Market Timing
Technische & kwantitatieve analyse
17 mei 2013 GLOBAAL TECHNISCH MARKTBEELD
Colofon Deze ,,Bulls, Bears & Shares” is in opdracht van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. gemaakt door Loef Technische Analyse B.V. en wordt exclusief beschikbaar gesteld aan de relaties van Theodoor Gilissen. Theodoor Gilissen gaat bij haar beleggingsbeleid uit van fundamentele analyse. Aangezien deze publicatie uitgaat van technische analyse, kan het zijn dat de hier verkondigde meningen afwijken van die van Theodoor Gilissen. De publicatie betreft een exclusieve service voor die relaties van Theodoor Gilissen die de eigen beleggingsideeën mede willen baseren op technische analyse.
Onderliggende assets
TRENDS KT LT
2e ST
1e ST
koers
1e W
2e W
W/V% 1W
W/V% 2W
AEX INDEX DAX INDEX
+ +
+ +
356 7450
358 8150
365.37 8369.87
368 8700
374 8850
1.73 1.30
2.98 5.13
DJ STOXX 600 INDEX DOW JONES INDEX S&P 500 INDEX
+ + +
+ + +
284 14500 1530
295 14890 1576
307.97 15233.22 1650.47
310 15400 1688
330 16200 1700
1.39 1.00 1.46
3.39 2.71 3.31
NASDAQ COMPOSITE NIKKEI-225 INDEX
+ +
+ +
3270 11000
3400 12500
3465.24 15205.00
3650 16000
4250 18300
1.64 2.70
3.73 7.08
EUR/USD BUND FUTURE
-
+
1.2 143
1.28 145
1.2855 145.28
1.3 147
1.32 153
-1.05 0.43
-1.97 -0.60
GOUDPRIJS ZILVER BRENT CRUDE
+
-
1100 2200 97
1300 2150 100
1383.10 2261.00 103.66
1485 2450 106
1550 2600 112
-3.72 -4.43 -0.24
-5.54 -5.85 -0.51
NYMEX CRUDE
+
+
78
90
95.30
96
100
-0.77
-0.32
Samenvatting
De trends in de aandelenindices zijn positief, zo blijkt uit het globaal technisch Edward Loef is bestuurder van Loef Technische Analyse B.V. marktbeeld hierboven. Het financiële nieuws wijst op een ontluikend optimisme en is onafhankelijk Technisch Analist en cliëntenremissier omgeven met een hardnekkige dosis argwaan. Bezien door een technische bril is voor diverse partijen. Edward Loef kan op elk willekeurig deze argwaan te verdedigen. Tegelijkertijd dienen trends te worden gerespecteerd. moment (in)direct een long of short positie hebben in de in deze publicatie genoemde financiële markten of instrumenten. Voor informatie over deze uitgave kunt u contact opnemen met uw private banker of andere contactpersoon bij Theodoor Gilissen.
Volgens Hirsch’ Stock Traders Almanac ontwikkelt de koers van de Amerikaanse Dow Jones Industrial Average tot nu toe conform een voorspelling die in het voorjaar van 2011 werd gepubliceerd. Op basis van historische koersdata afkomstig uit de vorige eeuw werd een koersprojectie gemaakt voor een koersstijging die met de nodige correcties zou aanhouden tot en met de eerste helft van dit kalenderjaar. Zodra u kennis heeft genomen van de geëxtrapoleerde beursstatistieken, dan komt de recente berichtgeving over de economie en beurzen in een begrijpelijk daglicht. In deze publicatie volgt een samenvatting van enkele recente mediaberichten en een overzicht van diverse koersgrafieken om een idee te krijgen hoe de markt er thans over denkt, maar ook of er sprake is van een globale zinsbegoocheling.
