Mastercourse Publieke Sector

M as no ter ve co m ur be se r2 01 5

e Neder klijk lan nin

4

-6

Ko

Control(e) en de maatschappelijke opdracht

nts ta

‘Mastercourse Publieke Sector’

1

an Acco tie v un isa

eroepsorg eB an ds

2

Inleiding In het publieke domein gaat het erom de goede dingen te doen én die dingen goed te doen. Maar wat zijn dan de goede dingen? En wanneer doen we het goed? Rond de eeuwwisseling was dit, onder invloed van het New Public Management denken, vooral het effectief en efficiënt inrichten van de bedrijfsvoering. In dit decennium is de maatschappelijke opdracht daaraan toegevoegd. Veroorzaakt door onder meer de debacles rond woningcorporaties en onderwijsinstellingen, toenemende burgerparticipatie, ‘meer met minder’, verdere digitalisering, stijgende zorgkosten, decentralisaties van taken en het afnemend vertrouwen in de accountant. Daarnaast speelt het organiseren van feedback, het moreel kompas en de effecten van de netwerk- en participatiesamenleving tegenwoordig een grote rol. Er is dus veel beweging waar u als financieel professionals in het publieke domein mee te maken heeft. • Het Rijk zet ‘open einde regelingen om in ‘budgetfinanciering’, decentraliseert taken naar gemeenten en komt met normenkaders voor financieel beheer. Studiefinanciering wordt omgezet in een sociaal leenstelsel en in de sociale zekerheid worden regelingen versoberd. We zien de ontwikkeling dat alleen basisvoorzieningen nog collectief worden bekostigd en dat voor de rest de burger is aangewezen op eigen netwerk/ eigen middelen/verzekering via de markt. • Op lokaal niveau moet de overheid maatschappelijke prestaties optimaliseren binnen vastomlijnde budgeten. De grote inkomstenbron is de algemene uitkering vanuit het rijk en ruimte om extra middelen te verwerven is beperkt. Alle uitgaven worden tegen het licht gehouden: passen de uitgaven binnen onze maatschappelijke opdracht? • In de gezondheidszorg is het een grote uitdaging voor bestuurders om de balans te bewaren tussen een gezonde duurzame bedrijfsvoering en het leveren van kwalitatief goede zorg die aansluit op de maatschappelijke behoefte. De maatschappij stelt steeds hogere eisen aan de zorg, de overheid stelt de bekostigingssystematiek bij met als resultaat dat beschikbare middelen niet evenredig meegroeien met de maatschappelijke behoefte. • In het onderwijs zien we dat de kosten op langere termijn stijgen (personeel, huisvesting) maar dat de instroom niet navenant meegroeit. Wil de onderwijskwaliteit stijgen of tenminste op peil blijven dan moeten onderwijsinstellingen de manier waarop zij hun maatschappelijke opdracht vervullen aanpassen. • De AFM heeft onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van de wettelijke controles bij de grote accountantskantoren. Conclusie is dat deze kwaliteit (nog steeds) onvoldoende op orde is. De AFM doet (opnieuw) aanbevelingen hoe deze controles op orde kunnen worden gebracht. Daarnaast heeft de NBA-werkgroep ‘Toekomst accountantsberoep’ zijn analyse en voorstellen voor mogelijke maatregelen gericht op het herwinnen van vertrouwen door transparante borging van kwaliteit en onafhankelijkheid. Een belangrijke stroming daarin is cultuurverandering. Wat betekenen deze ontwikkelingen voor u als financiële professional werkzaam in de (semi-)publieke sector? Hoe leiden we ons zelf, hoe bepalen we onze maatschappelijke opdracht en de daarbij behorende cultuur, hoe geven we daar invulling aan en wat voor invloed heeft dit op onze houding en gedrag?

