Theater Parkstad in
tindersticks Terug naar de essentie van het lied
schriT tmacher
m-lab
Musicals zonder toeters en bellen
Rick Takvorian: bij dans kan alles
Quirine viersen
zuidelijk toneel
Celliste komt vier avonden naar Heerlen
Opkomst en ondergang van Heerlen
HET laagland
Zuiderlucht
| oktober 2010
Presenteert: Het oneindige verhaal
1
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
PArkstad limburg theaters, de highlights 2010/2011
DANS Dansclick presenteert drie jonge choreografen di 12 okt Theater Heerlen LIMBURGzaal Nationaal Ballet – Strong Voices do 4 nov Theater Heerlen RABOzaal Station Zuid – Jong Zuid wo 1 dec Theater Heerlen LIMBURGzaal 2move Dance Company – Echte mannen? wo 8 dec Theater Heerlen LIMBURGzaal Scapino Ballet – Twools at the opera za 15 jan Theater Heerlen RABOzaal Dansgroep Amsterdam – nieuw werk van Itzik Galili vr 21 jan Theater Kerkrade Compagnie Carolyn Carlson – Present Memory di 22 feb Theater Heerlen RABOzaal Nederlands Dans Theater II – Transform wo 2 mrt Theater Heerlen RABOzaal Gotra Ballet – Locked In vr 11 en za 12 mrt Theater Heerlen LIMBURGzaal
Theatergroep Max – Het geheven vingertje (10+) vr 18 feb Theater Kerkrade
Cirque Éloize – Rain di 2 en wo 3 nov Theater Heerlen RABOzaal
Xynix Opera – Feeks / No fear for Shakespeare (12+) di 5 apr Theater Heerlen LIMBURGzaal
Fantasten – Onderhuids wo 10 nov Theater Heerlen LIMBURGzaal
Het Laagland – Oscars Hoofd (4+) zo 10 apr Theater Kerkrade
Percossa –10 jaar van de straat wo 15 dec Theater Heerlen LIMBURGzaal
Buurman en Buurman gaan verhuizen (3+) wo 27 apr Theater Kerkrade KLASSIEK EN OPERA Jeroen en Sandra van Veen – Canto Ostinato ligconcert di 19 okt Theater Heerlen LIMBURGzaal Párkányi Kwartet – zondagmiddagconcert zo 7 nov Theater Heerlen LIMBURGzaal Residentie Orkest olv chef-dirigent Neeme Järvi vr 19 nov Theater Heerlen RABOzaal Apollo’s Fire Baroque Orchestra Cleveland – Myths of Love and Betrayal za 27 nov Theater Heerlen LIMBURGzaal Nationale Reisopera – Don Pasquale do 9 dec Theater Heerlen RABOzaal
Ann van den Broeck – Q 61 wo 23 mrt Theater Heerlen LIMBURGzaal Jo Strømgren Kompani – A dance tribute to the art of football do 24 mrt Theater Heerlen LIMBURGzaal JEUGD- EN FAMILIEVOORSTELLINGEN René Groothof e.a. – Frankenstein (6+) zo 10 okt Theater Kerkrade
Emanual Ax – pianorecital za 11 dec Theater Heerlen LIMBURGzaal Limburgs Symfonie Orkest – Nachtmusik za 29 jan Theater Heerlen RABOzaal Rotterdams Philharmonisch Orkest olv chef-dirigent Yannick Nézét-Séguin zo 6 feb Theater Heerlen RABOzaal Nationale Reisopera – La Voix Humaine / l’Heure Espagnole do 17 feb Theater Heerlen RABOzaal
Het Lab – Bubble Boy (10+) do 21 okt Theater Kerkrade Kwatta – Hou van die hond (8+) zo 28 nov Theater Kerkrade De Toneelmakerij - De Storm (8+) ma 27 dec Theater Heerlen LIMBURGzaal
Sinfonieorchester Aachen – Carmina Burana vr 18 mrt Theater Kerkrade Concertgebouw Kamerorkest za 2 apr Theater Kerkrade
Frank Groothof – JazzBabar (3+) zo 16 jan Theater Heerlen INGzaal
MUZIEKTHEATER EN ENTERTAINMENT
Theater Gnaffel – Nachtverhaal (4+) za 12 feb Theater Heerlen LIMBURGzaal
Nico Dijkshoorn & Leon Verdonschot – Ook voor Vrouwen za 2 okt Theater Heerlen INGzaal
Petticoat met Chantal Janzen e.a. wo 24 nov t/m za 4 dec Theater Heerlen RABOzaal Zep – Pimp, een gangsteropera vr 17 dec Theater Heerlen LIMBURGzaal The Beatles here, there & everywhere vr 17 dec Theater Kerkrade Ricky Koole & Leo Blokhuis za 15 jan Theater Heerlen LIMBURGzaal In de schaduw van Brel vr 22 apr Theater Heerlen LIMBURGzaal Zorro di 24 t/m zo 29 mei Theater Heerlen RABOzaal
(POP)MUZIEK Nits – Strawberry Wood wo 6 okt Theater Heerlen LIMBURGzaal Heather Nova – A special Acoustic Evenening vr 8 okt Theater Heerlen RABOzaal Christiaan Hof za 23 okt Theater Heerlen INGzaal Rory Block do 28 okt Theater Heerlen LIMBURGzaal Ernst Jansz – Dromen van Johanna di 2 nov Theater Heerlen LIMBURGzaal Eric Vloeimans & Wayne Horvitz za 13 nov Theater Heerlen INGzaal Rotterdam Jazz Orchestra & Yuri Honing do 25 nov Theater Heerlen LIMBURGzaal