Deze ‘Bulls, Bears & Shares’ is een publicatie van Theodoor Gilissen Bankiers N.V., in opdracht van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. De Technische Analyse en Fundamentele Analyse zijn verschillende disciplines; (mede) daardoor kan de Technische opinie afwijken of niet consistent zijn met de researchadviezen van de researchafdeling van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Theodoor Gilissen betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Theodoor Gilissen Bankiers N.V. niet instaan. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. geeft geen garantie of verklaring omtrent genoemde juistheid en volledigheid, noch uitdrukkelijk noch stilzwijgend. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van de onjuistheid en/of onvolledigheid van bedoelde informatie. Dit rapport dient niet te worden opgevat als een aanbod om waardepapieren te verkopen, noch als een uitnodiging tot aankoop ervan. De adviezen en aanbevelingen in dit rapport zijn generiek van aard en houden derhalve geen rekening met de specifieke beleggingsdoelstellingen, de persoonlijke financiële situatie en persoonlijke behoeftes van de ontvanger. De ontvanger mag de adviezen en aanbevelingen uit het rapport dan ook niet aanmerken als een persoonlijk advies: de ontvanger moet zijn of haar eigen adviseur raadplegen om te overleggen of het waardepapier dat in dit rapport aan bod komt, voor hem of haar een passende investering is en of de adviezen en aanbevelingen in het rapport overeenstemmen met zijn of haar doelrisicoprofiel. Indien u (mede) belegt met geleend geld, betekent dit dat u het risico loopt dat u uw inleg verliest of zelfs een schuld overhoudt. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Opinies, feiten en meningen in dit rapport kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. De verspreiding van dit rapport in andere jurisdicties dan in Nederland is mogelijk aan restricties onderhevig en de ontvanger van dit rapport dient zichzelf te informeren over eventuele restricties. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. verbiedt nadrukkelijk het herverspreiden van dit rapport via internet of op een andere manier en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de acties van derde partijen op dit gebied. De ontvanger van dit rapport is gebonden aan de restricties zoals vermeld staan in deze disclaimer. Theodoor Gilissen Bankiers N.V., haar directie en haar medewerkers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade die voortvloeit uit of verband houdt met het gebruik (of juist de onmogelijkheid van gebruik), het vertrouwen op of (het nalaten van) acties ondernomen naar aanleiding van de informatie in de aanbieding. Uw persoonsgegevens worden zonder uw uitdrukkelijke toestemming niet aan derden buiten Theodoor Gilissen Bankiers N.V. verstrekt, tenzij dat voortvloeit uit de wet. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. wijst cliënt conform de wet op haar recht op inzage, correctie, aanvulling, afscherming of verwijdering van gegevens en tot het doen van verzet tegen het gebruik van persoonsgegevens voor marketing- en charitatieve doeleinden.
Hirsch Stock Traders Almanac Dow Jones koersprojectie 2009 t/m 2025 gepubliceerd d.d. 29 maart 2011.
De Dow Jones Industrial Average heeft in de laatste twee jaar in grote lijnen de voorspelde ‘ups and downs’ afgelegd. De 14.000-puntengrens in de hierboven afgebeelde extrapolatie naar de eerste helft van dit jaar werd in februari van dit jaar bereikt. In theorie zou volgens het historische marktgedrag op Wall Street spoedig weer een daling in het verschiet liggen (tot in het najaar van 2014). Ondertussen is de Dow Jones Industrial Average erin geslaagd om zelfs tot boven de 15.000-puntengrens te stijgen. Beursexperts voorspellen nu een stijging van de Dow naar 16.000 waardoor Wall Street zich lijkt te ontworstelen aan de hierboven afgebeelde beursvisie.
Barron’s 22 april 2013
DJIA 2009 t/m heden
Rapport Markttiming
Volgens de laatst bekende informatie van Hirsch Stock Traders Almanac geeft de actuele situatie nog geen reden om het bearish gedachtengoed vaarwel te zeggen, maar een dalingsscenario naar 8.000 is opgehoogd naar ca. 9.000 eind 2014. Theodoor Gilissen Bankiers heeft in 2006 een technische analyse publicatie over marktiming gepubliceerd, waarin de rol van de media werd belicht: juist wanneer er consensus is over de richting van de markt kunnen conclusies snel veranderen.