3

Doelstelling Wanneer we kijken naar de maatschappelijke veranderingen dan is het noodzakelijk dat u uw vakinhoudelijke kennis en bijbehorende vaardigheden verbreedt. Als financieel professional moeten u het management, het bestuur en de toezichthouders ook kunnen adviseren over ‘de maatschappelijke aspecten van de business. Dit betekent verbreding op het gebied van begrippen als ‘verantwoording’, ‘in control zijn’, ‘verslaggeving’ en ‘assurance’. De ‘Mastercourse Publieke Sector’ geeft u inzicht in deze verbreding zodat u beter in staat bent om de maatschappelijke opdracht in te vullen en vanuit het publieke belang te werken. Bestemd voor Accountants (AA/RA), Registercontrollers (RC), Certified Public Controllers (CPC) en andere financiële professionals die werkzaam zijn bij overheden en organisaties in de (semi)publieke sector. Deze mastercourse is ook zeer geschikt voor controlerend accountants, adviseurs en interim managers die als financiële professional in deze sectoren werkzaam zijn. Onderwijsconcept De basis voor de mastercourse is het door NBA-VRC ontwikkeld model voor de Financiële Professional. De modelstructuur valt in drie onderdelen uiteen en is in figuur 1 uitgewerkt: • Kerngebieden: rollen, taken en verantwoordelijkheden van de financiële professional • Persoonlijkheidsgebieden: persoonlijke eigenschappen die iets zeggen over de wijze waarop de financiële professional zijn beroep en loopbaan vormgeeft • Externe ontwikkelingen: uitdagingen die op de financiële professional afkomen en die effect hebben op de invulling van de kerngebieden en de wijze waarop hij zijn taak uitvoert

Figuur 1: Model voor de Financieel Professional.

De onderdelen staan in verbinding tot elkaar. De externe ontwikkelingen beïnvloeden de kern- en persoonlijkheidsgebieden. Beïnvloeden betekent niet dat het bepalend is voor de kern- en persoonlijkheidsgebieden. Aan uw werk, en de invulling van de maatschappelijke opdracht, zijn onlosmakelijk bepaalde persoonlijkheidseigenschappen en vakkennis verbonden. Het model geeft handvatten om balans aan te brengen

4

binnen en tussen de verschillende onderdelen. Deze evolueren in de loop van de tijd. Thema’s zullen daarbij naar de achtergrond raken en andere thema’s worden belangrijker en komen meer op de voorgrond. Dat het belang van thema’s over de tijd gezien wisselt, betekent ook iets voor de inhoud van de Mastercourse. De rode draad (het model) wordt gehandhaafd, maar het centrale thema en de vraagstukken die aan de orde komen variëren richting toekomst en zullen jaarlijks worden aangepast. In 2015 richt de mastercourse zich de volgende vraagstukken: • Externe ontwikkelingen: wat is onze maatschappelijke opdracht? • Persoonlijkheidseigenschappen: welke persoonlijke eigenschappen passen bij de financieel professional en hoe draag je bij aan een cultuurverandering in de organisatie? • Kerngebieden: welke eisen zijn te stellen aan maatschappelijke verslaglegging, audits en risicomanagement? Deze vraagstukken worden in onderstaande modules uitgewerkt. Public Value: Wat is mijn maatschappelijke opdracht? Het scherp hebben van uw eigen maatschappelijke opdracht en/of die van uw organisatie, is bepalend voor het aanbrengen van de balans tussen en binnen de persoonlijkheidseigenschappen en kerngebieden. Eerste stap is daarom het scherp krijgen van de maatschappelijke opdracht. Marcel Pheijffer gaat met u in op de belangrijkste elementen uit de kwaliteit van de wettelijke controles (rapport AFM), het rapport ‘In het publieke belang’ en het ‘visiedocument op de financieel professional’ (NBA-VRC). Gemeenschappelijk in deze rapporten is dat ze allemaal aanknopingspunten bieden voor wat de maatschappelijke opdracht zou kunnen zijn (1) en dat de verbetering ook wordt gezocht in de cultuur (2). U wordt geacht voor aanvang kennis van deze rapporten te hebben. Dr. Kim van Eijck reikt u vervolgens een methodiek aan waarmee u in de eigen organisatie de discussie over ‘maatschappelijke waardecreatie’ kunt voeren. Op basis van de theorie over Creating Public Value bespreken we de strategische driehoek die organisaties in staat stelt om publieke waarde te creëren. Via dit model gaan we op zoek naar de rol die u als financieel professional kunt vervullen in het ketenproces en de controle toren. Denk aan het formuleren van meetbare doelen of randvoorwaarden, het vaststellen en realiseren van strategische doelstellingen. U brengt dit via een beknopte opdracht in de praktijk in uw eigen organisatie. Aan het einde van dag één heeft u een oriëntatie uitgevoerd op de maatschappelijke opdracht van uw eigen organisatie. Docent(en): • prof. dr. mr. Marcel Pheijffer RA, hoogleraar Accountancy aan Nyenrode Business Universiteit en hoogleraar Forensische Accountancy aan Universiteit Leiden. • dr. Kim van Eijck, oprichter en academic entrepreneur Wisselwerkers en docent postacademisch onderwijs op het gebied van o.a. public value en maatschappelijk ondernemerschap.