Greetje Bijma en Michiel Braam – Autumn Sounds za 27 nov Theater Heerlen INGzaal Nederlands Blazers Ensemble en Ana Moura – Van de weemoed en de troost wo 19 jan Theater Heerlen LIMBURGzaal Spinvis – De Weerman wo 16 mrt Theater Heerlen LIMBURGzaal Staff Benda Bilili vr 28 apr Theater Heerlen LIMBURGzaal TONEEL Het Zuidelijk Toneel – Nannies Only di 12 t/m do 14 okt Theater Heerlen geheime locatie Helmert Woudenberg / De voortzetting – Dankwoord? di 19 okt Theater Heerlen INGzaal Het Zuidelijk Toneel – Shakespeares strandfeest wo 17 nov Theater Kerkrade Keesen & Co – Zicht op zee di 14 dec Theater Heerlen LIMBURGzaal Het Nationale Toneel – Verre Vrienden di 11 jan Theater Heerlen RABOzaal Toneelgroep Cargo – Geen vijand di 25 jan Theater Heerlen LIMBURGzaal Golden Palace – Het leven is een feest wo 23 feb Theater Heerlen LIMBURGzaal Servaes Nelissen – Herberts Aquarium wo 2 mrt Theater Heerlen INGzaal Toneelgroep Maastricht – Verhalen uit het Weense Woud vr 1 en za 2 apr Theater Heerlen LIMBURGzaal Noord Nederlands Toneel – Medea do 21 apr Theater Kerkrade
T 045 571 66 07 / www.parkstadlimburgtheaters.nl
2
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
de inhoud er is meer
4
6
8
Rick Takvorian: bij danspubliek kan alles
Opkomst en ondergang van de stad Heerlen
10
12
V
De naakte liedjes van Tindersticks
M-Lab maakt musicals zonder toeters en bellen
Vier avonden met celliste Quirine Viersen
14
Het oneindige verhaal van Inèz Derksen
colofon / Deze special valt onder redactionele verantwoordelijkeheid van Zuiderlucht / Beeldbewerking: www.mindswing.eu / Concept en coördinatie: Wido Smeets / Eindredactie: Emile Hollman Fotografie: Marco Borggreve, Bob Bronshoff, Pablo Delfos, Steve Gullick, Joep Lennarts, Joost Milde. / Teksten:
eel mensen kennen Parkstad Limburg Theaters vooral van de musicals en grote amusementsvoorstellingen. Anno nu kunnen we nauwelijks meer om deze grote producties heen, die in de media een steeds grotere plaats innemen bij het onder de aandacht brengen van de podiumkunsten. Hierdoor lijkt het soms alsof het theateraanbod louter en alleen bestaat uit musicals en celebrities. Maar er is meer. Want behalve het belangrijkste podium voor entertainment in Limburg heeft zowel artiest als publiek Parkstad Limburg Theaters drie jaar na de heropening van het vernieuwde en uitgebreide Theater Heerlen herontdekt als meest actieve en boeiende plek voor verdieping en inspiratie. Er is nog zo veel meer moois. Podiumkunsten die verder gaan, theater dat wil raken en inspireren, toneel dat de grenzen opzoekt. Theater is een belangrijke kunstvorm met een breed en divers publiek. Het is intens, direct, uniek en altijd ‘live’. Theater werkt verrijkend, louterend, maakt wijzer en stelt zaken aan de orde die buiten de schouwburg niet of nauwelijks bespreekbaar zijn, of moeilijk te duiden. Theater is ook een vrijplaats voor het individu die zich op vele niveaus kan uiten. Die vrijplaats moeten we koesteren, het is het domein waar de kunstenaar tot zijn werk komt. Het verhaal hoe dat in zijn werk gaat, over de totstandkoming van een productie en de drijfveren van de betrokkenen, daarover gaat deze speciale bijlage van cultureel maandblad Zuiderlucht. Hier komen podiumkunstenaars aan het woord die wat te vertellen hebben. Niet in de gangbare twintig seconden via de (nieuwe) media, maar toegewijd, op papier. In deze ZL-special kunt u lezen over theatermakers die ons dierbaar zijn. Hun producties vormen met bijna vijfhonderd andere voorstellingen het kloppend hart van Parkstad Limburg Theaters.
Bindels & Van Melick, Emile Hollman, Meyke Houben, Theo Ploeg. / Vormgeving: Obidesign/Annebeth Nies / Foto cover: Scène uit Het oneindige verhaal.
BAS SCHOONDERWOERD
foto Joost Milde
directeur Parkstad Limburg Theaters
3
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
weg met de violen Rust. Dàt had Stuart Staples de afgelopen jaren nodig. En dus nam hij tijdelijk afstand van zijn band Tindersticks, verliet London en verhuisde met vrouw en kinderen naar het Franse platteland. Dat werkte louterend. Staples hervond zichzelf en Tindersticks is terug. “Door het gebrek aan prikkels word je teruggeworpen op jezelf. Dat is prachtig om mee te maken.” door Theo Ploeg
De Tindersticks, na een periode van vijf jaar weer op tournee. foto’s Steve Gullick
“D
Alle andere afstanden vallen daarbij in het niet. Dat is een mentale kwestie.”
ie zit in de studio. Wacht, ik breng je naar hem toe!”, begroet de vrouw van Stuart Staples me hartelijk. “Waar bel je vandaan? Ah, Heerlen. Dat is in de buurt van Luik? Dan zitten we niet eens zo ver van elkaar! Gezellig!” Klopt niet, maar dat doet niets af aan de hartelijkheid van de woorden. Heerlen en Limousin, in het zuiden van Frankrijk, liggen zo’n achthonderd kilometer van elkaar. “Ach ja, wat is ver?”, nuanceert Stuart Staples even later. “Voor ons Britten ligt dat anders. Het Europese vasteland, dát is ver weg.
