_Voorontwerp Masterplan

_Voorontwerp Masterplan

Inrichting: De Schansstraat is een historische weg die rond het fort liep. Delen van deze Schansstraat zijn nog aanwezig, andere niet. De bestaande delen zijn verschillend gematerialiseerd en hebben een verschillend profiel. Door de Schansstraat terug rond te maken, en met één duidelijk herkenbaar profiel, is het de bedoeling om dit een dragende parkweg voor traag verkeer en autoverkeer te maken. De Schansstraat zal immers alle verschillende sportfuncties en de parkeerplaatsen met elkaar verbinden, en maakt tevens de verbinding tussen het park binnen de Schansstraat en het groen erbuiten. Enkel waar nodig zal de Schansstraat met de wagen toegankelijk zijn.

gebouwen van de verschillende sportclusters. De gebouwen van de sportclusters, langs de Schansstraat dienen zich te richten naar deze schansstraat. Het is de bedoeling dat ze een levendige relatie aangaan met de Schansstraat.

In de gewenste structuur wordt aangegeven hoe en waar de Schansstraat terug vervolledigd kan worden. Er zijn geen grootte knelpunten om de Schansstraat als pad te realiseren. In de eerste instantie zou de Schansstraat door een aantal beheersmaatregelen rond gemaakt kunnen worden. De Schansstraat zou ook visueel een eenheid moeten vormen. Een uniforme materialisering en profilering maken dat het een herkenbaar en structuurbepalend gegeven is in het park word. Deze eenheid kan doorgetrokken worden tot aan de clusters en 60

RUP Fort 8


61

RUP Fort 8


62

RUP Fort 8


Verder onderzoek: Dit masterplan legt de doelstellingen en de ambities van de padenstructuur vast. Verder onderzoek is echter noodzakelijk om tot een concreet ontwerp en uitvoeringsplan te komen. In de loop van 2011/2012 wordt er een bosbeheerplan voor de parkzone opgemaakt. In dit bosbeheerplan moet rekening worden gehouden met de gewenste paden. Er moet nagegaan worden of deze door beheersmaatregelen kunnen worden uitgevoerd. Verder onderzoek moet tevens duidelijkheid geven over de locatie(s) langs de Schansstraat die kunnen gebruikt worden voor parkeren. Uit het parkeeronderzoek blijkt dat er langs de Schansstraat 170 parkeerplaatsen zouden moeten worden ingericht. Actieplan & strategie: De Schansstraat moet in de eerste plaats rond gemaakt worden. De volledige aanleg als één visueel samenhangende weg is strategisch tevens belangrijk. De Schansstraat moet een belangrijk nieuw structuurbepalend element vormen in de omgeving. Belangrijk hiervoor is ook het ontwerp voor de nieuwe ingangszone. Het realiseren van de Schansstraat: Opmaak beheerplan Rondmaken van de Schansstraat door beheer Ontwerp ingangszone fort – ifv van verleggen Schansstraat Ontwerp en uitvoer Schansstraat als geheel

63

RUP Fort 8


5.2 Parkprogramma Doelstelling: Veel van het bestaande groen lijkt ongebruikt restgroen te zijn. Er is slechts op enkele plaatsen spraken van een park, en de programmering in het groen is onduidelijk. De buitenoever lijkt momenteel het meeste op een parkomgeving. Het is de bedoeling om een duidelijkere zonering in het park aan te brengen, waardoor er voor elke zone een eigen inrichting en beheer kan uitgewerkt worden. Aansluitend moet ook het beheer van de gracht en de plaatsen waar gevist kan worden beter afgebakend worden. Deze zonering is zowel vanuit functioneel oogpunt belangrijk als vanuit ecologisch oogpunt. Sommige delen kunnen intensief gebruikt worden, andere delen worden vooral voorbestemd voor natuur. Er is ook een specifieke vraag om een deel van het park aan te duiden als ‘speelbos’

64

RUP Fort 8


65

RUP Fort 8


Inrichtingschets: Op onderstaande schets zie je de voorgestelde zonering. Het formele parkgedeelte wordt rondom samengehouden door de Schansstraat en de radiale paden. Ook het pad langs het water hoort nu reeds bij het formele gedeelte van het park. Verder is er ook een speelbos aangeduid. Een kleine zone aan het Nachtegalenhof kan ingericht worden als een poort naar het park. Hier is nu reeds een hondenloopzone in voorzien. Het binnenfort zal een ruiger en natuurlijker karakter behouden. Het noordelijke gedeelte is toegankelijk via de paden. Dit is voornamelijk een wandelgedeelte. De zuidelijke omwalling blijft ontoegankelijk zodat de bestaande ecologische structuur hier niet verstoord wordt. Tussen de hoofdfrontweg en de oorspronkelijke ingang wordt een noordelijke ingangszone gecreëerd. De Schansstraat wordt hier teruggetrokken langs het water, waardoor de link met het fort goed duidelijk wordt. Het fort toont zich op deze plaats duidelijk als eiland. De officierswoning vormt hierdoor ook een onderdeel van deze inkomszone. Een nieuwe parkgerichte invulling van de officierswoning kan deze zone verder ondersteunen. Er kan bijvoorbeeld gedacht worden aan publieke horeca, een gidsenwerking voor het fort of een uitvalsbasis voor stadsklassen. De touwenparcours kunnen onderdeel blijven van het park. Afsluitingen moeten wel zoveel mogelijk verdwijnen, of aangepast worden aan de esthetiek van een park. De tennisclub moet ook als onderdeel van het park worden aanzien. Nu is de tennis volledig gericht naar de Schansstraat. Dit mag zo blijven: doch mag de rest van de clubwanden niet als achterkanten blijven aanvoelen. Het vissen op de visvijver vormt een grootte ecologische druk op het terrein. Het verminderd de biodiversiteit in het water en verhindert een ecologisch beheer van de oevers. Hiervoor wordt voorgesteld om slechts een gedeelte van het fort bevisbaar te maken (afgesloten water aan de ingangszone). Het andere gedeelte van de gracht kan dan op een meer ecologische manier beheerd worden.

66

RUP Fort 8


67

RUP Fort 8


Verder onderzoek: Dit masterplan legt de doelstellingen en de ambities van de zones en functies in het park. Verder onderzoek is echter noodzakelijk om tot een concreet ontwerp en uitvoeringsplan te komen. In de loop van 2011/2012 wordt er een bosbeheerplan voor de parkzone opgemaakt. In dit bosbeheerplan moet rekening worden gehouden met de voorgestelde zones. Er moet nagegaan worden welke specifieke beheersmaatregelen er voor welke zone noodzakelijk zijn. Vooral in de verfijning van de ecologische zonering en afbakening moet het beheerplan uitspraken doen. Bouwfysisch, maar ook via marktonderzoek, moeten de mogelijkheden van de officierswoning worden afgetoetst. Actieplan & strategie: De zonering in het park is minder van strategisch belang als het realiseren van het padennetwerk. Het beheerplan kan een eerste stap zijn in de realisatie. Verder kan de uitwerking van de verschillende zones stap voor stap gebeuren. De veranderingen in de noordelijke ingangszone zijn strategisch het belangrijkste. De verdere uitwerking van de verschillende zones kent volgende acties (overlapt sterk met padennetwerk). Opmaak beheerplan Ontwerp en uitvoer noordelijke ingangszone fort Nieuwe functie zoeken voor officierswoning Afbakening visvijver: afspraken maken rond beheer water en oevers Ontwerp en uitvoer speelbos Ontwerp en uitvoer zuidelijke ingangszone fort Toevoegen van klein parkprogramma waar noodzakelijk (in functie van beheer) 68

RUP Fort 8


5.3 Historische structuur Doelstelling: De historische structuur van Fort 8 is relatief goed bewaard. Toch is deze historische structuur in het park niet altijd goed meer te herkennen. Het masterplan heeft de ambitie om deze historische structuur terug duidelijker tot zijn recht te laten komen en waar mogelijk terug te herstellen. Dit zowel door een beter beheer als door restauratie. Het verbeteren van de historische structuur wordt ook door en in de bovenstaande projecten uitgevoerd, en overlapt dus gedeeltelijk met deze projecten. Eén van de doestellingen is om het fort terug voelbaar te maken als eiland. Het water moet terug duidelijk een element zijn dat rondom rond het fort ligt. Vooral ter plaatsen van de Hoofdfrontweg is het water niet meer voelbaar. De bestaande omwalling is tevens niet steeds meer voelbaar. Op een aantal plaatsen is deze verdwenen. Hier moet nagegaan worden of het zinvol is deze terug te creëren. Op plaatsen waar de omwalling nog aanwezig is moet dit beter voelbaar worden gemaakt. Het openen van delen van het fort die nu voor het publiek gesloten zijn, en het verbeteren van de toegankelijkheid, zal de leesbaarheid van de historische structuur vergroten. Bijkomende historische informatie, en een duidelijk afleesbare historische structuur op kaarten over het fort en in het fort kunnen de bezoekers bewuster maken van de historische structuur.

69

RUP Fort 8


70

RUP Fort 8


71

RUP Fort 8


72

RUP Fort 8


Inrichtingschets: Het versterken van de historische structuur bestaat er voornamelijk in om de verschillende structurende onderdelen terug naar voren te brengen: de omwalling, een open glacis, de gracht en het reduit. Met betrekking tot het park is dat dus belangrijk om de omwalling terug voelbaar te laten maken, en te vervolledigen waar kan. Door het glacis terug te openen, wordt de structuur van de omwalling duidelijker. Een aantal beheersmaatregelen kunnen gebruikt worden om de bestaande omwalling terug voelbaar te maken, zonder hiervoor de volledige beplanting op deze omwalling te kappen. Voor de delen waar de omwalling niet meer aanwezig zijn, zijn er verschillende ontwerpoplossingen mogelijk om de omwalling voelbaar te maken. Dit kan gaan van volledig terug herstellen, tot een nieuwe beslotenheid creëren door beplanting. Verder moet ook het water terug voelbaarder worden. De nieuwe bruggen kunnen hier een belangrijke rol in spelen. Het oplossen van een aantal knelpunten in de parkstructuur van de buitenoevers maakt het ook terug mogelijk om het water rondom te ervaren. De nieuwe bruggen accentueren tevens het feit dat het fort in feiten een eiland is. Bij de opmaak van het beheerplan kan nagegaan worden welke onderdelen van de beplantingen nog origineel zijn, of nog een belangrijke historische connotatie hebben. Zo waren er historisch strategisch een aantal bosaanplantingen aanwezig.

73

RUP Fort 8


Verder onderzoek: Dit masterplan legt de doelstellingen en de ambities voor de historische structuur van het parkfort vast. Actieplan & strategie: Het herstellen van de historische structuur is strategisch van een minder groot belang dan het realiseren van het padennetwerk. In de eerste plaats is het belangrijk dat het park ook echt gebruikt kan worden. Hierdoor kan draagkracht gecreëerd worden om tot een kwalitatievere restauratie te komen. Het herstellen van de historische structuur zal o.a. doormiddel van bovenvermelde acties moeten gebeuren. Bij elke actie in het fort moet nagegaan worden hoe de ambities met betrekking tot de historische structuur kunnen gerealiseerd worden.

74

RUP Fort 8


6

SPORTFORT

De groene driehoeken rond het fort zouden verder omgevormd moeten worden tot volwaardige sportparken. Momenteel lijkt het alsof er kriskras sportinfrastructuur is aangelegd, met daar rond wat restgroen. Uit de ecologische studie blijkt echter dat dit groen best wel waarde heeft voor zowel het fort als voor de omgeving. Een duidelijke afbakening van de clusters maakt het mogelijk deze groengebieden deftig te ontwikkelen en ze te bestendigen. Dit groen kan zowel voor mens als natuur een verbinding vormen met de aangrenzende woon en groengebieden. Er wordt gekozen om voornamelijk de bestaande sportcluster te behouden. Deze te verdichten en optimaler te gaan gebruiken (vb kustgras). Slechts kleine uitbreidingen, op plaatsen die toch moeilijk voor natuur te ontwikkelen zijn, worden uitbreidingen van sportinfrastructuur mogelijk.

75

RUP Fort 8


6.1 Cluster Dries Doelstelling: In de huidige situatie is deze volledig ingevuld als sportzone. Dit is echter zeer adhoc en rommelig ingevuld. Een groot deel van de velden is daarenboven zonevreemd. Het masterplan heeft als doelstelling deze cluster uit te bouwen als een volwaardige en vooral ook een kwalitatieve cluster. Door een kwalitatieve aanleg en het gebruik van kunstgras wordt er gestreefd naar een optimaler gebruik. De clublokalen en de toegang tot de sportinfrastructuur worden naar de Schansstraat gericht. Samen met de brug aan de rechtercaponniere moet dit er voor zorgen dat de parkeerdruk in het Nachtegalenhof verdwijnt. De huidige toegang tot de club wordt tevens afgesloten, waardoor de toegang tot de sport langs het Nachtegalenhof wordt vermeden. In deze zone wordt verder op zoek gegaan naar een geschikte locatie voor het inrichten van parkeerplaatsen. Langs de sportcluster worden lijnstructuren gecreëerd welke de ecologische verbinding met het achterliggende gebied verbeterd. Ook in het Nachtegalenhof zou deze lijnverbinding voorzien moeten worden.