2
Waar negatieve coverstories over beurstrends vanuit een contrair standpunt aanleiding geven om te kopen tegen afgewaardeerde koersnoteringen zijn de positieve omslagartikelen juist een reden om de overgewaardeerde beleggingen de rug toe te keren. In dit kader is het omslagartikel in de afgelopen week van het weekblad The Economist voor de tegendraadse beleggers een soort alarmbel.
The Economist, 11 mei 2013
Het optimisme keert terug. Een greep uit enkelen recente financiële berichten: ‘Langst durende dip sinds geboorte euro. Economen zien eind van ellende’. ‘OESO ziet VS, Japan als groeimotor’ ‘Japan en VS laten Europa hun hielen zien’ ‘Lage yen brengt Japanse beurs op hoogste punt’ ’92,1 bedroeg de vertrouwensindex van het Amerikaanse MKB in april. Dat is het hoogste niveau in zes maanden’ ‘De eerste cyclische aandelenbeleggers zijn al aan land’ ‘Beleggers zoek heil steeds meer in aandelen’ De Japanse aandelenbeurs neemt de leiding (zie onder). Japanse Nikkei-225 index vanaf 1985…wordt het niet tijd voor een correctie?
3
Het ‘enige probleem’ (in technische zin) is de omvang van de tientallen procenten koersstijging in de Japanse aandelenbeurs vanaf de laatste correctiebodem vorig jaar. De koers-geschiedenis sinds 1985 geeft aanleiding om alert te zijn op een plotselinge verandering. En of dat niet genoeg is….misschien deze week even de nieuwe coverstory van The Economist aanschouwen?
The Economist, 18 mei 2013 De Japanse yen is in de afgelopen tijd door het ruime stimuleringsbeleid van de Japanse centrale bank (onder druk van de Japanse regering) fors gedaald. Het spiegelbeeld is de USD/JPY-wisselkoers (zie grafiek vanaf 2012) Nikkei-225-index vanaf 2012 + USD/JPY-wisselkoers op weekbasis
De koersstijging van de Japanse aandelenindex wordt verklaard door de Japanse yen die goedkoper wordt (de US dollar wordt relatief duurder). De G-7 heeft recent aangegeven geen problemen te hebben met het Japanse monetaire beleid mits het een tijdelijk karakter heeft. In technische zin lijkt de tijd rijp voor een correctieve beweging. De lange termijn trend in de USD/JPY-grafiek bevindt zich thans rond een dubbele weerstand (zie volgende pagina).
4
USD/JPY (log-chart) vanaf medio 1981 op maandbasis
Bij het opstellen van dit rapport is er in de Japanse aandelenmarkt en Japanse valuta nog geen wezenlijke tegenreactie ingezet op de trends van de laatste weken. Zodra de contrabeweging inzet kan dit effect hebben op de ontwikkelingen in de overige markten. ‘WALL STREET IS BACK’ Voor de opgaande trends in beurskoersen op Wall Street geldt hetzelfde. Beleggers lijken geen hoogtevrees te kennen. Zowel de Dow Jones Industrial Average als de Dow Jones Transportation Average (niet getoond) hebben recent nieuwe recordniveaus bereikt, hetgeen volgens de Dow Theorie zeer positief is. De Amerikaanse S&P 500 index (1650) is nu ruimschoot boven de koerstoppen van 2000 en 2007 uitgebroken, waardoor een valide koopsignaal wordt afgegeven. Een eventuele terugval zou idealiter moeten worden opgevangen rond 1576. S&P 500 index vanaf 2009
Het opwaarts potentieel bedraagt in de S&P 500 index nog ca. drie procent om de bovenkant van het stijgende trendkanaal te testen. De Dow Jones Industrial Average heeft een opwaarts koerspotentieel binnen een vergelijkbaar stijgend trendkanaal tot ca. 17.000. De extrapolatie van de stijgende trend in de Dow Jones Index door de geraadpleegde beursexperts in het weekblad Barron’s naar een indexstand 16.000 kan dus ook wel aan de conservatieve kant blijken te zijn.
