Marktpartijen en wegbeheerders moeten samen koers bepalen

openbaar vervoer | mobiliteitsmanagement | infrastructuur | parkeren | verkeersmanagement | fiets

Met minder middelen toch naar mobiliteitsmanagement 2.0 Marktpartijen en wegbeheerders moeten samen koers bepalen We moeten met minder middelen mobiliteitsmanagement op de agenda houden. De overheid heeft hierin vooral een faciliterende, kader scheppende rol verworven: we moeten op zoek naar andere manieren om de beleidsdoelen te realiseren. Hierbij kunnen we ons niet meer door geld laten leiden. Dankzij concrete maatregelen binnen het programma Beter Benutten is al veel bewerkstelligd, maar wellicht kan het actieprogramma ‘Beter geïnformeerd op weg’ een extra impuls geven. Het is een appèl aan marktpartijen en wegbeheerders om samen koers te bepalen en elkaars acties te versterken. Het is gericht op reizigers en weggebruikers en vooral op de bereikbaarheid in ons land. 8

vib

verkeer in beeld


[tekst] Agnes Joostema

zorgen dat hun werknemers slimmer werken reisgedrag vertonen. Ook de verbindingen die de B50 met werkgevers in andere regio’s heeft gelegd, dragen daar volgens haar aan bij. “Uiteindelijk leidt dit tot een nieuw netwerk van actieve werkgevers die vanuit hun eigen bedrijfsvoering aan de slag gaan met maatregelen die bijdragen aan een beter bereikbaarheid, een van de doelstellingen van het programma Beter Benutten”, aldus de minister. De filosofie van Arnhem-Nijmegen In de regio Arnhem-Nijmegen wordt in het kader van Beter Benutten tot dusver vooral ingezet op een mix van infrastructurele maatregelen en gedragsbeïnvloeding. Zo is er net een extra Waalbrug opgeleverd en is de snelweg tussen Valburg en Ewijk verbreed. Maar er wordt vooral voortgeborduurd op de Slim Werken Slim Reizenaanpak. Hierbij richt de regio zich voornamelijk op gedragsbeïnvloeding van de reizigers. Ook krijgt de automobilist op de regioring informatie over de gunstige rijsnelheid en op de invalswegen over de beste routekeuze of overstapmogelijkheden (P+R). Met als gevolg 2000 minder voertuigverliesuren per werkdag. Ook de fietser

Schultz: “Publiek-private samenwerking bewijst Nederlandse mobiliteit grote dienst”

wordt goed gefaciliteerd: met het Rijnwaalpad komt er een hoogwaardige snelfietsroute tussen Arnhem en Nijmegen. Fietsers rijden in 40 minuten van de Rijnkade in Arnhem naar de Waalkade in Nijmegen. Henk Driessen van de stadsregio Arnhem-Nijmegen licht toe: “Er wordt veel gekeken naar de Randstad, maar er zijn ook andere regio’s die van groot economisch belang zijn: zoals Arnhem-Nijmegen. Niet alleen in regionaal opzicht, maar ook nationaal en zelfs internationaal. Het ABC zoals wij dat noemen - aantrekkelijk, bereikbaar en concurrerend - moet daarom

M

in het hele netwerk op orde zijn. Daar komt nog

inister Schultz wil met dit initiatief haar

bij dat er momenteel veel wegwerkzaamheden

aandeel leveren en publiek-private samen-

plaatsvinden en we hiervoor de overlast zoveel

werking versterken. Ze is ervan overtuigd dat

mogelijk willen beperken. Een belangrijke pijler

deze handschoen de komende periode wordt op-

binnen de maatregelen is dat mensen vaak niet

gepakt. Het is haar stellige overtuiging dat we de

goed nadenken over hun mobiliteitsgedrag. Dat

mobiliteit in Nederland en de Nederlandse econo-

is logisch, men zit vast in het patroon om van 8

mie hiermee een grote dienst bewijzen. Ook kan

tot 5 te werken en voor en na de tijd in de file

het rapport ‘Slim reisbeleid in de praktijk’ een

te staan, maar onze filosofie is dat we mensen

impuls betekenen voor werkgevers. Het rapport

een prikkel moeten geven hierover na te denken

geeft antwoord op de vraag hoe werkgevers een

en met alternatieven moeten komen. Als een

mobiliteitsbudget kunnen invoeren om ervoor te

aantal mensen al een andere keus maakt en je

#03 - jun 2013

9


kunt deze groep uit de spits halen, dan heeft dat

vooral ingezet om mensen uit de spits te ‘kopen’

direct effect.”