76

RUP Fort 8


77

RUP Fort 8


Inrichtingschets: Op de gewenste ruimtelijke structuur staat een mogelijke invulling voor een geoptimaliseerde sportcluster weergegeven. Het ontwerpend onderzoek maakt duidelijk dat er een bijkomend voetbalveld en wat kleinere sportinfrastructuur (tennisvelden, of korfbal) mogelijk zijn. De clublokalen worden naar de Schansstraat gericht, en moeten een levendige aanblik geven. Voldoende fietsenstallingen bij de clublokalen moeten er voor zorgen dat het fietsgebruik wordt gepromoot. Het is tevens een zeer pragmatische keuze om deze cluster te behouden en te optimaliseren. Ontwerpend onderzoek maakt duidelijk dat de zone geleidelijk kan vernieuwd worden. De toegang langs de Den Haaglaan wordt afgesloten. Dit perceel kan voor wonen gevaloriseerd worden. Belangrijke ontwerpmatige randvoorwaarden is een groene lijnstructuur langs de spoorlijn en een groene buffer (tevens lijnstructuur) als buffer met de woningen. De lijnstructuren langs de sport worden best zoveel mogelijk doorgetrokken tot in het achterliggende gebied. In samenhang met het Zwaluwenhof en de zone rond het Klaverblad kasteel moeten optimale groene verbindingen worden gerealiseerd. Ook de aansluiting langs de Schansen en de Moerelei tot aan Schoonselhof en Fort 7 verdient aandacht. Het nieuw geplande fietspad kan een goede aanleiding zijn om zowel in gebruik als ecologisch deze verschillende groenzones aan elkaar te verbinden. De geplande tramlus aan de Moerelei mag de ecologische en functionele verbinding niet verslechteren.

78

RUP Fort 8


Verder onderzoek: Dit masterplan legt de doelstellingen en de ambities voor deze sportcluster vast. Een RUP is noodzakelijk om de ambities van het masterplan mogelijk te maken. Bodemonderzoek moet duidelijk maken of er acties noodzakelijk zijn. De mogelijkheid om deze zone een publieke parking onder te brengen moet verder onderzocht worden. Actieplan & strategie: De reorganisatie van deze sportclusters zal in samenwerking met de eigenaars moeten gebeuren. Een RUP is hierbij het sturende element. Het RUP is strategisch voor het behoud van de sportinfrastructuur. De reorganisatie van cluster Dries kent volgende acties Opmaak RUP (beschermen groen, en begrenzen van sport. Vastleggen van bebouwbare zones voor clublokalen enkel langs Schansstraat) Afspraken maken met huidige eigenaars Bodemonderzoek Uitvoer fietspad, met realisatie lijnstructuur Valorisatie woning Realisatie groenbuffer langs de woningen Ontwerp en uitvoer nieuwe cluster

79

RUP Fort 8


6.2 Cluster Nachtegalenhof

Doelstelling: Momenteel wordt deze zone gekenmerkt door verwaarloosde infrastructuur van een boogschietgilde (staande wip) die hier hun locatie hadden. De doelstellingen voor deze zone zijn dezelfde als die bij cluster Dries. De zone moet optimaal ingericht worden voor sport. Clublokalen worden gericht naar de Schansstraat om een levendig geheel te krijgen. De sportzone is enkel toegankelijk langs de Schansstraat, andere toegangen worden gesloten. Een groene buffer zorgt ook hier weer voor een groenverbinding.

80

RUP Fort 8


81

RUP Fort 8


Inrichtingschets: Ontwerpmatig onderzoek heeft aangetoond dat hier zeker ruimte is voor twee korfbalclubs. Zowel in het glacis als in het Sorghvlietpark bevinden zich zonevreemde clubs met problemen om hun infrastructuur op niveau te houden. Om de parkeerdruk op de omgeving te vermijden, moeten de bestaande parkeerplaatsen in de omgeving, zo goed mogelijk worden aangesloten op deze zone. Het verbeteren van de verbinding tussen de parking van het zwembad en de Schansstraat is hiervoor belangrijk. Tevens moet de verbinding van de clublokalen naar de parkeerplaatsen langs de Schansstraat geoptimaliseerd zijn. Indien noodzakelijk zou onderzocht kunnen worden of er ook langs deze velden en de Schansstraat een bijkomende parking kan ingepland worden.

82

RUP Fort 8


83

RUP Fort 8


Verder onderzoek: Dit masterplan legt de doelstellingen en de ambities voor deze sportcluster vast. Deze cluster kan gerealiseerd worden zonder RUP. Bodemonderzoek moet duidelijk maken of er acties noodzakelijk zijn om veilig in dit gebied te sporten. Actieplan & strategie: De reorganisatie van deze zone is belangrijk voor het glacis. Zonder verhuis van de korfbal uit het glacis, kan deze niet worden geherwaardeerd. De reorganisatie van deze cluster kent volgende acties: Praktische afspraken met korfbalclubs Bodemonderzoek Valorisatie woning Realisatie groenbuffer langs de woningen Ontwerp en uitvoer nieuwe cluster

84

RUP Fort 8


6.3 Cluster Sorghvliet Doelstelling: Deze zone wordt momenteel gekenmerkt door een gebrek aan samenhang. Op zich vormen het zwembad en de baseball een geclusterde eenheid, maar het kent geen samenhangend gebruik. Deze zone is op geen enkele manier doorwaadbaar: de sport vormt dus een barrière tussen het fort en de ‘tarzanboskes’.

kruispunt Sint-Bernardse Steenweg en de Krijgsbaan. Hierdoor wordt de tramterminus en de park en ride zone aangesloten op het fort. Ook de parking aan het zwembad moet beter inzetbaar zijn voor de andere functies in de fortomgeving. Het groen van de ‘Tarzanboskes’ wordt momenteel niet gebruikt. Het gebied heeft geen functie en is niet toegankelijk.

Deze cluster moet in de toekomst een ecologische verbinding vormen met het Schoonselhof, en een functionele verbinding vormen tussen het fort en het

85

RUP Fort 8


86

RUP Fort 8


Inrichtingschets: Deze zone moet door middel van paden beter aan elkaar verbonden worden. In de eerste plaats is een kwalitatief pad tussen de parking van het zwembad, naar de Schansstraat belangrijk. Hierdoor wordt deze parking beter bruikbaar voor de baseball en de geplande korfbal. Dit pad is momenteel reeds informeel aanwezig, maar moet worden omgevormd tot een kwalitatief pad. De realisatie van dit pad zou aanleiding moeten geven tot het creëren van een groene lijnstructuur tussen het fort en de Tarzanboskes. De parking aan het zwembad kan bijkomend vergroent worden. Ook door de Tarzanboskes zou dit kwalitatieve pad moeten doorgetrokken worden. Hierdoor wordt de Tramterminus met het fort verbonden. De Krijgsbaan en de Leemanslaan moeten om deze reden ook optimaal ingericht worden voor voetgangers.

87

Een nieuwe inrichting voor het kruispunt aan de Sint-Bernardse Steenweg is zowel in functie van het trage verkeer als in functie van de ecologie belangrijk. Willen we de bestaande tramterminus en de P&R ook inzetten voor het fort dan moet de toegang richting het fort aantrekkelijker en duidelijker zijn. Het kruispunt vormt momenteel ook te veel een ecologische barrière. Bij herontwerp moet bekeken worden hoe deze barrière kan geminimaliseerd worden. In de schetsvoorstellen die in het masterplan Schoonselhof worden gedaan, wordt de relatie met fort 8 niet voldoende uitgewerkt. Beide zijden van de Krijgslaan kunnen gebruikt worden om een degelijke groenverbinding te maken. Dus ook de gronden van het gemeenschapsonderwijs, de keerlus van de tram en de P&R kunnen gebruikt worden om verder te vergroenen.

RUP Fort 8


Verder onderzoek: Dit masterplan legt de doelstellingen en de ambities voor deze sportcluster vast. De eigendomsstructuur van de Tarzanboskes is zeer versnipperd. Een vreemd lijnvormig perceel in eigendom van de stad zou kunnen gebruikt worden voor het realiseren van een pad.

Voornamelijk wat betreft het uitwerken van een ecologische verbinding richting Schoonselhof, en de randvoorwaarden voor een mogelijk nieuwe inrichting van het kruispunt Sint-Bernardse Steenweg en Krijgsbaan moet bijkomend ontwerpend onderzoek gebeuren. Actieplan & strategie: Het kwalitatieve pad tussen de parking van het zwembad en de Schansstraat is strategisch belangrijk. De reorganisatie van deze cluster kent volgende acties: Ontwerp en uitvoer pad en groene lijnstructuur achter zwembad Ontwerp en uitvoer pad(en) Tarzanboskes Ontwerpend onderzoek groenverbinding Schoonselhof, verbetering kruispunt 88

RUP Fort 8


6.4 Cluster Umicore Doelstelling: Deze zone is momenteel een zeer geaccidenteerde zone. Er is een lint woningen aanwezig langs de Schansstraat, er liggen een aantal sportvelden verspreid in het gebied, en de rest van het gebied wordt gekenmerkt door een jong bos. Het bestaande jonge bos heeft ecologische kwaliteiten en potenties. In eerste plaats wil dit masterplan de bestaande groenstructuur beschermen en versterken. De samenhang met het groen rond het fort is hiervoor belangrijk. De hondenclub aan de ingang van het fort moet plaatsmaken voor een kwalitatieve groenverbinding (en inkomzone). Langs het spoor vormt zich een tweede belangrijke groene verbinding met het fort. Verder is een ecologische verbinding met de Hobokense Polder één van de ambities. Ideaal is dit een natte verbinding, zodat de natte natuur van de Hobokense polder via het spoor ook een uitweg heeft richting fort. Wanneer dit wegens de vele overgangen onmogelijk zou zijn kan dit ook net een schrale en droge verbinding worden. Het groen moet een duidelijker gebruik krijgen, een aantal paden moeten het mogelijk maken om door het groen vanaf de Kapelstraat tot aan de Schansstraat te gaan. Deze paden sluiten aan bij het secundaire netwerk van paden in het parkfort. Een kwalitatieve verbinding tussen Kapelstraat en Schansstraat maken de verbinding tussen Hoboken Centrum en het fort kleiner, en kan in de toekomst ook ingezet worden als een functionele aansluiting op een mogelijke stopplaats van een lightrailverbininding die van de spoorlijn gebruik zou kunnen maken. Het geplande fietspad langs het spoor moet tevens worden ingezet in de padenstructuur. De versnipperde sportinfrastructuur wordt samen met de bestaande woningen geclusterd. De onbenutte restruimtes rond deze functies worden ingezet voor sport. Er wordt zo langs de Schansstraat één samenhangende cluster gecreëerd. De hondenclub zou dan naar deze zone kunnen verhuizen.

89

RUP Fort 8


90

RUP Fort 8


91

RUP Fort 8


Inrichtingschets: Door een verhuis van de hondenclub kan een deftige groenverbinding met het fort worden gerealiseerd. Deze zone kan hierdoor tevens verder ingericht worden als ingangszone tot het park. Zoals hierboven gezien heeft het verleggen van de Schansstraat als hoofddrager van het park hier het voordeel dat het beperkte autoverkeer in functie van de woningen niet wordt gemengd met de voetgangers en fietsers op de Schansstraat. Door het in kaart brengen van de open ruimte langs het spoor is het duidelijk dat deze kan dienen als groene verbinding. Een bijkomend onderzoek moet uitmaken hoe deze groenverbinding het best kan gerealiseerd worden. Ook in het masterplan Hoboken Centrum wordt voorgesteld om deze gronden uit te bouwen tot een publiek toegankelijke groenstrip. Het groengebied wordt vandaag gekenmerkt door een gesloten bos, met daartussen een aantal opengewerkte lijnvormige delen. Deze open ruimte bevinden zicht bij een strak geordend grachtenstelsel. Deze open ruimte kunnen aanleiding geven tot formelere ingerichte paden. Ontwerpend onderzoek heeft duidelijk gemaakt dat de sportcluster verdicht kan worden met twee bijkomende voetbalvelden. Er kan ook aan andere functies zoals een locatie voor de hondenclub gedacht worden. De doelstelingen voor deze sportcluster zijn gelijklopend met deze aan de cluster Dries. Ook hier moeten de sportgebouwen samenhangen aan de Schansstraat.