5
Dow Jones Industrial Average vanaf 2009
Enerzijds pleit de technische analyse voor het respecteren van de bestaande trends. Anderzijds dienen trendvolgers zich ook voortdurend bewust te zijn van de risico’s die vanuit een contraire invalshoek worden gesignaleerd. De mate van risicobereidheid (lees: ‘vertrouwen’) in de aandelenmarkt(en) kan worden afgeleid uit de richting van de trends in de verschillende bedrijfssectoren en de relatieve kracht ten opzichte van de brede marktontwikkeling. Dit laatste wordt in de hierna volgende koersgrafieken via de roze relatieve sterktelijn weergegeven. De kruisingen in de groen/zwarte lijn onderin de grafieken illustreren de momenten waarop de specifieke bedrijfssector meer of minder in de belangstelling geraakt. Zo blijkt o.a. uit de sector ‘basic resources’ (pagina 7) dat het vertrouwen afneemt, maar dat het vertrouwen in de ‘insurance’ (pagina 10 ) toeneemt. DJ Stoxx 600 Automobielsector….
De Europese automobielsector vertoont een stijgende driehoek, hetgeen aangeeft dat de vraag gretiger wordt. In relatieve zin wordt op weekbasis een aanzet gegeven voor een periode van outperformance ten opzichte van de DJ Stoxx 600 index. Een aantrekkende vraag naar automobielaandelen wijst op een terugkerend vertrouwen in de toekomstige ontwikkelingen in de automobielbranche.
6
DJ Stoxx 600 Banks…hogere bodem steunt op voormalige top (= positief)
De technisch hachelijke situatie in de Europese banksector een maand geleden is opgeheven. In relatieve zin is er sprake van een verbetering. DJ Stoxx 600 ‘Basic Resources’ vanaf 2007…absoluut en relatief zwak
De cyclische ‘basic resources’ vertoont nog weinig aanknopingspunten om positief te worden, behalve dan het feit dat de horizontale steun gevormd door de bodem in 2011 vooralsnog succesvol is getest.
7
DJ Stoxx 600 Chemicals
In de afgelopen weken neemt de relatieve vraag naar de chemiesector af. DJ Stoxx 600 Construction & Materials sector
In relatieve zin trekt de sector voor (bouw)materialen weer aan en het patroon van hogere bodems wordt voortgezet. Dit is een positieve ontwikkeling
8
DJ Stoxx 600 Financial Services…uitbraak conform markt
DJ Stoxx 600 Food & Beverage vanaf 2007…overdrijvingsfase / verzwakt
DJ Stoxx 600 Health Care vanaf 2007…overdrijvingfase…verzwakt
9
DJ Stoxx 600 Industrial vanaf 2007….thans positieve trend, relatief zwak
DJ Stoxx 600 Insurance vanaf 2007…recent uitgebroken, relatief aansterkend
DJ Stoxx 600 Media vanaf 2007
10
DJ Stoxx 600 Oil & Gas vanaf 2007….trend nog zwak, relatief verbeterend
DJ Stoxx 600 Personal Care & Household sector…zeer sterk
DJ Stoxx 600 Retail (vanaf 2007)…marktperformer
11
DJ Stoxx 600 Technology…maakt zich op voor nieuwe versnellingsfase
DJ Stoxx 600 Telecom…bodemproces…trekt relatief aan
DJ Stoxx 600 Travel & Leisure…stijgende trend…relatief bodemfase
12
DJ Stoxx 600 Utilities…een verbetering, maar nog geen opgaande trend
Bedrijfssectoren wereldwijd in 2013
Op wereldschaal blijken de non-cyclische ‘Health Care’ en ‘Consumer Services’ nog altijd het sterkst dit jaar te presteren en er wordt nog niet uit deze sector naar de meer cyclische sectoren ‘Oil & Gas’ en ‘Basic Materials’ gedraaid. Beleggers hebben dus wel vertrouwen, maar niet zoveel vertrouwen dat de cyclische waarden duidelijk in trek raken. Wel trekken de ‘Consumer Goods’ en ‘Industrials’ samen met ‘Technology’ wat sterker aan. Een subtiele stap in de goede richting dus.
