Magazine voor Vrienden van Kasteel Keukenhof

nr. 6 | 2015

Steengracht redt Keukenhof van de sloop • Ingrijpende restauratie • het draait om Welvaart… • Kinderboerderij = doen en beleven • Aanleg nieuwe tuinen • Expositie Verborgen verhalen van een kasteel • Kunst in het park • nieuw concept Tante Alie • en meer… www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl verkoop Losse

€ 3,95

Magazine voor Vrienden van Kasteel Keukenhof

oederM , n e s Pa rdag & Vade ren? k vie feestelij

Zowel Pasen, Moederdag als Vaderdag worden dit jaar weer groots gevierd bij Kasteel Keukenhof. Restaurant Tante Alie stelt haar deuren deze dagen wagenwijd open om u te verwelkomen! Verras ook uw familie of vrienden en reserveer voor een brunch, high tea of diner welke op deze feestelijke dagen speciaal voor u worden georganiseerd. Maak uw bezoek compleet en volg een rondleiding door het kasteel of maak een heerlijke wandeling door het park! Reserveer snel want vol is vol.

Kasteel Keukenhof – Keukenhof 1 - Lisse – 0252 750 690 – www.kasteelkeukenhof.nl

‘Passie voor mooie beelden’ Reportages - Portretten - Interieur Architectuur - Business Events

[email protected] www.svenvandervlugt.nl 06 54600434

Ter bede gaan op het landgoed... Ter bede gaan is niet een pelgrimage, maar een verzoek om gratis toegang. Het is een (oude) formele juridische uitdrukking, die in de huidige omgangstaal nauwelijks meer gebruikt wordt. In vroeger tijd trof men deze woorden aan op bordjes bij een particuliere weg. De eigenaar stelde de weg of het pad belangeloos beschikbaar, maar de passant diende zich te realiseren dat het terrein waar hij zich op ging begeven privé-bezit was en dat hij zich dientengevolge diende te houden aan door de eigenaar gestelde regels. Het onderhoud van dat terrein was voor de eigenaar en die kon daarom bepaalde voorwaarden stellen. De term komt nog steeds in de wetboeken voor met voor de eigenaar een wat eigenaardig gevolg: als een particulier eigenaar ten behoeve van het algemeen belang een eigen weg of pad openstelt voor het publiek, dan wordt deze weg na dertig jaar automatisch openbaar. En als een weg eenmaal openbaar is geworden, kan die het openbare karakter alleen nog maar verliezen door een besluit tot onttrekking daartoe door de gemeenteraad. Om te voorkomen dat privé-bezit op deze manier stilzwijgend openbaar wordt, staan de eigenaar enkele middelen ter beschikking: hij kan of borden plaatsen met de mededeling dat het privé-terrein betreft of eens in de dertig jaar de laarzenpaden minimaal een jaar afsluiten. Een bord met ‘Opengesteld’ is juridisch gezien onvoldoende. Het zal minimaal ‘Eigen weg’ moeten zijn. Om die reden zullen we bordjes met ‘Eigen weg’ gaan plaatsen bij de laarzenpaden. Er wordt veel gewandeld en wij krijgen vaak te horen hoe mooi de natuur er wel is! Dat moet vooral zo blijven en straks ‘zo maar’ een jaar afsluiten is niet uit te leggen: natuur is gratis en is voor iedereen. Maar het moet niet zo zijn dat de laarzenpaden straks geruisloos openbaar zijn geworden. Voor de buitenplaats gelden andere regels. Hier voert cultuur de boventoon en dat vergt veel onderhoud. Daarom op de buitenplaats geen ‘ter bede’ toegang; bezoekers dienen zich bij het poortgebouw te melden en te betalen voor de toegang, als ze tenminste geen vriend zijn. We hebben in 2007 de keuze gemaakt om de buitenplaats tegen betaling open te stellen en zo het (dure) onderhoud te bekostigen. Hoe je het ook wendt of keert: onderhoud kost geld. Met onbetaalde ‘Ter bede’ toegang gaat dat niet lukken. Herman Hollander voorzitter Raad van Bestuur

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

12

14 17

27

Inhoud Agenda



Om te voorkomen dat het dak boven de toren in elkaar zou zakken, was niet alleen binnen maar ook buiten een uitgebreide restauratie noodzakelijk.



Tentoonstellingen, evenementen en andere activiteiten

4 Wat is er te doen in het voorjaar en de zomer

van 2015?

Nieuws en achtergronden

10 Vriendenplaats Kasteel Keukenhof Op het landgoed worden steeds meer en mooiere activiteiten georganiseerd, mede dankzij de inzet van een groeiend aantal vrijwilligers. Iets om trots op te zijn.

12 Steengracht redt Keukenhof van de sloop Vijf dagen voor de publieke verkoop in 1809 wordt het landgoed uit de hand gekocht door mr. Johan Steengracht van Oostcapelle en voorkomt hij dat de buitenplaats uiteen valt. Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

14 Ingrijpende restauratie

17 Kasteelvrouw en vrijwilligster Geboren op het landgoed: Ria Ouwehand is in vele opzichten aan het landgoed is verbonden.



18 Welvaart… daar draait het om Landgoed Keukenhof wil een inspiratiebron zijn voor vernieuwend toekomstgericht denken en bewustzijn.

20 Kinderboerderij Poelepetaat Het aantal bezoekers groeit nog steeds. De twee Lakenvelder kalfjes behoren tot een zeldzaam ras. In oktober 2014 is ook het NME-centrum geopend.

Natuur en landschap 24 Tuinorchideeën: juweeltjes op het landgoed De ontmoeting tussen Leo Schoolkate en Nic van der Knaap (Anthura ) heeft geleid tot de schenking van een bijzonder fraaie collectie Cypripediums.

20

24

31 28 36

26 26 Hof van Jan Boot De ‘Hof van Jan Boot’: in 2014 is gestart met de aanleg van een boerderijtuin naast de monumentale hofboerderij. Het belooft een plaatje te worden.

Kunst en cultuur

27 Verborgen verhalen van een kasteel In de fototentoonstelling met werk van Eric de Vries laat hij ons meekijken door de lens van zijn camera om ons op een subtiele manier naar het interieur van Kasteel Keukenhof te laten kijken.

28 Er is een tijd van komen en een tijd van gaan In voorbereiding op het nieuwe buitenseizoen zijn zijn nieuwe kunst­werken gearriveerd, terwijl werken van vorige tentoonstellingen het landgoed verlaten.

En verder… 34 Van Lynden Society Het lidmaatschap vereist een actieve betrokkenheid van de leden bij de bijeenkomsten.

36 Koken op z'n Alies Dave, de nieuwe kok van Restaurant Tante Alie, heeft als motto: elke dag moet een verrassing zijn voor de mensen die komen.

38 Kasteel Keukenhof en omgeving Maak eens een uistapje in de directe omgeving.

Lezersservice

Informatie voor lezers en vrienden 44 Stichting Kasteel Keukenhof



31 Bijzonderheden uit het depot Een deel van de collectie van het landgoed bevindt zich nog in het depot. Nu krijgen de werken aandacht.



33 Kasteel Cultureel Het initiatief om het culturele leven te verrijken met klein­kunst en jazz, blijkt aan te slaan.

Contact- en adresgegevens

44 Colofon Omslag Verborgen verhalen van een kasteel Foto Eric de Vries

www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

Agenda

Tentoonstellingen, evenementen en andere activiteiten

Paasbrunch en Paasdiner

Rabobank Bollenstreek ledendag

In Restaurant Tante Alie kunt u gezellig én lekker pasen vieren met vrienden en familie. U kunt kiezen uit een uitgebreid brunchbuffet of een heerlijk paasdiner.

Zaterdag 18 april van 10.00 uur tot 15.30 uur organiseert Rabobank Bollenstreek de ledendag 2015. Leden van Rabobank Bollenstreek krijgen deze dag gratis toegang tot het Landgoed Keukenhof, waar men kan deelnemen aan verschillende activiteiten zoals Tacoyo. Komt u ook?

5 april

Vrolijk pasen

18 april

Egerland muziek 23 april

Beleef een onvergetelijke avond met Egerland musik op het gazon voor het kasteel. Een Zuid Duitse Blaskapelle in Dirndl en Lederhosen treden een avond lang op.

Paasbrunch en Paas High Tea 6 april

De nieuwe chef-kok van Tante Alie nodigt u uit voor een lekkere paasbrunch of een feestelijke High Tea.

Stinzenplantentocht 11 april

Rondwandeling onder leiding van Piet Muller. Op zoek naar de bollen in het bos! Start om 11.00 bij de entree.

Veronique Soldano ‘Sexy’ (kleinkunst) 28 april

De derde One Woman show ‘Sexy’ van Veronique Sodano is een explosie van muziek en feelgood cabaret. Vrolijk, overweldigend en ontroerend.

Foto Hans Speekenbrink

4

Concert Koninklijk Conservatorium 14 april

Klassiek concert door het Koninklijk Conservatorium (Den Haag), afdeling Kamermuziek.

Mozaïek ‘Dieren rond het kasteel’

The Swinging Husband (jazz)

Op 16 en 17 april kunt u een kijkje achter de s­ chermen komen nemen hoe het mozaïek door vrijwiligers wordt gemaakt. Op zaterdag 18 april is een fietsroute langs alle deelnemers van de wedstrijd.

Creatie, inspiratie, plezier en liefde voor jazz heeft geleid tot een programma van oude jazz tot mainstream swing, van blues tot Latin.

16-18 april

3 mei

Moederdag: High Tea 10 mei

Een heerlijke Moederdag High Tea in Restaurant Tante Alie van 15.00 – 17.00 uur, € 23,95 per persoon. Reserveren noodzakelijk.

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

Sandro’s Kitchen 29 mei

De Nieuwe Plantagie verandert in een spetterend danceevent met als hoofdact DJ Sandro Silva. De opbrengst gaat regelrecht naar goede doelen (Linda Foundation, Van der Sar Foundation en Project Livingstone van het LUMC).

Opening tentoonstelling J. Verschoor 10 mei (onder voorbehoud)

De abstracte sculpturen van Jan Verschoor zijn verstilde vormen uit glas, steen, brons en kunststof. Als artistieke aanvulling op enkele (toren)kamers en op het interieur van het kasteel worden zorgvuldig gekozen werken voor binnen en buiten vanaf 10 mei tentoongesteld.

Laureaten prinses Christina Concours (klassiek)

Buttonpop

Jonge, talentvolle musici op het concertpodium.

De vierde editie van het Buttonpop Tribute Festival. De beste Tribute Bands uit Europa nemen je mee terug naar de tijd van de buttons en de stadionconcerten.

12 mei

Kleinkunst Joop & Jessica 19 mei

De legendarische liedjeszanger Joop Visser zingt samen met Jessica van Noord mooie en grappige liedjes in het Nederlands. Actueel en humoristisch.

30 mei

Pioenrozenshow 4-7 juni

5

Dag van het kasteel/Burendag 25 mei

Samen met andere historische plaatsen in de Duin- en Bollenstreek zetten wij deze dag letterlijk alle deuren open. U kunt het kasteel en de monumentale g­ ebouwen bezichtigen, wandelen in de mooie tuinen en het park of de kunstroutewandeling volgen. Maak kennis met Tacoyo. Voor de kinderen zijn er diverse activiteiten en het landgoed biedt u een toepasselijke lunch aan!

De pioenenshow is een vaste traditie op het landgoed! Naast een groot assortiment van enkele tientallen soorten pioenen kunt u ook inspiratie opdoen voor thuis aan de hand van de prachtige arrangementen. De opbrengst van de verkoop van de pioenen, zowel bloemen als planten voor de tuin, komt ten goede aan het landgoed.

Opening zorgboerderij Kasteelhoeve 5 juni

Deelnemers en vrijwilligers hebben zich het afgelopen jaar ingezet voor de opbouw van de Kasteelhoeve. Op 5 juni vindt de offi­ciële opening plaats. De Kasteelhoeve is een zorgboerderij voor mensen met een beperking, niet aangeboren hersenletsel, beginnende dementie of arbeidsongeschiktheid.De deelnemers verzorgen samen met vrijwilligers de dieren van kinderboerderij Poelepetaat. Daarnaast voeren zij werkzaamheden uit op het landgoed en werken zij in de kruiden- & moestuin. nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

Vaderdag barbecue

Castlefest

Genieten met de hele familie van onze Vader barbecue van 17.00 – 20.30 uur, € 24,95 per persoon. Reserveren noodzakelijk.

Hét middeleeuws fantasy evenement van Nederland met een grote Europese bekendheid. Met toonaangevende bands uit heel Europa en catering volledig in stijl.

Kunst op Kasteel Keukenhof

Kortingsactie! – Kaarten zijn in de voorverkoop verkrijgbaar via www.castlefest.com. Voor het openingsconcert moet een apart toegangsbewijs worden gekocht. Speciaal voor de vrienden van Kasteel Keukenhof is er een kortingsactie. Vrienden kunnen kaarten reserveren met 10% korting bovenop de normale voorverkoop­korting. In de digitale nieuwsbrieven van mei en juni leest u hoe u van de kortingsactie voor vrienden gebruik kunt maken.

21 juni

8-12 juli

Tijdens dit openlucht kunstfestval werken circa 50 schilders, beeldhouwers en woodcarvers in het openbaar. Zo kunt u hun werk zien ‘groeien’. Ook worden er workshops voor kinderen en volwassenen aangeboden.

30 juli-2 augsutus

Golftoernooi 30 augsutus

Golfen voor een goed doel. Dit jaarlijkse toernooi wordt georganiseerd in samenwerking met FC Lisse golf en de Van Lynden Society.

6

Openlucht Bioscoop 15 en 16 juli

Stel u voor: een lange, zwoele zomeravond buiten met een prachtige film op groot scherm. Voorafgegaan door een gezellige barbecue. We organiseren dit bijzondere evenement op veler verzoek voor de tweede keer en wéér in de ommuurde tuin.

Jeu de Boules Toernooi 8 augustus

In samenwerking met de Nederlandse Jeu de Boules Bond wordt het derde Jeu de Boules Toernooi georganiseerd.

Streekmarkten

12, 19 en 26 augustus Net als vorig jaar wordt er in de maand augustus op woensdag de streekmarkt gehouden. De gezellige drukte, Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

leuke kraampjes en activiteiten voor jong en oud zorgen voor veel plezier in en rondom de kinderboerderij.

Zeg ken jij de Mosselman 1 september

Wist u dat eind augustus de mosseltijd begint en er van deze delicatesse zo'n 57 miljoen kilo in Nederland geproduceerd en gevangen wordt? Zo uit zee op het bord. En zo serveren wij het u ook graag. Begin september komt het drukke ondernemersleven weer op gang. Een mooi moment voor een ongedwongen (netwerk)bijeenkomst.

Culturele week 8-13 september

Een week met allerlei activiteiten op cultureel gebied (workshops, lezingen, exposities en muziek). Het programma is nog niet bekend. Volg het laatste nieuws op onze website www.kasteelcultureelkeukenhof.nl

Tribute Festival Op zaterdag 30 mei vindt alweer de vierde editie van dit gezellige festival plaats! Sinds de eerste editie in 2012 is Buttonpop al een aardig begrip geworden in de regio. Heerlijke live muziek van toen en nu op een geweldige locatie gecombineerd met een uitgebreid aanbod aan eten en drinken! Alle ingrediënten voor een geweldige dag en avond! Live muziek…

Open monumentendag (Culturele week)

Dit jaar staan tributes aan the Doors, the Who, Dire Straits, Elvis Presley en Coldplay op het programma. Terug naar de jaren 60/70 met the Doors of the Who, of lekker knallen met Coldplay. Het kan allemaal op Buttonpop.

