Programma
Masterclass Stadsstudio 2014 Duurzaamheid aan de basis Meer en meer ontstaat er het gevoel dat er meer nodig is dan duurzaam bouwen en verkavelen op specifieke plekken. We hebben moeten ook grondig blijven zoeken op een aantal fundamentele ruimtelijke vraagstukken. Zo is het niet gepermitteerd om gelijk waar een duurzame woonwijk te bouwen, maar moeten we ons kritisch afvragen: Waar en hoe gaan we wonen? Waar gaan we steden uitbreiden? In welke woonvormen en dichtheden? Waar is er nog ruimte voor stedelijke economie? Het idee van collectief wonen lijkt soms een ideaal antwoord op onze huidige ruimtelijke versnippering en de betaalbaarheid van het wonen, maar is dit toepasbaar op een grote schaal? Wat zijn de kritische factoren? Wat is de relatie met publieke ruimtes? Hoe kunnen private, collectieve en publieke ruimte elkaar versterken en samen leiden tot kwalitatieve gemeenten en steden? En tot slot welke duurzame mobiliteit is nodig als basis voor een duurzame ruimtelijke omgeving? In de Masterclass Stadsstudio 2014 gaan we dieper in op deze fundamentele vraagstukken, en dit zowel in algemene maatschappelijke beschouwingen, als aan de hand van concrete voorbeelden uit binnen- en buitenland. We focussen niet enkel op de ruimtelijke kenmerken van woningen en hun omgeving, maar staan ook stil bij onderliggende leefpatronen, sociale en economische verhoudingen. Een project is pas duurzaam als het zich inschakelt in een globaal duurzaam leefpatroon. Dit vraagt een doordachte ruimtelijke en socio-culturele inbedding van projecten die verder reikt dan de energieprestatie en betaalbaarheid van een woning. Vier lesdagen Concreet vatten we de masterclass studio 2014 op in vier thematische dagen rond wonen, economie, mobiliteit, en open (publieke) ruimte. Elke dag komen sprekers aan bod die een algemene beschouwing houden over het betreffende thema, in het licht van duurzaamheid, en vervolgens wordt er op basis van concrete projecten gereflecteerd. We detecteren waar het in essentie fout loopt, om vervolgens te zoeken naar de mogelijke oplossingen. De hogere overheden hebben hierin duidelijk een belangrijke rol te spelen, maar evenzeer zijn initiatieven van onderuit noodzakelijk. De combinatie van top-down en bottom-up initiatieven zijn noodzakelijk om alle spelers op het veld in beweging te brengen. Het gaat zowel over nieuwe beleidskaders, concrete oplossingen op het terrein, als over sensibilisering van bewoners, het stimuleren van initiatieven, …
Masterclass Stadsstudio 2014
1
Extra afsluitende avond Nieuw in de derde editie is dat we elke dag afsluiten met een kort reflectiemoment, waarbij gevraagd wordt wat onze leerpunten zijn. Dit zal aangevuld worden met een korte schriftelijke opdracht (Het moet in 5 à 10 min in te vullen zijn, als een soort evaluatieformulier). Deze bevindingen/teksten worden gebundeld, en op een afsluitende (avond)sessie zal een gerenommeerd spreker hierover reflecteren.
PROGRAMMA Dag 1: Wonen en werken in de stad donderdag, 25 september, Antwerpen CC Berchem, Blauwe Zaal, Driekoningenstraat 126, 2600 Berchem
In onze mobiele netwerksamenleving zijn plaats, locatie, plek, … nog steeds bijzonder cruciaal. Zo ook is de plaats waar mensen wonen van fundamenteel belang. Het wordt bepaald door en is omgekeerde zelf ook zeer bepalend voor de wijze waarop mensen leven: waar werken ze, waar gaan de kinderen naar school, welke activiteiten doen ze, hoe verplaatsen ze zich, … Tijdens de eerste opleidingsdag gaan we dieper in op de wenselijke woonlocaties, en dan vooral in functie van onze grote toekomstige behoeftes. Vlaanderen moet de komende jaren een grote groei van mensen (en woningen) opvangen, waar doen we dit best wel en waar niet? Als we steden uitbreiden, op welke manier is dit wenselijk? En wat met de toenemende druk op de kleine steden en dorpen? Naast wonen in de stad, is ook het werken nog een belangrijk thema. Vanuit duurzaamheid is het ideaal om in eenzelfde stad te wonen en te werken, maar de voorbije decennia verliet steeds meer bedrijvigheid de binnenstad om zich te vestigen in de stadsrand of erbuiten op zoek naar ruimte en autobereikbaarheid. De resterende bedrijfspanden en brownfields worden vaak omgezet in woonprojecten, maar ook reconversie naar nieuwe bedrijfsgebouwen moet denkbaar blijven. Welke economie gedijt nog in de binnenstad? Hoe geven we opnieuw meer plaats voor economie? Biedt de stad kansen voor mengen van wonen en werken? Tijd 9u30 10u 10u45 11u30 11u45
12u45
Onderwerp Masterclass Stadsstudio: introductie Voorstellingsronde Analyse van het (stedelijk) wonen in Vlaanderen Case: groei volgens lobbenstad Sint-Niklaas Koffiepauze Case: visie uit Labo XX, ontwerpend onderzoek naar uitbreiding van 20e eeuwse gordel Antwerpen Lunch
Masterclass Stadsstudio 2014
Spreker Peggy Totté alle deelnemers Stephan Reniers Bart Van Lokeren Jeroen Ruitenbeek
2
13u45
14u30 15u15 15u30 16u15 17u
Pleidooi voor een sterk ruimtelijk woonbeleid met focus op stedelijk wonen en respect voor dorpen en landschap Case: stad Genk, densiteitenplan, groeimodel voor wonen Koffiepauze Economie in de stad Case: Bassin wijk Arbed Gent Discussieronde Afsluiting
Peter Vermeulen
Ganaël Van Lokeren
Koen Lepla
Dag 2: Nieuwe en klassieke woonvormen donderdag, 9 oktober, Brussel locatie: privé-adres Leo van Broeck , Square de Meeus 22A (14e verdieping) , 1050 Brussel
Wonen in hogere dichtheden is niet alleen een must vanuit duurzaamheid, maar ook omwille van betaalbaarheid. Hoogbouw is een klassiek recept voor hoge dichtheden, maar tegelijk blijft het woonideaal van een grondgebonden woning met tuin bestaan. Wat is de afweging? Wanneer is hoogbouw toelaatbaar en zelfs wenselijk? Wanneer kiezen we toch beter voor grondgebonden woningen? Wat is de impact van de toenemende appartementenbouw op de stedelijke en landelijke kernen? Hoe kunnen we hiermee omgaan? En wat met collectief wonen? Zit hier een toekomst in? Of blijft collectief wonen beperkt tot de niche markt van co-housingprojecten?
