m zaterdag 23 juni 2012

Jaargang 21, nummer 1, februari 2012

Voorpagina: - Verlenging pilot zaterdagopen­ stelling hoofdlocatie Eindhoven - Avondspreekuren

Pagina 2: - Update ZorgDomein - TeleMC en Diagnostiek voor U - Nieuw: spreekuur radiologische echo’s in Asten

Pagina 3: - Cito aanvragen - Dexa onderzoek - Troponinebepaling; houd contact met patiënt - Cardiale echo’s

Pagina 4: - Colofon

Inlegvel: Laboratoriumnieuws - E ven voorstellen: Etienne Michielsen en Karin Nabbe -W  ijziging bepaling Parathormoon (PTH) vanaf 9-12-11 - Vitamine B12 en methylmalonzuur (MMA) - A anpassing referentiewaarden enzymen naar landelijke referentiewaarden - Vitamine D: een populair vitamine/hormoon

Verlenging pilot zaterdagopenstelling hoofdlocatie Eindhoven t/m zaterdag 23 juni 2012 Onze locatie aan de Stratumsedijk 28a in Eindhoven is sinds 10 september 2011 ook op zaterdagochtend van 8.30 tot 11.30 uur voor diverse diagnostische onderzoeken geopend. Bij ons jaarlijkse tevredenheidonderzoek hebben cliënten aangegeven dat zij, naast de avondopenstelling, ook graag op zaterdag bij ons terecht willen voor diagnostisch onderzoek. Omdat de openstelling op zaterdagochtend de afgelopen maanden aan deze behoefte lijkt te voldoen, wordt de pilot verlengd tot en met zaterdag 23 juni 2012 (met uitzondering van 5 mei). Voor de volgende onderzoeken kunnen uw patiënten op zaterdagochtend bij ons terecht: - Bloedafname (zonder afspraak) - Röntgenfoto’s (zonder afspraak) - Longfunctieonderzoek - 24uurs bloeddrukmeting - Enkel-Arm Index - Holter - Cardiale echo

Voor de verschillende functieonderzoeken kunnen uw patiënten een afspraak maken via ons afsprakencentrum, telefoonnummer 040 - 21 41 149. Zie www.diagnostiekvooru.nl voor een actueel overzicht van alle onderzoeken, waarvoor uw patiënten op zaterdag terecht kunnen. Diagnostiek voor U heeft eigen parkeerplaatsen naast het pand (met parkeerschijf). Hoofdlocatie Eindhoven

Avondspreekuren Voor diverse onderzoeken kunnen uw cliënten op onze hoofdlocaties in Eindhoven en ‘s-Hertogenbosch ook ‘s avonds bij ons terecht. Hieronder vind u een overzicht van de verschillende avondspreekuren: Locatie Eindhoven, Stratumsedijk 28a Cardiale echo: maandagavond SEO/nt/zwangerschapecho:  maandag-, dinsdag en woensdagavond Ergometrie: maandagavond Gynaecologische echo: maandagavond Heupecho baby: dinsdagavond Alléén SEO en zwangerschapsecho: donderdagavond

Locatie ’s-Hertogenbosch, Eekbrouwersweg 10 SEO/nt/zwangerschapsecho: maandag- en donderdagavond Alle bovenstaande onderzoeken gaan volgens afspraak. Hiervoor kunt u bellen met het Afsprakencentrum op telefoonnummer 040 - 21 41 149. Hoofdlocatie ‘s-Hertogenbosch