Ook dit jaar doet Kasteel Keukenhof weer mee met de landelijke open monumentendag, de toegang is zoals ieder jaar gratis en het thema is ‘kunst en ambacht’.

…en een Food Market…

12 september

En verder… Noteer onderstaande data alvast in uw agenda. In de volgende editie van het magazine kunt u meer lezen over deze activiteiten. Klassiek concert 15 september Open Toptrouwlocatie Route 27 september Trouwbeleving XL 11 oktober Klassiekconcert 13 oktober Oogstweek 14-16 oktober Paddestoelenwandeling 17 en 18 oktober Kindermiddag 21 oktober Haunted Castle en Halloween 30 & 31 oktober Historische lezing 01 november Uitvaartbeurs 14 november Klassiek concert 24 november Kerst op Landgoed Keukenhof 5, 6, 12 en 13 dec. Castlefest winter edition 19 en 20 december Herdertjestocht 22 december

Openingstijden landgoed

De tuinen van Kasteel Keukenhof zijn voor bezoekers van maandag t/m vrijdag geopend van 8.30 - 17.00 uur en op zaterdag en zondag van10.30 - 17.00 uur. De kinderboerderij is open van 10.00 tot 17.00 uur. Houders van een vriendenpas kunnen met hun pas dagelijks tussen 08.00 - 20.00 uur via de wandelhekken bij het bezoekerscentrum het landgoed betreden.

Wij raden u aan voor uw bezoek altijd eerst de website te raadplegen: www.kasteelkeukenhof.nl

Het gaat natuurlijk om de muziek, maar er zijn meer redenen om naar Buttonpop te komen. Niet in de laatste plaats de fantastische locatie, maar ook de gevarieerde catering op onze eigen Food Market. Authentieke Foodtrucks verzorgen diverse heerlijke gerechten, een lust voor het oog en voor de maag! De toiletten worden continu schoongehouden en zijn gratis. Als je nu nog niet overtuigd bent, kijk dan even voor een indruk van de eerste editie van buttonpop op www.buttonpop.nl en klik op ‘eerdere edities’.

Kortingsactie! Speciaal voor de vrienden van Buttonpop is er een kortingsactie. Een dagkaart kan gekocht worden voor € 20,– in plaats van € 25,– en een avondkaart voor € 15,– in plaats van € 17,50. Hoe werkt het? • Ga naar www.buttonpop.nl/acties en kies Vrienden van Keukenhof • Selecteer het aantal kaarten en voer het wachtwoord in: ‘alvierjaarvrienden’ • Rond de bestelling af Deze actie loopt tot en met zondag 19 april.

Tot ziens op Buttonpop! Zaterdag 30 mei | 14:00-00:00 uur | Kasteel Keukenhof Lisse

www.buttonpop.nl nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

7

Kort nieuws Tacoyo clinics voor Raboleden en tijdens Dag van het kasteel Tacoyo Workshops en Clinics dragen bij aan het creëren van een vitale bedrijfscultuur. Fitte werknemers zitten goed in hun vel en presteren daardoor beter. Goed leren zorgen voor jezelf en jezelf leren managen onder druk vraagt om een gecombineerde aanpak. Tacoyo is van oorsprong een training die zich richt op vitaliteit in al haar facetten.

tacoyo

Move your body, relax your mind

In 1935 trouwde Jan Carel Elias graaf van Lynden met jonkvrouwe Anna Cecilia van de Poll uit Heemstede. Bruidsjonker en -meisje zijn Jan Hein en Sabine van de Mortel, zoon en dochter van Dr. Jan van de Mortel, burgemeester van Noordwijk. De heer R.J. van de Mortel (burgemeester van Vugt) heeft ons deze unieke foto gestuurd.

9

Wie wil dat niet? Gasten die na hun bezoek aan het landgoed vertellen hoe gezellig het was en dat ze zo gastvrij zijn onthaald. Met de groei van het aantal locaties op het landgoed, ontstond de behoefte om de horeca in eigen beheer te gaan doen. En zo vonden het landgoed en Horesca elkaar, een bedrijf dat meer doet dan alleen leveren, maar ook helpt bij het selecteren van producten en garant staat voor kwaliteit. Samen op zoek naar een verrassend en veelzijdig concept voor het landgoed.

Koetshuis In de nieuwe bar van het Koetshuis wilden we niet zomaar een biertje schenken, maar juist onderscheidend zijn. Een biertje dat je niet in iedere plaatselijke kroeg drinkt. Dankzij Horesca viel de keuze op Warsteiner. En is het op zaterdag ineens heel hard gegaan, terwijl er nog een feest op zondag is? Dan is het fijn een partner te hebben bij wie tot twee uur ’s nachts besteld kan worden en dat de volgende morgen de bestelling wordt geleverd. Samen gaan ze voor beter. Hun visie?

Uit eten kan leuker, lekkerder en verrassender! nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

Vriendenplaats Kasteel Keukenhof Kasteel Keukenhof en het landgoed worden steeds mooier en er worden steeds meer kwalitatief hoogwaardige activiteiten georganiseerd op allerlei gebied. Daar zijn we trots op. Inwoners van Lisse en omringende gemeenten worden daarom op tweede pinksterdag (25 mei 2015) uitgenodigd om kennis te maken met het kasteel, het landgoed, de activiteiten en vrijwilligers die alles mogelijk maken. Burendag Landgoed Keukenhof is een oase van ruimte, rust en groen, midden in de Randstad. Op het gebied van kunst, cultuur en evenementen neemt Kasteel Keukenhof zowel regionaal als landelijk een steeds prominentere plaats in, terwijl ook internationaal aan de weg wordt getimmerd. Aan verschillende stichtingen en commissies wordt een platform geboden om zich te presenteren en bezoekers te laten zien wat men in huis heeft. De Burendag wordt gehouden op 25 mei 2015 (tweede pinksterdag) tegelijk met de ‘Dag van het kasteel’. 10

Dag van het kasteel Zuid-Holland is rijk aan erfgoed: molens, landgoederen en forten, alsmede archeologische vindplaatsen, historische vaarwegen en industrieel erfgoed. De provincie Zuid-Holland wil dit erfgoed niet alleen beschermen, maar ook benutten en laten beleven. Op initiatief van de provincie worden er de komende jaren zeven Erfgoedlijnen ontwikkeld. De Landgoederenzone is een langgerekte, min of meer aaneengesloten verzameling landgoederen, die loopt over de oude duinenrij van Monster naar Haarlem. Deze zone vormt een aantrekkelijke oase van groen in de Randstad. Landgoederenzone Zuid-Holland presenteert zich op de Dag van het kasteel op 25 mei 2015 (tweede pinksterdag) op Landgoed Keukenhof. Activiteiten tweede pinksterdag De ‘Burendag’ is samen met de ‘Dag van het kasteel’ een echte familiedag met voor elk wat wils. U kunt ‘vrij rondlopen’ of deelnemen aan een van de activiteiten. In voorbereiding zijn onder andere: – een roofvogelshow – een tableau vivant – een bruiloft anno 1800 – informatiestands van diverse stichtingen – een muziekpodium verzorgd door Stichting Kasteel Cultureel – een speurtocht voor kinderen (t/m 12 jaar) Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

– natuurwandelroute met mogelijkheid tot invullen van vragen over de natuur van 30- 40 minuten. – presentaties in de stallen / Koetshuis – een doorlopende fotopresentatie over het heden en verleden van het landgoed – een wandeling langs de kunst in de buitenlucht van ongeveer een half uur – een ‘Verborgen tuinen’-wandelroute van ongeveer 20 minuten – een warme boerenlunch uit een mobiele gaarkeuken – toegang tot het kasteel – rondleidingen op zorgboerderij ‘De Kasteelhoeve’ – activiteiten op kinderboerderij ‘Poelepetaat’ zoals workshops, rondleidingen en advies. – een expositie in NME-centrum ‘De Groene Bol’ Voorkom teleurstelling en raadpleeg voor u komt, de website voor aanvangstijden en locaties van de verschillende activiteiten.

Komt u ook? U kunt parkeren op het parkeerterrein bij de (nieuwe) entree. De toegang is gratis, vanaf 10.00 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website voor actuele berichten. Tip: kom zoveel mogelijk op de fiets!

Ook vriend van Kasteel Keukenhof worden? Met deze dag hopen we uiteraard dat u zo enthousiast bent geworden over Kasteel Keukenhof dat u zich aanmeldt als vriend. Voor uitgebreide infor­ matie over de mogelijkheden kunt u terecht op onze website: www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl/ vrienden/vriend-worden U kunt ook direct contact opnemen via de telefoon (0252-750 690), email ([email protected]) of persoonlijk bij de receptie in het entreegebouw.

Vriend van Kasteel Keukenhof (€ 17,50 per jaar) Wij bieden onze vrienden een aantal unieke voordelen. U ontvangt: – Toegangspas waarmee u ook buiten de openings­ tijden van de kassa in het park kan wandelen. – Toegang tot tuinen met unieke kunstobjecten. – Toegang tot florale evenementen. – Toegang tot activiteiten voor en samen met vrienden. – Korting op concerten georganiseerd door ‘Kasteel cultureel’. – Korting op entree Buttonpop en Castlefest (alleen in de voorverkoop). – Het vriendenmagazine en de digitale nieuwsbrief. – Extra toegangspas voor slechts € 7,50 per jaar voor leden van hetzelfde gezin. Zilveren vriend (€ 50 per jaar) Als Zilveren vriend levert u een extra bijdrage aan ‘het Kasteel’. Naast de voordelen zoals genoemd bij ‘Vriend’ geniet u een aantal extra privileges: – Voorrang bij reserveringen. – Korting op rondleidingen in Kasteel Keukenhof van € 2,50 per persoon voor maximaal 2 personen. – Korting bij een aantal evenementen (zie digitale nieuwsbrief). – Speciale aanbiedingen of kortingsacties (zie digitale nieuwsbrief). – Minimaal eenmaal per jaar een speciale Kasteel Keukenhof vriendendag. Gouden vriend (€ 250 per jaar) Als Gouden vriend levert u een grote, zeer gewaar­ deerde bijdrage. Kasteel Keukenhof biedt u een aantal extra voordelen bovenop de zaken zoals genoemd bij ‘Vriend’ en ‘Zilveren vriend’: – Rondleiding in Kasteel Keukenhof voor 2 personen. – Korting bij huur faciliteiten. – Een 2e toegangspas op aanvraag.

Wandelpas Voor inwoners van de gemeente Lisse biedt Kasteel Keukenhof in 2015 nog een gratis wandelpas aan. Hiermee heeft u toegang tot het park om te wandelen of om activiteiten, de kinderboerderij en de horeca op het landgoed te bezoeken. Gouden Vriend – Business (€ 350 per jaar) Als u een eigen bedrijf heeft en u wilt Kasteel Keukenhof steunen, wordt dan ‘Gouden Vriend – Business’. U bent dan Gouden vriend en uw bedrijfsnaam en/of logo wordt in overleg met u vermeld in diverse digitale berichten. U krijgt 5% korting op advertenties in het Magazine voor vrienden van Kasteel Keukenhof (oplage: 2 x per jaar 5.000 stuks). Minderjarigen Kinderen tot en met 17 jaar hebben gratis toegang tot het landgoed, mits onder begeleiding van een volwassene die in het bezit is van een geldige vriendenpas. Welkomstkorting (€ 7,50) Nieuwe vrienden die inwoner zijn van de gemeenten Hillegom, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout of Teylingen krijgen het eerste jaar € 7,50 welkomstkorting (geldt niet voor de ‘gratis’ wandelpas). Statiegeldregeling Per pasje wordt € 7,50 statiegeld in rekening gebracht. Dit bedrag ontvangt u terug wanneer u uw vriendschap opzegt en uw pas in goede, werkende staat inlevert. De statiegeldregeling geldt ook voor een nieuwe ‘gratis’ wandelpas voor de inwoners van de gemeente Lisse. Aanmelden – Telefonisch: 0252-750 690 – Via de website: www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl/ vrienden/vriend-worden – Via email: [email protected] – Bij het nieuwe entreegebouw (zie voor actuele openings­tijden www.kasteelkeukenhof.nl). nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

11

Bewoners Kasteel Keukenhof

12

N

Na het overlijden van Frans Gerard Eysingk in 1790 erft niet zijn vrouw, maar stiefdochter Sarah van Hoboken Keukenhof. Als Sarah in 1807 kinderloos overlijdt, wordt haar echtgenoot Simon Petrus Joosten – als langst­ levende – de nieuwe eigenaar van de buitenplaats. Maar niet voor lang, want als weduwe Eysingk-Scheltus twee jaar later in 1809 komt te overlijden, weet Joosten niet

Keukenhof in handen van adel Johan Steengracht van Oostcapelle was een nazaat van een oud Zeeuws geslacht, waarvan de geschiedenis vertelt dat de stamvader in 1474 Schepen en Burgemeester was van Zierikzee. Door de eeuwen heen werden belangrijke posten in het Zeeuws bestuur door deze familie bezet en ondertussen werden ook de nodige rijkdommen vergaard. Na de omwenteling van 1795 en het vertrek van Prins Willem V vestigde mr. Nicolaas Steengracht zich in Den Haag, samen met zijn echtgenote Johanna Petronella van der Poort die de titel Vrouwe van Oostcapelle droeg, en hun toen dertienjarige zoon Johan. Zij betrokken daar een fraai huis in ’t Voorhout. De jonge Johan bleek een pienter baasje te zijn en bijzonder leuk is het dat in Kasteel Keukenhof nog een portret van hem aanwezig is. Hierop staat hij afgebeeld als een parmantige jongen compleet met een gepoederd pruikje, de grote mode van die tijd. Op zestienjarige leeftijd gaat Johan studeren in Utrecht, waarna hij in 1804 in het huwelijksbootje stapt met Cornelia Johanna van Nellsteyn. Zij is de dochter van mr. Cornelis Jan van Nellesteyn, Heer van Broekhuyzen en Darthuizen, en Cornelia A.M. van Bronckhorst. Tijdens de beginjaren van hun huwelijk logeren Johan en zijn Cornelia Johanna meerdere malen op Keukenhof. Zo ontwikkelen zij warme gevoelens voor deze fraaie buitenhof. Toen zij hoorden van de op handen zijnde publieke verkoop was dat reden om direct in te grijpen en de buitenhof Keukenhof te kopen.