om overlast van de wegwerkzaamheden terug te brengen, SLIM uit de spits dient een veel breder

Permanente gedragsverandering vraagt om creativiteit

10

SLIM uit de spits

doel. Het project speelt bijvoorbeeld in op de

In eerste instantie is met het project SLIM prijzen

technologische ontwikkelingen, de afnemende

middels een financiële prikkel getracht mensen

overheidsfinanciering (wat om creatieve oplossin-

uit de spits te halen. “Hier zijn we in 2009 mee

gen vraagt) en het verbreden van de doelgroepen

gestart”, vertelt Driessen. “En het liep in een

(bijvoorbeeld door ook oplossingen te bieden bij

aantal fasen door tot de zomer van 2012. Dit

evenementen en werkgevers bij het project te

heeft geresulteerd in 15.000 deelnemers, wat

betrekken). We moeten manieren zien te vinden

betekent dat er gemiddeld zo’n 4500 spitsmij-

om deze transitie door te zetten.”

dingen per dag waren. Dit was wellicht door

Met het lanceren van een app is hiervoor de eer-

alle wegwerkzaamheden op de regioring niet

ste stap gezet. Automobilisten die minstens 3,5

zozeer merkbaar, maar netwerkbreed was het

keer per week in de ochtend- en/of avondspits

een aanzienlijke verbetering. Uit de kosten-

van de regio Arnhem-Nijmegen rijden, kunnen

batenanalyse die we hebben uitgevoerd is

meedoen aan de ‘spitsmijden challenge’ van

gebleken dat het project ondanks de financiële

SLIM uit de spits. Voor iedere keer dat de spits

stimulering zelfs geld heeft opgeleverd, onder

wordt gemeden, ontvangt de deelnemer punten

meer door de afname in voertuigverliesuren.”

voor cadeaus, zoals een navigatiesysteem.

Het rekenmodel is afgeleid van de OEI-methodiek

Middels de SLIM App kan de deelnemer uit de

die ook bij infraprojecten wordt toegepast. Het

spits blijven. Wie nog niet in het bezit is van een

Overzicht Effecten Infrastructuur geeft op basis

smartphone, kan deelnemen via cameraregistra-

van een kosten-batenanalyse een overzicht van

tie. Voordat je de auto instapt kun je op actuele

de gevolgen van een investering. De resultaten

kaarten de verkeerssituatie bekijken. Vervolgens

worden gebruikt om een zorgvuldige beslissing

kies je je vervoermiddel. Voor een goed ‘gelogde’

over investeringsprojecten te nemen. “Omdat in

rit kun je per spitsperiode tien punten scoren. In

de doorstart van SLIM prijzen – SLIM uit de spits

de app wordt de puntenscore bijgehouden, krijg

- de financiële prikkel wegvalt en we doorbou-

je tips (positieve feedback) en kun je doorklikken

wen op een bestaand systeem, is een groot deel

naar de webshop. Driessen: “De app wordt in

van de voorinvestering dus niet meer nodig: het

de toekomst uitgebreid met andere diensten; wij

inzetten van SLIM uit de spits was daarom een lo-

noemen dit ‘challenges’, bijvoorbeeld voor fiet-

gisch gevolg”, aldus Driessen. “Was SLIM prijzen

sers en OV-reizigers. Ook willen we bij wegwerkvib

verkeer in beeld


zaamheden challenges aan de dienst toevoegen:

deelname aan de onderhandelingsprocedure

mijd je een bepaald wegvak voor een bepaalde

zonder aankondiging, om tot een overeenkomst

periode, dan kun je daar ook punten mee verdie-

te komen voor de daadwerkelijke uitvoering van

nen. We proberen flexibel met de mogelijkheden

de plannen in de periode tot eind 2014. Na het

om te gaan en maatwerk te bieden. Ook met het

sluiten van de overeenkomst komen de partijen

oog op de afnemende bijdrage van de overheid;

in aanmerking voor een vergoeding voor de

die kan niet geld blijven pompen in dergelijke

uitvoering, plus een premieregeling.