Jaargang 21, nummer 1, februari 2012

ZorgDomein Update Via de internetapplicatie ZorgDomein kunnen huisartsen, en in de toekomst ook verloskundigen, het gehele aanbod van diagnostische onderzoeken aanvragen. Laboratoriumonderzoeken kunnen op een probleemgeoriënteerde manier worden gezocht of via een alfabetische lijst. Ook functie­ onderzoeken kunt u eenvoudig via ZorgDomein aanvragen. Voordelen Eén van de grote voordelen van ZorgDomein is dat wanneer er nieuwe onderzoeken zijn of onderzoeken veranderen, de wijzigingen direct via ZorgDomein kunnen worden doorgevoerd. Dit geldt tevens voor nieuwe locaties of gewijzigde openingstijden. Uw patiënt krijgt altijd een brief van de aanvraag mee. Indien de patiënt deze brief kwijtraakt, kunnen wij de aanvraag altijd digitaal terugvinden. Diagnostiek voor U neemt alle patiëntgegevens over op basis van het BSN-nummer. Dit is minder foutgevoelig en efficiënter. Het wachten is nu nog op de koppeling met het verloskundigensysteem. Wij houden u op de hoogte!

Voorbeeld pagina in ZorgDomein

Ontwikkelingen De afgelopen maanden heeft ZorgDomein veel geïnvesteerd in het sneller maken van de koppeling tussen de internet applicatie ZorgDomein en het HIS. Tevens zijn er veel huisartsenbezoeken afgelegd om de applicatie beter in te stellen; mocht u deze kans gemist hebben, maar toch behoefte hebben aan een persoonlijk bezoek om uw ZorgDomein instellingen op maat in te stellen dan kunt u daarvoor alsnog contact opnemen met uw relatiemanager. Verder is gebleken dat bij huisartsen in de regio Eindhoven die reeds gebruik maakten van ZorgDomein, een toename van het aantal aanvragen te zien is. De huisartsen hebben eind 2011 in overleg met de huisartsenkring een module digitaal aanvragen opgezet. Dit is een tijdelijke module die wordt gefinancierd door de zorgverzekeraar uit de M&I budgetten. Om hieraan deel te kunnen nemen moet verantwoording aan de zorgverzekeraar worden afgelegd, onder andere het aantal digitaal aangevraagde orders. Meer informatie kunt u krijgen bij uw zorgverzekeraar. Ipad actie voor huisartspraktijken Omdat Diagnostiek voor U in verband met de vele voordelen het digitaal verwijzen en aanvragen van diagnostiek via ZorgDomein zo veel mogelijk willen stimuleren, wijzen wij u op de actie die in het kader hiervan wordt aangeboden door Stichting Zorgverwijzing. De actie houdt in het kort in dat vijfentwintig huisartspraktijken, die in de eerste drie maanden van 2012 kunnen aantonen dat zij volledig zijn overgestapt op het digitaal aanvragen van eerstelijns diagnostiek en al langer al hun verwijsbrieven via ZorgDomein versturen, in aanmerking komen voor een iPad. Voor meer informatie over deze actie kunt u contact opnemen met de servicedesk van ZorgDomein, via telefoonnummer 020 - 471 52 82, per email via [email protected] of de contactknop in ZorgDomein.

Nieuw: spreekuur radio­logische echo’s locatie Asten Diverse huisartsen en cliënten in Asten en omgeving hebben aangegeven dat zij voor radiologische echo’s graag een locatie dichtbij willen. Daarom zijn wij sinds 1 november op onze locatie aan de Floralaan 22a in Asten met een spreekuur voor radiologische echo’s gestart. Zoals u van ons gewend bent, hebben wij korte wachttijden en gratis parkeergelegenheid. We starten met een spreekuur voor radiologische echo’s op woensdagochtend (van 8.30 tot 11.00 uur) en hopen dit zo snel mogelijk uit te breiden. Tevens kunnen cliënten op onze locatie in Asten ook terecht voor bloedafname (zonder afspraak), zwangerschapsecho’s, hartfilmpjes, bloeddrukmeting, 24-uurs ECG, longfunctietesten en oogheelkundige onderzoeken. Gewijzigde openingstijden Naast de uitbreiding van ons aanbod met radiologische echo’s