Steengracht redt Keukenhof van de sloop hoe snel hij zijn erf moet verkopen. Gevreesd wordt dat dit tevens het einde is van de buitenplaats Keukenhof. Publieke verkopen van andere buitenplaatsen, zoals Meerenburgh en Grotenhof, hebben immers al eerder laten zien dat deze door gekavelde verkoop uiteen zijn gevallen. Gelukkig is het lot de buitenplaats Keukenhof aanzienlijk beter gezind, want vijf dagen voor de publieke verkoop wordt op 9 september 1809 het landgoed uit de hand gekocht door Jonkheer mr. Johan Steengracht van Oostcapelle. Met deze verkoop neemt Keukenhof afscheid van het Amsterdamse burgerdom en maakt het een stap in de richting van de adel. Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

Kort na de Franse Revolutie wordt Jonkheer mr. Johan Steengracht in juli 1816, evenals zijn vader, benoemd in de Ridderschap van Zeeland. Tevens wordt hij lid van de gemeenteraad én wordt hij een benoemd als directeur van het Koninklijk Kabinet van Schilderijen. Dit Koninklijk Kabinet is thans in het Mauritshuis gevestigd. Jonkheer Johan was een groot kunstkenner, verzamelaar en mecenas. Dat heeft ertoe geleid dat hij tussen 1826 en 1830 een vierdelig werk heeft uitgegeven onder de titel ‘De voornaamste schilderijen van het Koninklijk Kabinet te ’s-Gravenhage in omtrek gegraveerd, met derzelver beschrijving’. Dankzij deze omvangrijke inventarisatie

Cornelia Johanna van Nellsteyn en Jonkheer Johan Steengracht

maakte hij naam. Ook zijn privé Galerie Steengracht genoot grote bekendheid.

Uitbreiding buitenplaats Onder de heerschappij van Jonkheer Johan Steengracht werd de buitenplaats Keukenhof weer verder uitgebreid. Aangrenzend wei- en hooiland werden toegevoegd, evenals een stukje grond langs de Trekvaart en het Overduin dat op 2 november 1811 werd overgenomen. Hieronder bevond zich ook het zogeheten Keutelveen dat door Johan Steengracht enkele weken later werd doorverkocht aan mr. D.P.J. van der Staal, de eigenaar van Wassergeest. In 1852 zijn deze na de ondergang van de buitenplaats Wassergeest weer terug aan Keukenhof gekomen. Steengracht bleef kooplustig en in 1811 wist hij de buiten­plaats Keukenhof opnieuw uit te breiden, ditmaal met een flink stuk duin- en grasland in de nabijheid van boerderij Duinhof, alsmede het duin van Keukenhof dat men kent als het huidige Puntenburg. Andere interessante aankopen waren die van De Laagte, het gebied tussen Keukenhof en het huidige Jagershuis in 1830, de Delfweg in 1837 en ´t Lammetje Groen dat hij al in 1811 zijn eigendom mocht noemen. Van Pallandt Tot 1830 heeft Jonkheer Johan Steengracht regelmatig op Keukenhof vertoefd. Vanaf die datum werd het Huis Keukenhof namelijk verhuurd aan mr. Hugo Gevers, een lid van een oud Rotterdams geslacht. Dit was maar van korte duur, want enkele maanden later mochten Pierre Joseph Eyma en diens familie zich de nieuwe bewoners van Keukenhof noemen. Dit duurde tot 1837, het jaar waarin de dochter van Jonkheer Steengracht, Freule Cecile, in het huwelijk trad met Carel Anne Adriaan baron van Pallandt. Het jonge paar gaat vervolgens zelf in Huis

Keukenhof wonen. Dit woonplezier in Lisse wisselden zij af met dat aan de Haagse Vijverberg. Op 9 juni 1838 ­kregen de Baron en Baronesse Van Pallandt hun eerste kind, zoon Frederik Willem Anne, waarna op 4 maart 1840 dochter Cornelia Johanna volgde. Bekend is dat ook de Van Pallandts er veel aan gedaan hebben om het Huis Keukenhof en het landgoed te verfraaien. Zo lieten zij in 1843 door J. Stortenbeker in de Grote of Blauwe Salon een prachtige plafondschildering aanbrengen. Deze is geschilderd in Italiaanse Renaissancestijl en doet denken aan het oude Rome. Door diezelfde schilder werden in 1850 in de Rode Salon ook de zogenaamde grauwtjes geschilderd. Een jaar eerder lieten de Van Pallandts de muur om de bloementuin vernieuwen en verlengen. De jeugdige Jonkheer Frederik heeft daarvoor de eerste steen gelegd. In de jaren 1861-62 werd het huis getransformeerd tot een kasteel met maar liefst zes torens. Tekst Arie in ’t Veld

Carel Anne Adriaan baron van Pallandt en Freule Cecile.

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

13

Ingrijpende restauratie torens en tweede verdieping kasteel 14

W

Wie was Van Lessen? Vooruitlopend op wat er allemaal moest gebeuren, is het wetenswaardig dat vele kamers in het kasteel zijn vernoemd naar mensen die daar korte of lange tijd verbleven. Maes: “zoals op de tweede verdieping de Van Lessen(woon)kamer, genoemd naar Gilberte (Geertje) J.M.T. van Lessen-Hermans die van november 1952 tot maart 1957 op het kasteel woonde. Zij was gouvernante van Iréne van Lynden en tevens huisbewaarster”. En zo zijn er meer namen, waar we later nog op terug komen.

Ignus Maes vertelt over de uitgebreide restauratie die Kasteel Keukenhof heeft ondergaan. Met name de Van Lessenkamers moesten grondig gerenoveerd worden om te voorkomen dat het schilddak boven de hoofd­ toren in elkaar zou zakken.

In eerste instantie werd de hoofdtoren met het schilddak grondig gerestaureerd. Tijdens de restauratie bleek dat de kapvoet, met name aan de zuid- en westzijde, volledig verrot was en dus vervangen moest worden. De houten kap met goten, kapvoet, spanten, muurplaten en zolderbalklaag werden grondig aangepakt. De gehele kap moest door deze ingreep overeind worden gehouden met een groot aantal stempels op de zoldervloer en doorgestempeld naar de woonkamer van mevrouw Van Lessen. Nadat alle houtconstructies tot op de muren waren hersteld, konden deze tijdelijke stempels worden verwijderd. Tot slot konden het nieuwe leiwerk en loden goten worden aangebracht. De beide pyronnen met wind­wijzers volgden als bekroning van deze fraaie robuuste 19e eeuwse neorenaissance ingangstoren. Je moet nu eenmaal niet binnen de zaak gaan restaureren als het buiten nog niet optimaal voor elkaar is. En dat was het zeker niet, want hier en daar lekte het dak als een mandje, zoals dat ook bij de overige twee kleinere torens aan de westgevel het geval was.

Foto boven: mevrouw Gilberte van Lessen, waarschijnlijk met Iréne van Lynden.

Namen op torens met spitsen aan de westgevel Maes vertelt dat bij het herstellen van de spanten, vloerbalken en blokkelen (=verbindingsbalkjes) ontdekt werd dat op vele spantbenen en korbelen met potlood namen staan geschreven. Ook staan er data op en zelfs de weersomstandigheden waaronder aan de torens werd gebouwd. “Daaruit blijkt uit dat er door timmer­

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

lieden in 1864 aan de kap met spanten is gewerkt en kun je concluderen dat er na de al bekende beginperiode van 1861-1862 ook nog in 1864 aan deze torens is gebouwd. In latere jaren is er eveneens gewerkt aan de torens, want er staan ook namen uit 1900 en 1918.” Maes vertelt verder dat men enkele bekende Lisser namen is tegengekomen en de gedachte gerechtvaardigd lijkt dat ook de plaatselijke aannemers met hun vaklieden aan de verfraaiing van de oorspronkelijk rechthoekige buitenplaats tot kasteel hebben gewerkt. De naam van Cornelis van der Zaal (1823-1897) staat op z’n kop geschreven; hij heeft zijn naam dus met sierlijke letters ­geschreven toen het spant nog uit elkaar op de werkbank lag! Er hebben een Siem, Albert en Cornelis van der Zaal aan gewerkt. Van der Zaal had een aannemersbedrijf aan het Vierkant waar nu het museum De Zwarte Tulp is gevestigd. Ze bouwden en herstelden ook molens (bekend van de boeken ‘Kroniek van de Lisser timmerman en molen­maker Cornelis van der Zaal [1762-1829]’ door dr. A.J. Kolker en ‘In de schaduw der molenwieken’). Sommige namen staan er twee keer op, waaronder die van A. Molenaar. Wellicht is dat de Abraham Moolenaar (geb.19 december 1828) die op 35-jarige leeftijd aan de torens heeft gewerkt. Later (1870) begint hij een eigen aannemers­bedrijf aan de Kanaalstraat. W. Dorrepaal schrijft in 1900 over koud, winderig weer. Op een strook voetlood bij de schoorsteen staan ook nog wat namen in het lood gekrast, waaronder die van D.Vink, J. Vink, Buckaert en Vermolen, op 7 april 1926.”

15

Restauratie interieur Van Lessenkamer(s) Nadat de exterieurrestauratie, met name die van de genoemde daken en goten, was voltooid en het dus niet meer lekte in het kasteel, kon worden gestart met een uitgebreide restauratie van het interieur, een operatie die uiteindelijk in drie fases werd aangepakt vanwege de beschikbare financiën. De woonkamer van Van Lessen werd als eerste aangepakt. In feite was het een lege kamer met rekken waarin Ton van Leersum alles wat hij en anderen aan losse spullen in het kasteel vonden in dozen had gesorteerd. Voor de restauratie moest daar een andere plek voor worden gevonden en zo werd ‘Geertjes kamer’ in het depot in archiefrekken opgeborgen. Later bleek dat we veel van die spullen bij de restauratie van het interieur goed konden gebruiken. De wanden van de woonkamer waren betimmerd met hardboard, een materiaal dat in de jaren zestig van de vorige eeuw veel gebruikt werd als vervanger van betengeling met jute, waaroverheen dan werd behangen. Nadat Foto’s rechts van boven naar beneden: de betimmering van de wanden wordt hersteld, de paneeldeur met knieren (linkerdeur) is geplaatst, het aanbrengen van het nieuwe behang met in de hoeken doorlopende motieven, de gerestaureerde kamer met de wieg van de graaf.

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

het hardboard was verwijderd, kwamen behangresten te voorschijn van Toile de Jouy, oorspronkelijk van een Franse behangfabriek in Jouy-en-Josas – een dorpje beneden Parijs. Via een interieurspecialist heeft men in Engeland / Ierland een bedrijf gevonden dat van dit behang een replica kon drukken. Belangrijk bij het aanbrengen van dit behang zijn de over de hoeken door­ lopende motieven. Het gordijn heeft dezelfde motieven. Het lijkt misschien wat simpel, maar toch was het een hele gebeurtenis toen in een hoek op de vlieringzolder de paneeldeur met knieren (scharnieren) werd gevonden die de bergkast in de Van Lessenkamer altijd had afgesloten, maar om de een of andere reden mogelijk in de jaren zestig was verwijderd. De deur paste in zijn scharnieren en sloot direct perfect in de sponning.

16

De symmetrie van de schoorsteenwand met de beide identieke paneeldeuren werd met het terugplaatsen kompleet en de woonkamer van de voormalige gouvernante / huisbewaarster was bouwkundig weer helemaal op orde. In de natuurstenen schouw werd een kolenkachel van E.M. Jaarsma geplaatst en omgebouwd tot gaskachel. Het was een geschenk van het Nederlands Kachelmuseum in Alkmaar, dat door een noodgedwongen sluiting een goede bestemming zocht voor allerlei kachels! Naast de woonkamer was meer nodig om met de status van gouvernante te kunnen leven. De badkamer met gescheiden toilet en de slaapkamer zijn volledig gerestaureerd. De kamers werden hersteld, betegeld, behangen, geschilderd en van gordijnen voorzien. De badkamer is alleen visueel opgeknapt en kan – met u ­ itzondering van het toilet – niet worden gebruikt! Al met al heeft dit werk een paar maanden geduurd. Tegelijkertijd werden de ruimtes die leiden naar het appartement via de zogenoemde Papegaaiengang (genoemd naar de vogels op het behang) en de eiken toegangstrap naar de tweede verdieping, meegenomen in de restauratie, evenals een lichtkap op de overloop en het isoleren van de glazen lichtkoepel die daglicht geeft in het hoofdtrappenhuis. Maes vertelt dat ook dat de overige dienstbodekamers aan de zuidzijde functioneren als depot. “Dankzij deze ‘gevonden voorwerpen’ kon Meindert Stokroos destijds een uitgebreid verhaal in Jaarboek III schrijven over de gebruikte technieken (19e en 20ste eeuw) in het kasteel. Veel moet daarvan nog worden uitgezocht en geregistreerd. Wellicht kan het een plekje krijgen in de vitrines om het verhaal van het huis en haar bewoners tijdens rondleidingen te kunnen vertellen. Anne baron van Pallandt had omstreeks 1850 (dus vóór de bouw van de Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

torens) een stuk of vijf dienstbodes en een Engelse gouvernante voor zijn beide kinderen Cornelia en Frederik in dienst. Allen woonden in het kasteel.” Maes zegt ook dat het opknappen van de Van Lessen­ kamer de mogelijkheid biedt om deze ruimte een uitsluitend museale functie te geven. “Om dingen te laten zien die we vanwege de kwetsbaarheid op andere plekken in het kasteel niet kunnen tonen”. Direct na de interieur­ restauratie is daarmee een begin gemaakt door het plaatsen van de zeldzame gerestaureerde Chinoiserie kledingkast van Nederlandse komaf uit 1720 / 1740. Twee gerestaureerde ovale familieportretten met prachtig gesneden lijsten kregen een plek boven de twee herstelde paneel­ deuren en de vier tafelvitrines kunnen gaan dienen om alle kleinere kwetsbare spullen, zoals prachtige waaiers (zie Jaarboek V) te laten zien bij ‘speciale’ rondleidingen. Maes concludeert dat de interieurrestauratie perfect is geslaagd en het kasteel met behoud en gebruik van aanwezige bouwkundige kleine en grotere fragmenten zijn uitstraling heeft teruggekregen. “Als ik een rondleiding hield, probeerde ik een sfeer voor onze gasten te creëren en vertelde ik dat de graaf twee weken op vakantie was en zo terug kon komen. Komt u maar even binnen om een kijkje te nemen… En zo hoort de sfeer ook te zijn!” Tekst Arie in ’t Veld | Foto’s Ignus Maes en Hella Radic

Kasteelvrouw en vrijwilligster Als er onder de vrijwilligers van Kasteel Keukenhof iemand is die in velerlei opzichten aan het landgoed is verbonden, dan is dat Ria Ouwehand wel. Zij is kort na de oorlog op het kasteel in de ronde toren geboren (haar vader werkte bij Graaf van Lynden die het paar woonruimte bood).