13
Grondstoffen & edele metalen DJ AIG Commodity index vanaf mei 2012
De grondstoffenindex vertoont nog steeds een proces van lagere toppen en lagere bodems binnen een driehoekformatie. Goudprijs vanaf media 1998
De goudprijs heeft rechtsomkeert gemaakt na een kortetermijn herstelpoging om boven $ 1500 te noteren. Deze poging faalde rond $ 1485 en een nieuwe verkoopgolf duwt de goudprijs weer omlaag. Het eerste koersdoel ligt rond $ 1300 en hieronder kan de goudprijs wegzakken naar ca. $ 1100 (= 50% Fibonacciretracement van de stijgingsfase 1999 – 2011).
14
Vastrentende waarden Bund future vanaf 2007 op weekbasis
De uitbraakpoging van de Duitse bund future is vooralsnog mislukt. Zolang de stijgende trendlijn en/of het 120-daags gemiddelde niet neerwaarts wordt doorbroken blijft de kans op een nieuwe opwaartse versnelling bestaan. Valuta EUR/USD vanaf 2012
De ontwikkeling van een (H)oofd(S)choudertop in de EUR/USD-wisselkoers en de recente doorbraak van een tweede fan/steunlijn wijst op een test van de neklijn rond $ 1,27 - $ 1,28. Het risico van doorzettende zwakte wordt relatief groot geacht gelet op de contouren van het HS-patroon.
15
ALGEMEEN ADVIES Hanteer – indien mogelijk - stop loss limieten om koersrisico’s beter te beheersen! Verklarende woorden en begrippen uit de technische analyse Een uitleg van woorden en begrippen die gangbaar zijn in de technische analyse en in de Bulls, Bears & Shares worden gebruikt zijn op deze pagina op een niet limitatieve wijze ter verduidelijking samengevat. Technische Analyse (TA) bestudeert primair met behulp van grafieken de koershistorie van marktprijzen (lees: beurskoersen en hiervan afgeleide handelsvolumes) met het doel om de meest waarschijnlijke toekomstige richting te bepalen. De technische analyse kent twee hoofdstromingen. Enerzijds is er de klassieke visuele analyse van grafieken met het oogmerk om trends en koerspatronen te herkennen. Anderzijds is er de kwantitatieve analyse om met behulp van de beurskoers afgeleide formules (‘indicatoren’) koop- en verkoopsignalen te genereren. De Bulls, Bears & Shares combineert de visuele analyse met de kwantitatieve analyse. De technische en kwantitatieve analyses worden vooral gebruikt als hulpmiddel voor de ‘timing’ van beleggingsbeslissingen. TA = afkorting voor ‘technische analyse’ KT = korte termijn trend op basis van de positie van beurskoers ten opzichte van het 20-daags koersgemiddelde LT = lange termijn trend op basis van de positie van het 20-daags koersgemiddelde ten opzichte van het 120-daags koersgemiddelde TREND = algemene richting waarheen een koersontwikkeling tendeert herkenbaar aan een proces van twee opeenvolgende toppen en/of bodems TRENDLIJN = lijn langs opeenvolgende toppen of bodems STEUN = indicatie voor een bodem in de koersgrafiek WEERSTAND = indicatie voor een top in de koersgrafiek BULLISH = positieve stemming ten aanzien van de koersontwikkeling BEARISH = negatieve stemming ten aanzien van de koersontwikkeling NEUTRAAL = aanduiding voor richtingloos en/of zijwaarts koersverloop TACTISCH = specifieke actie/benadering bedoeld om een strategie uit