TeleMC Een wens van vele jaren is verwezenlijkt: de beoordeling van functieonderzoek, in eerste instantie de longfuncties, en de rapportage aan de huisartsen wordt gedigitaliseerd. Dit is mogelijk geworden door de samenwerking met TeleMC. TeleMC is een marktleider op het gebied van teleconsultatie. Teleconsultatie Teleconsultatie is de mogelijkheid voor de huisarts om digitaal, vanuit het HIS, een vraag te stellen aan de specialist over een patiënt, waarbij gegevens uit het HIS beschikbaar zijn voor de specialist. TeleMC werkt nauw samen met Care2U en Zorgdomein. Via deze applicaties is nu ook Telediagnostiek ingericht, waarmee diagnostische ondersteuning door Diagnostiek voor U digitaal geregeld wordt. Werkwijze In feite verandert er inhoudelijk en wat betreft routing niets aan de werkwijze die de POH en de huisarts gewend zijn. Bij longfunctieonderzoeken worden dezelfde protocollen gebruikt voor de anamnese die de POH (in de praktijk) of de biometriste (op de AC-dienst) invult met de patiënt. Ook de beoordeling door de longartsen is inhoudelijk hetzelfde ingericht. Het verschil is dat er geen papieren meer gefaxt of door de bode op en neer gebracht hoeven te worden, maar dat alles nu elektronisch verloopt. Met dezelfde kwaliteitscontroles, maar veel sneller. Partnership TeleMC en Diagnostiek voor U hebben contractueel vastgelegd dat Diagnostiek voor U in haar werkgebied de ‘verkoper’ is voor TeleMC. Dit staat voor een stevig partnership, en dat heeft zich de afgelopen maanden bewezen. Niet onverwacht moesten er heel wat hobbels genomen worden voordat de telediagnostiek inhoudelijk klopte en de instellingen en verbindingen in de praktijken gerealiseerd waren. Inmiddels werken de huisartsen uit de regio Weert als eerste met de TeleMC-applicatie. Het is nu een kwestie van ‘uitrollen’, eerst van de longfunctie­ beoordeling, daarna volgen meer (functie-) onderzoeken.

gelden er sinds 1 november 2011 voor onze locatie in Asten gewijzigde openingstijden: Ma, wo en do: 8.00 - 12.30 uur Di en vrij:  8.00 - 16.30 uur (gesloten tussen 12.30 en 13.00) Overige locaties Uw patiënten kunnen ook dagelijks op de volgende locaties terecht voor (onder andere) radiologische echo’s: - Stratumsedijk 28a, Eindhoven - Eekbrouwersweg 10, ’s-Hertogenbosch - Steenbakkersstraat 6, Panningen Voor spoedecho’s kunt u bellen naar telefoonnummer: 040 - 21 41 149; hiervoor kan uw patiënt in de meeste gevallen dezelfde dag terecht. Voor vragen is er iedere dag een radioloog bereikbaar via hetzelfde telefoonnummer.

Pand Diagnostiek voor U Asten

DEXA onderzoek Dit jaar is er een nieuwe CBO consensus osteoporose en fractuurpreventie gepubliceerd die in 2012 gevolgd zal worden door een herziening van de NHG standaard osteoporose. Onderzoek naar osteoporose staat meer dan voorheen specifiek in het teken van fractuurpreventie. Naar aanleiding daarvan zijn er enkele veranderingen doorgevoerd in de aanvraag en beoordeling van de DEXA. De Z-score zal geen onderdeel meer uitmaken van de beoordeling van de botdichtheid. In de wetenschappelijke literatuur over fractuurpreventie wordt de Z-score niet gebruikt en heeft derhalve geen consequentie voor het behandeladvies. Vanaf 1 januari zal bij de aanvraag van een DEXA alleen bij personen boven de 60 jaar automatisch een laterale DEXA of VFA (Vertebral Fracture Asessment) worden uitgevoerd. Indien bij personen jonger dan 60 jaar een wervelfractuur wordt vermoed, zal dat apart moeten worden aangevraagd. Er is een dringend verzoek de klinische gegevens van de patiënt ten aanzien van risicofactoren voor osteoporose goed in te vullen aangezien de fractuurkans en het daaraan gekoppelde behandeladvies daardoor in sterke mate beïnvloed kan worden. In de verslaglegging aan de aanvrager zal dit behandeladvies worden gegeven conform NHG standaard / CBO consensus. Nieuw is ook een advies ten aanzien van de controle-DEXA, vanaf heden altijd wordt geadviseerd na een behandel­p eriode van 5 jaar met bisfosfonaten. Sinds dit jaar wordt de beoordeling en het behandeladvies verzorgd door dr. Luc Maartens, die als kaderhuisarts osteoporose is verbonden aan Diagnostiek voor U. Overleg over de DEXA uitslagen kan op werkdagen met hem worden gevoerd via telefoonnummer 040 - 24 38 920 (praktijk dr. Maartens).