L

ater verhuisde Ria naar het Hoogje aan de Stationsweg. Na een aantal jaren buiten Lisse gewoond te hebben, is ze sinds 1980 terug op het landgoed en woont ze in een leuk huis met een prachtige tuin. Nadat Graaf van Lynden in 2003 het landgoed had nagelaten aan de Stichting Kasteel Keukenhof en kort daarna de eerste vrijwilligers op het domein kwamen werken, sloot Ria zich in 2004 bij hen aan. Dat werd niet, zoals voor veel vrijwilligers geldt, zich één of enkele dagen per week inzetten, maar voor Ria werd het elke dag. Ria zorgt er vanaf dat moment namelijk voor dat de koffie of thee klaar staat als het vaste personeel en de vrijwilligers ­pauzeren. Dat klinkt eenvoudig, maar het hele jaar door is dat best een klus. Dat geldt ook voor de zogenoemde vrijwilligersdagen die op de eerste zaterdag van de maand plaatsvinden en die een grote groep vrijwilligers in het bos op de been brengt. Ria deed de verzorging in eerste instantie in het Washuis, maar sinds een paar jaar zwaait ze de scepter in de keuken van de Wagenloods. In die tijd is het aantal vrijwilligers sterk toegenomen, met bovendien enorme pieken in de verzorging als er evenementen worden voorbereid en er heel veel mensen op het domein aan het werk zijn, zoals tentenbouwers. Dan is het wel eens ‘hooibouw’ in de Wagenloods, maar alles loopt op rolletjes als niemand zich met het werk van Ria bemoeit. En die kans krijgt men ook niet, want Ria heerst met ijzeren hand in haar keuken. Alleen als er een uitgebreidere catering voor de vrijwilligers moet worden verzorgd tijdens evenementen, accepteert ze graag steun, onder andere van Joop Schrama, vrijwilliger van het eerste uur, die haar ook helpt met het schoonmaken van de Wagenloods. Haar werk vindt Ria bijzonder leuk. “De mensen met wie ik werk, zijn allemaal even aardig. Natuurlijk is er wel eens wat, maar in de Wagenloods is al veel tot ieders tevredenheid opgelost.” Ria zegt ook dat ze enorm kan genieten van het feit dat zij in haar directe omgeving de

natuur in alle mogelijke uitstralingen kan beleven. “In alle jaargetijden en bovendien in mijn eigen tuin waarin ik ontzettend graag werk.” Ria zegt tenslotte dat de sfeer onder de vrijwilligers enorm goed is en men voor elkaar klaarstaat. “Dat heb ik ondervonden nadat ik een kleine herseninfarct had gekregen en iedereen van alles voor me wilde doen. En die helpende handen waren er ook toen ik onlangs mijn pols gebroken had. Ik kreeg veel persoonlijke hulp, en men zorgde er ook voor dat ‘mijn winkeltje’ kon doordraaien zolang ik dat niet zelf kon verzorgen. Kortom: werken als vrijwilliger en met de vrijwilligers op het landTekst Arie in ’t Veld goed is fantastisch!” Ria in de keuken van de Wagenloods met haar schoonzoon Peter.

17

Welvaart... daar draait het om 18

De welvaart van personen en huishoudens is niet alleen een kwestie van materiële factoren zoals inkomen, bestedingen en vermogen, maar heeft ook te maken met de mate waarin voldaan kan worden aan gevoelde behoeften. Denk aan de behoefte aan een veilige en schone leefomgeving. Ook hechten mensen doorgaans belang aan vrijheid, werk, bescherming van eigendomsrechten, vrije tijd en zo meer. Sommige van deze zaken zijn voor geld te koop, maar in bepaalde gevallen neemt de overheid de zorg voor haar rekening.

Buitenplaats De buitenplaats was in de gouden eeuw een zichtbaar resultaat van zelfverdiende welvaart. Kooplieden van de VOC of WIC kochten een stuk grond op het platteland om er een huis te bouwen waar het gezin kon overzomeren. Verspreid over het hele land waren er zo’n zesduizend buitenplaatsen. Buitenplaatsen lagen meestal in landschappelijk aantrekkelijke gebieden die tegelijkertijd ook goed vanuit de stad bereikbaar waren. De familie ging in april mét huisraad en al op de trekschuit naar de buitenplaats en keerde in oktober weer terug naar de stad. Vader pendelde op en neer, voor zover dat nodig was. Op die buitenplaats nodigde men vrienden en interessante bekenden uit om te komen meegenieten van het goede van het leven. Er was dan ook van alles te doen: vader had zijn beeldenverzameling, er was een menagerie voor de kinderen, moeder genoot van de tuinen en organiseerde culturele bijeenkomsten voor vriendinnen. En ’s avonds werd er gedineerd! Het fenomeen ‘Buitenplaats’ heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van Nederland tot wat het nu is. Niet alleen als zichtbaar resultaat van de verworven welvaart, maar ook als bakermat voor vernieuwing op het gebied van politiek en cultuur. Op de buitenplaats was er naast voldoende tijd ook veel denkvermogen aanwezig. In de ‘Canon van Nederland’ staat de buitenplaats op de vierentwintigste plaats.

Gouden eeuw

Boven: het neoclassistische huis in land­ schappelijke parkaanleg, Lutgers ca. 1850.

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

De zeventiende eeuw is niet voor niets de gouden eeuw genoemd. Door de ontdekking van andere continenten groeide Nederland uit tot wereldnatie. Er werd enorm veel verdiend met handel in specerijen en andere gebruiksgoederen. Als direct gevolg van de welvaart

was er veel aandacht voor en ontwikkeling van cultuur en wetenschap. Op de buitenplaats trof men de ‘innovators’ en de ‘early adopters’ van die tijd.

Tweede welvaartsgolf De tweede helft van de 19e eeuw wordt ook wel de tweede gouden eeuw genoemd. Ook toen was er weer een opleving van cultuur en waren er belangrijke wetenschappelijke ontwikkelingen. De voornaamste oorzaak van deze welvaartsgolf was de industriële revolutie. Werd de eerste gouden eeuw veroorzaakt door expansiedrift en kolonisatie, deze tweede gouden eeuw was het gevolg van optimalisatie van bedrijfsprocessen. Op ons landgoed vertaalde zich dat door het promoveren van het huis tot kasteel, het park werd geheel opnieuw ingericht en er kwam een nieuw koetshuiscomplex.

Een derde gouden eeuw? En nu, hoe is het gesteld met de huidige welvaartsontwikkeling? Is er een derde gouden eeuw te verwachten? In de achterliggende jaren is het in economisch opzicht niet direct een periode van welvaart geweest. Het CBS rapporteerde in juni 2014 dat het welvaartsniveau weer gelijk was aan dat van 1991. Het is nog de vraag of deze neerwaartse trend zich voortzet of dat we de ontwikkeling kunnen ombuigen. Waardoor zou die ombuiging en misschien een derde welvaartsgolf veroorzaakt kunnen worden? De Stichting Landgoed Keukenhof is van mening dat dit alleen nog bereikt kan worden door verduurzaming van ons bestaan. Als we op de huidige manier doorgaan met consumeren, is het snel gedaan met onze welvaart.

Hollands glorie Landgoed Keukenhof wil de rol, die de zeventiendeeeuwse buitenplaats in de vorige gouden eeuwen in de maatschappelijke en culturele ontwikkeling vervulde,

serieus invulling geven. Door de Nederlandse ontwikkelingen op het gebied van sierteelt, architectuur en cultuur aan een breed publiek te presenteren (je zou het Hollands glorie kunnen noemen) krijgt de bezoeker niet alleen bewondering en waardering voor datgene waar Nederland groot in is, maar wordt hij bovendien geïnspireerd om bewuster om te gaan met de (on-)mogelijkheden en verworvenheden van de eenentwintigste eeuw.

Landgoed Keukenhof als inspiratiebron Niet alleen in de eerste, maar ook in de tweede g­ ouden eeuw werd geïnvesteerd in de toekomst! Alles wat werd aangepakt en gerealiseerd, had een duurzaam karakter. Men voelde zich altijd de rentmeester van het nageslacht! Je mocht, nee móest op de winkel passen om het weer door te geven aan de volgende generatie! Dat bewustzijn heeft de laatste decennia in Nederland helaas plaats gemaakt voor consumptie in optima forma met als gevolg dat we straks weinig tot niets meer achter­ laten voor ons nageslacht. We zitten collectief in een neergaande spiraal, die hoognodig doorbroken dient te worden. En als we een paar eeuwen achterom kijken, dan hebben we een lichtend voorbeeld hoe we die spiraal kunnen doorbreken! Dát is wat Landgoed Keukenhof beoogt te zijn: de inspiratiebron voor een vernieuwend, toekomstgericht denken en bewustzijn op vele gebieden, maar dan wel zonder vervelend opgestoken vingertje. Want dat niet alles goed ging in de gouden eeuw is ons ook genoeg bekend. Op 1 juli 2018 wil de zeventiende-eeuwse buitenplaats haar kenmerkende functie van toen in de hedendaagse context in volle breedte etaleren. Markeert dit dan mede de start van een derde gouden eeuw? Wie weet kan Landgoed Keukenhof daar op bescheiden wijze aan meewerken. En waarom ook niet? Tekst Herman Hollander 

Kasteel Keukenhof anno 2013. Foto Sven van der Vlugt

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

19

Kinderboerderij Poelepetaat

20

Inmiddels heeft Poelepetaat alweer ruim zeven maanden haar deuren geopend en is het fantastisch om te zien dat er elke week nieuwe bezoekers komen die ons weten te vinden, er steeds vaker terugkerende enthousiaste bezoekers zijn en er zelfs heel trouwe, wekelijkse bezoekers zijn: van jong tot oud! We hopen uiteraard dat dit – met het naderende voorjaar en zomer – nog verder zal uitbreiden. Bij onze beestenboel heeft de tijd niet stil gestaan: De minivarkentjes Sjors en Sjimmie hebben, na de eerste weken in de stal doorgebracht te hebben, helemaal hun nieuwe thuis op de singel gevonden. Prachtig om te zien hoe die snuitjes de hele dag door wroeten. En wat zijn ze gegroeid! Ook vinden ze het heerlijk om met de geitjes en schaapjes te spelen. Deze twee broertjes voelen zich echt thuis op ons landgoed. Bep en Truus, onze lieve schaapjes, eerst nog wat schuchter in de grote weide, verstopten zich liever dan dat ze zich lieten zien… en kijk nu eens. Samen met de geitenvriendinnen laten ze soms goed van zich horen. Ze kunnen elkaar aardig dwars zitten, maar ze kunnen ook gezellig naast elkaar liggen. Aaien wordt ook steeds meer toegelaten. Mooie ontwikkelingen bij deze twee lieve schatten. Pien, Puck en Pip, onze geitenzusjes! Ondeugend, ondernemend en een tikkeltje brutaal. Zijn niet meer weg te denken bij Poelepetaat! Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

Agnes en Gezina, onze prachtige lakenvelderkalfjes. Drie keer per dag de fles, soppen aan je vingers, nog wat wankel op de pootjes… het lijkt alweer zo lang geleden. Kijk ze nu eens stevig staan tussen de andere dieren in de weide. Smikkelend van het gras of druk aan het spelen met de andere viervoeters. Nog steeds zijn ze goed te benaderen door onze bezoekers en wat een lekkere, zachte, dikke vacht kregen ze toen het kouder ging worden. Maartje en Saartje: de bonte Shetlander zusjes. Eigen karakters, ze luisteren alleen als ze daar zin in hebben, maar wat een plezier hebben we al met deze dames beleefd! Wandelen door het bos, educatieve workshops met onze jongste bezoekers: ze zijn echte publiekstrekkers. Samson en Gert: liever lui dan moe! Een mooie uitspraak die zeer van toepassing is op deze twee knorrepotten. Het is ongelooflijk om te zien hoe actief ze nu door de weide kunnen rennen. Hun komst naar het landgoed heeft ze duidelijk goed gedaan. Flink afgevallen en lekker beweeglijk zijn ze geworden en dat was geen overbodige luxe! Ook de pauw en zijn vrouwtjes laten zich steeds vaker

zien rondom de boerderij. Wat een pracht is het toch als hij zijn veren laat zien. Wanneer laat een pauw eigenlijk zijn veren zien? Een pauw laat zijn veren zien om te imponeren bij een vrouwtje of om duidelijk te laten blijken dat het ‘zijn’ territorium is. De afgelopen maanden heeft iedereen kennis kunnen maken met onze lieve dieren en de dieren zijn gewend geraakt aan hun nieuwe leefomgeving. Vrijwilligers en deelnemers van de Kasteelhoeve hebben hun draai op de boerderij gevonden. Het is tijd voor uitbreiding van de mogelijkheden!

Foto Anneke van Neerbos-Oorthuijs

Wat kunnen onze bezoekers zoal verwachten? Uiteraard zijn we druk op zoek naar leuke, lieve, nieuwe bewoners voor onze Poelepetaat. Zowel in de stal als in de wei gaan we het dierenassortiment uitbreiden. > lees verder op pagina 23

Sinds begin dit jaar heeft Poelepetaat haar eigen Facebookpagina. Volg onze pagina en blijf op de hoogte van alle activiteiten, wetenswaardigheden rondom de dieren en dagelijkse gebeurtenissen. Zelfs Bep en Truus, de schapenzusjes, zijn helemaal van deze tijd: ook zij hebben een pagina waarop ze al hun creatieve ideeën en knutsels kwijt kunnen. Zoek ons eens op: www.facebook.com/kinderboerderijpoelepetaat

Foto Anneke van Neerbos-Oorthuijs

21

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

AW GROEP Groene vriend van Kasteel Keukenhof AW Groen is onderdeel van AW Groep en specialist in groot groenvoorzieningen. Wij voeren regelmatig projecten uit op het landgoed Keukenhof. Zo hebben wij de Nieuwe Plantage aangelegd en het groen bij de ingang van het park op orde gebracht. AW Groen is er trots op bij te kunnen dragen aan het behoud van dit prachtige landgoed. Wij bedanken Stichting Kasteel Keukenhof voor de prettige samenwerking en het vertrouwen.

AW Groep

•

Leidsevaart 25, 2161 AS Lisse

•

Postbus 109, 2160 AC Lisse

•

AW GROEN

AW HANDEL & LOGISTIEK

AW VESSIES INFRA

AW GROND, WEG & WATER

T 0252 - 412946

•

www.awgroep.nl

Nieuwsgierig geworden? Houd facebook en onze website in de gaten, of nog leuker, kom regelmatig even een kijkje nemen! Kinderpartijtjes, educatieve workshops, speurtochten, knutselmiddagen: zomaar een kleine opsomming van wat er staat te gebeuren rondom de boerderij. Te denken valt aan borstelmomenten van Maartje en Saartje, helpen met de verzorging en het voeren van de dieren, knutselen met (de wol van) Bep en Truus. Voor elk wat wils! De activiteiten zullen het hele jaar door georganiseerd worden. Het uitbreiden van de verschillende diersoorten, het toevoegen van educatieve elementen en het organiseren van activiteiten rondom de hofboerderij maken een bezoek aan Landgoed Keukenhof steeds completer. Tekst Mirelle Hulsbos Illustraties Brenda Clemens

Poelepetaat = plezier, doen en beleven!

Algemene informatie De kinderboerderij is het hele jaar dagelijks open van 10.0017.00 en voor mensen met een vriendenpas vrij toe­gankelijk. Op tijden dat de ingang gesloten is, kan het voet­gangershek met de vriendenpas worden geopend. Tijdens bepaalde evene­ menten is het landgoed (ook voor houders van een vrienden­ pas) gesloten. Op de website wordt dit duide­lijk vooraf vermeld. Inwoners van Lisse kunnen gratis een pas aan­vragen bij het landgoed, het VVV of via de website van de gemeente. Voor bezoekers die niet in het bezit van een vrienden­pas zijn, gelden de normale entreeprijzen voor het landgoed.