mobiliteitsprojecten. We moeten op zoek naar andere middelen. Zo zit er bijvoorbeeld potentie

Spitsmijders vormen community

in informatieverstrekking van en naar reizigers.

ARS Traffic & Transport Technology voert het

Dit betekent niet alleen business voor providers,

gehele SLIM uit de spits-project uit. Ze zijn

maar ook voor verzekeringsmaatschappijen, olie-

verantwoordelijk voor de werving van de deel-

maatschappijen, wegrestaurants en banken. We

nemers, de monitoring, webshop, beloning en

proberen met SLIM uit de spits daadwerkelijk iets

servicedesk. Operationeel directeur Rolf Appel

op gang te brengen. Ook de rol van werkgevers

legt uit: “In het kader van spitsmijden draaien we

vinden we erg belangrijk, wat in de afgelopen

verschillende projecten, zoals in Rotterdam, Arn-

vier jaar in het kader van het Offensief Bereik-

hem/Nijmegen en Eindhoven/Den Bosch. SLIM uit

baar al heeft geleid tot een verdubbeling van het

de spits is daar één van. Veel spitsmijdprojecten

aantal spitsmijders. We werken heel intensief

beginnen met een financiële prikkel, meestal

samen met het bedrijfsleven, dat bijvoorbeeld

gefinancierd door de overheid. Onderzoek naar

thuiswerken faciliteert, en fietsen en de aanschaf

de door ons uitgevoerde spitsmijdprojecten in de

van een e-bike stimuleert. Dit werkt duidelijk zeer

regio Arnhem-Nijmegen laat zien dat per project

positief.” De app is sinds april te downloaden

6,2 miljoen euro aan maatschappelijke baten is

voor Android-toestellen, iOS volgt snel, en wordt

behaald. Nu zijn we in de volgende fase beland,

beschouwd als de voorloper van de volgende

waarbij een puntensysteem om cadeaus mee

ontwikkeling: ITS In Car Informatiediensten, als

te sparen de leidraad vormt, ondersteund door

onderdeel van de ITS projecten binnen Beter

een app. Aan de hand van de door ons ontwik-

Benutten. Driessen licht toe: “We zijn bezig met

kelde SLIM App kunnen reizigers dagelijks hun

de uitvraag, waarbij we marktpartijen bijvoor-

gewenste reisgedrag inplannen en feedback

beeld uitdagen oplossingen te bedenken reizigers

krijgen op hun reisgedrag. De app biedt deelne-

persoonlijk, individueel advies te geven over hun

mers actuele verkeersinformatie en challenges

reisgedrag, zodat ze bewuster en betere keuzes

om de drukte te vermijden en daarmee punten te

kunnen maken en een bijdrage kunnen leveren

verdienen. Deze challenges gaan niet alleen over

aan de reductie van de congestieproblematiek.

het mijden van de spits maar ook over specifieke

Er is immers steeds meer data beschikbaar waar

verkeersknelpunten.”

we iets mee kunnen.” Met deze prijsvraag willen

“Met de SLIM App kunnen veel meer mensen

de samenwerkende regio’s en I&M de kennis en

hun voordeel doen, ook reizigers die niet fre-

creativiteit van de markt benutten om tot een

quent in de spits rijden”, vertelt Appel. “Na de

kwaliteitsimpuls te komen van informatiedien-

lancering in april is de app al zeker zevenhonderd

sten. De prijs bestaat uit een uitnodiging voor

keer gedownload: een prachtig begin. De deelne-

#03 - jun 2013

Project SLIM uit de spits dient breder doel en wil transitie naar toekomst doorzetten