Troponinebepaling: houd contact met patiënt De volgende casus deed zich voor; Dhr. D, 1966, heeft in het weekend klachten van pijn op de borst gehad. De huisarts besluit op maandag om troponine te laten prikken. Dhr. D. rijdt met zijn auto naar prikpost, laat bloed prikken en rijdt door naar zijn werk. De huisarts krijgt na een paar uur de uitslag van de test: troponine: 0,16 ug/l. Deze uitslag kan passen bij een mycocardinfarct en de patiënt moet met spoed verwezen worden. Echter, dhr. D. is niet meer op zijn werk en in eerste instantie onvindbaar. Uiteindelijk belandt hij ‘s avond op de hartbewaking. Volgens de cardioloog die ons hierover belde, kwam het al eerder voor dat de patiënt niet meteen bereikbaar was toen de uitslag bij de huisarts binnen kwam. Zo’n situatie brengt, behalve zoekwerk, risico’s met zich mee voor de patiënt. Het is voor te stellen dat de zaken zo lopen, immers, als huisarts laat u vaak bloedonderzoek doen om een aandoening uit te sluiten. Dan kun je de patiënt in kwestie op willekeurig tijdstip geruststellen. Als u echter besluit om een (altijd cito) troponinebepaling aan te vragen sluit u acute coronaire pathologie niet uit. Overweeg wat u met de patiënt afspreekt over autorijden en werken, en vooral: verlies hem of haar niet uit het oog totdat de uitslag bekend is.

Beoordelingen kinderlongfuncties door kinderlongartsen Vanaf 1 september 2011 hebben heeft Diagnostiek voor U, in de regio Eindhoven, een start gemaakt om een kwaliteitslag te maken met de longfuncties bij kinderen. We hebben twee kinderlongartsen toegevoegd aan ons team van beoordeelaars, zodat de longfuncties van kinderen t/m 18 jaar beoordeeld worden door een kinderlongarts. Een longfunctie van een kind is anders dan die van een volwassene. Het blazen is anders, maar ook het beoordelen. Binnenkort willen we deze kwaliteit nog verder gaan verbeteren door een aparte anamnese en beoordeling te ontwikkelen voor deze doelgroep.

Cito-aanvragen: s.v.p. expliciet aanvragen Diagnostiek voor U kan, indien nodig, snel (‘cito’) bepalingen voor u uitvoeren. Voor een aantal bepalingen is die noodzaak duidelijk, bijvoorbeeld bij radiologische onderzoeken als troponine, d-dimeer, of een echo-doppler bij verdenking trombosebeen, maar mogelijk wenst u soms ook de uitslag van een ander onderzoek snel te hebben. We verzoeken u vriendelijk dit dan EXPLICIET op het aanvraagformulier aan te geven, of telefonisch de spoedafspraak met ons te maken. Als dat niet gebeurd is gaan we ervan dat u tevreden bent met de normale procedure en tijd. U begrijpt dat we in verwarring raken als de patiënt in die situatie namens de huisarts verzoekt om een spoed uitslag. Als we erop aan kunnen dat u bewust wel of niet cito onderzoek aanvraagt, hoeven we u bij twijfel niet te bellen. Een en ander maakt het belangrijk na te denken over de indicaties voor cito onderzoek. Daarop komen we in een volgende U-Mail terug.