NME-centrum ‘De Groene Bol’

S

inds oktober 2014 heeft Natuur- en Milieu Educatie­­ centrum ‘De Groene Bol’ zijn deuren geopend. In de weken daarna is er met verenigingen en organisaties op het gebied van natuur, milieu en duurzaamheid gesproken om plannen op elkaar af te stemmen en is gekeken naar mogelijkheden tot samenwerking. Dit is een van de belangrijkste doelen van De Groene Bol. Niet alleen een nieuwe plek zijn waar activiteiten plaatsvinden, maar ook een plek waar verschillende aanbieders elkaar kunnen vinden om het aanbod voor Lisse en omstreken nog completer te maken.

Na berichtgeving over De Groene Bol in de plaatselijke pers en op andere wijzen hebben zich enthousiaste vrijwilligers aangemeld. Een aantal van hen is al actief betrokken. Naast kennis van natuur, milieu en duurzaamheid is er behoefte aan het ontwikkelen en uitvoeren van programma’s / projecten en educatieve middelen. Daarnaast zijn er organisatietaken voor de afspraken met scholen, het maken van planningen en het inhuren van kennis. Het beheren en onderhouden van het lokaal vraagt ook de nodige inzet. Kortom genoeg te doen! Heeft u interesse of kent u mensen die dit misschien leuk vinden? We horen het graag via [email protected]

Voor de eerste tentoonstelling is het thema paddenstoelen gekozen. Deze was in oktober en november op woensdagen zondagmiddag te bezichtigen. Naast bezoekers van het landgoed hebben ook veel groepen van de basisscholen uit Lisse een bezoek gebracht. Na een korte presentatie gingen de scholieren onder leiding van Co en Agaat Mesman, kenners op dit gebied, in groepjes het bos in op zoek naar paddenstoelen. Die stonden er in het afgelopen najaar genoeg! Met een grote kaart met allemaal verschillende soorten en een spiegeltje in de hand gingen ze speuren naar paddenstoelen. Wat is het leuk om ook eens met een spiegeltje de onderkant van de hoed van de paddenstoel te bekijken! Alle kinderen gingen met de opgedane kennis over de heksenkring, de rodekoolzwam en de bekende vliegenzwam weer naar school. Heerlijk om te zien dat er zeker bij kinderen nog interesse is voor wat er allemaal in de natuur groeit en bloeit!

In de vergadering die de gemeente Lisse jaarlijks voor een Kindergemeenteraad organiseert, heeft onze inzending met als thema ‘Duurzame Scholen Lisse’ gewonnen. Dit houdt in dat De Groene Bol een bijdrage in de kosten krijgt voor de uitvoering van het project. We zijn trots op de uitkomst van deze vergadering van de gemeenteraad, zeker gezien de andere inzendingen. Dat juist het thema ‘Duurzaamheid’ – lastig en moeilijk tastbaar – wint, stemt ons postief! De voorbereiding van dit project is meteen van start gegaan en zal in de loop van 2015 uitvoering krijgen in nauwe samenspraak met de scholen. Andere projecten die op stapel staan, zijn onder andere de boomplantdag, een project over waterhuishouding in sloten en een programma over de vogeltrek. Zo zal er in de komende jaren een uitgebreid aanbod van NME-programma’s komen voor de diverse doelgroepen van De Groene Bol. Bestuur Stichting Duurzaam Landgoed Keukenhof, NME-centrum De Groene Bol

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

23

Lakenvelders, een zeldzaam ras In de zomer van 2014 kreeg kinderboerderij Poelepetaat nieuwe bewoners: Gezina en Agnes, twee Lakenvelder kalfjes. Onwennig stonden ze eerst in de stal, maar al snel mochten ze naar buiten in de wei.

24

De Lakenvelder is een eeuwenoud ras en helemaal zwart of rood met alleen een witte band tussen de vooren achter­poten. Al in de 12e eeuw wordt er melding gemaakt van Lakenvelders.Vanaf de 17e en 18e eeuw worden ze vooral gehouden op landgoederen van de adel en kwam het houden van Lakenvelders in de mode. Uit die tijd stamt ook de bijnaam ‘parkrund’. In de 20e eeuw werd de Lakenvelder verschillende keren met uitsterven bedreigd, o.a. doordat de adel en hun buitens min of meer verdwenen. Vooral door de inzet van enkele beroepsveehouders, die de koeien als melkvee gingen houden, hield het ras stand.

1

Cypripedium is een bijzondere tuinorchidee. Vanwege de vorm van de bloem wordt de Cypripedium ook wel Vrouwenschoentje genoemd. De fraaie planten hebben iets exotisch en fragiels, maar zijn desondanks winterharde planten.

Het ras onderscheidt zich niet alleen door de witte band – de ‘lakenvelder tekening’, het dier moet meer kenmerken bezitten om een echte Lakenvelder te zijn. De koe (of stier) moet ook goed gebouwd zijn en zichzelf goed kunnen redden. De Lakenvelder wordt vooral gewaardeerd om haar vriendelijke karakter en haar probleemloosheid. Dat maakt de koeien aantrekkelijk voor zorg- en kinderboerderijen. Na de oprichting van de ‘Fokkersclub voor Laken­ velders’* in 1979 nam het aantal runderen en de kwaliteit toe. In dezelfde tijd raakten de runderen om economische redenen bij beroepsveehouders uit beeld. De laatste jaren neemt de populariteit echter weer toe en stappen (biologische) melkveehouders weer over op Lakenvelders, met name door hun goede omgang met (ruw)voer.De runderen worden ook steeds vaker ingezet bij natuur­begrazings­projecten. * De Fokkersclub voor Lakenvelders heet nu Vereniging Laken­velder Runderen (VLR) en stelt zich ten doel het Lakenvelder runderras in Nederland en daarbuiten in stand te houden. Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

2

Verborgen tuinen 4 5

3

Tuinorchideeën:

juweeltjes op het landgoed

In augustus 2013 kwam Leo Schoolkate, groenadviseur voor Kasteel Keukenhof, op de vakbeurs Plantarium in Boskoop in contact met het bedrijf Anthura. Hij was zeer geboeid door de prachtige presentatie van tuinorchideeën. Anthura is een zeer succesvol bedrijf. Anthurium en Phalaenopsis spelen daarin een belangrijke rol. De oprichter van Anthura, Nic van der Knaap, besloot op enig moment de directie over te dragen aan de volgende generatie. Dit bood hem de gelegenheid om een groene studie aan de Landbouwuniversiteit in Wageningen te gaan volgen. Hier ontmoette hij Camiel de Jong. Camiel was al geruime tijd intensief bezig met de bestudering van botanische orchideeën en dan in het bijzonder Pleione en Cypripedium. De ontmoeting tussen Nic en Camiel heeft er toe geleid dat er een geheel nieuwe groep tuinplanten is ontstaan, de tuinorchideeën. Daar waar in het verleden het houden van botanische orchideeën in de tuin alleen voorbehouden was aan tuiniers met extreem groene vingers, kan nu iedereen genieten van orchideeën in de tuin.

Tuinorchideeën Tuinorchideeën, in de handel gebracht onder de naam Garden Orchid, zijn sterke planten die geheel winterhard zijn. In het voorjaar komen ze boven de grond en ontwikkelen stengels met blad, waarna spoedig de bloemen volgen. In de herfst sterft het blad af en overwinteren de planten met ondergrondse knoppen. Eind maart verschijnen de knoppen weer en begint de cyclus opnieuw.

De tuinorchideeën, Cypripediums groeien bij voorkeur op een licht beschaduwde plek, bijvoorbeeld onder bomen of struiken. Een aantal uren zon of volledige schaduw wordt ook goed verdragen. Een goede tuingrond voldoet prima. In het voorjaar van 2014 heeft Anthura een bijzonder fraaie collectie Cypripediums aan Kasteel Keukenhof geschonken. In nauw overleg met Nic van der Knaap zijn door Leo Schoolkate de plantplaatsen aangewezen. Deze bevinden zich met name in het ‘Ommetje van meneer’. De Cypripediums zijn door Ron Duivenvoorde, tuinman op Kasteel Keukenhof, vakkundig geplant waardoor de planten zich goed ontwikkeld hebben. Er is alle reden om te mogen verwachten dat we dit jaar in de periode april / mei kunnen genieten van deze prachtig bloeiende juweeltjes. Wij hopen dat u als gast van Kasteel Keukenhof deze groep nieuwe tuinplanten gaat ontdekken en waarderen.

Op Kasteel Keukenhof aangeplante soorten (de nummers achter de namen verwijzen naar de foto’s): Cypripedium Kentucky Maxi, C. Kentucky , C. Regina, C. Regina White, C. Kentucky Pink Blush , C. Kentucky Pink , C.Pueblo , C. Yellow Premium Selections, C. formosanum  Voor nadere informatie en verkrijgbaarheid verwijzen we naar: www.tuinorchidee-webshop.com

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

25

Met de aanplant van de ‘Hof van Jan Boot’ is een nieuwe stap gezet richting ‘Keukenhof 2.0’, een landgoed dat niet alleen in de lente, maar gedurende vier seizoenen per jaar het bekijken en bezoeken waard is.

Decaisnea fargesii

Hof

van

Asphodeline lutea

Jan Boot

De ‘Hof van Jan Boot’ dankt zijn naam aan de directeur van ­handelsbedrijf C.S. Weijers uit Hillegom, een handelsbedrijf in bijzondere bol- en knolgewassen. In de tuin zijn circa 75 soorten bolbloemen, een- en tweejarige planten, 100 verschillende vaste planten en ± 25 soorten heesters en bomen geplant.

Boerderijtuin De Hof van Jan Boot is aangelegd naast de hofboerderij, een monumentale boerderij uit 1641. Het ontwerp is van Leo Schoolkate. De meeste boerentuinen kenmerken zich door eenvoud en doelmatigheid. Dé boerentuin bestaat niet, volgens Schoolkate. Toch heeft hij zich bij de inrichting van deze nieuwe tuin laten inspireren door de vroegere boerentuinen. Mede door het enthousiasme van de firma Weijers is de tuin dichter beplant dan vroeger gebruikelijk was. Daardoor is het niet alleen een deftige boerentuin geworden, maar bovenal de Hof van Jan Boot. Vier seizoenen De tuin is zodanig beplant dat er het hele jaar door wel iets te genieten valt. Het zal echter nog even duren voordat alle geplante heesters en bomen tot volle wasdom komen. Dat geldt onder meer voor de Sneeuwklokjesboom (Halesia carolina) en de Magnolia ‘Black Tulip’. In het voorjaar wordt de tuin officieel geopend.

Tijdens een officieel plantmoment in december 2014 planten Jan en Ria Boot de laatste bollen.

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

Citrus trifoliata

Thalictrum flavum

Een tafel… een tafel

we missen een tafel…

D

Al twee maanden is een van de mooiste tafels uit het kasteel verdwenen. Geen geval voor de politie, maar wel voor de restaurateur...

Decennialang heeft in de Blauwe of Grote Salon een donkere sierlijke tafel uit de achttiende eeuw gestaan. Deze tafel staat nu bekend als de neo-Boulle tafel. Dat wil zeggen dat de tafel is gemaakt in de stijl van André-Charles Boulle, de beroemdste meubelmaker tijdens het regime van Louis XIV. In feite was hij een zoon van Jan Bolt uit Gelre, die ook meubelmaker was en naar Frankrijk vertrok en zijn naam liet veranderen in Jean Boulle. De tafel is geheel ingelegd met sierlijke messingstrookjes in schildpad. Deze messingstrookjes hadden echter hun glans verloren en waren onder invloed van tijd en omgeving geheel zwart geworden. Ook het schildpad was heel dof en moeilijk te definiëren. Alleen de bronzen opzetstukken hadden voor een groot deel hun glans bewaard.

Tijd voor een grote opknapbeurt De afgelopen twee maanden verbleef de tafel bij Restauratie Atelier Van Asten, waar Michiel en Koos monnikenwerk verrichtten met de restauratie van dit bijzondere en kostbare meubelstuk. Eerst werden de bronzen opzetstukken verwijderd. Daarna werd uiterst voorzichtig het vuil weggehaald en kwam het messing en schildpad weer glanzend tevoorschijn. Het moeilijkste was om alle los zittende delen weer vast te lijmen en nieuwe stukken te maken voor de ontbrekende delen. In de laatste fase wordt nu de tafel in vele lagen schellak

gezet, zodat hij weer bescherming heeft en een prachtige diepe glans krijgt. Het is een bijzonder gezicht om de tafel in het atelier te zien staan: het blad dof en donker aan de onbehandelde zijde en zo levendig en glanzend aan de behandelde zijde. Het onderstel is al bijna klaar en sprankelend na de eerste laag schellak. Als het meubelstuk geheel in zijn voormalige glorie is hersteld, zal het weer in de Blauwe Salon komen te staan om, als vanouds, het glanzend middelpunt te vormen van (bijvoorbeeld) trouwplechtigheden. Het is dan ook weer een indrukwekkend meubelstuk om bij rondleidingen te tonen. Nog even geduld en dan het is zover… Tekst en foto’s Kunstredactie van Kasteel Keukenhof

Foto’s: Linksboven: Het blad ondergaat een transformatie… Rechtsboven: Glanzend! Detail van het onderstel. Inzet: Hier is goed te zien dat hele delen schilpad verdwenen zijn. Ook zitten delen messing los.

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

27

28

Verborgen verhalen van een kasteel met verhalen van tijdgetuigen Anno 2015 – Een rondgang Vreemde ogen dwingen. Door ons mee te laten kijken door de lens van zijn camera, dwingt Eric de Vries ons op een subtiele manier naar het interieur van Kasteel Keukenhof te kijken. Ondanks het feit dat dit al talloze malen gefotografeerd is, zijn de beelden van deze tentoonstelling toch net anders. Het gaat om het detail, om licht en om perspectief. Beelden die de sfeer van het heden én van het verleden weergeven.

E

foto’ s van Eric de Vries Een bediendentrap. Alsof een kamermeisje net achterom en naar beneden kijkt om te zien of niemand haar volgt. De hoogste torenkamer, kaal en tochtig, waar de vrouw des huizes besloot om juist daar te schetsen en te schilderen. Een mijmerende blik naar buiten, over de tuin die Kriellust heet. Beeld na beeld trekt aan ons voorbij, soms intiem en in detail (het ‘theater’) en soms in onverwachte grootsheid

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

(het imposante trappenhuis met daklicht). Soms zijn de beelden onmiddellijk herkenbaar. Maar er zijn ook doorkijkjes waar zelfs het personeel dat elke dag in het kasteel werkt, twee keer moet kijken. Door de wisselwerking van beeld en realiteit ontstaat een idee: hoe het was, waar zijn de herinneringen? Details vertellen soms mooie verhalen. Over de laatste graaf, de oorlogstijd, het leven van het personeel, de vergane glorie van een eens welgestelde adellijke familie. En dat alles met een zachte toon, nooit verwijtend of moraliserend. Slechts beelden die de atmosfeer en het bijzondere van het gebouw laten zien.