4
De stap van Londen naar het Franse platteland was een lastige. Ongepland ook. Staples (44) wilde weg uit de Britse hoofdstad. Noem het een vlucht, maar zo ziet de zanger van de Britse popgroep Tindersticks het niet. “De hectiek van de grote stad stond me al een tijdje tegen. Mijn leven bestond uit het drukke toerleven. Als ik dan thuis kwam in Londen zocht ik vergeefs naar rust.” Het platteland van het zuidwesten van Frankrijk was geen bewuste keuze. “Misschien geloofde ik in het clichébeeld”, lacht Staples, “eindeloze,
glooiende landschappen, een vreemde taal, altijd lekker weer.” De rust heeft hij er in ieder geval gevonden en, komt er schoorvoetend uit, ook de zin om weer op het podium te staan. Want ja, Staples’ verhuizing van London naar Limousin markeert ook de lange rustperiode die Tindersticks heeft genomen. Daar wil Staples verder weinig over kwijt. Maar, benadrukt hij, in de vijf jaar dat de band op non-actief stond, heeft hij geen moment geloofd in een definitief einde. “Ik had tijd nodig voor mezelf. Dat gold ook voor de andere bandleden. Laat ik het daar maar bij houden.” Tindersticks zit bij Stuart Staples
www.zuiderlucht.eu
(Nottingham, 1965) onder de huid. Een deel van zijn kompanen kent hij al sinds zijn jeugd in Nottingham. “Een stad als elke andere Britse stad. In de late jaren zeventig en jaren tachtig was het er grimmig en donker. Niemand geloofde in een toekomst, laat staan dat er gedroomd werd. Ik had ook geen dromen. Nee, echt niet. Ik wilde schrijver worden, maar legde me er meteen bij neer dat dat nooit zou lukken. Punk worden was de enige optie.” Tegelijkertijd verdronk de jonge Staples in de gedichten van Yeats, Keats, Rimbaud en Baudelaire en ontwikkelde hij een voorliefde voor traditionele instrumenten. Niet
oktober 2010
en de blazers
uitgelicht muziek
bepaald punk dus, wel romantisch. Zijn eerste band, Asphalt Ribbons, slecht de grenzen tussen punk, indierock en country. Het invloedrijke Britse poptijdschrift Melody Maker tipt de band in 1990. Een jaar later verkassen Staples en vrienden naar Londen. Daar ondergaat de muziek een opvallende gedaanteverwisseling. De rockinvloeden verdwijnen, country krijgt gezelschap van soul, jazz en klassiek. De nieuwe naam? Tindersticks, geïnspireerd op een Duits pakje lucifers dat Staples vindt op een strand in Griekenland. Het titelloze debuut uit 1993 wordt door, wederom, Melody Maker uitgeroepen tot album van het jaar. Daarna gaat het snel. Tindersticks wordt, niet in de laatste plaats door de donkere vocalen en bitterzoete, romantische teksten van Staples, door het publiek in de armen gesloten. Staples leeft het leven van de schrijvers en dichters die hij ooit adoreerde en waarvoor Tindersticks de ultieme soundtrack speelt: vol gitzwarte romantiek, drugs, drank, hoge toppen en diepe dalen. Staples: “We dachten nooit meer dan een paar maanden vooruit. Toch zijn we bij elkaar gebleven. Al bijna twintig jaar.”
D
ie donkere romantiek kleeft nog steeds aan Staples, maar de tijden zijn veranderd. Tegenwoordig leeft hij, met vrouw en kinderen, een regelmatig bestaan. “De ruimte hier geeft ontzettend veel vrijheid. Door het gebrek aan prikkels word je teruggeworpen op jezelf. Dat is prachtig om mee te maken. Zo kun je je ontworstelen aan het keurslijf waarin je gevangen zit en nieuwe grenzen stellen aan je leven. Dat heeft ook z’n weerslag op alle andere dingen in je leven. Die moeten ook opnieuw worden gedefinieerd.” Tinderstick, bijvoorbeeld. Sinds de rustpauze van de band in 2003 van start ging, maakte Staples drie soloalbums. Bevredigend, dat zeker. Staples kwam er vooral mee los van het orkestrale en
5
Nynke Laverman Zangeres Nynke Laverman trok naar de uitgestrekte vlaktes van Mongolië, een vruchtbare inspiratiebron voor haar album en theatertour Nomade. woensdag 13 oktober, Theater Heerlen LIMBURGzaal
Wende
Stuart Staples: “Terug naar de basis.”