Cardiale Echo’s bij Diagnostiek voor U Circa 10 jaar worden bij Diagnostiek voor U cardiale echo’s gemaakt voor huisartsen. Hierdoor zijn huisartsen in staat hun patiënten beter te behandelen en worden onnodige verwijzingen naar de tweede lijn voorkomen. De oorspronkelijk afgesproken indicatie was beoordeling LV-functie en LVH bij hypertensie en verdenking decompensatio cordis. De laatste jaren beoordelen wij ook echo’s in verband met souffle cordis. De drempel om cardiale echo’s aan te vragen blijkt in de loop van de tijd lager geworden. In toenemende mate worden er echo’s aangevraagd voor indicaties als cardiale emboliebron, screening congenitaal vitium of cardiomyopathie, afwijkend ECG, etc. Een eerstelijns cardiale echografie is echter niet geschikt om deze problemen voldoende te beoordelen. Ook bij klachten als duizeligheid, hartkloppingen of pijn op de borst is een cardiale echografie geen passend onderzoek. Om te voorkomen dat er bij Diagnostiek voor U echo’s worden aangevraagd die geen antwoord kunnen geven op uw vraag, zetten we de indicaties voor de cardiale echo op het nieuwe aanvraagformulier. Deze zijn: - Onbegrepen moeheid of kortademigheid - Decompensatio cordis - Hypertensie, LVH - Souffle cordis Bij deze indicaties kunt u rekenen op informatie over de echografische bevindingen, en zo mogelijk een conclusie en advies.

Regio Eindhoven Jaargang 21, nummer Jaargang 1, februari 20, nummer 2012 1, juni 2011

Redactie: Dr. A.E.M. Lucas, medisch directeur I. Jansen - van Ravenstein, manager Marketing & Communicatie

Aanvragerslijn: Tel. 040 - 21 41 200 of 073 - 64 01 955 Aparte telefoonlijn voor huisartsen en verloskundigen voor het maken van afspraken en opvragen van uitslagen.

Bestellingen plaatsen: [email protected] of www.diagnostiekvooru.nl/professionals/ bestellen.php

Klantrelatie: Tel. 040 - 21 41 291 Voor vragen over: - bestellingen - cyberlab - naams- en/of adreswijzigingen.

www.diagnostiekvooru.nl

OPENINGSTIJDEN

Hoofdlocatie Eindhoven Stratumsedijk 28a 5611 NE Eindhoven

Hoofdlocatie ‘s-Hertogenbosch Eekbrouwersweg 10 5233 VG ‘s-Hertogenbosch

Hoofdlocatie Peel en Maas Steenbakkersstraat 6 5981 WT Panningen (gemeente Peel & Maas)

Bloedafname zonder afspraak: Ma t/m do 7.00 - 19.00 uur en vr 7.00 - 17.00 uur Functieonderzoeken: Ma t/m vr op afspraak Ook op zaterdag van 8.30 tot 11.30 uurgeopend voor diverse onderzoeken. Daarnaast hebben wij ook diverse avondspreekuren. Afsprakenlijn: 040 - 21 41 149

Bloedafname zonder afspraak: Ma t/m vr 7.00 - 17.00 uur Functieonderzoeken: Ma t/m vr op afspraak Tevens avondspreekuren op maandag en donderdag

Bloedafname zonder afspraak: Ma t/m vr 7.00 - 16.30 uur Functieonderzoeken: Ma t/m vr op afspraak

Afsprakenlijn: 073 - 64 01 940

Afsprakenlijn: 040 - 21 41 149

RELATIEMANAGERS

Relatiemanager regio Eindhoven: Anja Geertsen, relatiemanager huisartsen Tel. 040 - 21 41 291 of 06 - 11 04 24 08

Relatiemanager regio Eindhoven: Mariët van der Bie, relatiemanager verloskundigen Tel. 040 - 21 41 197 of 06 - 46 21 03 28

Relatiemanager regio ’s-Hertogenbosch Patricia Bevers, relatiemanager huisartsen en verloskundigen Tel. 040 - 21 41 291 of 06 - 46 26 16 75