Tekst en foto’s Kunstredactie van Kasteel Keukenhof

Kunst en tentoonstellingen

Wat elk kasteel bijzonder maakt, is de geschiedenis. Ter plekke ervaren wat de eeuwen gedaan hebben met het gebouw en vooral, de geschiedenis van de mensen die erin woonden Dat geldt ook voor Kasteel Keukenhof. Het is lang verborgen gebleven. Er was geen geld om het te onderhouden en de laatste particuliere eigenaar, Graaf van Lynden, liet het na aan de Stichting Landgoed Keukenhof. Daarna is er veel veranderd: het kasteel is gerestaureerd en ziet er weer uit als in de hoogtijdagen, eind negentiende, begin twintigste eeuw. Dit alles is te danken aan het bestuur, de medewerkers en een grote groep enthousiaste vrijwilligers, die met veel liefde dit landgoed onderhouden.

Tentoonstelling Het werd tijd om het interieur van het kasteel op beeld vast te leggen, een overzicht van wat is en wat was. Niet alleen voor de huidige bezoekers, maar vooral voor de toekomstige bezoekers. Een tijdsbeeld anno 2015. Om een nieuwe traditie te creëren, een traditie om met enige regelmaat een overzichtstentoonstelling te houden van het interieur en de veranderingen in het kasteel. Molly De verhalen van het landgoed komen op deze manier tot leven. Zoals het verhaal van Molly, de tweede vrouw van de graaf van Lynden. In het Zwitsers Speelhuis is een kleine tentoonstelling ingericht over haar werk en haar leven. Een momentopname uit het leven van een kasteelvrouwe. Carel Molly’s man, de laatste kasteelheer van Keukenhof, heeft een duidelijk stempel op het kasteel gedrukt. Sporen uit zijn leven, dat vrijwel de hele twintigste eeuw omvatte, zijn overal in de tentoonstelling te vinden. De beelden hangen in een weloverwogen route door het kasteel in een thematische volgorde die echter niet altijd overeenkomt met de omgeving. Dit om te voorkomen dat er steeds een vergelijking wordt gemaakt tussen beeld en werkelijkheid. De verbeelding is belangrijker dan wat is… De gehele reeks beelden is van een ongekende charme en intimiteit. Zij laten het kasteel niet alleen op zijn best zien, maar ook met grappige contrasten en treurige herinneringen uit het verleden. Met steeds een ander verhaal. Emoties in beelden Deze tentoonstelling gaat over emoties in beelden. Er zijn geen mensen in beeld. Wij – de toeschouwers – ­krijgen inzicht. Kijk en luister. En ineens zijn we even, heel even, daar. In de ronde torenkamer, in de parketgang, de bodekamer, vertrek na vertrek met kleine vocale herinneringen om het beeld te versterken. Het gesproken woord van mensen die er werkten, woonden en leefden. Er is nog iets dat beklijft. Alleen in zo’n klein, intiem en (tot voor kort) vergeten kasteel kun je nog genieten van

zoveel kleine, maar oh zo mooie verhalen… geniet en geef het door. Eric de Vries Verborgen verhalen van een kasteel Foto’s | tentoonstelling van 8 maart t/m 10 mei 2015 rondleidingen: elke woensdag, zondag en op afspraak www.kasteelcultureelkeukenhof.nl | www.eerriicc.nl

29

H.K.H. Prinses Beatrix op Kasteel Keukenhof In 1983 werd het nieuwe gemeentehuis in Lisse officieel geopend door de onthulling van het speciaal voor Lisse gemaakte staat­ sie­portret van de toenmalige Koningin Beatrix. Ruim dertig jaar lang heeft het in de raadzaal van Lisse gehangen. Na de troon­ wissel in 2013 kwam er een nieuw staatsieportret. De gemeente heeft toen besloten om het portret een nieuwe plek te geven en Kasteel Keukenhof is trots om het beeld een nieuw onderdak te mogen geven. Het beeld van de Nederlandse kunstenares Wendela Gevers Deynoot is een permanente bruikleen van de gemeente Lisse en hangt in de marmeren gang van het kasteel. Koninginneportret, 1983 | hardsteen met 14 karaats goud

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

30

Kunst in het park

E

In voorbereiding op het nieuwe buitenseizoen zijn er weer een aantal nieuwe kunst­werken gearriveerd. Sommige staan nog in de opslag en worden liefde­ vol gerestaureerd, andere hebben al een perma­nente plek in de beeldentuin gekregen.

Een tijd van komen...

De werken komen uit de publieke ruimte van heel Nederland en zijn meestal in het kader van de ‘percentage­regeling’ van het rijk gemaakt voor een rijksgebouw, een plein of binnenhof. Gemaakt dus voor een specifieke context, meestal midden in een bebouwde omgeving; kunst met een opdracht en decennia later ontmanteld omdat de omgeving is veranderd: het gebouw heeft een andere functie gekregen of is simpelweg rijp voor de sloop. In de beeldentuin van Kasteel Keukenhof krijgen de sculpturen een nieuwe bestemming: rijp en groen door elkaar, abstract en figuratief, Nederlandse beeldhouwkunst uit de laatste zeven decennia. Op het eerste gezicht een bonte verzameling tussen bomen, langs de wandelpaden of op een grasveld, zonder onderling verband zoals sommige critici opmerken. Maar juist de verrassing van een kunstwerk midden in het groen van

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

park, bos of weiland op een onverwachte plek creëert een nieuwe context en schept een band tussen de beelden. De prachtige ‘Tempel voor de Wetenschap’ van Pjotr Muller bijvoorbeeld, voorheen boegbeeld van de binnentuin van Museum Boerhave in Leiden, duikt als een sprookjeskasteel op uit de mist tijdens een ochtendwandeling met de hond... Zoals vroeger kunst en landschapsarchitectuur een eenheid vormden, worden ook hier de werken weer onderdeel van hun omgeving en voert de natuur de boventoon. Het verschil is dat nu voor elk beeld de meest ideale plek wordt gezocht en niet andersom. En het mooie is dat het werkt. Op deze manier ontstaat langzaam een beeldenroute door het landgoed met verhalen over het verleden van elk werk en met telkens weer een kijkavontuur als de bezoeker een nieuw werk ontdekt.

...en een tijd van gaan De laatste Land Art werken van het zomerse kunstfestival zijn tijdens de winterstormen zo zwaar beschadigd dat ervoor gekozen is om ze af te bouwen. In juli komt er een nieuwe editie en vanaf mei worden een aantal bijzondere kunstacties getoond met onder meer een groep ‘minimusea’ in de vorm van zevenentwintig caravans! Tekst en foto’s Kunstredactie van Kasteel Keukenhof

In december hebben de laatste werken van de buiten­ tentoonstelling van Atelier van Lieshout het landgoed verlaten.

Kees Lutkeneijer geeft het werk van Erik Wijntjes een opknap­beurt.

Bijzonderheden uit het depot Een deel van de collectie van Kasteel Keukenhof bevindt zich nog in het depot. Dat neemt niet weg dat ook deze stukken aandacht verdienen: schilderijen, sieraden, gespen, mooie kastjes… Vanaf nu wordt er in elke aflevering een bijzonder stuk door een van de medewerkers onder de aandacht gebracht. ussen oude lijsten en stoffige achttiende eeuwse prenten staat een klein schilderij in een uitbundige gouden lijst. De lijst is versleten en ook het schilderijtje is niet meer in een erg goede staat. Toch trekt het de aandacht door het licht en de stemming die het oproept. Een avondlandschap aan zee; niet in Nederland, misschien aan de westkust van Engeland. De heuvels aan de linkerkant verdwijnen in de mist, de zon is nog net niet helemaal weg en donkere wolken hangen dreigend boven de kust. Vanuit de verte doemen de laatste schepen op door de avondnevels en op de voorgrond ligt een vissersboot, waar men nog bezig is met de vangst van de dag. Op het eerste gezicht een realistisch landschap, maar bij nadere beschouwing rijst de vraag waarom de kunstenaar juist dit moment wilde vast houden. Het is een schilderij uit de tijd van de romantiek, de late achttiende en negentiende eeuw. In de romantiek krijgt de subjectieve ervaring van de kunstenaar een grotere rol: individueel gevoel, verbeelding en symboliek staan centraal. Dit landschap is niet ontstaan in de buitenlucht, maar geschilderd in het atelier. Elk detail is bedacht, heeft een functie en een bijzondere betekenis. De schepen die de baai binnenkomen, nauwelijks te zien in het schemerlicht, staan voor het nostalgische verlangen naar zekerheid en rust, die een haven biedt. De masten vormen een kruis, bijna in het centrum van het schilderij. Het geloof speelt namelijk een belangrijke rol. De mens is klein en nietig ten opzichte van een overweldigende natuur, zoals de vissers in dit werk. Het dreigend noodweer of onheil kan vissers en schepen

31

niet meer raken. De scène is in het licht gezet, waardoor de wolken het schilderij uit lijken te trekken: de vissers zijn veilig. Het schilderij was tot nu toe nog niet toegeschreven. De piepkleine signature T. Gudin rechtsonder in beeld is bij een eerdere inventarisatie over het hoofd gezien en staat voor de Franse schilder Jean Antoine Théodore de Gudin (1802-1880), een leerling van Girodet. Hij signeerde vaak met J. Gudin of T. Gudin en was gespecialiseerd in romantische zeestukken. Het is niet bekend waarom het schilderij zo lang in het depot heeft gestaan. Het heeft een tijdelijke plek in het Washuis gekregen en moet dringend worden gereinigd... Tekst en foto Kunstredactie van Kasteel Keukenhof

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

Onze winkel is elke vrijdag & zaterdag geopend van 12.00 tot 17.00 uur. Wij staan klaar voor een smakelijk wijnadvies!

Adres winkel: Heereweg 175 2161 BC Lisse Tel.: 06-1227 7605

www.wereld-wijnen.com

MAAK DE CLICK MET FLYNTH WWW.FLYNTH.NL/LISSE

A

Kasteel Cultureel

Het concertseizoen 2015/16 is alweer voor een groot deel verstreken en we hebben al een aantal mooie concerten achter de rug.

Podium voor jong talent Dat we een podium voor jong talent zijn, met de nadruk op bijzonder talent, is weer duidelijk gebleken. Als prijswinnaars 2013 van het jaarlijkse festival van de Young Pianist Foundation speelden Mengjie Han, Daniel van der Hoeven en Rosalia Gomez Lasheras in september bij ons. Afgelopen najaar bereikte Mengjie Han de finale bij het driejaarlijkse Liszt Concours in Tivoli / Vredenburg te Utrecht. Een fantastische prestatie natuurlijk; na vele jaren stond er weer een Nederlander in de finale met onder andere een prachtige ­vertolking van ‘Die Lorelei’. Mengjie is van ChineesNederlandse afkomst en ­studeert in zijn laatste jaar van de masteropleiding aan het Conservatorium in Amsterdam bij Jan Wijn. Dankzij zijn derde plaats bij het Liszt Concours worden er nu concerten voor hem gearrangeerd op de grote podia, ook in het buitenland. Zo gaat hij in november naar Brazilië en zijn er plannen voor concerten in China en Indonesië. Naast solo pianospelen heeft ook de kamermuziek zijn hart. Sinds 2013 maakt hij deel uit van het Amatis Piano­ Trio samen met de Duitse violiste Lea Hausmann en de Engelse cellist Samuel Shepherd. Zij wonnen in 2013 de publieksprijs van het Grachtenfestival en treden regelmatig op in binnen- en buitenland. We vinden het dan ook geweldig dat zij op 8 september a.s bij de opening van het nieuwe culturele seizoen bij ons komen optreden.

Culturele week Het wordt van 8 tot en met 13 september een bijzondere week met allerlei activiteiten op cultureel gebied (workshops, lezingen, exposities en muziek). Een werkgroep is enthousiast bezig met de organisatie; we houden u op de hoogte via de website en onze mailing. Tekst Janny Horsman

Foto Kees Tabak

Afgelopen najaar begon een nieuwe samenwerking met de Young Pianist Foundation en de StrijkKwartet Academie met als resultaat twee prachtige concerten. In september traden drie prijswinnaars van het YPF-festival op en in oktober het zeer verrassende Naïri kwartet, dat in Amsterdam de studie aan de Nederlandse Strijk­ Kwartet­academie heeft gevolgd en daar is afgestudeerd. Het kinderconcert in okober met Trio Vidalita viel bijzonder in de smaak, zowel bij het jonge publiek als bij de (groot)ouders en is zeker voor herhaling vatbaar. Ook van de masterclass en het concert met Mikhail Zemtsov en zijn studenten, en de prachtige stemmen bij de Duoklas Zang-Piano van het Koninklijk Conservatorium hebben weer veel muziekliefhebbers genoten.

Eigen publiek voor kleinkunst en jazz

Het initiatief om het culturele leven rond Kasteel Keukenhof te verrijken met klein­kunst en jazz, blijkt aan te slaan. Voor de tweede maal in successie kunnen we terugkijken op een succesvol optreden op kerstavond. Vorig jaar trad de Marjolein Meijers Familieband op. Muzikanten in hart en nieren, ieder met hun eigen specialisatie: Marjolein is een veelzijdige performer met een Nederlandstalig repertoire, maar ze draait ook haar hand niet om voor klassiek en Oost-Europees repertoire. Walter Kuipers brengt de (Ierse) folk tot leven, net als Onno Kuipers, die daarnaast ook een uitstekend vertolker van de cayun is. Het optreden viel zo in de smaak dat Marjolein Meijers (foto boven)op 3 maart j.l. terugkwam, nu voor een reis door haar muzikale leven. In april volgt een optreden van Veronique Sodano en als afsluiting in mei komen Joop (Visser) & Jessica. We kijken dus met vertrouwen uit naar de rest van het kleinkunstseizoen. Voor de jazz werd gekozen voor een andere formule: het Koetshuis is verruild voor het meer café-achtige decor van restaurant Tante Alie in de voormalige hofboerderij. De serie gratis toegankelijke jazzoptredens op zondagmiddag werd in oktober geopend door vijf enthousiaste jazzmusici: de Perdido Tones. Uit de reacties van het publiek blijkt dat de muziek – laagdrempelig en in een schitterende omgeving – de bezoekers aanspreekt. Ook voor het optreden van Jazz Match in december was de belangstelling prima. De formatie uit de regio Haarlem haalde alles uit de kast en bracht een gevarieerd repertoire van bop, swing, latin en blues. Na het optreden van Jazzy Sketches in februari kijken we uit naar de spetterende afsluiting in mei als The Swinging Husband uit Lisse optreedt. Kortom, de kop is eraf en gezien de publieke belangstelling zijn de vrijwilligers van Kasteel Keukenhof Cultureel Tekst Harry van den Aardweg op de goede weg. nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

33

Van linksboven met de klok mee: Golfen in het weiland, Samson – een van de Kune Kune varkens van de kinderboerderij – eet onverstoorbaar verder. Leden van de Van Lynden Society werken in het Keukenhofbos. Tijdens de ontbijtbijeenkomsten worden de leden op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen op het landgoed.

Foto Prisca van der Wal

34

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

Heerlijk smullen tijdens de jaarlijks mosselparty in september. De bestuursleden van Stichting Dutch Green Inspiration Center. V.l.n.r.: Nico Wissing, Piet de Vries, Herman Hollander en Lodewijk Hoekstra.