vooral theatrale geluid dat Tindersticks zich vanaf eind jaren negentig had aangemeten. “Ik wilde terug naar de basis. Muziek uitkleden tot de naakte liedjes overblijven.” Dat lukte maar ten dele, meent Staples. Londen, de onrust van stad, had nog te veel invloed. Het platteland van Frankrijk werkte uiteindelijk louterend. “De eerste periode was zwaar. De ideeën kwamen niet en ik had hier nog geen studio.” Lachend: “Misschien verlangde ik daarom plots zo erg terug naar Tindersticks.” Een hernieuwde ontmoeting was het niet. Diverse leden van de band werkten mee op de soloplaten van Staples. Toch ontstond er iets magisch toen Dave Boulter en Neil Fraser, de andere nog overgebleven bandleden, de zelfgebouwde studio in de nok van de oude, vervallen graanschuur op zijn perceel in Frankrijk mee kwamen inwijden. Resultaat? The Hungry Saw, het eerst Tindersticks-album in vijf jaar. Zeker geen slecht album, maar op de begin dit jaar verschenen achtste langspeler van de band vallen alle stukjes pas écht weer in elkaar. Falling Down A Mountain is het beste Tindersticks-album sinds de eerste twee titelloze platen, menen critici. Gelijk hebben ze. De band klinkt er ingetogen, bijna introvert, maar speelt met een intensiteit om stil van te worden. De liedjes spreken er, kortom, voor zich. Ze zijn gestript tot de essentie. Staples’ teksten klonken
zelden zo melancholisch én tegelijkertijd zo vol hoop. “We zijn teruggegaan naar de basis. Weg met al die blazers, de violen. Al die balast is overbodig. We zijn terug waar we ooit begonnen: bij de liedjes.” Hij denkt even na. Dan: “Misschien rekenen we af met het verleden, met de afgelopen vijf jaar en de daaraan voorafgaande periode waar we ons stukje bij beetje verloren in de verwachtingen van anderen. Het voelt in ieder geval ontzettend goed om weer bij elkaar te zijn.” Geheel in lijn met de opgedane ervaringen doet Tindersticks geen grote festivals meer. Het afgelopen jaar toerde de band langs clubs en kleinschalige zomerfestivals, werd er opgetreden in een kathedraal en een klooster in Italië. Tijdens het Cross-Linxfestival in Eindhoven stapte de band na amper 45 minuten van het podium. Oorzaak? Te rumoerig publiek. Staples kijkt er nuchter op terug: “Dat is ons nog nooit overkomen. We speelden voor een typisch festivalpubliek dat voor een groot deel niet voor ons was gekomen. Daar kan de organisatie niets aan doen. Maar wij spelen nu eenmaal ingetogen. Als het publiek daar geen respect voor op kan brengen? Dan houdt het op.” Het publiek in Parkstad is gewaarschuwd. Tindersticks speelt op vrijdag 12 november 2010 in de RABOzaal van het Parkstad Limburg Theater Heerlen
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
Wende (zie foto) brengt een combinatie van muziek en theater, gecombineerd met een klassiek strijkensemble en spectaculaire beats die moeiteloos overgaan in een breekbare liedjes. donderdag 11 november, Theater Heerlen RABOzaal
Typhoon & New Cool Collective Rapper Typhoon en Nederlands bekendste jazzformatie New Cool Collective slaan de handen ineen. Na optredens op Noorderslag, Oerol en Lowlands nu als staconcert in de Limburgzaal. zaterdag 16 november, Theater Heerlen LIMBURGzaal
foto Pablo Delfos
Bij een danspubliek is Sinds begin jaren negentig verleidt Rick Takvorian het publiek in Aken met vernieuwende choreografie en dans. Begin dit jaar kreeg ‘zijn’ Schrit_tmacher Festival, inmiddels internationaal vermaard, ook voet aan de grond in Heerlen. Maar: “Het gaat géén Euregionaal festival worden.” door Theo Ploeg
Fragment van Compagnie Carolyn Carlson, te gast in Heerlen tijdens Schrit_tmacher 2011 . foto’s Park stad Limburg Theaters
“W
de samenwerking kwam precies op het juiste moment. “De regio is er nu klaar voor. Nederlanders winkelen al jaren in Aken, Duitsers in Heerlen. Maar er naar het theater gaan of er een galerie bezoeken? Dat werd niet gedaan. Daarin komt de laatste tijd verandering.”
at een geweldig theater is dat! En dan dat publiek! Zo open en enthousiast. Heel anders dan in Duitsland.” Rick Takvorian raakt niet uitgesproken over de samenwerking van zijn dansfestival Schrit_tmacher met het Parkstad Theater in Heerlen. Vorig jaar werd er voor eerst aan elkaar gesnuffeld. Begin 2010 vond het inmiddels international vermaarde festival plaats in Aken én Heerlen. “Ik ben een fan van Heerlen”, grinnikt Takvorian. En ja,
Sinds 1993 organiseert Rick Takvorian (Worcester USA, 1955) het Schrit_tmacher Festival in Aken dat uitgroeide tot een dansevenement van internationale allure dat bekend staat om de experimentele en vernieuwende dans en choreografie die er wordt
6
vertoond. Vernieuwend? Aken? Is dat niet meer iets voor een metropool als Berlijn? Of voor grote steden als Hamburg, Keulen en München? “Nee hoor!”, zegt Takvorian beslist, “Aken is een Großstädt maar wel een kleine. Een provinciestad ook, en dat heeft misschien minder aantrekkingskracht dan een stad als Berlijn, maar dat maakt het niet onmogelijk om hier iets te doen dat vernieuwend is.” Misschien is het wel juist een geschikte plek omdat nieuwe ontwikkelingen in de luwte vaak beter kunnen gedijen. Begin jaren negentig streek Takvorian neer in Aken, bij het
www.zuiderlucht.eu
Ludwig Forum für Internationale Kunst om precies te zijn. Geen voor de hand liggende keuze. Takvorian was een in Duitsland bekend ballet- en dansrecensent die ooit was vertrokken naar Londen, eind jaren tachtig het Mekka voor het ontluikende danstheater. Maar hij wilde meer. Zelf iets organiseren, bijvoorbeeld. Bij toeval kwam het Ludwig Forum voorbij. Dat bleek grote ambities te hebben die pasten bij de ideeën van Takvorian. Hij kreeg er alle ruimte en in 1993 zag het festival met de wat vreemde naam Schrit-tmacher het levenslicht. “Alle krediet voor die naam