5

Maatschappelijke verslaglegging en audit In dit dagdeel staat de maatschappelijke verslaglegging en de audit daarvan centraal. Traditioneel ligt de nadruk op financiële verslaglegging. Er bestaan daarnaast specifieke regels met betrekking tot het maatschappelijk jaarverslag (zorg, onderwijs). Er is een ontwikkeling gaande naar ‘integrated reporting’, waarbij de borging van het publiek belang centraal staat en financiële en inhoudelijke aspecten met elkaar in verband worden gebracht. U krijgt de nieuwste ontwikkelingen gepresenteerd, waarbij ook voorbeelden uit de praktijk worden gebruikt. Docent • prof. dr. Dick de Waard, hoogleraar Auditing en voorzitter van de vakgroep Accountancy van de Rijksuniversiteit Groningen Risicomanagement in maatschappelijke organisaties In deze afsluitende sessie gaat het over de nieuwste ontwikkelingen op het vakgebied. Marinus de Pooter laat zien hoe overheden en zorginstellingen worstelen met het toepassen van risicomanagement. Hij gaat in op factoren waarom de vaak toegepaste instrumentele benadering slechts beperkt effectief is. Ook laat hij u ontdekken wat de voordelen zijn van een meer holistische benadering. Daarbij staan de belangen van stakeholders centraal en komen ook de kansen nadrukkelijk aan bod. Er is ruime aandacht voor kernwaarden bij het maken van afwegingen. U maakt een analyse van het risicomanagement in uw eigen organisatie, wisselt ervaringen uit en stelt een overzicht met concrete verbetermogelijkheden op. Docent • drs. Marinus de Pooter RA, eigenaar van MdP | Management Consulting & Training.

Prestaties meten in relatie tot een maatschappelijke opgave Deze sessie staat in het teken van de mogelijkheden en onmogelijkheden om prestaties te meten in relatie tot de maatschappelijke opdracht. U leert hoe u de publieke waarde van uw organisatie zichtbaar kunt maken. U krijgt concrete handvatten aangereikt om publieke waarde van (netwerk) organisaties te evalueren. De docent zal: • Een korte inleiding geven van de veranderende maatschappelijke context; • Stil staan bij bestaande ‘oude ‘ control- en auditpraktijken en mogelijke (perverse) effecten van deze praktijken; • Alternatieve, innovatieve praktijken behandelen die u kan initiëren om de publieke waarde zichtbaar te maken en te vergroten; • U krijgt concrete handvatten aangereikt, waaronder het analytisch raamwerk ‘public value assessement’. Docent • dr. Kim van Eijck, oprichter en academic entrepreneur Wisselwerkers en docent postacademisch onderwijs op het gebied van o.a. public value en maatschappelijk ondernemerschap.