Actieve betrokkenheid leden Van Lynden Society

D

De Van Lynden Society (VLS) is een exclusief platform, dat bedrijven nauw wil betrekken bij het Landgoed Keukenhof met de bedoeling deze de mogelijkheden en exclusiviteit van het landgoed te laten ervaren. De Society tracht haar missie te verwezenlijken door bijzondere bijeenkomsten en activiteiten te organiseren voor haar leden. Deze bijeenkomsten variëren van netwerkbijeenkomsten tot ontbijtworkshops met een zakelijk, cultureel en/of verbindend karakter. Het lidmaatschap vereist een actieve betrokkenheid bij de bijeenkomsten. Hiermee dragen de leden van de Society bij aan de maatschappij en het behoud van een historische en exclusieve buitenplaats. De lidmaatschaps­ inkomsten en de eventuele bijdragen voor de activiteiten die de Van Lynden Society organiseert, komen ten goede aan Landgoed Keukenhof. In het verleden hebben wij u reeds laten zien hoe dat gebeurt. De VLS organiseert activiteiten die bedrijven de mogelijkheden en exclusiviteit laten ervaren die het Landgoed te bieden heeft zoals bijvoorbeeld het jaarlijkse galadiner. Maar ook een wandeling over het ‘Laarzenpad’ met aansluitend een barbecue toont de leden de mogelijkheden van het landgoed. De leden van de VLS worden één maal per jaar uitgenodigd om een concert van hun keuze van Kasteel Cultureel bij te wonen. Regelmatig vinden er bijeenkomsten plaats met een verbindend karakter die speciaal voor de leden van de Van Lynden Society worden georganiseerd. Al in een vroeg stadium maakten de leden kennis met het Genootschap Landgoed Keukenhof. Het Genootschap ondersteunt het wetenschappelijk onderzoek naar de bloedtest voor kanker van Prof. Tollenaar en dr. Wilma Mesker van de afdeling Heelkunde en dr. Yuri van Burgt van Parasitologie (LUMC). Het gaat hier om een test voor vroege opsporing van kanker die door het team Livingstone wordt ontwikkeld. Het Genootschap streeft ernaar om honderd Genoten een bedrag van € 750.000 te laten doneren aan de Bontius Stichting. In mei 2014 werd de Society uitgenodigd voor een ‘praatje bij de haard’ waar zij kennis maakte met het NL Greenlabel en het hieraan verbonden initiatief. Onze leden waren getuige van het tekenen van de intentieverklaring tussen NL Greenlabel en Stichting Kasteel Keukenhof. Deze intentieverklaring heeft inmiddels geleid tot de oprichting van ‘Stichting Dutch Green

Inspiration Center’. Tijdens ontbijtbijeenkomsten worden de leden op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen op het landgoed. Zo worden deze betrokken ondernemers vaak al in een vroeg stadium geïnformeerd over zaken die op Landgoed Keukenhof te gebeuren staan. De opkomst van de leden tijdens de presentatie over het ‘Lisser Art Museum’ (LAM) was erg goed. Op deze ontbijtbijeenkomst heeft de architect in een duidelijke uiteenzetting en mooie presentatie laten zien hoe het gebouw van het LAM tot stand is gekomen. Deze ontbijtbijeenkomst krijgt een vervolg op donderdag 2 april 2015. Naast deze bijzondere bijeenkomsten worden de leden ook uitgenodigd voor alle openingen van exposities, nieuwe initiatieven (zoals de opening van de kinder­ boerderij) en voor festivals als Buttonpop. Uit de opkomst bij de diverse activiteiten blijkt de grote betrokkenheid van de leden. Ook in de toekomst zal de Van Lynden Society activiteiten blijven ontplooien die onze leden inspireren om zelf commerciële of privéactivi­teiten te organiseren op het landgoed. Zo blijven wij werken aan onze doelstelling. Wij danken alle leden voor de actieve bijdrage! Huidige ledenlijst Admiraal Schilders BV Anthos Autocentrum Beelen AW Groep Banning Advocaten Barentz Grondstoffen BV Beelen Verpakkingen BV Oude Duin BV Blokhuis Beheer Breton Advocaten Clemens Lichtadvies Customs & Trade Regulatory Law Firm BV De Beukelaar Groep De Meerlanden Deloitte Elburg Botanic Media Evers Partners Flynth adviseurs en accountants Gemeente Lisse Gemeente Noordwijkerhout Globe Consultancy & Services BV Haselhoff Personal Coaching BV Joheco Automatisering

Karel Hagenaar Services BV Leto BV Menken Beheer Mevr. I.A. van Eerdenburg Rabobank Bollenstreek Rood Consult Simmar/ Uniekaas Unex Sassenheim Beheer Van der Zwet Accountants en Adviseurs Horsman en Co Lisse Delta Apotheek Lapinenburg beheer BV HOBAHO Steenbergen Advocatuur Heemskerk vaste planten Lane Orange Holding BV Gemeente Hillegom Notaris Boon BV Leids Universitair Medisch Centrum Gemeente Teylingen Stichting DW Lefeber memorie Gemeente Noordwijk

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

35

Een nieuw gezicht met een frisse blik: vernieuwend en verrassend koken

36

Dave Weijers, geboren en getogen in Lisse wist al heel jong was hij wilde worden: kok. En kok wérd hij. Nu heeft hij voor het eerst zijn eigen restaurant: in Lisse, op het landgoed. Vanaf april 2015 zwaait Dave de scepter in Tante Alie. Een droom komt uit…

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

Koken als tante Alie…

D

Elke dag iets verrassends op tafel!

ave’s moeder werkte bij Den Ouden Heere en als hij vrij was van school, ging hij naar haar toe en wilde in de keuken kijken en helpen. Na de basisschool ging hij naar de vakopleiding aan de KTS in Voorhout, gevolgd door de koksopleiding aan het ROC in Leiden. Nadat Dave twee jaar als kok had gewerkt, heeft hij de opleiding tot gespecialiseerd kok voor sterrenrestaurants (Albeda College, Rotterdam) gevolgd. In de tussentijd had hij al gewerkt bij De Vier Seizoenen, De Gevulde Mand en De Verloren Koffer in Lisse. In Noordwijk was hij leerling bij Onder de Linde en werkte hij bij Restaurant Latour (een Michelinster) tot hij souschef bij werd Breakers Beach House . Tot voor kort werkte hij bij Grand Hotel Huis ter Duin in Noordwijk.

Een nieuw gezicht Dave ziet het als een uitdaging om op het landgoed een goed restaurant te ontwikkelen. De locatie hier is heel bijzonder. Hij wil zich profileren met zijn manier van koken. Dave: “Ik denk dat mijn stijl ook heel goed bij het landgoed past. Ik kook Bourgondisch en werk graag met mooie producten. Dat betekent ook niet te veel producten in één gerecht, dat vind ik heel belangrijk. Eenvoud zonder saai te zijn, en er wel iets speciaals van maken. Ik gebruik veel Italiaanse producten zoals hammen. Niet dat ik altijd Italiaans kook, maar ik houd van de smaken. Het is steeds weer een ontdekkingsreis om recepten naar je hand te zetten en op een eenvoudige wijze met producten te werken. Bestaande gerechten omtoveren tot iets anders, dat is mijn manier van werken.” Op z’n Alies In het vorige magazine werd al verteld over tante Alie Stroombergen – de kokkin van het landgoed – en haar manier van koken. Als mijnheer en mevrouw ergens hadden gedineerd, vertelden ze Alie wat ze hadden gegeten. En Alie ging dan in ‘haar’ keuken aan de slag. Vrienden en relaties lieten zich graag uitnodigen voor een maaltijd, want koken kón tante Alie! Eigenlijk kun je haar kookkunst het beste omschrijven als ‘op z’n Alies’. Dat veranderen aan een recept – eraan sleutelen – is ook Dave op het lijf geschreven. Tante Alie is al lang niet meer onder ons, maar een deel van haar recepten is bewaard gebleven. Ze schreef haar recepten op in een schriftje. Dave gaat de recepten van tante Alie maken, maar… het bloed kruipt waar het niet gaan kan: hij zal er ook een eigen stempel op drukken. Dat wordt koken ‘op z’n Alies’.

Streekproducten Dave: “Ik ga op zoek naar mensen uit de omgeving om mee te werken. Het is prettig de mensen persoonlijk te kennen en te weten waar producten vandaan komen. Het betekent ook dat het aanbod niet alleen door mij, maar ook door leveranciers bepaald wordt. Ik vind het heel belangrijk een netwerk van goede contacten op te bouwen. Daarnaast willen we onderzoeken of het mogelijk is in de toekomst groenten of kruiden te (laten) verbouwen in de groentetuin van de zorgboerderij. Als je werkt met goede producten, hoef je er in de keuken minder aan te doen. Als motto geldt dan: “Samen werken aan een goed product met liefde voor je omgeving.” Nieuwe formule “De keuken fascineert me en ik kijk ernaar uit om mijn visie op koken hier verder te ontwikkelen.” Soms wordt er à la carte gekookt, een andere keer kunnen de gasten alleen eten ‘wat de pot schaft’. Maar natuurlijk is er dan altijd wel een alternatief voorhanden voor mensen die geen vlees of vis eten, of vegetarisch zijn. Ook wordt gedacht aan thema-avonden zoals een middeleeuwse avond met lange tafels. Barbecuen is ook een feest. Het is niet alleen gezellig, maar het eten krijgt iets extra’s als het op open vuur wordt bereid. Elke dag moet een verrassing zijn voor de mensen die komen. Er is van alles mogelijk. En natuurlijk is het spannend of mensen Tante Alie ontdekken, leren waarderen en weggaan met het gevoel: “Wow, wat hebben we heerlijk gegeten!” Het is raadzaam om van te voren te bellen. Informatie over openingstijden e.d. vindt u op www.kasteelkeukenhof.nl.

Gratis welkomsdrankje!

Tante Alie heropent haar deuren met een nieuw concept. Om dat te vieren bieden we u een gratis glas prosecco aan als u komt lunchen of dineren.* * Deze actie is geldig t/m vrijdag 22 mei 2015.

nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

37

Kasteel Keukenhof en omgeving Kasteel Keukenhof ligt als een groene parel tussen de Haarlemmermeer en de kernen van Lisse, Teylingen, Hillegom, Noordwijkerhout en Noordwijk. Het ligt dicht bij de kuststrook. Een bezoek aan Kasteel Keukenhof is goed te combineren met een uitstapje in de directe omgeving.

Nieuw Toeristisch Overstap Punt Lisse Bloemendorp Lisse trekt steeds meer fietsers en wandelaars van buiten de regio. De door VVV Lisse ontwikkelde fietsroutes zoals de Hollandse Bloemen­ route, de Hollandse Kust & Duinroute en de Hollandse plassenroute zijn zeer populair op fiets- en wandelplatform Route.nl.

38

Bij zo’n populaire en veelzijdige fiets- en wandelbestemming hoort dan ook een officieel Toeristisch Overstap Punt (TOP). Een TOP is een startpunt waar de bezoeker makkelijk de auto kan achterlaten om vandaar heerlijk te fietsen of wandelen in een landelijke omgeving. Op 12 maart 2015 is TOP Lisse officieel geopend. De TOP in Lisse is gelegen naast het station op het landgoed van Kasteel Keukenhof, langs de populaire fiets- en wandelnetwerken. De TOP is herkenbaar door een groene stalen halm, van ruim 5,5 meter hoog. Ook vindt u bij de TOP informatiepanelen met een kaart en informatie over de omgeving. Meer informatie over het Toeristisch Overstap Punt Lisse en de vele fiets- en wandelroutes is te vinden op www.vvvlisse.nl.

Zwem- en sportcomplex de Waterkanten Op 21 maart 2015 heeft het nieuwe Sportcentrum de Waterkanten zijn deuren geopend. Het gebouw biedt plaats aan een modern zwembad met wedstrijdbad en vele recreatieve mogelijkheden zoals een 60 meter lange glijbaan, een waterversnelling en een peuterpad. Tevens heeft het sportcomplex twee gymzalen en een sporthal van 48 x 28 meter met een vrije hoogte van 7 meter. Vele verschillende sportverenigingen gaan gebruik maken van dit mooie sportcomplex en het zwembad zal daarnaast veel recreatieve activiteiten aanbieden.

Wat is er te doen in Lisse? Kindercorso, mozaïeken en nog veel meer! In het voorjaar staat Lisse weer bol van de evenementen: 18 april Kindercorso en de Bloemen­mozaïek­wedstijd 25 april Corsomarkt en het Bloemencorso Bollen­ streek. Omroep Max maakt weer opnames vanaf het Raadhuisplein. 27 april Lisse kleurt oranje, met o.a. een kinder­ rommelmarkt in het centrum Voor het complete overzicht van evenementen kunt u terecht op www.vvvlisse.nl

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

Hillegom Rijke stedelingen brachten de zomer graag door op hun landgoed of buitenplaats. In de 17de en 18de eeuw zijn in de binnenduinrand van Holland tientallen buiten­huizen met fraaie tuinen aangelegd. Keukenhof is daar een prachtig voorbeeld van. Maar weet u dat in Hillegom ook meer dan tien buiten­ huizen hebben gestaan? Hillegom lag aantrekkelijk in het groen en was bereikbaar via de weg en het water. Zo ontstonden buitenplaatsen als Oosteynde, Horstendaal, Weerestein, Elsbroek, Treslong en Meer en Dorp. Het middeleeuwse Hof van Hillegom, dat in de 17de eeuw is verbouwd tot buitenplaats, is het enige huis dat daarvan nog over is. Op het Lokhorsterduin na zijn alle buitenplaatsen en duin­ Elsbroek, de lustplaats van Jan Six (Andries Schoemaker, 1730)

bossen in Hillegom afgegraven voor de zandwinning en de bollenteelt. De namen van de buitenplaatsen leven alleen nog voort in de Hillegomse wijken en gebouwen.

Met een bootje naar ’t Hof

De aanlegsteiger bij ’t Hof van Hillegom

Binnenkort is ’t Hof van Hillegom ook per boot gemakkelijk bereikbaar via de Hillegommerbeek en de Haven. Naast ’t Hof is een aanlegsteiger gemaakt, waaraan sloepen en kano’s kunnen aanleggen. Recreanten kunnen via de steiger eenvoudig de Hoftuin in lopen voor een picknick. Ook voor trouwerijen is dit een extra faciliteit.

Fiets eens een rondje Teylingen!

Wat is er te doen in Hillegom? 11 april Openluchtzwembad De Vosse gaat open, open t/m 11 september 25 april Bloemencorso van de Bollenstreek 5 mei Bevrijdingsdag met Keep them Rolling 27 juni Hillegoms Muziekfeest (de nieuwe naam voor het Smartlappenfestival) Juli-aug Historische wandelingen en fiets­­ tochten met de Stichting Vrienden van Oud Hillegom 3-12 sep Hillegomse Najaarsfeesten Zie voor meer informatie: www.uitinhillegom.nl Bloemencorso 2014

Om bewoners en bezoekers kennis te laten maken met natuur, cultuur en historie in de gemeente, bestaat al langer de fietsroute ‘Rondje Teylingen’. Het is een route langs bezienswaardigheden in Warmond, Voorhout en Sassenheim. De fietsroute is 20 km lang en u kunt gebruik maken van verschillende kortingsbonnen. Natuur en cultuur De route voert door de natuur en onder andere langs Huys te Warmont, herenhuis Vroenhof in Warmond, Landgoed Oostergeest met het ooievaarsnest, het Boerhaavehuis en de (kruiden)tuin in Voorhout, de Ruïne van Teylingen en de St. Pancratiuskerk in Sassenheim.