92

RUP Fort 8


Verder onderzoek: Dit masterplan legt de doelstellingen en de ambities voor deze sportcluster vast. Een RUP is noodzakelijk om de ambities van het masterplan mogelijk te maken. Bodemonderzoek moet duidelijk maken of er acties noodzakelijk zijn om veilig in dit gebied te sporten. Actieplan & strategie: De reorganisatie van deze sportclusters zal in samenwerking met de eigenaars moeten gebeuren. Een RUP is hierbij het sturende element. Het RUP is strategisch voor het behoud van de sportinfrastructuur. De brug is noodzakelijk voor een betere bereikbaarheid van deze cluster. De reorganisatie van cluster Umicore kent volgende acties Opmaak RUP (beschermen groen, en begrenzen van sport. Vastleggen van bebouwbare zones voor clublokalen enkel langs Schansstraat) Afspraken maken met huidige eigenaars Bodemonderzoek Uitvoer fietspad Ontwerpend onderzoek naar ecologische verbinding langs spoorweg Verhuis hondenclub Ontwerp en uitvoer nieuwe cluster

93

RUP Fort 8


7

BIJLAGE I: CONTEXT

7.1 Situering Fort 8 ligt aan de rand van de stad, net ten zuiden van Hoboken. Het fort bevindt zich op de grens van de industriestrook langs de Schelde die zich met onderbrekingen uitstrekt van Petroleum-Zuid tot Hemiksem. Het fort ligt nabij de groene vinger ‘Klaverblad-Kleidaal’, in het provinciaal structuurplan aangeduid als ‘zuidelijk bocagelandschap’. De wijken Nachtegalenhof en Zwaluwenhof vormen een fysieke scheiding tussen het fort en deze groene vinger. De R11/ Krijgsbaan zorgt voor een goede ontsluiting zowel met de andere forten als met de stad. Ook het traject langs de Schroeilaan en de nieuwe Herenpolderbrug maakt een goede verbinding met de stad en ring. Fort 8 ligt in een groene driehoek, gevormd door restgronden en sportvelden. Ten oosten van deze groene driehoek bevindt zich het Schoonselhof. Via het park Sorghvliedt sluit het fort aan op de Kioskplaats. Het centrum van

94

Hoboken wordt voornamelijk gevormd door de Kioskplaats en de Kappelstraat, die ook net langs het noordelijkste punt van de groene driehoek van het fort gaat. Tussen Kappelstraat en het fort ligt woonwijk Vinkevelden en meer zuidelijk staan een aantal solitaire kruisvormige woontorens. De Kapelstraat loopt over de treinsporen net ten westen van het fort en komt daar uit in de wijk Moretusburg. Moretusburg is een woonwijk die opvalt door zijn typerende arbeiderswoningen en die een kleine woonenclave vormt in de zone tussen Scheldeoever en spoorweg. Deze oever wordt immers voornamelijk getypeerd door industrie (o.a. Umicore). Het fort wordt langs de zuidkant geflankeerd door een recenter woongebied dat Nachtegalenhof en Zwaluwenhof wordt genoemd. Als projectgebied wordt de volledige groene driehoek genomen die wordt gedefinieerd door de Krijgsbaan, de Sint-Bernardse Steenweg en de spoorlijn Antwerpen, Dendermonden. De woonwijk aan de Sint-Bernardse Steenweg zal geen deel uitmaken van het RUP.

RUP Fort 8


7.2 Juridische context 7.2.1 Gewestplan Het gebied is hoofdzakelijk ingekleurd als parkgebied. Enkel in de buitenschil van het fort bevinden zich enkele vlekken bestemd voor recreatie. Eén van deze zones is specifiek bestemd voor dagrecreatie. Volgens artikel 14.4.4. van het koninklijk besluit van 28 december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de ontwerpgewestplannen en gewestplannen geldt voor de parkgebieden: De parkgebieden moeten in hun staat bewaard worden of zijn bestemd om zodanig ingericht te worden, dat ze, in de al dan niet verstedelijkte gebieden, hun sociale functie kunnen vervullen. Volgens artikel 16.5.0. van het koninklijk besluit van 28 december 1972 betreffende de inrichting en de toepassing van de ontwerpgewestplannen en gewestplannen geldt voor de recreatiegebieden: De recreatiegebieden zijn bestemd voor het aanbrengen van recreatieve en toeristische accommodatie, al dan niet met inbegrip van de verblijfsaccomodatie. In deze gebieden kunnen de handelingen en werken aan beperkingen worden onderworpen ten einde het recreatief karakter van de gebieden te bewaren. Volgens artikel 16.5.1. geldt voor gebieden voor dagrecreatie het volgende: De gebieden voor dagrecreatie bevatten enkel de recreatieve en toeristische accomodatie, bij uitsluiting van alle verblijfsaccomodatie. De vlekken recreatiegebied hebben niet altijd een directe relatie met de reële toestand waardoor een hele reeks van de sportinfrastructuur zonevreemd ligt, terwijl een groot deel van het recreatiegebied in de realiteit gebruikt wordt als parkgebied. Verder zijn ook een aantal zonevreemde woningen aanwezig langs de Schansstraat. Aangezien deze als vergund geacht worden hebben zij toch enige vorm van juridische zekerheid. Ook de bestemmingen in het gebouwde erfgoed zijn strikt genomen zonevreemd.

95

RUP Fort 8


7.2.2 Bescherming Het fort en aansluitend het Sorghvliedtpark en het Schoonselhof zijn beschermd als monument.

96

RUP Fort 8


7.2.3 Eigendomsstructuur Het historische fort met zijn oevers is volledig eigendom van de Stad Antwerpen. De gronden in de buitenschil rondom het fort zijn in handen van een beperkt aantal privé-eigenaars.

97

RUP Fort 8


7.3 Beleidscontext 7.3.1 Het S-RSA Relatie met het structuurplan: Het RUP Fort 8 kadert rechtstreeks in de doelstellingen van het richtinggevend gedeelte van het strategisch ruimtelijk structuurplan Antwerpen (s-RSA). Het RUP vormt de mogelijkheid om fort 8 te herstructureer als cultuurrecreatieve cluster en een onderdeel te maken van de zachte ruggengraat. Te herstructureren cultuurrecreatieve cluster: Fort 8 is in het strategisch Ruimtelijk Structuurplan van de Stad Antwerpen aangeduid als ‘te herstructureren bestaande recreatieve cluster’. De cultuurrecreatieve cluster is een nieuwe interpretatie van de stedelijke ruimte, waarbij de relatie tussen de verschillende soorten recreatieve voorzieningen op buurt- en wijkniveau benadrukt wordt. Voor Fort 8 en aansluitend de cluster ‘Hoboken centrum’ wordt het volgende gesteld: ” wanneer de sportvelden ten noorden en ten zuiden van het stedelijk centrum verbonden worden met de bestaande scholencluster, kunnen ze de grootste cluster van de stad worden. De locatie is strategisch omdat de cluster gelegen is tussen de Schelde en de zuidelijke districten. Het creëren van nieuwe overdekte infrastructuur is een aandachtspunt. Het kruis dat gevormd wordt door de noord-zuidas die de sportclusters verbindt, en het stedelijk centrum langs de Kapelstraat, biedt een duidelijke link met de rivier (via de Leo Bosschartlaan naar de huidige Lenaart de Landrelaan tot aan de overzet van het veer naar Kruibeke) en een goede toegang tot de voorzieningen. Het doel is om de sportvelden rond Fort 8 te structureren, om de verbinding te zoeken tussen de noordelijke cluster en het project van het stedelijk centrum, zodat de oost-westas versterkt wordt. Het scholencluster in het westen van de straat kan op die manier gelinkt worden aan de voorzieningen en aan de Schelde. Er kan werk gemaakt worden van de ontwikkeling van Fort 8 tot een internationaal trefpunt, met cultuurhistorische aspecten, waarbij “buitensport” een element is in het totale concept onder de benaming “Fort 8 omzetten in een actieve site” volgens de principes van recreatief medegebruik. Het is noodzakelijk om de gronden ten zuidwesten en noordwesten te erkennen als gronden voor sportrecreatie. Bovendien kunnen de kinderboerderij en de nieuw geplande wielerpiste ten zuiden van Fort 7 de basis vormen van een tweede cluster in Hoboken..” (s-RSA, richtingevend gedeelte, p189) 98

Figuur 6: cultuurrecreatieve cluster Zachte ruggegraad – Scheldepark: Het structuurplan stelt voor om het systeem van groene open ruimten te versterken. Het systeem krijgt een betere leesbaarheid en zorgt voor betere leefomstandigheden in alle districten. De zachte ruggengraat is een opeenvolging van onderling verbonden ruimten, gerelateerd aan het watersysteem. De gebieden langsheen de verschillende waterlopen en kanalen die moeten open gehouden worden voor overstromingen, tekenen een ruimte af die de basis vormt voor een systeem van vijf parken. Fort 8 is daarbij gelegen in het Scheldepark. Deze moet de ontwikkeling garanderen van een aaneengesloten parkstructuur langs het zuidelijke deel van de Schelde, op Antwerpen Zuid en Hoboken op rechteroever, en ook op linkeroever. Fort 8 ligt binnen het Scheldepark in het project ‘Hoboken Zuid’. Het voornaamste probleem voor de realisatie van dit project is de sanering van de bodem en het zoeken naar beschermende maatregelen tegen het verontreinigend stof in de woongebieden waar de invloed van de industriële zone het grootst is. Hieraan gerelateerd wordt er gepoogd een natuurlijke buffer te realiseren tussen de woonomgeving en de industriezone die reikt tot aan de Scheldeboord.

RUP Fort 8


In de omgeving van fort 8 wordt gezocht naar het herdefiniëren van de verbindingen naar de nieuwe buffer en de woonwijk. Nieuwe sportfaciliteiten zijn toegestaan in dit park, gemengd met andere functies en zelfs met kleinere gebouwen van ondernemingen. Een reorganisatie van de bestaande sportinfrastructuren is gewenst. Bijzondere aandacht gaat uit naar de bereikbaarheid. Het herdefiniëren van de patronen en recreatieve routes in het park rond fort 8 wordt als belangrijk element in het project gezien.

99

RUP Fort 8


7.3.2 Bestuursakkoord Antwerpen Fort 8 wordt niet bij naam genoemd in het bestuursakkoord, maar er zijn toch een aantal zaken die hun invloed hebben op het project. Volgende beleidsopties komen rechtsreeks uit het bestuursakkoord van 2007-2012 van de stad Antwerpen: ‘Het bestuur wil in de nieuwe en bestaande parken sport en groen zoveel mogelijk verzoenen. Antwerpen wil daartoe een totaalplan voor de bestaande parken opmaken. Het totaalplan moet onderzoeken op welke manier de parken in de stad intenser kunnen worden gebruikt, zonder dat de ecologische waarde wordt aangetast. Voor het onderhoud blijft het duurzame parkbeheer de grondslag. 38. De stad wil een totaalplan voor de bestaande parken opmaken. Uitgangspunt voor de bestaande en de nieuw aan te leggen parken is de verzoening van sport en groen, zoals bij de heraanleg van Kielpark (11 ha) of van Ruggeveld (57 ha) of de aanleg van het Drakenhofpark (9 ha). Antwerpen kiest voor een dynamische monumentenzorg, zoals verwoord in het Vlaams Regeerakkoord (citaat). 276. “ We activeren het onroerend erfgoed (monumenten en landschappen) met betrokkenheid van de private sector. Onze prioriteit gaat naar visieontwikkeling over de inzet van erfgoed in stedelijke ontwikkelingen. Ook restauratie bekijken we in het raam van een actuele herbestemming. Dit vereist specifieke, selectieve en gegradeerde beschermingsregels, met de mogelijkheid om bestaande beschermingen te heroverwegen en/of te nuanceren”. Monumentenzorg zal hier op een proactieve wijze mee omgaan, in nauw overleg met de hogere overheid.

100

RUP Fort 8


7.3.3 Beleidscontext: Bestuursakkoord Hoboken In het bestuursakkoord van het district Hoboken wordt heel letterlijk naar fort 8 verwezen, hieronder staat een opsomming van de relevante zaken letterlijk uit dit bestuursakkoord:

101

Zorgen voor een degelijk onderhoud van het terrein gebruikt door de boogschutters aan de Verenigde Natieslaan, waarbij voormeld onderzoek moet uitwijzen op welke manier dit best gebeurt (concessie, district)

Fort 8 zou kunnen gebruikt worden als locatie om in de zomer muziekoptredens en filmvoorstellingen te laten plaatsvinden. Fort 8 op het vlak van culturele initiatieven uitbouwen tot een internationaal trefpunt. Het groen van Fort 8 beter onderhouden. De wandelpaden van Fort 8 in een betere staat brengen Een beheerplan maken voor park Broydenborgh, Meerlenhof, Gravenhof en Fort 8 Sporthal Sorghvliedt moet aangepast worden aan de moderne noden van topsport, waarbij het behoud van de tophandbalclubs centraal staan. Tevens moeten we blijven aandringen op blijvende investeringen in de beide sportcomplexen zodat sporten op een kwaliteitsvolle manier mogelijk wordt. Renoveren en uitbreiden van sporthal Sorghvliedt tot volwaardige topsporthal De mogelijkheden van Fort 8 op sportgebied maximaal ontwikkelen Ijveren voor de renovatie en de uitbreiding van sportschuur Fort 8 tot volwaardige topsporthal In overleg met het stadsbestuur nagaan hoe de ruimte en de gebouwen in Fort 8 een invulling kunnen krijgen voor het Hobokens verenigingsleven. De haalbaarheid onderzoeken om het magazijn in Fort 8 in te richten als sportatelier met vaste locatie voor gevechtssporten en of ‘kleine’ sporten Onderzoeken of de sportvelden ‘boer Dries’ kunnen geregulariseerd worden en de resterende gronden maximaal kunnen gebruikt worden. Een studie laten maken over de haalbaarheid van de sportdriehoek Een fit-o-meter in Fort 8 inrichten. Aandringen op een goede beleidsformule voor Fort 8 die het mogelijk maakt om activiteiten te organiseren waarbij mensen de kans krijgen om zowel sportief als recreatief bezig te zijn. Onderzoek naar het optimaal gebruik door meer dan één club van het terrein van de boogschutters aan de Verenigde Natieslaan. Hierbij wordt gedacht aan trapveldjes, basket, volleybalveld en herlocatie van de staande wip met eventuele beschermkap (bovenlokaal)

RUP Fort 8


7.3.4 Programma van Eisen & procesnota Fort 8 Het stadscollege besliste op 29 augustus 2008 om het programma van eisen goed te keuren als basis voor het opmaken van een ruimtelijke en functionele visie (masterplan) voor Fort 8. Kort samengevat vertelde dit het volgende:

Het versterken van de ecologische structuur en deze voldoende juridisch te verankeren. In de procesnota werden de belangrijkste onderzoeksvragen geponeerd die in deze nota verder worden onderzocht.