11


mers vormen een mix van eerdere SLIM prijzen-

overgaan op slimme in-car-technologie, de koers

participanten en nieuwe aanmeldingen. Met de

die ook de overheid volgt.”

app proberen we mobilisten tot een community te verheffen en te adviseren wanneer ze het

Tijd voor structurele vernieuwing

beste kunnen reizen, met als basisidee minder

Robert Galjaard van Goudappel Coffeng heeft

verkeer op de knelpunten en meer flexibiliteit in

zo zijn eigen ideeën. “We zijn op weg naar Beter

verplaatsing. Om zoveel mogelijk gebruikers voor

Benutten 2.0”, zo stelt hij. Er wordt 300 miljoen

de app te werven, zetten we een mediacampag-

euro extra geïnvesteerd. Schultz zei daarover in

ne in. Zo worden er spotjes op Radio 2 uitgezon-

de Tweede Kamer: “Je moet niet altijd kiezen

den, staan er matrixborden langs de weg, wordt

voor extra infrastructuur, soms moet je de pro-

er huis-aan-huis geadverteerd en zijn er websites

blematiek op een andere manier oplossen. Voor

gelanceerd. We zien langzaam de beoogde com-

de invulling ga ik in gesprek met de partners in

munity ontstaan: met tienduizend deelnemers

de regio.” Galjaard vervolgt: “Welke kant we

zijn we momenteel in ieder geval al het grootste

opgaan? Beter Benutten 1.0 had een vrij rigide

spitsmijdproject van Nederland.”

benadering: als het maar voertuigverliesuren oplevert. Het is tijd voor structurele vernieuwing,

Galjaard: “Het is tijd voor structurele vernieuwing, waarbij verkeers- en mobiliteitsmanagement in elkaar schuiven”

12

Permanente gedragsverandering vraagt om

waarbij verkeersmanagement en mobiliteitsma-

creativiteit

nagement in elkaar schuiven. Dat vinden wij niet

Appel: “SLIM uit de spits dient twee doelen:

als enige, maar we kijken er wellicht net iets an-

het verminderen van de voertuigverliesuren

ders naar. Beide worden meestal nog beschouwd

en minder verkeer tijdens de spitstijden en op

als afzonderlijke instrumenten.

knooppunten. Per werkdag mijdt minimaal 20

De dynamiek van mobiliteitsmanagement zit in

procent van onze deelnemers een extra spits of

het beïnvloeden van een individu of een klein

knooppunt. Daarnaast brengen we het vliegwiel

groepje, bijvoorbeeld de werknemers van een

op gang: we zien graag dat het bedrijfsleven het

bedrijf. Mensen werden in het verleden aange-

concept gaat omarmen. We zien al een trend

moedigd te gaan carpoolen of werkgevers boden

dat bedrijven producten willen toevoegen aan

fietsplannen aan. Toen we mobiliteitsdiensten

de webshop, en dat bijvoorbeeld OV-kaarten

gingen exploiteren (spitsmijden), gingen we gro-

in de webshop het hele concept van slimmere

tere groepen aanschrijven, waarbij we ontdekten

mobiliteit versterken. De tijd is aangebroken in te

dat je mensen vooral als ‘zeer geachte klant’