Een tipje van de sluier… Huis van Jan Steen in Warmond Aan de Jan Steenlaan 36 woonde de in Leiden geboren schilder Jan Steen rond 1660. Het woonhuis dateert uit 1611. De kunstenaar is beroemd geworden om zijn schilderijen met vrolijke huiselijke taferelen, van waaruit ook de uitdrukking ‘Het huishouden van Jan Steen’ stamt. Zijn schoonvader was de bekende landschapsschilder Jan van Goyen. Tegenover dit huis staat een borstbeeld van Jan Steen. Het Boerhaavehuis Het Boerhaavehuis is het geboortehuis van de beroemde medicus en botanicus Herman Boerhaave (geboren 31 nummer 6 • voorjaar 2015 | Kasteel Keukenhof

39

Fietsroute ‘Rondje Teylingen’ voert langs bezienswaardigheden in Warmond, Voorhout en Sassenheim. december 1668). Het huis is niet voor publiek toegankelijk, de (kruiden)tuin wel. Het Boerhaavehuis en (kruiden)tuin bevinden zich voor de kerk.

Ruïne van Teylingen De ruïne van Teylingen was een ringburcht met een woontoren. Om het gehele complex lag een slotgracht. De meest bekende bewoonster was Jacoba van Beieren (1401). Zij kwam uit de hoge adellijke kringen, maar had door een ongewenst huwelijk met Frank van Borsele haar rechten op de grafelijkheid verspeeld. Ze overleed in 1436 aan de gevolgen van tuberculose. 40

Verlicht Bloemencorso Noordwijkerhout In het weekend van 24 t/m 26 april trekt het wereldberoemde Bloemencorso door de Bollenstreek – het enige corso met uitsluitend bolbloemen. Een echt lentefestijn dus. Het thema dit jaar is 200 jaar koninkrijk. Dit geweldige evenement van geuren en kleuren kent een spectaculaire start in Noordwijkerhout, waar op vrijdagavond 24 april het Verlichte Corso door de straten trekt! Zo’n twintig prachtig verlichte praalwagens, vol met bolbloemen als hyacinten, tulpen en narcissen, afgewisseld met tientallen versierde auto’s geven de lente kleur! Na de officiële opening van het Bloemencorso om 21.15 uur rijden de wagens hun route door de straten van het

Foto Marlise Steeman

Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

Kortingsbonnen Tijdens de fietsroute kan gebruik gemaakt worden van kortingsbonnen. Bijvoorbeeld bij Bakkerij Ammerlaan een 2e krentenbol gratis, 20% korting bij bestelling van iets van de menukaart bij Kunstcafé de Galerie en korting op de toegang van de Ruïne van Teylingen. Verkooppunten De fietsroute is voor € 2,00 te koop bij het gemeente­ kantoor van Sassenheim (Wilhelminalaan 25) en VVV Warmond, Gemeentehaven 3, 2361 CM Warmond. www.vvvwarmond.nl

dorp. Uiteraard begeleid met muziek! Op zaterdag trekt de stoet van Noordwijk naar Haarlem.

Kindercorso, bloemen, workshops en muziek Voordat de ‘grote wagens’ gaan rijden is het de beurt aan de kinderen. Om 21.00 uur start het kindercorso. Mooi versierde fietsen, skelters en zelfs kinderwagens. De verlichte optocht is het hoogtepunt van de dag, maar het is vrijdag 24 april al de hele dag feest! U kunt genieten van bloemmozaïeken bij de Witte Kerk of u kunt zélf met bloemen aan de slag te gaan. De hele dag door klinkt in het centrum van Noordwijkerhout muziek, o.a. van zangkoor Odeon, muziekkorps de Stille Fanfare en muziek­ vereniging ‘Harpe David’. Ook kunt u genieten van theater van hoog niveau in de straten van Noordwijkerhout.

Noordwijkerhout brengt je in beweging! Het dorp is een prachtige uitvalsbasis om de streek te verkennen: fietsen, wandelen, varen of vliegen, het kan allemaal in en vanuit Noordwijkerhout. Golfliefhebbers kunnen terecht op Golfbaan Tespelduyn, een uitdagende 9-holes baan. Of verken de streek op de rug van een paard. Tussen duinen, bossen en bollenvelden vindt u vele geschikte paden. Meer informatie bij de VVV. Tel. 0252 372 096 | www.vvvnoordwijkerhout.nl Onderga het prachtige uitzicht tijdens een helikoptervlucht.

www.helivliegen.nl

Wat is er te doen in Noordwijk?

Bijna 150 jaar geleden, in 1866, werd Noordwijk een badplaats. Omdat het zeewater een reinigende werking zou hebben, kwamen steeds meer mensen met een koetsje een dagje naar het strand. Later maakte de komst van de stoomtram het voor veel strandrecreanten mogelijk om naar Noordwijk te komen. Gaandeweg heeft Noordwijk zich ontwikkeld tot een moderne luxe badplaats met veel faciliteiten. Tip: Vloedwandeling In de roman ‘Vloed’ van Susan Smit wordt het Noordwijk van vervlogen tijden beschreven. Of je het boek gelezen hebt of niet: het is heel leuk om met ‘de vloedwandeling’ in de sporen te treden van hoofdpersonage Adriana. De wandeling duurt ongeveer 30 minuten en is een uitstekend idee voor een zomeruitje. De wandeling is op te halen in het Visitor Center Noordwijk, of te vinden op www.noordwijk.info of www.kunstklank.nl.

Natuurlijk kom je naar Noordwijk voor de zee en het strand. Maar vergeet het charmante Noordwijk Binnen niet. Er is van alles te doen en te zien, enkele suggesties (zie ook www.noordwijk.info): 41

Toren Oude Jeroenskerk De Oude Jeroen is niet alleen een prachtige kerk. Je kunt ook de toren beklimmen. De toren heeft 110 treden, is 40 meter hoog en de muren zijn 2 meter dik. Boven heb je een prachtig uitzicht. www.deoudedorpskern.nl

Atlantikwall Museum Noordwijk Een unieke expositie in een reeks bunkers uit de Tweede Wereldoorlog, gelegen in de duinen. Er zijn ook rondleidingen door het gangenstelsel. Reserveren voor de rondleidingen is verplicht. Tel. 071 - 361 93 21 | www.atlantikwall.nl

Museum Noordwijk Museum Noordwijk toont kunst, kunstnijverheid en geschiedenis van Noordwijk. Unieke schilderijen van Noordwijkse taferelen en klederdracht, plateel van Porceleinfabriek De Kroon en beeldhouwwerken. Tel. 071 - 361 78 84 | www.museumnoordwijk.nl

Streekmuseum Veldzicht Bloembollen, kruiden en blaarkopkoeien. Bij spe­ ciale gelegenheden is de kaaskelder onder de boerderij te bezichtigen. Ook wordt getoond hoe het er aan toe gaat (vroeger en nu) in de bloembollenteelt. Tel. 071 - 361 78 84 | www.streekmuseumveldzicht.nl

Soldaten van Oranje Aan de Bosweg in Noordwijk is vanaf juni het Museum Engelandvaarders te bezichtigen. In dit museum wordt het verhaal verteld over de ‘Engelandvaarders’: jonge mannen en vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit bezet Nederland ontsnapten om vanuit Engeland de strijd tegen nazi-Duitsland en Japan voort te zetten. www.museumengelandvaarders.nl

T (071) 541 20 11 • F (071) 541 07 52 [email protected] • www.horesca-horecavo.nl

✓Altijd eerlijk

✓Uw succes aal staat centr

maatwerk

✓In ons assortkimkeersntet ✓Voor alle vindt u de le en horeca product

✓Scherpe prijzchenalige door groots inkoop

en horecaproduct

✓Niet tevredheen?t op Wij lossen

HorescaHorecavolevertdagelijksaan • hotels • restaurants • (eet)cafés • sportkantines • sportcentra • bedrijfsrestaurants • recreatie • cateringbedrijven • scholen • schouwburgen • verenigingen • cafetaria’s • seizoenbedrijven

ADVISEERT

ORGANISEERT

VERBINDT

www.hobaho.nl Telefoon (0252) 43 47 77 - [email protected] -

Lezersservice

Colofon

Stichting Kasteel Keukenhof

Nummer 6 | voorjaar 2015

De laatste graaf – J.C.E. graaf van Lynden – heeft in zijn testament bepaald dat het landgoed met kasteel, tuin en inboedel voor de toekomst in de huidige staat behouden moet blijven. Tot veler verrassing bleek Stichting Kasteel Keukenhof de erfgenaam van het landgoed.

Het magazine van Kasteel Keukenhof is een uitgave van Stichting Kasteel Keukenhof en biedt achtergrondinformatie en nieuws over de vele activiteiten die op het landgoed plaatsvinden. Het magazine verschijnt twee keer per jaar: in september (najaar-winter) en in maart (voorjaar-zomer).

Redactie Doelstelling Stichting Kasteel Keukenhof heeft als missie het kasteel en het landgoed, waarop 18 rijksmonumenten staan, te restaureren en te behouden voor volgende generaties. Om deze restauratie te kunnen financieren worden vele evenementen en activiteiten op het landgoed georganiseerd in verschillende thema’s: kunst, cultuur, flora en fairs. Het doel van deze activiteiten is om de missie te kunnen financieren, niet om winst te maken.

Herman Hollander, Hella Radic, Gusti de Schipper, (eind­ redactie), Arie in ’t Veld, Jack de Vroomen (hoofdredacteur)

Vormgeving Gusti de Schipper grafische vormgeving

Drukkerij Station Drukwerk, Katwijk

Teksten Vrienden

44

De Vrienden van Kasteel Keukenhof hebben als doel­ stelling het verlenen van steun aan kasteel en landgoed Keukenhof. De vriendencommissie van Stichting Kasteel Keukenhof ondersteunt het vriendenbeleid door het werven van vrienden en sponsors en organiseert ­activiteiten speciaal voor deze vrienden en sponsors.

Marina Collier-de Vreede, Charlotte Ebers, Herman Hollander, Mirelle Hulsbos, Melchior Pabst, Arie in ’t Veld. Met dank aan Louis en Ingeborg van Trigt.

Fotografie Hella Radic. Met bijdragen van Jan Beelen, Charlotte Ebers, John van Schaik, Arie in ’t Veld en Sven van der Vlugt. Aanvulling Magazine 5 , pagina 41: foto Chris Balkenende.

Steun uw Kasteel Keukenhof

Illustraties

Er zijn vele manieren waarop u ons kunt steunen: door u in te zetten als vrijwilliger, door vriend te worden, sponsoring of door een schenking of nalatenschap. Maar u kunt ook een Zocherbank schenken. Wilt u meer weten over de mogelijkheden, kijkt u dan op onze website www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl.

bij kinderboerderij Poelepetaat: Brenda Clemens

Contact- en adresgegevens Stichting Kasteel Keukenhof Keukenhof 1 | 2161 AN Lisse T 0252-750 690 [email protected]

www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl Kasteel Keukenhof | nummer 6 • voorjaar 2015

De redactie heeft geprobeerd van alle afbeeldingen de rechthebbenden te achterhalen. Dat is niet in alle gevallen gelukt. Wie kan aantonen recht te hebben op een of meer afbeeldingen in dit nummer zonder door de redactie te zijn benaderd, wordt verzocht zich binnen twee weken na het verschijnen van dit nummer bij de redactie te melden.

Uitgever Stichting Kasteel Keukenhof Keukenhof 1 | 2161 AN Lisse © 2015 Stichting Vrienden van Kasteel Keukenhof Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of overgenomen zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en redactie hebben de in deze uitgave opgenomen informatie met de nodige zorg gecontroleerd, maar kunnen geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onverhoopte onjuistheid en/of onvolledigheid van de informatie.

briefpapier, visitekaartjes, enveloppen, brochures, flyers, creatie, catalogi, boeken, kalenders, jaarverslagen, magazines, briefpapier, visitekaartjes, enveloppen, etiketten, web2print, mappen, ringbanden, brochures, flyers, creatie, catalogi, boeken, uitnodigingen, posters, kaarten, displays, kalenders, jaarverslagen, magazines, digitaal, reclamedrukwerk, banners, etiketten, web2print, mappen, ringbanden, verpakkingen, gepersonaliseerde mailings, uitnodigingen, posters, kaarten, displays, goed drukwerk werkt! digitaal, reclamedrukwerk, banners, verpakkingen, gepersonaliseerde mailings, goed drukwerk werkt!

briefpapier, visitekaartjes, enveloppen, brochures, flyers, creatie, catalogi, boeken, kalenders, jaarverslagen, magazines, etiketten, web2print, mappen, ringbanden, uitnodigingen, posters, kaarten, displays, digitaal, reclamedrukwerk, banners, verpakkingen, gepersonaliseerde mailings, goed drukwerk werkt!

www.stationdrukwerk.nl

briefpapier, visitekaartjes, enveloppen, brochures, flyers, creatie, catalogi, boeken, kalenders, jaarverslagen, magazines, etiketten, web2print, mappen, ringbanden, uitnodigingen, posters, kaarten, displays, digitaal, reclamedrukwerk, banners, verpakkingen, gepersonaliseerde mailings, goed drukwerk werkt!

briefpapier, visitekaartjes, enveloppen, brochures, flyers, creatie, catalogi, boeken, kalenders, jaarverslagen, magazines, etiketten, web2print, mappen, ringbanden, uitnodigingen, posters, kaarten, displays, digitaal, reclamedrukwerk, banners, verpakkingen, gepersonaliseerde mailings, goed drukwerk werkt!

T 088 20 40 800 • www.stationdrukwerk.nl

T 088 20 40 800 • www.stationdrukwerk.nl

@stationdrukwerk

@stationdrukwerk

fb.com/stationdrukwerk

T 088 20 40 800 • www.stationdrukwerk.nl @stationdrukwerk

fb.com/stationdrukwerk

fb.com/stationdrukwerk

Ook deze presentatiemappen zijn gedrukt door Station Drukwerk

Advertentie A4 goed.indd 11

29-03-13 16:41

Ook deze presentatiemappen zijn gedrukt door Station Drukwerk

Ook deze presentatiemappen zijn gedrukt door Station Drukwerk Advertentie A4 goed.indd 11

29-03-13 16:41

Advertentie A4 goed.indd 11 T 088 20 40 800 • www.stationdrukwerk.nl

29-03-13 16:41

@stationdrukwerk fb.com/stationdrukwerk T 088 20 40 800 • www.stationdrukwerk.nl @stationdrukwerk

fb.com/stationdrukwerk

Restaurant Bed & Breakfast

Ook deze presentatiemappen zijn gedrukt door Station Drukwerk Ook deze presentatiemappen zijn gedrukt door Station Drukwerk

Advertentie A4 goed.indd 11 Advertentie A4 goed.indd 11

29-03-13 16:41

en! p a l s e t & te eten e menukaart. m o t o n e g Een e maand nieuw Elk Restaurant - Bed & Breakfast De Vier Seizoenen Heereweg 224 - 2161 BR Lisse - Tel. 0252 418023 Email: [email protected] - www.rdvs.nl Lunch - Diner - Terras - Overnachting

Dagelijks geopend vanaf 11.00 uur, dinsdag gesloten.

29-03-13 16:41

www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl