voor fysieke inrichting van de museale elementen en werkplaatsonderdelen. In September 2013 opent de Afbramerij met een startmanifestatie die ook het middenschip vult.

Vooruitlopend op de op te richten Stichting Afbramerij, een compacte organisatie die verantwoordelijk is voor de exploitatie van de Afbramerij, is er een Initiatiefgroep waar een representatief deel van de partners zitting in hebben. De initiatiefgroep werkt zowel aan de vorming van de latere stichting als aan de inrichting van het gebouw. Praktisch is de Initiatiefgroep afgevaardigd in een ontwerpteam Afbramerij, die het voorgaande schetsontwerp hebben gemaakt onder leiding van ontwerpbureau Tinker imagineers. Bestuurlijk staat het proces onder toezicht van een stuurgroep bestaande uit de burgemeester van Oude IJsselstreek Hans Alberse, verantwoordelijk bestuurder voor de Afbramerij en John Haverdil, wethouder en coördinerend bestuurder voor het gehele Industriepark, aangevuld met een aantal ambtelijke vertegenwoordigers.

De raming voor de interieurinvestering bedraagt 1 miljoen euro exclusief BTW en overige kosten. In de volgende fase in de ontwikkeling van het masterplan blijft dit het uitgangspunt. De inrichtingskosten voor de buitenruimte vallen niet onder de project-investering ( muv bepaalde voorzieningen/aansluitpunten voor electra buiten). De stichting is bovendien verantwoordelijk voor onderhoud, afschrijving, vervanging en uitbreiding van de onderdelen in het interieur--ontwerp.


Op dit moment wordt onderzocht welke verdienmodellen zich lenen voor de Afbramerij. Naast de inbreng van partners is opbrengst te verwachten uit diverse bronnen zoals projectuitvoering, zaalverhuur, cursorisch onderwijs en workshops, kunstuitleen en –verkoop en rondleidingen. Afhankelijk van het verdienmodel zal er al dan niet entrée geld gevraagd worden. Uitgangspunt is vrije toegankelijkheid van het centrum. Tegelijkertijd is dit voor de museale component de meest geziene bron van inkomsten. Alternatieve inkomstenbronnen moeten besproken worden.

Meedoeners gezocht! Meedoeners gezocht! In het voorgaande zijn de contouren van een nieuw innovatiecentrum geschetst. Met een fablab als voorloper, het ijzer als historische wortel en het onderwijs als leverancier van jonge energie wordt dit op zijn minst een bijzondere plek. Nu is het aan de makers. Kunstenaars, ondernemers, leraren en ijzerwerkers worden opgeroepen om de Afbramerij in te richten en te bemannen (m/v). In het voorgaande zijn de kaders geschetst. De Stichting Afbramerij i.o. nodigt iedereen uit om met ideeen voor concrete invuling en exploitatie te komen. Speciale aandacht wordt besteed aan een open, innovatief aanbestedingsregime waar alle ruimte is voor creatieve vondsten. De onderdelen van de Afbramerij worden binnenkort ingedeeld en volgens een zogenaamd ‘carousselsysteem’ ontwikkeld. Onder centrale regie van een binnenhuisarchitect worden museale middelen, onderwijsmiddelen, kunstzinnige en audiovisuele onderdelelen, werkplaatsonderdelen en verkeersruimtes ontworpen, begroot en aanbesteed. Regionale ondernemers worden met nadruk uitgenodigd om zich op de hoogte te stellen en mee te doen. Meer informatie: Barbara de Leeuw [email protected]


Van de beelden in deze presentatie, afkomstig van internet, zijn slechts gedeelten gebruikt van het origineel, waarmee we ons inziens het auteursrecht gerespecteerd hebben. Het gaat om een beperkte oplage die uitsluitend gebruikt zal worden voor relaties van de opdrachtgever.

MASTERPLAN AFBRAMERIJ

Recommend Documents