Cluster 1: behoud van de huidige ruimten voor verenigingen. Cluster 2: verwijderen van opslagplaats materialen, loodsen en kantoorcontainers. De visclub kan in het keelfront blijven. De wenselijkheid van het touwenparcours moet nog afgetoetst worden. Cluster 3: bestaande functies bewaren. Cluster 4: voor het reduit wordt een private partner gezocht door Ag Vespa. Voor de huidige opleidingsfunctie in het binnenfort zal door AG Vespa, patrimonium en lerende stad een geschikte locatie worden gezocht, bij voorkeur terug in Fort 8. Cluster 5: de mogelijkheid tot het verder uitbouwen tot sportpark wordt onderzocht. De gebouwen en opslagplaats van de groendienst aan de oorspronkelijke ingang van het fort dienen te verdwijnen.

In dit collegebesluit werd tevens beslist SW/BEL/RO de opdracht te geven voor de opmaak van dit masterplan en daarbij alle noodzakelijke diensten te betrekken. Aan AG Vespa werd de opdracht gegeven om op zoek te gaan naar een private partner die kan instaan voor de restauratie en gebruik van het binnenfort en de originele ingang. Aan de toekomstige privé exploitant zouden een aantal ‘stadsdagen’ gevraagd worden. Het masterplan dat de blauwdruk zal vormen voor het RUP moet ruimtelijk een aantal zaken verbeteren in het fort en omgeving. Deze staan verder nog uitgebreid beschreven in de analyse en verdere onderzoeksvragen. Technisch is het RUP vooral nodig om volgende problemen op te lossen: Het oplossen van zonevreemde sport Het regulariseren van de zonevreemde woningen Het historische erfgoed een flexibele en duurzame bestemming geven

102

RUP Fort 8


7.3.5 Jeugdculturele zone Fort 8 Op vrijdag 6 februari 2009 besliste het college principieel dat het binnenfort van Fort 8 in Hoboken, samen met het magazijn van lerende stad aan de Ankerui in Antwerpen ontwikkeld zullen worden tot jeugdculturele zone, in samenwerking met vzw Scheldapen en geeft de stedelijke jeugddienst de opdracht om dit te doen in overleg met de betrokken diensten en o.a. te integreren in het masterplan voor fort 8 in opmaak. Een jeugdculturele zone is een fysieke open ruimte in de stad met gebouwen waar jongeren genieten van een breed cultuuraanbod (dans, theater, muziek, street sport, beeldende kunst,...) in een ongedwongen sfeer. Het programma is steeds ‘voor’ en meestal ‘door’ jongeren. Het is een artistieke vrijplaats met flexibele faciliteiten voor jongeren om te creëren (experiment, labo, atelier, werkplaats,...), te tonen (podiumkansen, tentoonstellingsruimte, ...) en/ of gewoon te genieten van het programma. Een studie naar de invulling van een jeugdculturele zone, die uitgevoerd werd door bvba Trendwolves in opdracht van de stad, geeft aan wat jongeren denken over en welke vorm een jeugdculturele plek voor jongeren in de stad moet zijn. In de studie wordt duidelijk aangegeven dat een jeugdculturele zone zowel een groene, open, publieke ruimte moet bevatten, als een opvallende, stedelijk verankerde landmark voor een jong cultuurprogramma. Daarnaast moeten voor de jongeren ook laagdrempelige horeca voorzieningen voorzien worden. Aanvankelijk werd gedacht aan een site op Petroleum Zuid maar dit lijkt binnen alle huidige plannen op deze site niet mogelijk. Het binnenfort van Fort 8 biedt voldoende ruimte om in het groen een creatieve, culturele plek te ontwikkelen voor jongeren. Het magazijn van Lerende Stad op de Ankerrui is zeer centraal gelegen en kan uitgroeien tot een opvallende cultuurtempel voor jongeren. Dat de ene locatie in het zuiden en de andere in het noorden van Antwerpen zijn gelegen, is een groot voordeel om jongeren uit de hele stad te bereiken. Het concept van de jeugdculturele zone zal inhoudelijk en ruimtelijk verder uitgewerkt moeten worden op maat van deze twee bovenvernoemde locaties. Het jeugdcentrum Scheldapen zal een prominente rol spelen in deze ontwikkeling en hun werking op deze site(s) verder ontplooien.

103

RUP Fort 8


7.4 Planningscontext 7.4.1 Interreg IV A-project: ‘Forten en linies in grensbreed perspectief’ Het Interreg IV A-project ‘Forten en linies in grensbreed perspectief’ is een grensoverschrijdend samenwerkingsverband binnen de provincies Oost- en West-Vlaanderen, Antwerpen, Zeeland en Noord-Brabant. Heel wat forten en linies in de grensregio van Vlaanderen en Nederland werden gebouwd tijdens verschillende oorlogen die de streek in de 16de, 17de en 18de eeuw teisterden. Vooral tijdens de Tachtigjarige oorlog (15681648) en de Spaanse Successieoorlog (1702-1713) werden verschillende verdedigingswerken opgericht in de grensstreek van West- en OostVlaanderen met Zeeland en in Noord-Brabant. De havenstad Antwerpen speelde een belangrijke rol tijdens deze conflicten. De stad was al sinds de middeleeuwen een belangrijk militair bolwerk. Met de bouw van de twee fortengordels, in de 19de en 20ste eeuw, bleef Antwerpen ook na de 18de eeuw militair gezien een belangrijk strategisch punt. Ook de meeste andere linies in de grensstreek werden nog tot in de 20ste eeuw hergebruikt door verschillende legers. Het Interreg IV A-project wil de samenhang tussen al deze verdedigingswerken herstellen en versterken. Het betreft ondermeer de Staats-Spaanse Linies op de grens tussen Vlaanderen en Zeeland, de Zuiderwaterlinie in Noord-Brabant en de twee fortengordels rond Antwerpen.

een inrichtingsvisie over de integratie van de Antwerpse stadsomwalling in het openbaar domein; de ontwikkeling van masterplannen voor het Fort van Lillo en het Fort van Hoboken; de inrichting van het Sint-Jorisbastion onder de Leien als onthaalruimte voor de stadsomwalling en de linies de visualisatie van de Slijkpoort; een kaderplan, evenementen en informatievoorzieningen voor de fortengordels rond Antwerpen; activiteiten rond 150 jaar Brialmontomwalling; de aanleg van een recreatief pad ‘Scheldeforten’.

Het project moet resulteren in een versterkte samenhang van de hele regio, een beter beleefbaar en herkenbaar erfgoed, een betere kennis van het eigen verleden, nieuwe educatiemiddelen, rijkere natuurgebieden, nieuwe kansen voor ondernemers en nieuwe recreatieve en toeristische troeven. 69 deelprojecten spelen hierop in. Zo worden verschillende forten gerestaureerd of gevisualiseerd. Er komen ook nieuwe routes en paden, betere informatievoorzieningen. Verder worden er bezoekercentra heringericht en zullen verschillende evenementen de aandacht richten op de verdedigingswerken. In Antwerpen gaat het onder meer om volgende deelprojecten:

104

RUP Fort 8


7.4.2 Masterplan Hoboken Centrum Het masterplan heeft als doel een ruimtelijke aanpak voor te stellen voor het centrum als dorpshart van Hoboken te bestendigen en te verbeteren. Het dient een totaal visie te zijn die het centrum en haar kwaliteiten als uitgangspunt neemt en sleutelt aan verbetering van een kwaliteitsvolle en duurzame omgeving. Het masterplan moet de volgende ambitie kunnen waarmaken: de Kioskplaats – Lelieplaats als hart van Hoboken versterken; mogelijke ruimtelijke betekenis van de tramverbinding; de stedenbouwkundige kwaliteit van de pleinrand garanderen; park Broydenborgh als groene link tussen centrum en park Sorghvliedt en Fort 8 optimaliseren; de kastelen en –domeinen inzetten als troef voor Hoboken; de relatie van Hoboken aan de Schelde verbeteren. Het masterplan werd met de goedkeuring van de projectdefinitie op opgestart. Het masterplan wordt opgemaakt binnen de pool van masterplannen (raamcontact met verschillende studiebureau’s waarbinnen aan de hand van minicompetities op basis van een ontwerp een studiebureau wordt gekozen). Na de minicompetitie kwam BRUT in samenwerking met Landinzicht en Vectris als beste hieruit. Het masterplan moet in juni 2012 volledig zijn opgemaakt. Een tussentijds visiedocument werd op xx door het college goedgekeurd. Hierin werden volgende krachtlijnen voorgesteld: Hoboken aan de Schelde: het centrum verbindt zich met de Schelde en de Scheldestrip verzoent industrie, recreatie en wonen; dit zijn twee ruimtelijke variaties of concepten die beogen om de weg naar de Schelde en het Scheldelandschap te versterken en de psychologische afstand te verkleinen. De nabijheid van de Schelde en de recreatieve regionale waarde van de Scheldestrip is een meerwaarde die hierdoor geoptimaliseerd kan worden.

belangrijke meerwaarde leveren aan de woonkwaliteit en leefbaarheid van Hoboken centrum. Achterkantsituaties kunnen voorkant worden, de buffercapaciteit tussen industrie en wonen kan door het aaneenschakelen van restruimtes. De kasteeldomeinen hebben een bepaalde botanische waarde waarbij de randafwerking en de publieke toegankelijkheid gecorreleerd zijn. Hoboken bereikbaar: een netwerk van trage wegen (voetgangers en fietsers) is verder uit te bouwen. Het doorkruist het centrum met de Oudestraat en verbindt het centrum met parken en Schelde. Het is complementair aan de wegen voor gemotoriseerd verkeer. De visie op het openbaar vervoer maakt variantes van de mogelijke ruimtelijke betekenis van de tramverbinding begrijpbaar. Het openbaar vervoersaanbod, het intensief busverkeer en de ruimtelijke mogelijkheden voor de verlening van de tram worden in scenario’s beschreven. Het autoverkeer met o.a. categorisering is een aanzet voor verfijning. Er is een gelijkmatige spreiding van het parkeeraanbod doorheen het centrum. De te detecteren lokale behoeften worden in relatie gebracht tot de ruimtelijke draagkracht van elk deelgebied. Een versterkt centrum: een compact centrum verbindt, waarmee er gewezen wordt op het raamwerk dat gevormd wordt door de Kioskplaats-Lelieplaats-Van Amstelstraat en een stuk van de Kapelstraat. Er zijn twee concentraties van activiteiten. Een compacte en geconcentreerde cluster van handelsfuncties op het westelijke deel van het raamwerk en de scholencluster, dienstencentra langs de Oudestraat en Broydenborglaan. De bestaande dwarsstraten Elststraat, Walstraat en Marneflaan verbinden, deels aangevuld en onderdeel van netwerk van trage wegen. De visie gaat na op welke manier de bouwblokken aanleiding kunnen geven voor het versterken van de centrumstedelijkheid. Een centrum dat een bijzondere recreatieve waarde dient te hebben voor bewoners, toeristen en gebruikers. De aandacht voor publieke ruimte wordt verhoogd, de Kioskplaats en Lelieplaats zijn het centrale plein, waarbij de ruimtelijke configuratie opnieuw een aangenaam verblijfs- en gebruiksruimte wordt.

Hoboken groen district: Fort 8 en de Hobokense polder zijn beiden van ecologisch belang maar een corridor, een verbinding betekent dat stapstenen een netwerk vormen. Een lappendeken van groene plekken, waarbij het aanwezige groen en de kasteeldomeinen een 105

RUP Fort 8


7.4.3 Structuurschets Hoboken Zuid De structuurschets voor Hoboken Zuid werd op 26 april 2010 door de districtsraad van Hoboken goedgekeurd. In de structuurschets zijn allereerst een aantal strategische projectgebieden afgebakend die op lange en middellange termijn aan transformatie onderhevig zijn en de potentie in zich dragen structurerend te werken voor Hoboken-Zuid: Sint-Bernardsesteenweg (heraanleg en tramdoortrekking Hemiksem inclusief kruispunt Schoonselhof), Groenstraat, Klaverbladdreef, Hollebeek ten zuiden van Schoonselhof, de tramconnectie Kioskplaats – Schoonselhof en het Nachtegalenhof (heraanleg openbaar domein). Omwille van de hoogdringendheid van de heraanleg van het openbaar domein in het Nachtegalenhof, is in een eerste deel van de structuurschets de aansluiting van de wijk op de Sint- Bernardsesteenweg bekeken op een zodanige manier dat ze tegemoet komt aan de principes van een stedelijke hoofdverkeersas met integratie van een vrije trambusbaan. Hierbij is uitgegaan van een excentrische trambaan met een maximale reductie van het aantal knooppunten. Verder wordt er uitgegaan van 3 lichtgeregelde kruispunten langs deze as: Verenigde Natieslaan (eenzijdig, lichtengeregeld); Karel Cuypersstraat - inrit GB met loskoppeling van wijk (tweezijdig kruispunt, lichtengeregeld); Romestraat (eenzijdig kruispunt, lichtengeregeld); Klaverbladdreef (eenzijdig, geen lichten). Aan de verschillende wegen is een bepaalde wegenhiërarchie gekoppeld met vaste ontwerpprincipes: Dragers (wijkverzamel - oranje); Woonstraten (erfontsluitingslussen - geel); Erfinrichting (maximum 100 meter, doodlopend, pijpenkop - groen).