oktober 2010
alles mogelijk
uitgelicht dans
gaat naar mijn vrouw. In het Duits heeft het woord twee betekenissen. Een Schrittmacher is een pacemaker. Een apparaat dus dat het hart doet kloppen. Een Schritt is een stap. Stapje voor stapje dus.” Een publiek van inwoners van een provinciestad die niet zoveel met dans hebben, deed Takvorian niet terugschrikken. Sterker: de eerste editie pakte hij meteen uit met een sterk en vernieuwend programma. Doel? Mensen interesseren voor de in Aken nieuwe kunstvorm. Dat lukte, al ging het met vallen en opstaan. “Het opbouwen van een danspubliek was de lastigste opgave. Maar door kwaliteit te bieden en te proberen internationale bekende choreografen naar het festival te halen, is het toch gelukt. Als je mensen kwaliteit voorzet dan betaalt zich dat altijd terug.” En het festival trekt steeds betere choreografen en dansers naar Aken, benadrukt Takvorian. “Die zien wat wij hier aan het doen zijn en willen er dan ook bij zijn. Het Schrit_tmacher Festival is inmiddels een begrip geworden door de kwaliteit die wij bieden en de manier waarop we te werk gaan.” De samenwerking met Heerlen is volgens Takvorian de volgende stap. Het idee ontstond tijdens een gesprek met Bas Schoonderwoerd, directeur van Parkstad Limburg Theaters. Waarom niet iets samen doen? Begin dit jaar kreeg dat idee vorm. Niet in de vorm van een paar satellietprojecten, maar meteen in het groot: Schrit_ tmacher verdeeld over twee steden. Een risico, beaamt Takvorian, maar hij had er alle vertrouwen in. Terecht, zo blijkt achteraf. Heerlen is misschien geen dansstad als Maastricht, maar dat maakt de overeenkomsten met Aken er alleen maar groter op. Daarbij kennen de inwoners van beide steden elkaar. Winkelen in Heerlen of in Aken is onderdeel van de Euregionale cultuur. Waarom dan niet een stap verder gaan en ook de kunsten betrekken bij de regionale kruisbestuiving? Takvorian raakt niet uitgesproken over die eerste samenwerking: “Dat
7
Maria Juncal Compania La Tercera Llamada Flamenco-danseres Maria Juncal die alle grote flamencoprijzen won, veroorzaakte een sensatie onder dansliefhebbers toen zij een paar jaar geleden voor het eerst de Nederlandse podia betrad. Juncal is jong, mooi en expressief, beschikt over een prachtige techniek, een buitengewoon charisma en zij geeft de flamenco zijn diepgang terug. vrijdag 12 november Theater Kerkrade
Rick Takvorian: “Wanneer je de inhoud gaat fragmenteren over een aantal steden, wordt het karakter van het festival aangetast.”
Heerlense publiek is ongelooflijk enthousiast. Nederlanders zijn open en laten zich graag verrassen. Wij Duitsers zijn toch wat gereserveerder, hebben meer nodig om over de streep getrokken te worden. In Heerlen liep het gelijk als een trein.” Euregionale samenwerking is sowieso noodzakelijk, meent hij. Ook met andere steden. Goed voorbeeld? Theater(s) zonder grenzen, een cultureel project van cultuurhuizen in Aken, Luik, Hasselt en Maastricht. Waar politici en provinciale bestuurders al jaren over praten, komt van de grond met dat soort culturele samenwerking. In Aken is Takvorian al een tijdje in dienst als cultuurmanager en verantwoordelijk voor de grote kunsten popproducties in de stad. Waar in Nederland bestuurders cultuur bij voorkeur aan de vrije markt overlaten en met subsidies werken, spelen in Duitsland gemeentelijke overheden zelf een actieve en regisserende rol. “In Aken werkt het goed. Er is hier inmiddels een trouw publiek opgebouwd dat vertrouwen heeft en geeft. Dat maakt een actieve rol wel gemakkelijker.” Naar de tweede samenwerking met Heerlen, die in februari en maart 2011 op het programma staat, kijkt Takvorian al reikhalzend uit. Toch benadrukt hij dat Schrit_tmacher geen Euregionaal
festival gaat worden. “Heerlen en Aken zijn buren. Die hebben iets met elkaar, liggen op steenworp afstand van elkaar. Het festival uitbreiden naar Luik of Maastricht past niet bij de essentie van Schrit_tmacher. Niet dat kleinschaligheid heilig is, maar wanneer je de inhoud gaat fragmenteren over een aantal steden dan wordt toch het karakter van het festival aangetast.” Ach, dat verder uitbreiden hoeft ook niet. Want als het festival iets heeft aangetoond dan is het wel dat in de Euregio alles mogelijk is. “In 1993 was er helemaal geen publiek voor dans in Aken. Dat hebben we eigenhandig opgebouwd. En let wel, dans is niet gemakkelijk onder de aandacht te brengen. De drempel om erheen te gaan is hoog. Dat biedt perspectief voor andere cultuurvormen in de Euregio. Er mag dan nu wel geen publiek zijn, je kunt het wel creëren. Hoe? Door kwaliteit te bieden en laagdrempelig te zijn. Dat is geen tegenstelling, maar gaat juist prima samen. Kijk naar onze samenwerking met Heerlen. Dat is van oudsher geen dansstad en toch zaten de zalen begin dit jaar vol. Onderschat nooit je publiek. Dat is heel belangrijk om in het achterhoofd te houden.” Schrit_tmacher festival: 18/2 t/m 5/4 2011 diverse locaties Aken en Heerlen. www.schrittmacherfestival.de
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
Nanine Linning & Dansgezelschap Theater Osnabrück De voormalig huischoreografe van Scapino Ballet, Nanine Linning, presenteert tijdens het Schrit_tmacher Festival haar eerste voorstelling als kersverse artistiek leider van Theater Osnabrück. In Synthetic Twin verbeeldt Linning haar fascinatie voor Siamese tweelingen als metafoor voor samen één en onafscheidelijk zijn. De extreme wil om je los te scheuren van iemand en tegelijk de wil om samen te smelten is een terugkerend dilemma in ons leven. donderdag 7 april Theater Heerlen RABOzaal