Relatiemanager regio Asten/Limburg Cathelijne Menschaar, relatiemanager huisartsen en verloskundigen Tel. 040 - 21 41 291 of 06 - 11 56 24 02

Microbioloog Ann Demeulemeester Tel: 06 - 34 92 23 08 of 040 - 21 41 149

Klinisch Chemici Karin Nabbe & Etienne Michielsen Tel. 040 - 21 41 149 [email protected] [email protected]

Gynaecoloog Diederik Veersema Tel: 040 - 21 41 320 [email protected]

Radioloog Frits Barneveld Binkhuyzen [email protected]

HEEFT U WENSEN AANGAANDE ONDERZOEKEN OF BLOEDAFNAME­LOCATIES? LAAT HET ONS WETEN: WIJ ZIJN ER VOOR U

Inlegvel laboratoriumnieuws behorend bij Jaargang 21, nummer 1, februari 2012

Even voorstellen: Etienne Michielsen Wijziging bepaling en Karin Nabbe, Klinisch Chemici bij Parathormoon Diagnostiek voor U (PTH) vanaf 9 december 2011

Etienne Michielsen Na mijn studie biomedische gezondheidswetenschappen in Nijmegen (5 jaar) ben ik mijn promotieonderzoek (4 jaar) gaan doen op het klinisch chemisch laboratorium van het Academisch Ziekenhuis in Maastricht. Het onder­werp was troponine. Vervolgens heb ik de opleiding tot klinisch chemicus (4 jaar) voltooid in VieCuri Venlo/Venray. Sinds 1 april 2011 ben ik werkzaam bij Diagnostiek voor U. In principe ben ik present op de locatie in het SJG Weert. Maar ik ben ook vaak op locatie Eindhoven te vinden. Samen met mijn collega Karin sta ik voor u klaar om u bij te staan bij het aanvragen van zinvolle diagnostiek en het interpreteren van resultaten. Hopelijk krijgen we de kans om elkaar eens in levenden lijve te ontmoeten en van gedachten te wisselen over interessante laboratoriumdiagnostiek.

Diagnostiek voor U is de bepaling van PTH in eigen beheer gaan uitvoeren. Dit heeft voor u als aanvrager enkele voor­delen, namelijk snellere rapportage en betere vergelijkbaarheid met resultaten uit andere laboratoria in de regio. Dit heeft geleid tot een wijziging van de referentiewaarde die we graag bij u onder de aandacht willen brengen en nader willen toelichten. PTH is een klein eiwit bestaande uit 84 aminozuren PTH (1-84) dat wordt uitgescheiden door de bijschildklieren. De uitscheiding van dit hormoon wordt gereguleerd door de calcium concentratie: een hoge calcium concentratie remt PTH uitscheiding en bij een lage calcium concentratie wordt een hoge PTH concentratie in bloed gevonden. Naast het intacte PTH (1-84) komen er in het bloed ook andere fragmenten voor, waaronder het PTH (7-84) fragment.

Karin Nabbe en Etienne Michielsen, Klinisch Chemici Diagnostiek voor U

Karin Nabbe Op 1 november j.l. ben ik gestart als klinisch chemicus bij Diagnostiek Voor U, locatie Eindhoven. Na ruim een jaar in Amstelveen te hebben gewerkt bij het Artsenlaboratorium voor Amstelland en Ziekenhuis Amstelland kwam voor mij de mogelijkheid om werk­zaam te zijn binnen de diagnostiek voor de eerste lijn. En om weer terug te keren naar Brabant, want ik ben geboren en getogen in Boxmeer. Ik ben opgeleid tot klinisch chemicus in het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem, dit in navolging van mijn promotie onderzoek met als onderwerp antistoffen in Reumatoïde Artritis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Ontwikkelingen binnen de diagnostiek gaan snel en ook patiënten lezen steeds meer op internet: welke diagnostiek is betrouwbaar en zinnig? Diagnostiek met een goede en betrouwbare kwaliteit is van belang voor uw diagnose of het uitsluiten van ziekten. Etienne en ik staan graag voor u klaar. Ik kijk uit naar een prettige samenwerking.