106

RUP Fort 8


7.4.4 Wijkcirculatieplan Hoboken Bij de opmaak van het mobiliteitplan in 2004 is er voor de zuidrand van de stad Antwerpen een deelmobiliteitplan opgemaakt. Dit rapport is echter nooit door de gemeenteraad goedgekeurd. De studie is toch nog steeds informatief. Om te komen tot een optimale verkeerscirculatie voor Hoboken Centrum, wordt gestreefd naar een eenduidige en leesbare structuur. Op 25 mei 2010 is in de districtsraad de afbakening van zone 30 voor het centrum goedgekeurd. Doelstelling en plan van aanpak is om alle toegangen tot dit gebied in te richten met zone 30 ingrepen (poorten) en systematisch in het gebied, te beginnen met schoolomgevingen en zwarte punten.

107

RUP Fort 8


7.4.5 Masterplan Schoonselhof Deze parkbegraafplaats met haar waardevol funeraire erfgoed, ecologisch en kunstzinnige landschap zal beter en meer worden ontsloten voor bezoekers. De bovenlokale begraafplaats is waardevol. Het parkconcept van de begraafplaats daterend van 1911 dient opnieuw versterkt te worden. In het 88 ha grote groene gebied wordt de ontsluiting verbeterd door zowel de creatie van zichtassen naar de binnenkant van het domein, het aansluiten op fietsroutes als het aanbieden van wandelpaden.

fietsroutes doorkruisen het domein; de hoofdingangen aan de Krijgsbaan dienen heraangelegd te worden; op de gewestweg Krijgsbaan dient een doorsteek te komen om de hoofdingang in te rijden; meer parkeerplaatsen worden voorzien aan de randen om het STOPprincipe toe te passen. De restauratie en rendabilisering van de historische gebouwen, de aanleg van een nieuw asbestemmingsgebied, de integratie op het terrein met het intercommunale crematorium zijn enkele strategische acties die kaderen binnen het masterplan.

Figuur : toegangen tot Schoonselhof Op het vlak van toegankelijkheid en mobiliteit worden er in het masterplan voorstellen gedaan: de belangrijke toegangsweg voor de Antwerpenaar komt aan de Krijgsbaan; de site blijft toegankelijk voor autoverkeer en zal evolueren naar meer autoluw; 108

Figuur : Schets gewenste langertemijnsoplossing kruispunt Krijgsbaan & Sint Bernardse Steenweg

RUP Fort 8


Masterplan Hollebeekvallei Het project ‘Hollebeekvallei’ beoogt een opwaardering van de beekvallei. De Hollebeek is in het ruimtelijk structuurplan Antwerpen geselecteerd als één van de zes belangrijkste beken van de stad Antwerpen en maakt onderdeel uit van de zachte ruggengraat. Het herstructureren en optimaliseren van de beekvallei is een uitwerking van de concepten ecostad en waterstad. De Hollebeek maakt deel uit van de vallei van de Struisbeek, verzamelend voor het zuidelijke deel van de stad en mondend in de Benedenvliet (Schelle). De Hollebeek is geselecteerd als 1 van de 6 belangrijkste beekvalleien in de stad. De ambitie is een wandeltracé te creëren, zoveel mogelijk langs de beek, met hier en daar grotere zones die het karakter krijgen van buurt(bos)park en door de stad stelselmatig beheerd worden, al dan niet in samenwerking met natuur- en/of bewonersverenigingen. Het plan van aanpak bestaat uit drie fasen: de afbakening van het projectgebied, de opmaak van het landschapsinrichtingsplan en beheerplan en de uitvoering. Om dit project een slaagkans te geven is er gekozen voor een strategie van deeltjes. Het sluit uit dat wanneer bepaalde onderdelen niet slagen, het geheel niet doorgaat. Vele kleintje maken tenslotte 1 grote groene beekvallei.

109

RUP Fort 8


7.4.6 Masterplan Stuivenberg De huizen en appartementen in de sociale woonwijk Stuivenberg beantwoorden niet langer aan de hedendaagse normen en noden. Daarom wil de huisvestingsmaatschappij Woonhaven de hele wijk vernieuwen. De wijk tussen de Krijgsbaan en de Sint-Bernardsesteenweg zal in de toekomst een nieuw uitzicht krijgen. Er werd een plan gemaakt met nieuwe pleinen en straten, veel groen en nieuwe woningen. Op voorhand werd er onderzoek gedaan naar de noden en de tekorten van de wijk. Het ontwerp wordt de komende maanden verder uitgewerkt. In 2011 gaan de eerste werken van start. De heropbouw van de woonwijk zal in verschillende fasen verlopen. Het Majoor Maelfaitplein en de speelboulevard, de basisschool, de kleuterschool, de tafeltennisclub, het voetbalterrein en de private woningen blijven in elk geval behouden. Woonhaven streeft naar een gelijk aantal huureenheden in de wijk Stuivenberg. Indien meer dan 314 wooneenheden gerealiseerd kunnen worden, zal het bijkomende deel uit koopwoningen bestaan. De draagkracht van de wijk en het architectuurontwerp zullen uitmaken hoeveel bijkomende woningen er gerealiseerd kunnen worden.

110

RUP Fort 8


7.4.7 Onderzoek Adolf Greinstraat In 2006 is men gestart met het project Scheldeboord Hoboken voor de herontwikkeling van de bedrijventerrein. De gemeenschappelijke doelstelling (van POM Antwerpen en stad Antwerpen) is de economische herwaardering van de bedrijventerreinen en het streven naar duurzaamheid. De herwaardering heeft tot doel de voorwaarden voor verdere economische ontwikkelingen te verbeteren. Het vinden van een goed evenwicht bij het verweven van economie, wonen, natuur en recreatie zit mee vervat in de duurzaamheiddoelstelling. Dit resulteerde in een startnota Scheldeboord. In het kader van het actieplan daaraan gekoppeld werd het rapport Mobiliteit Scheldeboord (2008) opgesteld. Vandaag is men verder aan het werken aan de ontsluiting van het gebied.

111

RUP Fort 8


7.4.8 Fietsroute Hoboken - Hemiksem In het masterplan 2020 heeft de Vlaamse regering in 2005 in het kader van het Masterplan Mobiliteit Antwerpen budget uitgetrokken voor fietsprojecten. Binnen dit budget werden een aantal projecten opgestart. Voor de route Hoboken – Hemiksem wordt momenteel een plan opgemaakt voor Antwerpsesteenweg – Louisalei – Cockerillstraat – Kapelstraat - langs de spoorlijn achter Fort 8 en wijk Nachtegalenhof – Sint Bernardsesteenweg.

112

Aanvullen RUP:

RUP Fort 8


7.4.9 Ruimtelijk structuurplan provincie Antwerpen In het provinciaal structuurplan wordt gesteld dat de provincie in vier hoofdruimten is onder te verdelen: Hoboken en het gebied rond Fort 8 hoort bij de zogenaamde Antwerpse fragmenten. Per hoofdruimte is er in het structuurplan een ontwikkelingsvisie uitgewerkt. In deze visie hoort Fort 8 bij ‘De Antwerpse Gordel’ (gebied 4 op de tekening). Voor de Antwerpse gordel wordt er naar gestreefd om verdere bebouwing in deze gordel tegen te gaan; het beschermen, versterken en verbinden van elementen (o.a. forten) in de Antwerpse Gordel en het versterken van open ruimte functies als natuur, bossen, landbouw, recreatie en landschap.

113

RUP Fort 8


7.4.10 Herover de fortengordel + nieuw kaderplan fortengordel De studie ‘herover de fortengordel’ is bedoeld als verder uitwerking van het provinciaal structuurplan. Ze heeft op zich geen specifieke juridische waarde, maar is wel waardevol voor zijn analyse en visie. Vier algemene concepten vormen de basisvisie voor de fortengordel: hieruit kan weer een deelvisie en strategie voor de verschillende forten gedestilleerd worden:

Binding met de gordel: Krijgsbaan uitbouwen als boulevard met de oude hoofdingang hersteld in deze functie. Binding met de forten: Een fietspad verbind de forten waardoor de functies in de verschillende forten elkaar kunnen aanvullen Binding met de omgeving: Een ecologisch netwerk met groene ruimten en groene vinger in de omgeving.

Herover de forten: Na een jarenlange staat van militair eigendom gevolgd door een periode van verwaarlozing en onderbenutting zijn de forten klaar om heroverd te worden en opnieuw een passende bestemming en uitstraling te krijgen. Verdedig de forten: De (architecturale) erfgoedwaarden van de forten dient beschermd te worden. Dit hoopt men te bekomen door minstens één fort te restaureren, alle andere forten te renoveren en de waardevolle natuur behouden. Krachtige hedendaagse ingrepen met moderne architectuur in functie van nieuwe bestemmingen worden gepromoot. De fortengordel, één front: De fortengordel mag beschouwd worden als één samenhangend geheel, het wordt gezien als een verbindende afbakening van de stadsrand. De forten zijn bakens in dit samenhangend geheel. Forten bezetten: zonder nieuwe en aangepaste functies is de fortengordel niet te redden, deze nieuwe functies moeten een uitstraling hebben op regionaal stedelijk niveau. Elk fort moet een eigen, unieke functie uitoefenen waardoor het zijn rol en identiteit op regionaal stedelijk niveau kan spelen. Voor elk fort wordt er dergelijke regionaal stedelijke functie voorgesteld. Voor Fort 8 werd er geopteerd om dit fort te laten uitgroeien als ‘Outfort’: een opleiding en outdoor-trainingscentrum. Een gewenste ruimtelijke structuur zou gerealiseerd kunnen worden door het toepassen van volgende concepten: Historische relicten: restaureren van het fort en de oorspronkelijke structuur herstellen (hoofdingang). Functies en voorzieningen: lokaal sportpark buiten fort, opleidingscentrum en bovenlokale outdoortraining binnen het fort.

114

RUP Fort 8


115

RUP Fort 8


116

RUP Fort 8


7.4.11 Teamspirit verovert Fort 8 (2000) In 2000 werd door studiebureau Stramien reeds een structuurschets opgemaakt voor Fort 8. Deze studie werd besteld door de ‘vzw Fort 8’ Die zowel instonden voor het beheer als voor de exploitatie van het fort. Deze vzw is ondertussen ontbonden. De structuurschets is enkel ter kennisneming voorgelegd aan het college en is nooit als dusdanig goedgekeurd door het college of door de gemeenteraad. De studie blijft echter wel informatief interessant.

Concept 2: Fort 8, schakel in de groene Zuidrand. Fort 8 maakt een belangrijke schakel uit in één van de grote groene vingers rond Antwerpen, waardoor naar een maximale infiltratie gestreefd wordt. Het is van zeer groot belang dat dit geheel van aaneengeschakelde open ruimten sterker aaneengeschakeld wordt als essentieel natuurlijk, recreatief en ruimtelijk netwerk.

Concepten: Concepten zijn een ruimtelijke vertaling van visie-elementen. Voor de verschillende ruimtelijke entitetietn van fort 8 kunnen nieuwe concepten bedacht worden. Samen vormen ze de bouwstenen van een nieuwe ruimtelijke structuur. De concepten zijn uitgewerkt op verschillende schaalniveau’s en hebben betrekking op de fortengordel, de zuidrand en omgeving en op de schaal van het fort zelf:

Overgangen tussen park Sorgvliedt en Fort 8 en tussen de omgeving van het fort en de open ruimte ten zuiden, moeten uitgebouwd worden dwars over de weg en door aanpalende woonwijk. Ook de heraanleg van de R11 (krijgsbaan tot aan A12) is een unieke kans om deze groenstructuur als een verbindend element uit te bouwen.

Fort 8 in de fortengordel & de zuidrand

Concept 3: Linken met de Scheldeboorden.

Concept 1: een groene fortengordel rond Antwerpen De hele fortengordel rond Antwerpen bestaat uit verschillende vrij omvangrijke groengebieden, met grote natuurwaarde of met een belangrijke recreatieve functie, die samen terug een ‘groene ring’ rond de stad kunnen en moeten vormen. Verdere aantasting is absoluut te vermijden. Ondanks voortdurende versnippering tijdens de laatste decennia, bestaat nog ruimtschoots mogelijkheid om deze gordel op een interessante manier in ere te herstellen met faciliteiten voor diverse stedelijke noden, maar met de klemtoon op de groene verbinding. Op die manier kan de overgang tussen de steldelijke rand en de open en groene ruimte rond de stad sterker benadrukt worden. Groene vingers infiltreren verder tot in de stad en fungeren zo als belangrijke corridors, die samen met de groene fortengordel en het Ringbos de basis vormen van de groenstructuur in de agglomeratie. 117

De relatie met de Schelde wordt versterkt door een recreatief netwerk van fiets- en wandelroutes en groene verbindingen. Hierbij kan een lineaure route langs de Schelde lopen, die aansluit op beide veerponten en op die manier ook op Linkeroever. Omwille van de onderbreking op de rechter- Scheldeoever tussen beide veren in door zware industrie, kan de route afbuigen en langs Fort 8 lopen. Verder zuidwaarts kan ook de Sint Bernadusabdij fungeren als volgende knooppunt in het routenetwerk langs de Schelde. Daarnaast kan deze route langs de Schelde ter hoogte ook aansluiten op een dwarsroute langs de hele fortengordel. Het fort van Hoboken vormt zo een cruciale knoop in het receatieve fietsenroutenetwerk rond Antwerpen en wordt daardoor op zijn beurt uitstekend bereikbaar per fiets.

RUP Fort 8


Concept 4: Groene diversiteit in Hoboken Hoboken is een erg groen district, Fort 8 maakt essentieel deel uit van dit geheel. Elk gebied kan zich binnen deze groenstructuur als een aparte identiteit presenteren om diversiteit in de gemeete te versterken. Een verschillende aanleg en karakter, variatie in gebruik en sfeer kunnen onderlijnd worden, binnen een globaal geheel. Daardoor ontstaat sterker onderscheid tussen het parkgebied, het sportpark, de weden, de parkbegraafplaats, en Fort 8 zelf met zijn specifieke combinatie van historisch erfgoed en avontuurlijk groen. Het is bovendien belangrijk om die groene ruimten aaneen te schakelen tot één geheel, zodat de relatie en binding versterkt wordt. Zo kan de relatie tussen het park Sorthvlietdt en het gebied rond Fort 8 benadrukt en verbeterd worden. Concept 5: Logische toegangen, goede toegankelijkheid. Fort 8 ligt vlakbij het centrum van Hoboken. Via een betere en veilige oversteek aan de Krijgsbaan kunnen de verschillende fiets- en wandelroutes langs of door het park Sorhvliedt, hier beter op aansluiten, wat zowel vanuit functioneel als vanuit recreatief oogpunt een verbetering betekent. De toegangen naar het fort aan de Krijgsbaan worden verduidelijkt. Door grondige herinrichting van het gebied van groenvoorziening kan de oude hoofdtoegang terug de belangrijkste toegang worden. Noodzakelijk autoverkeer blijft de bestaande ingang gebruiken. Autoverkeer blifjst zoveel mogelijk buiten het fort. Parkeren kan vlakbijk de Krijgsbaan aan de toegangen, intern verkeer wordt zoveel mogelijk beperkt.

118

Infiltratie vanuit de achterliggende woonbuurt wordt ruimtelijk sterker uitgewerkt en geïntegreerd in de parcours. Concept 6: De groene sportdriehoek. De driehoek rond het fort, tekent zich vandaag af als een grote groene, slecht benutte ruimte, met hier en daar enkele sportvelen omgeven door restgroen en enkele parcours erdoorheen. Er wordt voorgesteld sportvelden voor lokale verenigingen in deze ‘sportdriehoek’ bijeen te brengen. Zo blijft in het fort zelf meer ruimte over om het avontuurlijk karakter uit te bouwen. Tegelijk kan deze sportacoomondatie van dienst zijn voor tal van activiteiten georganiseerd vanuit het fort (trainingsdagen, bedrijfssportdagen). Wel dient een sterke landschappelijke structuur uitgewerkt, om onefficiënt ruimtegebruik met veel verloren ruimte te vermijden. In de plaats moet een overzichtelijk en duidelijk sportpark ontstaan, met plaats voor afwisseling tussen meer afgelijnde sportvelden en avontuurlijker aangelegd groen met verschillende parcours. Concept 7: Herstel van de basisstructuur Het fort is oorspornkelijk vanuit een militaire logica opgebouwd uit duidelijk herkenbare structuren. Door allerlei toevoegingen en het afsluiten van belangrijke delen is deze samenhang verloren gegaan. Voor de nieuwe ontwikkeling is het herstel van de openheid van het geheel en de basisstructuur zelf belangrijk, om een sterke integratie van historische en hedendaagse elementen te beklemtonen. Opnieuw in gebruik nemen van de hoofdtoegang en bewaren va de volledige gracht als bepalende structuur past in dit beeld. Verder dient het glacis als open ruimte herseld te worden, mogelijk zelfs terug RUP Fort 8


in helling aangelegd. Het is namelijk het meest kenmerkende en sterkst organiserende elmenten in de hele historische structuur, het bindende element tussen binnenfort en hoofdfrontgebouw. Concept 8: Selectief behoud van gebouwen De oorspronkelijke fortgebouwen zijn architecturaal en ruimtelijk heel kenmerkend voor het fort. Het is dan ook belangrijk dat deze gebouwen gerenoveerd worden, en dit met respect voor de oorspronkelijke architectuur. De nieuw toegevoegde gebouwen verzwakken de structuur, er wordt dan ook voor geopteerd om ze op termijn af te breken. Dit kan maar gebeuren als er eerst alternatieven geboden worden, in eerst instantie voor de sportschuur. Concept 9: het binnenfort – de plaats van gebeuren met diverse faciliteiten Het binnenfort wordt van centraal hoofdbelang voor het fortgebied en zal in de eerste plaats gericht zijn op avontuurlijke sporten, maar het si de bedoeling om ook een ruimer publiek aan te spreken. Het binnenfort kan in dit opzicht ook gedeeltelijk gebruikt worden door andere verenigingen en functies, indien ze zich richten naar het algemeen kader en karakter van eht fort. Er wordt gedacht aan een cafetaria met snackbar, een restaurant met dakterras, een hotel met verblijfsruimte voor jeugdvereniginen, lokalen voor opleidingen, een kunstacademie,…

119

RUP Fort 8


7.4.12 Planningsprocessen voor landbouw, natuur en bos, regio Antwerpse Gordel – Klein Brabant Gewenste ruimtelijke structuur In Uitvoering van het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen stelde de Vlaamse overheid in 2008 een ruimtelijke visie op landbouw, natuur en bos voor de regio Antwerpse Gordel – Klein Brabant. Op 27 maart 2009 nam de Vlaamse regering kennis van deze visie en keurde ze de beleidsmatige herbevestiging van de bestaande gewestplannen voor ca. 9700 ha agrarisch gebied én een operationeel uitvoeringsprogramma goed. In het operationeel uitvoeringsprogramma is aangegeven welke gewestelijke ruimtelijke uitvoeringsplannen de komende jaren opgemaakt zullen worden voor de afbakening van resterende landbouw, natuur en bosgebieden. Een van de uitgangspunten is het behoud en versterking van waardevolle stedelijke groengebieden. Concreet wordt over Fort 7 en Fort 8 geschreven dat ze ingebed zijn in een sterk verstedelijkt weefsel en dat ze van belang zijn voor natuur en recreatie. De begraafplaats Schoonselhof maakt deel uit van de groenstructuur en wordt verder ontwikkeld als park. Er wordt gestreefd naar een verbinding tussen beiden.

120

RUP Fort 8


8

BIJLAGE II: ANALYSE

8.1 Landschappelijke structuur en Nederzettingenstructuur 8.1.1 Nederzettingenstructuur Fort 8 is gelegen aan de rand van de verstedelijkte zuidrand rond Antwerpen. Via het Sorghvliedtpark is het direct verbonden met het centrum van Hoboken dat voornamelijk wordt gevormd door de Kioskplaats en de Kapelstraat. De woontorens en het Sorghtvlietpark lijken de stedelijke rand rustig af te bouwen naar het fort toe. Alhoewel het fort gelegen is aan de rand van het stedelijk gebied, is het niet ingebed in dit stedelijk gebied. Langs de zuidelijke zijde ligt het fort aan de ‘groene vinger’ die wordt gevormd door de landbouwgronden rond het kasteel Klaverblad tot aan de StBernardse steenweg. Enkel de relatief recente wijk Nachtegalenhof, zwaluwenhof vormt een barrière voor deze groene vinger naar het fort. Tussen het fort, of beter, de zogenaamde ‘tarzanboskes’ en het Schoonselhof is er wel een groene verbinding. De Sint-Bernardse steenweg vorm hier een barrière. Deze verbinding wordt in het s-RSA aangeduid als te versterken. Langs de westelijke zijde vormt de spoorlijn een harde barrière. Achter de spoorlijn is vooral industrie aanwezig (o.a. Umicore). De woonwijken Moretusburg en Hertogvelden vormen hierop een uitzondering. De (groene) verbinding via het fort naar de Schelde is problematisch. Toch is er langs het spoor tot de Hobokense polder wel spraken van een groene verbinding tot de schelde. In het fort zelf wordt de structuur volledig bepaald door zijn vroegere militaire logica. De historische bebouwing lijkt op te gaan in het landschap dat zijzelf mee vormt. Enkel de later toegevoegde loodsen vormen hier een uitzondering op. Een vreemd fenomeen op de site is het kleine lintje rijwoningen dat langs de Schansstraat aanwezig is. Sinds de jaren zeventig is het gebied stelselmatig bezet door sportfuncties die samen met de woningen een soort van verkavelingsstructuur rond de Schansstraat deden ontststaan.

121

RUP Fort 8


8.1.2 Landschappelijke structuur De landschappelijke structuur wordt verklaard via het benoemen van een aantal deelgebieden en het beschrijven van hun eigenheid. De deelstructuren in het gebied werken nu voornamelijk als gescheiden systemen: Driehoek Umicore: De zone wordt gekenmerkt door een strak aangelegde sportinfrastructuur (2 voetbalvelden en een aantal tennisvelden, met daartussen spontaan ontstane ruigten. Er is geen duidelijke padenstructuur, enkel een aantal informelere doorgangen. Langs de Schansstraat is deze zone afgebakend door een haag, een reeks woningen en een hondenclub.

122

RUP Fort 8


Driehoek ‘Dries’: Deze terreinen worden gekenmerkt door een aantal willekeurig aangelegde voetbalvelden en clublokalen. Daartussen liggen grachten en zijn er enkele kleinschalige landschappelijke elementen aanwezig. De padenstructuur tussen de velden is zeer onduidelijk. Het landschap is open. Een rij italiaanse populieren vormt een scheiding tussen deze tereinen en de achterzijde van de woningen langs de Den Haaglaan. De tereinen van de Rubensgilde maakt visueel deel uit van dit gebied. Aan de noordelijke zijde bevinden zich een aantal weinig begraasde paardeweiden, met daarbij koterijen.

123

RUP Fort 8


Driehoek Sorghvliedt: Het zwembad en sporthal bestaat uit een gesloten perceel dat enkel interactie aangaat met de voorliggende Krijgsbaan. Het vormt samen met de baseballvelden een gesloten eiland dat de Tarzanbossen van het fort scheid. De Tarzanbossen zijn uitgegroeid tot een redelijk dichte bosstructuur die nergens echt toegankelijk zijn.

124

RUP Fort 8


Zone Zwaluwenhof: Dit is slechts een kleine zone die langs het zwaluwenhof ligt en langs daar ook makkelijk bereikbaar is. Het wordt gekenmerkt door een open terrein met een aantal monumentale lindes dat door de Rubensgilde in gebruik is en een gesloten zone met tennisvelden. Het sluit ook aan bij een centraal pleintje in de woonwijk aan de Den Haaglaan.

125

RUP Fort 8


De buitenoever: Het oevergebied rond het fort bestaat uit een loofhoutbos met een open structuur op het grondniveau. Het wordt gekenmerkt door een wandelpaden. Langs de gracht loopt een wandelpad, dat zeer formeel over komt. Dit pad is volledig geflankeerd door volgroeide platanen, wat een sterke structuur in het gebied brengt. Het oostelijke gebied heeft een minder open begroeiïng. Dit wordt momenteel als speelzone gebruikt door de jeugd. Een aantal heuveltjes worden gebruikt als bmx parcours.

126

RUP Fort 8


Het historisch fort: De historische gracht vormt een open scheiding tussen twee dichte volgroeide gebieden. Hierdoor ontstaan op verschillende punten interessante zichtassen. Het fort presenteert zich langs de buitenzijde als een zeer gesloten geheel. Het fort zelf is omgeven door een dichtbegroeide omwalling Deze is zo goed als nergens toegankelijk. Enkel het terras van Outford vormt een klein toegankelijk eilandje in deze zone. Deze dichte boszone neemt een aanzienlijk aandeel van het fort in. Het glacis kenmerkt zich door rommelig ingeplande gebouwen en verhardingen. Van de historische open structuur is niet veel meer te herkennen. Hierdoor wordt het beeld van het fort voor de bezoeker fel gekleurd aangezien dit het enige toegankelijke gedeelte van het fort is. Het betreden van het fort word niet op deze manier ervaren. Nergens lijk je de indruk te hebben een ingesloten eiland te betreden. Het reduit is een zeer kenmerkende bebouwde zone die bestaat uit een reusachtige bakstenen constructie met indrukwekkende booggewelven. Deze zone is voor het publiek niet toegankelijk. Het reduit geeft een beschut gevoel. Het groen op het reduit werd recent gerooid, waardoor het glooiende fort landschap hier goed uitkomt.

127

RUP Fort 8


8.1.3 Conclusies Ligt vlak tegen centrum Hoboken (en bevat een aantal centrale functies) maar behoort gevoelsmatig niet tot het centrum van Hoboken.

Een groengebied tussen drie woonclusters (Moretusburg, Hoboken centrum en zwaluwenhof) maar vormt eerder een barrière dan een verbindig

Groot groen geheel in nabijheid van andere grootte groencomplexen. De verbinding ertussen is soms eerder problematisch

De verschillende deelgebieden werken als verschillende systemen naast elkaar.