Nederlands Danstheater In Reconsider van het Nederlands Danstheater zitten werken van vroeger en nu; van een gevestigde naam en een opkomend dansmaker. Zoals Forgotten Land, een vroeg meesterwerk van Jirí Kylián. Uit dezelfde hand: Mémoires d’Oubliettes uit 2009. Van Medhi Walerski, die zelf in een aantal van Kyliáns stukken voor Nederlands Dans Theater danste, zit Underneath, zijn fantastische debuut voor Nederlands Dans Theater I uit 2008 in het programma. De voorstelling wordt live begeleid door Holland Symfonia. dinsdag 31 mei Theater Heerlen RABOzaal
OPkomst en ondergang
Regisseur Matthijs Rümke van Het Zuidelijk Toneel baseert zijn theaterstuk Opkomst en onde kapitalisme zijn in deze tijd opnieuw de bepalende elementen.” Maar het is geen politiek vorm niet beperken.” door Bindels & Van Melick
Matthijs Rümke: “We verzuipen veel meer dan we denken in commercieel kapitalisme.” foto Joep Lennarts
E
en theaterstuk over Opkomst en ondergang van de stad Heerlen. En dat in een stad die heden en toekomst karakteriseert als culturele lente, waar Schunck* Glaspaleis, de gerenoveerde Stadsschouwburg en het Maankwartier (de omgeving van het NS-station) de iconen zijn van herwonnen stedelijke vitaliteit, waar Cultura Nova en andere culturele happenings groeien en bloeien, waar het kleinschalig culturele ondernemerschap gedijt. Een stad die ‘gezuiverd’ van het mijnverleden
8
laboratorium wil zijn voor de aanpak van vergrijzing, krimp en braindrain. Een stad, volgens de stedelijke smaakmakers klaar voor de toekomst? Wat moet de oude Bertold Brecht hier? Wat gaat Het Zuidelijk Toneel met medewerking van het Willem Breuker Kollektief de stedelingen voorzetten die geloven dat kunst en cultuur de oplossing is voor de crisis, waar volgens anderen Heerlen zich permanent in bevindt? Wij vroegen het regisseur Matthijs Rümke: “Die tegenstelling maakt het juist heel interessant. Over dat soort
dingen gaat het in onze voorstelling en dat is niet typisch Heerlen, hoor: het is evenzeer aan de orde in Tilburg waar we ook spelen. Eigenlijk is het een universele kwestie. Het gaat erom hoe de politiek de cultuur denkt te kunnen gebruiken. Hoe denken politici dat kunst en cultuur ingezet moeten worden om bijvoorbeeld het probleem van de Marokkaanse jongetjes in een buitenwijk te benaderen. De titel Opkomst en ondergang van de stad Heerlen, daar zit natuurlijk een knipoog in. Heerlen gaat niet ten onder, noch Tilburg. Het is een poëtische titel, omdat er op een andere manier iets
www.zuiderlucht.eu
verloren en iets ten onder gaat. Dat is de link naar het kapitalisme: we verzuipen veel meer dan we denken in commercieel kapitalisme en eigenlijk willen we alleen maar geld verdienen. Misschien gaat het wel over de ondergang van een moraal. In die zin, denk ik, zijn de termen van Brecht heel erg toepasbaar: moraal, consumptie en kapitalisme zijn nog steeds de elementen die bepalend zijn, wéér bepalend zijn. Maar we leggen niets vast: de kijker moet zelf denken.” Het programma bestaat uit twee gedeelten. Allereerst speelt het Willem Breuker Kollektief Mahagonny Songspiel
oktober 2010
ondergang van Heerlen
ergang van de stad Heerlen op Brechts Mahagonny. “Moraal, consumptie en mingstheater. “De tijd van enkelvoudige wereldbeelden is voorbij. We willen verrijken,
(1927), een liederencyclus van Kurt Weill op basis van een aantal gedichten van Bertolt Brecht, die bloei en morele ondergang van de denkbeeldige stad Mahagonny weergeeft. Regisseur Matthijs Rümke: “Het is Brechts visie op de jaren twintig, een visie die rechtstreeks te maken had met Marx en het kapitalisme en de invalshoek dat de sterkere altijd de zwakkere zal opeten.” Na de pauze maakt Het Zuidelijk Toneel een tegenhanger daarvan, een eigen variant in de vorm van muziektheater, onder de titel De opkomst en ondergang van de stad Heerlen. Rümke: “Mahagonny Songspiel gaat over Mahagonny en niet over Berlijn. Ik ga de stilering van toen en die van nu tegenover elkaar zetten. Onze dramaturgie, waar nog aan geschreven wordt, is veel moderner dan die van Brecht. Er komen nieuwe liederen in, nieuwe muziek: we willen laten zien wat van toepassing is op Heerlen aan de hand van een reeks taferelen die de moderne provinciestad uittekenen. Voor dit deel worden krachten uit Heerlen gerekruteerd. Je zult er een aantal mensen leren kennen in hun worsteling met deze tijd. Je ziet scènes met een hopeloos eenzame vrouw, maar we zien haar ook samen met een Heerlense amateurtoneelclub proberen om zin aan haar leven te geven. Je ziet een tafereel met een allochtoon die de stad binnenkomt, een scène met een onderwijzer die voor een Heerlense klas staat met kinderen van tien en hun de historie uitlegt. De onderliggende vraag is: gelden die wetten van Marx nog steeds, hebben Brecht en Weill het goed gezien of is alle ellende opgelost?”. Het stuk wordt ook in andere steden opgevoerd, maar Rümke heeft niet voor elke plaats een andere versie geschreven. “De geschiedenis van Heerlen zal een rol spelen, maar wij gaan geen historisch toneel maken; het gaat in geen geval specifiek over de mijnen. We zitten in 2010 en 2011. Wat wij ermee doen is vergelijkbaar met wat Brecht deed: iets specifieks qua locatie en tijd universeel maken. De huidige verzorgingsstaat willen wij in toneelvorm gestalte geven.