Bepalingen Om PTH aan te tonen zijn er momenteel twee bepalingen op de markt. De ‘intacte’ PTH bepaling welke het meest wordt gebruikt door de laboratoria en de ‘whole’ PTH bepaling. In de intacte PTH bepaling worden de PTH vormen PTH (1-84) en PTH (7-84) gemeten, terwijl in de whole PTH bepaling alleen PTH (1-84) wordt gemeten. Hierdoor verschillen de referentiewaarden die bij deze bepalingen horen aanzienlijk. Indien PTH wordt bepaald met de intacte bepaling is de bovengrens van de referentiewaarde ongeveer 7 pmol/L, terwijl deze bij de whole PTH bepaling ongeveer 4 pmol/L is. Vanaf 9 december j.l. wordt PTH bij Diagnostiek Voor U bepaald met de intacte PTH test. De referentiewaarde die hierbij hoort is <7 pmol/L.

Jaargang 21, nummer 1, februari 2012

Vitamine B12 en methylmalonzuur (MMA) Vitamine B12, ook wel cobalamine genoemd, is essentieel voor bloedvorming en voor een normale neurologische functie. Deficiënties kunnen ontstaan door onvoldoende inname, malabsoptie en een verhoogde behoefte en kunnen leiden tot (macro- of normocytaire) anemie en irreversibele neurologische schade. Echter, de meeste patiënten bij wie een vitamine B12 deficiëntie wordt aangetoond, zullen bij presentatie geen symptomen hebben. Een tekort aan vitamine B12 is een veelvoor­komend probleem, vooral bij oudere patiënten. Vitamine B12 deficiëntie leidt tot verhoogde bloedwaarden van zowel homocysteïne als methylmalonzuur (MMA). Homocysteïne is wel een gevoelige, maar geen specifieke marker voor vitamine B12 deficiëntie omdat het door een veelvoud van factoren wordt

beïnvloed (onder andere tekorten aan vitamine B12, B6 en foliumzuur, nierfalen, roken en medicatie). MMA daarentegen is vooral afhankelijk van vitamine B12, maar in mindere mate ook van nierfunctie en leeftijd. Afspiegeling functionele vitamine B12 Helaas is de bloed vitamine B12 bepaling niet altijd een goede afspiegeling van het functionele vitamine B12 dat functioneel beschikbaar is op cel- en weefselniveau. Dit betekent dat bij waarden >150 pmol/L in veruit de meeste gevallen geen functionele deficiëntie is. Evenzo geldt dat er in bijna alle gevallen wel een deficiëntie bestaat bij waarden <80 pmol/L. In het grijze gebied ertussen kan geen zekerheid gegeven worden en kan het bepalen van MMA uitsluitsel geven.