6

Gewenste cultuur: hoe ziet die er uit en hoe komen we er? In deze module staan twee vragen centraal: 1. Wat is de gewenste houding en gedrag van de financieel professional? 2. Hoe realiseer je de gewenste cultuur binnen de organisatie en wat is de ondersteunende structuur en procedures? Externe ontwikkelingen volgen zich razendsnel achter elkaar op. Na vele ongewenste incidenten zijn en worden de regels en procedures aangescherpt (sterke incident-regelreflex). De vele nieuwe wet en regelgeving zorgen ervoor dat de regelberg en controletoren in omvang toenemen. Het aantal ongewenste incidenten doet vermoeden dat het mogelijk eerder over patronen dan over incidenten leek te gaan. In deze snel veranderende omgeving moet invulling van de maatschappelijke opdracht vanuit de organisatie én de professional komen. Een andere cultuur, minder rule-based, met daarbij behorende houding en gedrag kan (een deel van) de oplossing zijn. Wat is de gewenste houding en gedrag van de financiële professional tegen deze veranderde omgeving waarbinnen zij opereert? Welk moreel kompas – normen en waarden – hoort bij de gewenste professionele waarden? Welke professionele competenties (reflectief, interpersoonlijk)? Transparantie en tegenspraak zijn bijvoorbeeld aansprekende doelen (soms al eisen), maar wanneer doe je het goed en wanneer niet? Wat betekent dit voor de organisatie? Wat is de gewenste cultuur? Welke relatie tussen vertrouwen en verschillende vormen van control(e) zijn mogelijk, met welke voor- en nadelen? Met welke modellen wordt in toezicht gewerkt? We gaan met elkaar dieper in op wat er komt kijken bij de verandering binnen uw organisatie om deze gewenste cultuur (en ondersteunende structuur en procedures) te realiseren. Docenten • dr. ir. Frédérique Six MBA, Vrije Universiteit (VU) Amsterdam, onderzoekt publieke governance puzzels met speciale aandacht voor relatie vertrouwen en control(e). • drs. Vincent Wanders RA, o.a. kerndocent compliance en integriteitsmanagement, Vrije Universiteit en kerndocent postmaster auditing, Nyenrode.

7

Detailschema Woensdag 4 november 2015 09.00 - 12.30

Donderdag 5 november 2015

Vrijdag 6 november 2015

Maatschappelijke verslaggeving

Gewenste cultuur

12.30 - 13.30

Inloop & Lunch

Lunch

Lunch

13.30 - 17.00

Public Value

Risicomanagement

Gewenste cultuur

17.00 - 17.30

Snack

Snack

Einde

17.30 - 19.30

Public Value

Prestaties meten

Diner

Diner

20.00

Woensdag 4 november 2015 12.30-13.30 Inloop en lunch 13.30-14.00 Inleiding opzet mastercourse, voorstelronde deelnemers 14.00-19.30 Public Value: Wat is mijn maatschappelijke opdracht? 20.00-21.30 Diner, mogelijkheden voor ontmoeting en netwerken Donderdag 5 november 2015 09.00-12.30 Maatschappelijke verslaggeving en audit 12.30-13.30 Lunch 13.30-17.00 Risicomanagement in maatschappelijke organisaties 17.00-17.30 Snack 17.30-19.30 Prestaties meten in relatie tot een maatschappelijke opgave 20.00-21.30 Diner, mogelijkheden voor ontmoeting en netwerken Vrijdag 6 november 2015 09.00-12.30 Gewenste cultuur; hoe ziet die er uit en hoe komen we er? 12.30-13.30 Lunch 13.30-17.30 (vervolg) Gewenste cultuur; hoe ziet die er uit en hoe komen we er? Academie Publieke Sector De Academie Publieke Sector is een initiatief van de NBA en de VRC. De Academie voorziet in kennis en creëert een netwerk exclusief voor hoger opgeleide financiële professionals (accountants, registercontrollers, certified public controllers en hun team) werkzaam in of voor een deelsector binnen de publieke en semipublieke sector. Investering De prijs van de ‘Mastercourse Publieke Sector’ bedraagt € 1.850 voor leden en € 1.950 voor niet-leden. Dit bedrag is inclusief lesmateriaal, logies en diner. De prijs is vrijgesteld van BTW. EICPC-leden kunnen zich aanmelden voor de ledenprijs. PE-uren: 21 Locatie Van Der Valk, Nootdorp

Nederl an lijke d ink

oepsorga Ber ni se

van Accoun tie t sa

Ko n

Postbus 7984, 1008 AD Amsterdam Antonio Vivaldistraat 2-8, 1083 HP Amsterdam T 020 - 301 02 19 I www.academiepubliekesector.nl E [email protected]

ts an

Academie Publieke Sector