9
Bertolt Brecht Voor de geschiedenis van het toneel en voor de twintigste-eeuwse dramaturgische opvoeringspraktijk zijn weinig schrijvers belangrijker geweest dan Bertolt Brecht (1898 –1956). Zoals James Joyce de roman uit zijn keurslijf bevrijdde, verloste Brecht het toneel van zijn vormbeperkingen. De Duitse toneelschrijver en dichter heeft met zijn tientallen stukken wereldwijd furore gemaakt en de opvattingen over toneel ingrijpend beïnvloed. Vooral sedert de roerige jaren zestig is zijn werk in ons land herhaaldelijk vertaald en opgevoerd, vaak in baanbrekende ensceneringen. Vanaf 1926 ontwikkelt hij zijn ‘episch theater’. Communicatie met het publiek is het uitgangspunt, waarbij niet – zoals in onze tijd – vooral identificatie of emotie wordt gezocht, Brecht wil het publiek laten nadenken over inhoud en voorstelling, met het ‘vervreemdingseffect’ als belangrijkste middel. Dus heb je het over het feit dat mensen alles in regels gevangen hebben en zichzelf daarmee in die regels gevangen zetten. Zien ze dat? Hoe voelen ze zich daar bij, hoe ongelukkig maakt hen dat?”
M
atthijs Rümke (Amsterdam, 1954) is als artistiek leider van Het Zuidelijk Toneel de opvolger van illustere voorgangers als Gerardjan Rijnders, Ivo van Hove en Johan Simons. De toneelcriticus Loek Zonneveld karakteriseerde het werk van de als “verhalenverteller en tovenaar” gekarakteriseerde Rümke met de 3 a’s: anarchisme, adrenaline en amusement. Rümke, zeggen de bronnen, is voortdurend op zoek naar een nieuwe
theatertaal, visueel aanlokkelijk en op menselijke maat, die aan het denken zet en amuseert in één. Daarbij schuwt hij de ongebaande wegen niet: amateurs, andere kunsten, bijzondere locaties, nieuwe Nederlandse schrijvers; wat hem en het onderwerp past, transformeert hij tot theater. Rümke: “Je kunt veel doen in toneel en vooral veel mensen direct bereiken. Maar niet tot elke prijs. Als ik iets maak voor 10-jarigen moet ik in staat zijn, zonder me artistiek te beperken, in de belevingswereld van die groep door te dringen. Bij ervaren kijkers kun je je permitteren meer te abstraheren, maar als ik weet dat er een minder geoefend publiek zit, moet ik zonder concessies te doen toch met hen kunnen communiceren. Ik heb altijd geprobeerd in te schatten tot wie ik me richt. Daarom is de muziek in deze voorstelling belangrijk, daarom het Breuker Kollektief, dat is de stuwende kracht in de voorstelling. En vooral niet denken aan politiek vormingstheater, die tijd hebben we gehad: geen enkelvoudige wereldbeelden: we willen verrijken, niet beperken.” Geen vormingstheater, daar staat de aanpak van Rümke borg voor. Maar misschien is het geen onaardig idee om de toeschouwers na afloop van de voorstelling in het Heerlense theater eens zelf aan het woord te laten over wat ze gezien hebben. In hoeverre hebben verbeelding en illusie het denken echt gestimuleerd en heeft het theater de stand van zaken in deze half verrezen oude mijnstad daadwerkelijk uitgebeeld? Benieuwd of toneel iets kan losmaken in een stad waarin ongeveer alles, op het Maankwartier na, ter discussie heeft gestaan, het ene artistieke succes zich volgens de stedelijke incrowd aan het andere rijgt en waar nu mogelijke bezuinigingen het spel dreigen te bederven.” Mahagonny Songspiel / Opkomst en ondergang van de stad Heerlen van Het Zuidelijk Toneel en het Willem Breuker Kollektief is op 11/2 en 12/2 2011 te zien in het Parkstad Limburg Theater in Heerlen.
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
uitgelicht toneel
Toneelgroep Oostpool Geen stuk is zo bekend als Shakespeares Hamlet. Aan regisseur Marcus Azzini van Oostpool de eer om de beroemdste toneelheld aller tijden glans te geven. dinsdag 26 oktober Theater Heerlen RABOzaal
Toneelgroep Amsterdam Voor Scènes uit een huwelijk van Ingmar Bergman (zie foto) wordt de LIMBURGzaal verbouwd tot een huis met drie kamers. Het publiek verplaatst zich van kamer tot kamer en komt zodoende op bezoek bij drie acteurkoppels. Met Hadewych Minis, Hugo Koolschijn e.a. donderdag 20 januari Theater Heerlen LIMBURGzaal
Het Nationale Toneel De Driestuiversopera (der Driegroschenoper) is het klassieke theater-spektakel van Bertolt Brecht met maar liefst tweeëntwintig onvergetelijke ‘evergreens’ van componist Kurt Weill. Hoofdrollen worden gespeeld door Jeroen Spitzenberger, Anniek Pheifer en Peter Tuinman. Met live muziek van het Asko-Schönberg Ensemble woensdag 30 en donderdag 31 maart Theater Heerlen RABOzaal
Musicals zonder Met de net toegekende Prijs van de Kritiek op zak doet M-Lab, proeftuin voor de alternatieve musical, twaalf theaters aan, waaronder theater Heerlen. Inspirator is Stephen Sondheim (80), de tekstschrijver van West Side Story. Artistiek leider Koen van Dijk: “Een deel van het publiek is wel klaar met de feelgood-musical.” door Paul van der Steen
Scene uit Urinetown van M-Lab. foto’s Bob Bronshoff
W