zetten op permanente gedragsverandering. We

moest benaderen: dat zorgde bij deelnemers

doen dat onder meer door gedragsdeskundigen

voor een trots gevoel, en ze kregen nog geld toe

bij de projecten te betrekken. Daarnaast wordt

ook! Er werd gebruik gemaakt van incentives,

slimme informatie steeds belangrijker. De SLIM

die steeds minder geld gaan kosten omdat de

App is een voorloper van een lange termijn-

financiële prikkel steeds vaker plaats maakt voor

ontwikkeling . Ik ben ervan overtuigd dat we

een puntensysteem, een webshop en zelfs reis-

vib

verkeer in beeld


tijdverwachting. De dynamiek van mobiliteitsmanagement verschuift van het individu en kleine groepjes naar grote gebruikersgroepen van een corridor of netwerk.” Technocratische benadering Galjaard vervolgt: “De traditionele benadering van verkeersmanagement is ‘one size fits all’: stoplichten en matrixborden zijn voor iedereen. De wegbeheerder zou wensen dat alle informatie in de verkeerscentrale te personaliseren was. Een van de weinige voorbeelden hierin is de praktijkproef Amsterdam.” Met de Praktijkproef Amsterdam (PPA) doet Rijkswaterstaat samen met overheden en private partijen onderzoek naar slimmer gebruik van de bestaande infrastructuur in de regio Amsterdam. Galjaard vervolgt: “In dergelijke aanbestedingen gaat het echter altijd om het technische aspect; verkeersmanagement wordt van oorsprong technocratisch benaderd.

Voordelen koppeling VM en MM

Hoe je dit vervolgens bij de gebruiker krijgt is de

Beide componenten koppelen brengt ten eerste

grote vraag. De wereld van verkeersmanagement

een enorme kostenreductie met zich mee.

bestaat uit bètamannen: op de technische uni-

Galjaard legt uit: “De old school benadering

versiteit wordt voornamelijk in oplossingen van

van spitsmijden is dat er een zak geld nodig is

beton en staal gedacht.” Hij stelt dat de scheids-

voor technische systemen en een zak met euro’s

lijn tussen verkeers- en mobiliteitsmanagement

voor deelnemers. Het uitdelen van strategische

steeds meer verschuift: als je vijftienhonderd

reisinformatie, afkomstig uit de verkeerscentrale,

mensen uit de spits haalt en het infrastructurele

is echter even effectief: zie hier een enorme kos-

netwerk functioneert daardoor veel beter, ben

tenreductie. Verkeersmanagement is sterk op ver-

je dan met verkeers- of mobiliteitsmanagement

keersveiligheid gericht. Daar hebben we allemaal

bezig? “De dynamiek is compleet veranderd en

baat bi, maar toch blokkeert de vernieuwing. De

we hebben een enorme slag te maken. Beide

gedachte heerst dat iedereen eerst een in-carsys-

componenten slim weten te koppelen kan een

teem moet hebben, voordat alle wegkantsyste-

goede oplossing zijn. Spitsmijd exploitanten zijn

men worden weggehaald. Maar dat is een utopie

bijvoorbeeld goed in het leggen van relevante

en resulteert in het oeverloos blijven plaatsen

Vindt u het ook tijd voor structurele

klantrelaties. Tegelijkertijd snakken spitsmijdex-

van DRIPs en wegkantsystemen. Draai het eens

vernieuwing?

ploitanten naar incentives die geen geld kosten,

om: start met de gebruikersgroepen op bepaalde

www.verkeerinbeeld.nl/linkedin

zoals betrouwbare reistijdverwachtingen. Juist

corridors en richt je op smartphonediensten, een

die informatie zit tussen de betonnen muren van

apparaat dat bijna iedereen al heeft. Zo creëer

de verkeerscentrale. Verkeersmanagers willen

je stepping stones om beheerst en veilig van

diezelfde informatie graag ‘in-car’ krijgen, maar

publieke wegkantsystemen naar publiek-private

het ontbreekt aan een goede klantrelatie. Er zit

in-carsystemen te komen.” Galjaard merkt dat

i

de komende jaren veel potentie in werken vanuit

het idee begint te landen, ook bij het ministerie

www.platformbeterbenutten.nl

een ‘connected community’: het bundelen van

van IenM. Hij hoopt dan ook dat het opgenomen

een groep mensen met een gezamenlijk belang,

wordt in het vervolg van Beter Benutten en dat

bijvoorbeeld forenzen die dagelijks over de A13

de overheid en het bedrijfsleven op logische wijze

rijden. Zij zien het echt als een meerwaarde om

met elkaar wordt verbonden.

www.slimuitdespits.nl

vib

betrouwbare info over hun eigen corridor op de smartphone te krijgen.”

#03 - jun 2013

13

Marktpartijen en wegbeheerders moeten samen koers bepalen

Recommend Documents