Vitamine D: een populair vitamine/hormoon De aanvraag van vitamine D is de laatste maanden enorm toegenomen. Vandaar in deze U-Mail meer aandacht voor dit hormoon! Vitamine D is een vitamine en een hormoon. Vitamine D (calciferol) is een verzamelnaam voor vitamine D2 (ergocal­ciferol) en vitamine D3 (cholecalciferol). Vitamine D2 is voornamelijk afkomstig van voeding en supplementen, terwijl vitamine D3 wordt aangemaakt in de huid onder invloed van zonlicht. In de lever wordt vitamine D omgezet in 25-hydroxy vitamine D (25-OH vitD). Dit is de niet werkzame vitamine D voorraad in het lichaam. In de nieren wordt 25-OH vitD op basis van de calciumspiegel in het bloed omgezet tot het actieve 1,25-dihydroxy vitamine D (1,25-OH2 vitD). Dit is de actieve vorm van vitamine D die zorgt voor opname van calcium in de darmen, uit het bot (gereguleerd door PTH) en verminderde calcium- en fosfaatuitscheiding door de nieren. Vitamine D speelt verder een belangrijke rol ‘als sleutel’ tot het DNA in de celkern (eiwitsynthese) en is nodig voor het uitrijpen van cellen. Bewezen is een oor­zakelijk verband met spierzwakte en het functioneren van het afweersysteem. Streefwaarde Om vast te stellen of er sprake is van een deficiëntie wordt 25-OH vitD bepaald. In 2008 is door de Gezondheidsraad vastgesteld dat een vitamine D concentratie >30 nmol/L voldoende is om problemen met botten en spieren te voor­ komen, met uitzondering van o.a. kinderen, zwangeren en oudere mensen. Inmiddels zijn er verschillende studies waaruit blijkt dat de streefwaarde hoger zou moeten zijn en veel Nederlandse laboratoria hanteren daarom een streefwaarde van >50 nmol/L voor alle patiëntgroepen. Er klinken zelfs geluiden als “80 is prachtig”. Oorzaken en klachten Oorzaken waardoor een vitamine D deficiëntie kan ontstaan zijn o.a. onvoldoende blootstelling aan zon, tekort aan vitamine D in voedsel, adipositas, zwangerschap, malabsorptiesyndroom, alcoholmisbruik, gebruik anti-epileptica en glucocorticoïden, nefrotisch syndroom en insuline-afhankelijke diabetes mellitus. Klachten waarmee patiënten zich kunnen presenteren zijn onder meer osteomalacie, spierzwakte, spierpijn, botpijnen en fracturen. Naast een verlaagd vitamine D in het bloed, kunnen calcium en fosfaat verlaagd zijn, en kunnen alkalisch fosfatase en PTH verhoogd zijn. Een te hoog vitamine D (intoxicatie >500 nmol/L) kan ook klachten geven. Symptomen die beschreven zijn bij een enkele casus zijn onder meer hypercalciëmie, braken, polydipsie, verminderde eetlust, obstipatie, botpijn, anorexie en verwardheid.

Rapportage Sinds enkele maanden rapporteert Diagnostiek voor U daarom bij alle vitamine B12 resultaten tussen 80 en 150 pmol/L het advies om MMA aan te vragen. Het bepalen van MMA bij patiënten met intermediaire vitamine B12 concentraties maakt het mogelijk te differentiëren tussen enerzijds patiënten met een werkelijke deficiëntie en een ‘fout-positieve’ testuitslag en anderzijds patiënten zonder deficiëntie met een ‘fout-negatieve’ testuitslag. Het is helaas door preanalytische factoren niet mogelijk om MMA te bepalen uit materiaal dat reeds werd afgenomen bij de vitamine B12 bepaling. Wij kunnen dus geen automatische vervolgtest voor MMA inzetten, er zal dus een nieuwe bloedafname moeten volgen.

Aanpassing referentiewaarden enzymen naar landelijke referentiewaarden Per 1 januari van dit jaar zijn niet alleen regionaal, maar ook landelijk, de referentiewaarden voor de enzymen Alanine-aminotransferase (ALAT), Aspartaat aminotransferase (ASAT), alkalische fosfatase (AF), Amylase, Gamma-glutamyltransferase of gammaglutamyltranspeptidase (GGT), creatine kinase (CK) en Lactaat dehydrogenase (LD) gelijkgetrokken. Afstemming Dit is mogelijk gebleken omdat alle laboratoria dezelfde meetmethode hanteren en deze meerdere keren per jaar met elkaar vergelijken en afstemmen. Hiermee is een eerste stap gemaakt naar landelijke referentiewaarden voor zoveel mogelijk bepalingen. Het betreft slechts marginale aanpassingen ten opzichte van de oude referentiewaarden. Echter, voor AF en LD bestaan alleen referentiewaarden voor volwassenen. Voor deze bepalingen blijven de nu geldende referentiewaarden voor de overige leeftijds­ categorieën gehandhaafd.

HEEFT U WENSEN AANGAANDE ONDERZOEKEN OF BLOEDAFNAME­LOCATIES? LAAT HET ONS WETEN: WIJ ZIJN ER VOOR U