128

RUP Fort 8


8.2 Analyse Mobiliteit & Publiek Domein 8.2.1 Autoverkeer Belangrijke autoassen - bovenlokaal Sint Bernardse Steenweg: De Sint Bernardse Steenweg is een belangrijke poort naar Hoboken en het Kiel en verbind de zuidrand van Antwerpen met Hemiksem en nog verder met Schelle Krijgsbaan – Schoeilaan: verbind het Fort 8 met de Ring en de Boomse Steenweg.

Lokale dragers: Kappelstraat: belangrijke lokale as die de wijk Moretusburg verbind met het centrum van Hoboken. Deze as is uitgegroeid tot lokale winkelas. Broydenborglaan + Moretusburgstraat: verbinden centrum van Hoboken met fort 8 Schansstraat: geeft toegang aan de omliggende gronden rond het fort. Hoofdfrontweg: geeft toegang aan het fort zelf. Met deze weg kan men het binnenfort betreden. Dit intreden is niet duidelijk voelbaar. Den Haaglaan – Verenigde Natielaan: deze geven toegang tot de zuidelijkste sportvelden rond het fort. De ontsluiting van de verschillende functies in het fort is onduidelijk. De verschillende functies worden langs de zijkanten met de auto benaderd waardoor de verbondenheid met het fort onduidelijk is en de overlast voor de omgeving groot is. Het fort mist hierdoor een duidelijke voordeur. Parkeren: Het parkeren in en rond het fort geschiedt niet op een heel gestructureerde manier. Er zijn een aantal kleinere parkeerzones aangelegd bij verschillende individuele functies. Verder gebeurt het parkeren langs de wegen bij de verschillende functies. Dit zorgt voor veel overlast in de buurt. 8.2.2 Openbaar vervoer Tram & buslijnen: Het fort is het best bereikbaar via buslijnen 1 en 140. Deze rijden langs de krijgsbaan en hebben een halte vlak voor het fort. De buslijnen 290, 291 en 295 komen langs de Sint Bernardse Steenweg. Een wandeltocht van de Sint Bernardse Steenweg tot in het fort bedraagt toch al snel 1 km. Belangrijk voor de bereikbaarheid van het fort zijn ook de terminussen van de tramlijnen 2, 4 en 24. Tramlijnen 2 en 4 stoppen op de Kioskplaats, bijna pal voor het districtshuis van Hoboken, in het centrum. Tram 24 stopt op de SintBernardse Steenweg ter hoogte van het Schoonselhof. Toch liggen ook deze halten beide bijna op 1 km van het fort. Bij beide tramlijnen bestaat de wens om deze door te trekken. Dit zou de bereikbaarheid via openbaar vervoer fel vergroten.

129

RUP Fort 8


8.2.3 Traag verkeer Paden: door het domein lopen tal van wandelpaden. Sommige hebben een zeer informele status, andere hebben een veel formelere status. Het pad rond de gracht is het beste voorbeeld van een redelijk formeel wandelpad. Dit wordt veel gebruikt voor zachte recreatie (joggen, wandelen). Door de zuidelijke en noordelijk gedeelte rond het fort lopen enkele informelere paden. Deze worden gebruikt door hondeneigenaars maar liggen niet in een recreatief parcours. De status van deze wegen is vaak onduidelijk. De bestaande autowegen in het gebied (Schansstraat en de Hoofdfrontweg) zijn niet goed uitgerust voor traag verkeer. Functionele en recreatieve fietspaden: De groene driehoek rond het fort wordt langs de oostelijke zijde ingesnoerd door functionele fietspaden. Zowel de Jozef Leemanslaan – Krijgsbaan als de Sint-Bernardse Steenwegen zijn belangrijke functionele assen. Er is een alternatief functioneel fietspad gepland langs de spoorweg die de verbinding zou maken tussen Hemiksem, langs het spoor, tot aan het ringfietspad. De fietsroute die op een gedeelte van de oude Schansstraat tussen de JozefLeemanslaan en de Verenigde natieslaan ligt doet dienst als lokaal fietspad. Deze route werd in het kader van de minderhindermaatregelen rond de heraanleg van de ring ook gepromoot als functioneel fietspad richting Hemiksem en Niel. Wandelpaden: Er zijn slechts een beperkt aantal wandelpaden in het gebied. Langs de buitenoevers van fort zijn een aantal wandelpaden aanwezig. Verder zijn er in de verschillende goenzones nog een heel aantal informele paden aanwezig. Het statuut hiervan is echter zeer onduidelijk. In het fort zelf zijn een aantal wandelpaden gecreeërd. Deze zijn echter in vele gevallen afgesloten of worden niet meer beheerd waardoor deze de facto onbruikbaar zijn. De veiligheid voor de voetganger laat op sommige plaatsen te wensen over. De Schansstraat en de Hoofdfrontweg zijn momenteel onveilig omdat er geen appart wandelpad is, en je het verkeer niet ziet aankomen.

130

8.2.4 Publiek Domein Een netwerk van verschillende paden en wegen vormt nog geen kwalitatief publiek domein. In het fort zijn de verschillende wegen en paden enkel bedoeld om van één punt naar het andere te verplaatsen. De verblijfsfunctie van het publieke domein is er nihil. Enkel de buitenoevers rond het fort is momenteel maar interessant om te wandelen en te verblijven.

RUP Fort 8


8.2.5 Conclusie Het binnenfort is goed bereikbaar zonder grootte belasting van woongebied. De sportclusters aan de zuidelijke zijde van het gebied zorgen voor veel overlast in het bellende woongebied. Het fort heeft geen één duidelijke voordeur. Alle verschillend deelgebieden en functies worden langs verschillende toegangen bereikt. Het parkeerbeleid in en rond het fort is onduidelijk. Er wordt overal in en langs het fort geparkeerd wat voor veel zoekverkeer zorgt en een rommelig openbaar domein creëert. De toegankelijkheid met openbaar vervoer is minder. Er zijn weinig voorzieningen voor traag verkeer. De doorwaadbaarheid van het gebied voor wandelaar of fietser is slecht. Dit in de verschillende richtingen van het gebied. Het binnenfort is een eiland met slechts één toegang. Er is weinig of geen kwalitatief publiek domein. Er wordt te weinig ingespeeld op de verblijfsfunctie in het publieke domein. Enkel aan de buitenzijde van de gracht is er sprake van een beperkte zone publiek domein.

Fort acht is goed bereikbaar zonder grootte belasting van woongebied

Er is een grootte parkeeroverlast in de omgeving en ook in het fort zelf.

Toegankelijkheid met openbaar vervoer is minder

Fort heeft onduidelijke voordeur: toegang en parkeren langs verschillende zijkanten.

Weinig voorzieningen voor traag verkeer. Weinig doorwaadbaarheid, weinig mogelijkheid voor recreatief medegebruik

131

RUP Fort 8


8.3 Functionele Analyse Het fort bestaat uit een aantal verwante functies: zo is er voornamelijk ruimte voor sport en recreatie in het gebied. Deze bevinden zich zowel op de privé domeinen rond het fort of bevinden zich via concessies in gebouwen of op gronden van de stad Antwerpen. Alhoewel deze functies verwant zijn functioneren ze in de realiteit als aparte eilandjes. Het fort is als een verkaveling van sport en recreatieve verenigingen zonder dat er een synergie bestaat tussen deze verenigingen. Zoals ook in het s-RSA aangegeven bestaat het fort voornamelijk uit cultuurrecreatieve functies. Het grootste aandeel aan oppervlakte wordt ingenomen door sport. Binnen de gracht is er eerder ruimte voor socio-culturele verenigingen. Er is ook beperkte ruimte voor jeugd, opleiding en vorming. De nog aanwezige stadsdiensten vormen wat een vreemde eend in de bijt, evenals de woningen aan de Schanstraat. Het recreatieve medegebruik is beperkt. Het gedeelte rond de gracht wordt veel gebruikt door wandelaars, joggers en vissers. Het oostelijk gedeelte van de Schanstraat is als fietspad ingericht. Hondeneigenaars maken gebruik van het restgroen tussen de sportvelden rond het fort. Het gebied werd in het s-RSA geselecteerd als te herstructureren cultuurrecreatieve cluster. De cultuurrecreatieve cluster is volgens het s-RSA een nieuwe interpretatie van de stedelijke ruimte, waarbij de relatie tussen de verschillende soorten recreatieve voorzieningen op buurt en wijkniveau benadrukt wordt. De functies zijn momenteel aanwezig, maar de relaties zijn er niet. Nu is er spraken van een cultuurrecreatieve groepering in plaats van een cluster. s-RSA: Zowel om de bestaande en potentiële clusters te versterken, als voor de creatie van nieuwe clusters, moet er vooral gewerkt worden aan de uitbouw van nieuwe wandelen fietspaden, het herinrichten van het gelijkvloers (de voetpaden, de kruispunten, de straten op zichzelf, de randen van de gesloten publieke ruimten, de open ruimten, ...), of het herstructureren van de open ruimten, in het bijzonder het toevoegen van speelpleintjes, of wanneer noodzakelijk, het bouwen van nieuwe faciliteiten en culturele instellingen.

132

Een groot aantal van de bestaande functies ligt zonevreemd. Vooral voor de openluchtvelden rond en in het fort vormt dit een probleem. Een RUP zou de kans bieden om zowel de zonevreemde sportinfrastructuur maar ook woningen te regulariseren en ruimtelijk beter in te passen. De zonevreemde woningen zijn als vergund geacht: dit betekend dat zij de nodige rechtszekerheid hebben en dat ze kleine verbouwingen en uitbreidingen kunnen aanvragen. Dit is een uitzondering die enkel geld voor woningen. 8.3.1 Aanwezige functies Gehelen

Infra

Functie

eigenaa Gewest r/ -plan beheer

Toegan kelijkhei d

Driehoek Umicore sportcluster Umicore

4 voetbalvelden

sport

privé

park/ recreatie

2 tennisvelden 1 petanqueterrein parkeerplaatsen clublokaal 14 woningen openluchtterrein

afgesloten (gedeeltelij k)

woning recreatie

privé privé

park park

afgesloten afgesloten

clublokaal (congierge)woning groen

groen

privé

park

onduidelijk

sport

stad/ eigen beheer

recreatie

afgesloten

sport

stad/ concessie

recreatie

afgesloten

woningen hondenclub Vinkevelden

bosgebied (Umicore) Driehoek Sorgthvliet sportcentrum sporthal Sorghvliet

Baseball Pioniers

hondenclub

zwembad parking baseballveld softballveld clublokaal openluchtterrein clubgebouw clubgebouw

afgesloten

RUP Fort 8


tarzanbos Driehoek Dries sportcluster Dries

paardenweiden Zone Zwaluwehof Rubensgilde tennisclub

Buitenoevers parkzone

groenddienst

officierswoning

Historisch Fort artellerie ingang/

133

groen

5 voetbalvelden 1 korfbalveld 2 clublokalen 2 paardeweides stal staande wip clubgebouw 5 tennisvelden clublokaal oefenveld speeltuin petanque parking wandelpaden looppad bmx-parcours/ speelbos park magazijngebouw

groen

sport

stad + private eigenaars

park

privé (verhuurd)

park/ recreatie

onduidelijk

visclub rechtercapponiere

afgesloten hoofdfront + capponiere

agrarisch

privé

sport/ buurtsport

stad/ concessie

sport

privé

(artellerieingang) visvijver (gracht) feestzaal/ congres zaal zaal goochelaars

park

afgelsoten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgelsoten

park

afgesloten

park

afgesloten

2 korfbalvelden

park

afgesloten (gedeeltelij k)

beachvollybalveld speeltuin 2 touwentoestellen

park park park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

park

afgesloten

zaal outford

afgesloten

rode valken

recreatie

toegankelij k

petanqueclub mercurius opslag jeugddienst

recreatie

afgesloten

Ludo De Weerdt?? schietclub Hobsor linkercapponiere

park

stad/ eigen beheer

recreatie

glacis

gem. vz

kantoorgebouw

gem. vz

buitenopslag

gem. vz

binnenkoer/ parkeerzone

gem. vz

woning garage tuin

woning woning woning

clublokaal

sport

stad/ eigen beheer stad/ eigen beheer stad/ eigen beheer stad/ eigen beheer stad/

park

clublokaal Haki clublokaal vzw De Zilvermeeuw jeugdlokaal kras

toegankelij k

clublokaal

kantoorcontainers

park

magazijngebouw park opslagplatform afgesloten sportschuur

stad/

park

horeca

stad/ concessie socio-cult stad/ concessie horeca stad/ concessie socio-cult stad/ concessie socio-cult stad/ concessie gemeensc stad/ hapsvoorzi eigen ening beheer socio-cult stad/ concessie sport stad/ concessie sport stad/ concessie socio-cult stad/ concessie socio-cult stad/ concessie sport stad/ concessie

afgesloten

park

park

concessie

afgesloten

petanqueveld

recreatie

stad/ concessie kantoor stad/ concessie gemeensc stad/ hapsvoorzi eigen ening beheer gemeensc stad/ hapsvoorzi eigen ening beheer sport stad/ eigen beheer sport stad/