Tijd 9u30 9u45 10u30 11u15 11u30
Onderwerp Introductie Pleidooi voor hoogbouw Pleidooi voor laagbouw Koffiepauze Debat over hoogbouw versus laagbouw
12u30 13u45 14u30 15u 15u30 15u45 16u15 17u
Lunch Woningtypetoets stad Gent ABC van collectief wonen Ervaring uit co-housingproject Brussel Koffiepauze Visie vanuit Matexi op collectief wonen Debat over collectief wonen Afsluiting
Masterclass Stadsstudio 2014
Spreker Peggy Totté Leo Van Broeck Rudy Uytenhaak Leo Van Broek & Rudy Uytenhaak Kim Paduwat Roland Kums Ann De Cannière Evelien Vanderlinden
3
Dag 3: Duurzame mobiliteit aan de basis donderdag, 23 oktober, Leuven Bouworde vzw, Grote Zaal, JP Minckelersstraat 78 , 3000 Leuven
De auto is onmisbaar voor vele Vlamingen, maar heeft tegelijk een enorme impact op de ruimtelijke kwaliteit van elke woonomgeving (in steden én dorpen). De auto is ruimte consumerend, nefast voor milieu en gezondheid, leefbaarheid en verkeersveiligheid. Om de stad aantrekkelijker te maken, maar ook Vlaanderen in zijn geheel leefbaarder te maken, moet er gezocht worden naar een nieuw evenwicht tussen auto, OV en langzaam verkeer. Specifiek naar woonomgevingen en steden, wordt steeds vaker gedacht aan het creëren van een autovrije of op zijn minst autoluwe, omgeving. Dit kan, maar vraagt tegelijk een sterke inzet op hoogwaardige openbaar vervoersontsluitingen, een goed uitgebouwd fietsnetwerk, …
Tijd 9u30 9u45 10u30 11u30 11u45 12u30 13u45 14u 14u45 15u 15u15 16u 17u
Onderwerp Introductie Het mobielste land ter wereld Hoogwaardig regionaal vervoer als hefboom voor duurzame ruimtelijke planning Koffiepauze Fietsinfrastructuur: de mogelijkheden Lunch TED-speech over fietsen in NY Case: supermanzana’s Barcelona Koffiepauze TED-speech over leefbare straten Mobiliteitsmanagement Discussieronde Afsluiting
Spreker Peggy Totté Kobe Boussauw Johan Van Reeth
Stefan Bendiks
Philip Moyersoen
Vincent Meersschaert
Dag 4: Groen in de stad donderdag, 13 november, Gent VAC, zaal Jozef Guislain, Koningin Maria Hendrikaplein 70 , 9000 Gent
Steeds meer studies tonen het belang aan van groene ruimten in de onmiddellijke omgeving van de woning. In de dichtbebouwde historische steden in Vlaanderen is de aankoop en het beheer van deze groene ruimtes echter geen evidentie meer. Hoe creëren we voldoende toegankelijke groene ruimten? Hoe kunnen bewoners er mee zorg voor dragen? De masterclass wordt afgesloten met een fietstocht door Gent, waarop verschillende cases uit de masterclass worden bezocht: enkele groene ruimten, voorbeelden van appartementen (cfr. Woningtypetoets), Arbed-site, …
Masterclass Stadsstudio 2014
4
Tijd 9u30 9u45
Spreker Peggy Totté Paul Geerts
10u30 11u15 11u30 12u15
Onderwerp Introductie De betekenis van publieke en collectieve (groene) ruimte Groenplan Gent Koffiepauze Case: Parckdesign (park Brussel) Lunch
13u
Fietstocht door Gent
Liesbeth De Smet
17u
Afsluiting
Liesbeth De Smet Petra Pferdmenges
Afsluitende avondsessie donderdag 27 november, Brussel (Atelier Bouwmeester) Atelier Bouwmeester, Ravensteingalerij, 1000 Brussel
Tijdens een afsluitende avondsessie maken we een round-up van de opleiding. Het wordt een reflectie-avond over de belangrijkste leerpunten van de opleiding. De bevindingen/teksten die de deelnemers op papier hebben gezet worden gebundeld en ter discussie voorgelegd aan een gerenommeerde stedenbouwkundige, planner of architect (binnen of buitenland).
Resumé door opleidingsvoorzitter
Key note lezing
Debat met drie sprekers van de Masterclass Stadsstudio
Afsluitende receptie
Masterclass Stadsstudio 2014
5