te voeren RS = relatieve sterkte ter bepaling van outperformance of underperformance OUTPERFORMANCE = betere prestatie ten opzichte van… UNDERPERFORMANCE = slechtere prestatie ten opzichte van… LONG = positionering in de markt anticiperend op een koersstijging SHORT = positionering in de markt anticiperend op een koersdaling NONE = geen positionering in verband met overgangfase tussen bulls en bears BUY = koopmoment op basis van een technische en/of kwantitatieve analyse SELL = verkoopmoment op basis van een technische en/of kwantitatieve analyse MA = ‘moving average’ / voortschrijdend gemiddelde van een reeks van beursdata RSI = relatieve sterkte index (indicator voor het meten van het momentum) RSI waardering onder 30 illustreert een relatief sterke koersdaling RSI waardering boven 70 illustreert een relatief sterke koersstijging MOMENTUM = indicator voor het meten van de snelheid en de sterkte van een koersbeweging STO = afkorting voor ‘stochastics’, indicator voor korte termijn kansberekening STO waardering onder 20 illustreert een relatief sterke koersdaling STO waardering boven 80 illustreert een relatief sterke koersstijging DMI = afkorting voor ‘directional movement indicator’, geeft informatie over de kracht van vraag en aanbod in de onderliggende trend ADX = afkorting voor ‘average directional movement indicator’, geeft de kracht aan van een trendmatige beweging, maar zegt niets over de richting ervan ADX waardering onder 25 wijst potentieel op een zijwaarts gerichte trend
16
ADX waardering boven 25 wijst potentieel op een trendmatige beweging TRADINGRANGE = richtingloze koersbeweging binnen bepaalde bandbreedte UITBRAAK = koersbeweging boven/onder vorige weerstand/steun TRAP = mislukte uitbraak PULLBACK – terugkeer van de beurskoers naar een recent uitbraakniveau GAP = koershiaat in de grafiek zichtbaar tussen twee handelsnoteringen in OVERBOUGHT = situatie waarin de beurskoers kwetsbaar is voor een correctie OVERSOLD = sitiuatie waarin de beurskoers rijp is voor een technisch herstel RISING WEDGE = driehoekspatroon met 2 convergerende stijgende lijnen FALLING WEDGE = driehoekspatroon met 2 convergerende dalende lijnen STOP LOSS = prijsniveau ter beperking van onverhoopte verliezen van openstaande beleggingsposities. LEGENDA KLEUREN CANDLES GETOONDE GRAFIEKEN Donkergroen - stijgende trend (= koers > 20 daags gemiddelde & 120 daags gemiddelde) Lichtgroen - koerscorrectie binnen stijgende trend (= koers > 120 daags gemiddelde) Rood - dalende trend (= koers < 20 daags gemiddelde & 120 daags gemiddelde) Oranje - koersherstel binnen dalende trend (= koers < 120 daags gemiddelde) Blauw (= sterk opwaarts momentum tijdens een opgaande trend) Paars (= sterk neerwaarts momentum tijdens een neergaande trend) Geel (= overdrijvingsfase (extreem hoog risico van een significant trendomslag) Zwart (= overgangsfase tussen stijgende en dalende trend) Rode lijn
- 120 daags simpel gemiddelde
Blauwe lijn
- 20 daags simpel gemiddelde
Paarse lijn belegging
- relatieve kracht ten opzichte van een andere
Heeft u vragen of opmerkingen, neemt u dan a.u.b. contact met ons op.
17