RUP Fort 8


parkeerplaatsten/ verharding

infra

reduit + ingang

reduitgebouw

socio-cult

omwalling

contrascarpe inkom groen

? ? groen

concessie stad/ eigen beheer stad/ concessie stad stad stad

aanwezig. Sorghvlietpark vormt nog een derde kleine cluster. park

toegankelij k

park

afgesloten

park park park

afgesloten afgesloten afgesloten

8.3.2 Sport Sport in Hoboken: Hoboken kent twee grotere sportzones. Enerzijds de zone Macabi/ Scanfild en anderzijds Fort 8. Buiten deze twee zones zijn er versnipperd over Hoboken nog een aantal individuele sportaccomodaties

134

Het is niet evident om op schaal van een district of gemeente op een éénduidige manier de nood aan infrastructuur te bereken. De Blosonorm van 5,1 m² aan sportvelden in natuurgras en 4,7 m² aan voetbalvelden is slechts een indicatie die geen rekening houdt met het reële sportaanbod en de plaatselijke sportparticipatiegraad. Op basis van deze norm kent Hoboken een groot tekort. Hoboken zou nood hebben aan 20 voetbalvelden met zijn 35000 inwoners terwijl er momenteel maar 13 aanwezig zijn. Dit tekort zal door een aantal geplande projecten nog versterkt worden: project Scanfield: in de tweede fase zou één voetbalveld onder druk komen

RUP Fort 8


project Stuyvenberg: het nieuwe masterplan Stuyvenberg voorziet op lange termijn het verdwijnen van dit veld ten koste van bijkomende bewoning zonevreemdheid Sorghvliet: de sport in het Sorghvlietpark is zonevreemd en ligt in een beschermd moment. Regularisatie is moeilijk. Het voetbalveld en de looppiste is reeds omgevormd tot buurtsportterrein. zonevreemdheid Fort 8: Een groot deel van de sportactiviteit aan fort 8 is zonevreemd. De plaats voor bijkomende sportinfrastructuur in Hoboken is beperkt. In het gewestplan zijn in Hoboken slechts drie plaatsen aangeduid voor recreatie. De zone aan Macabi, een kleine zone aan de schelde en een deel van Fort 8. Enkel de recreatiezone in Fort 8 wordt niet consequent voor dit doel gebruikt. De creatie van recreatiegebied op andere plaatsen in Hoboken is moeilijk en zou ten kosten gaan van de schaarse open ruimte in het gebied. Een bijkomend sportaanbod in Hoboken kan dus voornamelijk gecreëerd worden door een optimaler benutting van de bestaande recreatiegebieden (beter gebruik van restgronden), en het gebruik te optimaliseren. Dit kan door de aanleg van kunstgrasvelden (kan vaker gebruikt worden) en door een doorgedreven toezicht op het feitelijke gebruik van de sportaccomodaties. Sport in Fort 8: Van het huidige sportaanbod in Hoboken ligt 50% van dat aanbod in Fort 8. Fort 8 is dus reeds een belangrijke recreatieve cluster in Hoboken. Meer dan de helft van de sport in Fort 8 is zonevreemd en is in parkgebied gelegen. Daarentegen wordt een groot deel van het als recreatie ingekleurde gebied feitelijk gebruikt als park. Fort 8 zal niet het volledige tekort aan sportoppervlakte in Hoboken kunnen oplossen. De ecologische waarde van het groen liggen te hoog en het zou niet goed zijn om het aandeel open ruimte in Hoboken verder te verminderen. De huidige tekorten verantwoorden echter wel de regularisatie van de bestaande sportinfrastructuur.

De bestaande sportinfrastructuur is daarenboven niet steeds even goed ingepland. Tussen de velden ligt vaak redelijk wat ongebruikte ruimte. Een optimalere inrichting in een aantal sportcluster en het in gebruik nemen van de ‘restruimtes’ kan de bruikbare vierkante meters sportoppervlakte verhogen. Verder kan het gebruik verbeterd worden door te kiezen voor kunstgrasvelden. Er is momenteel ook niet veel zicht op het feitelijke gebruik van alle sportvelden. Bij een regularisatie van de velden zou het optimale gebruik van de velden gegarandeerd moeten zijn. Perceptie sportcluster: De huidige sportinfrastructuur bevinden zich momenteel aan de randen van het fort en hebben weinig of geen relaties met het fort zelf. De sportfuncties zijn illustratief voor het zeer versnipperd en

135

RUP Fort 8


gefragmenteerd gebruik van het fort. Het masterplan heeft de ambitie om dit te veranderen zodat de sportactivieiten de attractiviteit van fort 8 verhogen. 8.3.3 Socio-culturele verenigingen Huidige situatie: Het grotendeel van de ruimtes in het fort zijn in concessie gegeven aan verschillende verenigingen. Deze verenigingen gebruiken de fortgebouwen voor hun activiteiten en staan zelf in voor het beheer. Hierdoor hebben heel wat verenigingen een eigen uitvalsplek gekregen, maar dit garandeert niet steeds een optimaal gebruik van deze ruimten. Wanneer de club zelf geen activiteiten heeft, staat het pand vaak leeg. Een concessie is daarenboven niet steeds een garantie voor een levendige en relevante vereniging. Scheld’apen: Een recente concessie die gegeven is in het fort is de concessie van het volledige reduit aan scheld’apen. Samen met de concessie heeft deze vzw de opdracht gekregen om het reduit uit te bouwen als een ‘jeugd-culturele-zone’. Scheld’apen zal het reduit stap voor stap uitbouwen tot een gebouw waarin jongeren cultuur kunnen creëren, presenteren en consumeren. In kader van deze doelstellingen kan de vzw ook samenwerken met andere verenigingen en deze tijdelijk onderdak kunnen verlenen in het pand. Leegstaande ruimtes: In het reduit en aan de contrascarp zijn heel wat ruimtes die momenteel geen invulling hebben. Deze zouden in de toekomst door Scheld’apen in gebruik worden genomen. Verder zijn er geen leegstaande ruimtes in het fort. In het hoofdfront worden een aantal ruimtes ingevuld als opslagplaats voor de jeugddienst van Antwerpen en lijken hierdoor ongebruikt. De officierswoning zou op termijn ook leeg komen te staan. Publieke ruimtes: alhoewel er veel verschillende verenigingen gebruik maken van het fort zijn er geen echte publiek toegankelijke gebouwen in het fort. Veel van de functies hebben een cafetaria, maar deze hebben een grootte drempel voor wandelaars in het fort. Een publieke horecafunctie in het fort zou een meerwaarde betekenen voor de recreant in het fort en zou de oude fortgebouwen voor iedereen toegankelijk maken.

136

8.3.4 Stedelijke functies Vanaf dat de gemeente Hoboken het fort in 1977 in eigendom verkreeg werd het fort reeds door verschillende administratieve diensten van de gemeente gebruikt. Reeds in 2000 werd beslist om deze functies hieruit te laten verhuizen. De vrijgekomen ruimten werden in concessie gegeven door verschillende verenigingen. Een aantal stedelijke functies behielden echter hun plaats. Voor vele van deze sites is evenwel reeds gepland dat deze ook op termijn uit het fort zouden verdwijnen

Groenddienst: zou op termijn moeten afgebroken worden om de oorspronkelijke toegang van het fort terug op te waarderen. Deze groenddienst zou verhuizen naar een pand in het Schoonselhof

Opslagplaats SW: ook dit pand zou moeten afgebroken worden om het glacis terug te kunnen herstellen.

Opslagruimten jeugddienst: in het hoofdfront zijn een aantal ruimten in het beheer van de jeugddienst en worden gebruikt als opslag. Er kan nagegaan worden of deze zones niet optimaler gebruikt kunnen worden.

8.3.5 Mede-recreatie: groen en publieke ruimten Restgroen: Veel van het groen in en langs het fort heeft een onduidelijk functioneel nut. Het groen is vaak moeilijk toegankelijk, en het is onduidelijk of het groen ook mag betreden worden. De gebruikswaarde voor omwonenden of bezoekers van het fort is nihil. Het heeft vaak wel ecologische kwaliteiten, maar door onduidelijk statuut zal ze gemakkelijk onder druk komen te staan. Enkel de buitenoevers van het fort, tussen gracht en Schansstraat wordt als parkzone gebruikt. Hier zie je veel joggers, en wandelaars.

RUP Fort 8


Mederecreatie: Veel van de open ruimte in het gebied is niet toegankelijk. Het weinige publieke domein dat er is, is daarenboven niet aantrekkelijk voor mederecreatie. Enkel de oevers rond het fort nodigen momenteel uit voor een wandeling. In het binnenfort is een wandeling zogoed als onmogelijk. Ondanks alle kwaliteiten die het fort heeft (historisch erfgoed, groene omgeving en zijn vele recreatieve functies) heeft het fort momenteel weinig kwaliteiten als verblijfsruimte. 8.3.6 Conclusies Functioneel kent het fort reeds een rijk en frequent gebruik. Enerzijds is er spraken van een bestaande sportcluster rond het fort waarin verschillende zeer actieve recreatieve functies terug te vinden zijn. Anderzijds is er in het fort zelf een grootte cluster socio-culturele functies aanwezig. Alhoewel er dus veel recreatieve voorzieningen aanwezig zijn, ontbreekt de mogelijkheid van recreatief gebruik. Hierdoor ontstaat een fragmentatie gebruik. Mensen gaan naar functie x voor activiteit y, maar een recreatieve wandeling is in het fort bijna uitgesloten. Gebruikers van het fort ervaren het fort ook niet als een recreatieve-parkcluster. De verschillende functionele zones kunnen in vele gevallen optimaler gebruikt worden waardoor niet meteen aan uitbreiding gedacht moet worden (zowel sport, als functies in fortgebouwen). De zonevreemdheid van een aantal functies geeft deze functies een onzeker juridisch statuut. Veel groen fungeert momenteel als ‘restgroen’ zonder duidelijk omschreven functie, of zonder dat ze toegankelijk is. Hierdoor blijven deze ruimten onder druk staan.

137

RUP Fort 8


8.4 Ecologische Analyse 8.4.1 Relatie met de omgeving Fort 8 heeft veel ecologische waardes (en potentie) omwille van de ligging in de omgeving. Het gebied vormt een stapsteen tussen verschillende groengebieden: Relatie Hobokense polder (potentieel verder uit de bouwen via spoorlijn. Relatie Sorghlvietpark Relatie Klaverbladdreef Relatie Schoonselhof, fort 7 en Steytelinckpark Relatie Umicore, schelde,…

138

RUP Fort 8


8.4.2 Vegetatieonderzoek De bestaande biologische waarderingskaart van het gebied is onnauwkeurig en gedateerd. Daarom werd om een actueel beeld te krijgen van de ecologische waarden in het gebied een vegetatiestudie uitgevoerd (zie bijlage). In juli en augustus 2010 hebben 2 adviseurs van Soresma meerdere dagen het terrein bezocht en vegetatieopname gemaakt. In totaal heeft het veldwerk 6 werkdagen geduurd. In het terrein zijn alle punt,- lijn,- en vlakvormige percelen geïnventariseerd en is specifiek gelet op de aanwezigheid van rode lijstsoorten alsook pestsoorten. In totaal zijn 95 verschillende perceelsvakken geïdentificeerd en geïnventariseerd. Een perceel is afgebakend op basis van een homogene opbouw van de vegetatie. Volgende zaken werden dus in kaart gebracht en gevonden: Rode Lijstsoorten: Op de Rode lijst komen plantensoorten voor die met uitsterving bedreigd worden zeldzaam zijn en/of beschermd zijn. In totaal zijn 4 verschillende soorten van de Rode lijst aangetroffen. Het betreft Gewone Agrimonie, Berghertshooi, Fraai duizendguldenkruid en Stippelvaren.

139

RUP Fort 8


Pestsoorten: In Fort 8 komen een aantal pestsoorten voor. Pestsoorten zijn soorten die niet inheems zijn en andere inheemse soorten overheersen en wegconcurreren. Naast de drietal pestsoorten die op kaart zijn aangegeven komt verspreid in het gebied de Amerikaanse vogelkers voor (Prunus serotina).

140

RUP Fort 8


Solitaire bomen: In het gebied komen maar 13 solitaire bomen voor. Er staan 9 schietwilgen in een grasveld ten noordoosten van de Den Haaglaan die zich in de aftakelingsfase bevinden. Daarnaast staan er solitaire paardenkastanjes ten westen van de tennisveld van Umicore die zich in de volwassen fase bevinden. Bomenrijen, hagen en gevelbegroeing: De verschillende bomenrijen en hagen hebben voornamelijk een afschermende functie. Ze staan hoofdzakelijk langs sportvelden om deze af te schermen o.a. van de wind. Een beperkt aantal bestaat uit Italiaanse populieren. De meeste bestaan uit knotwilgen. Sommige rijen knotwilgen zijn vrij recent aangeplant. De langste haag is een gemengde haag bestaande uit meidoorn, veldesdoorn en lijsterbes. Deze haag vormt een afscheiding tussen het terrein van Umicore en de openbare weg. Behalve bomenrijen en hagen is ook nagegaan of er muren of gevels begroeid zijn met klimplanten. De gevel van het hoofdfrontgebouw van het fort is voor een gedeelte begroeid met klimop.

141

RUP Fort 8


Percelen: Alle inventarisatiegegevens zijn bestudeerd. Voor elk geïnventariseerd perceel is het vegetatietype afgeleidt.

142

RUP Fort 8

_Voorontwerp Masterplan

Recommend Documents