glamour waarmee musical doorgaans wordt geassocieerd, of het moet het uitzicht vanuit de foyer zijn: het IJ, met aan de overkant van het water Javaeiland met de postmoderne varianten van de Hollandse grachtengevel. Voor het publiek is het soms zoeken hier, maar verder is Koen van Dijk, artistiek leider van en regisseur bij M-Lab, wel gelukkig met zijn thuisbasis. Het onopgesmukte past bij de werkplaatssfeer die er moet hangen. Bovendien wil M-Lab juist weg van de “showtrappen vol meisjes met veren, en de drie etages hoge decors die in en uit het podium kunnen zakken”. M-Lab moet het merk worden voor
aar op veel plekken vooral gepráát wordt over creatieve industrie, bestaan er ook plaatsen waar echt wat gebeurt. Amsterdam-Noord is zo’n locatie. Aan de boorden van het IJ wemelt het van de kunstenaars, bedrijfjes en bedrijven. De verbeelding komt er aan de macht in een omgeving die voorheen het domein was van de traditionele werkmannen. Aan de Aambeeldstraat in Noord is het M-Lab neergestreken in een voormalig fabriekspand dat niets heeft van de
10
pure kwaliteit, de combinatie van acteren, zingen en dansen in zijn kaalste essentie. Van Dijk citeert een recensie die de Volkskrant publiceerde naar aanleiding van een van de stukken: “Complete musical met minimale middelen.” Beter had hij het zelf niet kunnen verwoorden. Musical is de afgelopen decennia ongekend groot geworden in Nederland. Grote producenten als Van den Ende en Albert Verlindes V&V Entertainment steken tonnen of zelfs miljoenen in producties. Het publiek stroomt toe, soms zelfs met honderdduizenden tegelijk. Het meeste voldoet aan de standaard-
www.zuiderlucht.eu
succesformule: bekende namen als trekker, ingenieuze decors, betoverende kostuums, zangers die vooral heel luid zingen (het zogenaamde belten) en een dun en zoet verhaaltje. Tegenover het grote aantal liefhebbers staat ook een groep die er niets van moet hebben. “Een deel van het publiek is wel klaar met de feelgood-musical”, bevestigt Van Dijk. “Dat hoeft niet te betekenen dat ze niets meer van musical moeten hebben. Daarnaast is er een publiek dat warm te krijgen is met muziektheater buiten de geijkte vormen.” Een grote bron van inspiratie voor M-Lab is het werk van de tachtigjarige Amerikaan Stephen Sondheim. Hij
oktober 2010
toeters en bellen
uitgelicht muziektheater & entertainment
schreef als 26-jarige de teksten van West Side Story en maakte sindsdien naam met afwijkende, gelaagde en poëtische musicals. Van den Ende bracht in het verleden Sweeney Todd en Passion van Sondheim, maar dat waren niet de grootste kaskrakers uit de geschiedenis. In een M-Lab-setting gedijt het werk van Sondheim prima. Net als nieuw werk van Nederlandse schrijvers en componisten. Originele onderwerpen, het doorbreken van musicalwetten en iets van de tijdgeest in de thematiek maken musicals kansrijk bij Van Dijk. “En het zijn steeds stukken zonder toeters en bellen. In Into the woods (ook van Sondheim), vorige maand te zien in Heerlen, zitten een paar dubbelrollen. Het verschil tussen de heks en de goede fee zit ’m in een paar handschoenen, het verschil tussen de prins en de wolf moet met een stem worden gemaakt.” Koen van Dijk werd opgeleid als grafisch ontwerper aan de Rietveld Academie in Amsterdam. Absoluut geen verloren jaren, bezweert hij. “Alles was daar gericht op het stimuleren van creativiteit. De lessen van toen breng ik bij M-Lab nog dagelijks in de praktijk: conceptueel denken, het zoeken naar en vinden van de essentie.” Musical was altijd al zijn grote liefde. Vandaar dat Van Dijk ook een theateropleiding volgde bij Frank Sanders. Zijn grote kracht bleek uiteindelijk niet óp het podium te liggen, maar er omheen. Van Dijk schreef Cyrano, de eerste volledig in Nederland bedachte musical, die daarna ook een tweede leven kreeg in het buitenland. “Het was geen Sondheim. Maar met Cyrano zijn er wat van zijn stijlelementen toegevoegd aan de Nederlandse musical. “Gezongen dialogen waren toen iets nieuws. Writing in character, teksten toegesneden op de rol ook.” Van Dijk was ook de geestelijke vader van de musicals Joe en Rex, vertaalde buitenlandse musicals en maakte naam als regisseur. Het oorspronkelijke idee voor M-Lab kwam van Joop en zijn vrouw Janine van den Ende, die constateerden dat er een kweekvijver moest komen voor creatief talent achter de schermen van musicals.
11
Toen er een tender kwam, schreef Van Dijk met enkele partners in. Sinds de start in 2007 mag hij zich artistiek leider noemen van de proeftuin, die gesteund wordt door de Van den Ende Foundation, de gemeente Amsterdam en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Tal van jonge, onbekende schrijvers, regisseurs en choreografen hebben de laatste jaren een kans gekregen bij M-Lab en stromen ook door naar elders. M-Lab blijkt bovendien een kraamkamer te zijn voor musicalacteurs. Freek Bartels won de AVRO-talentenjacht Op zoek naar Joseph, Noortje Herlaar Op zoek naar Mary Poppins. Allebei stonden ze daarvoor al in M-Lab-producties. Van Dijk stroopt de opleidingen af op zoek naar talent. “In grote musicals komen ze terecht in het ensemble en als ze heel veel geluk hebben, worden ze understudy van een van de grote rollen. Want een onbekende naam op het affiche is een te groot risico. Bij ons worden ze gewoon in het diepe gegooid. Tegelijk bieden ook grote namen zich spontaan bij ons aan. Zo leuk vinden ze het om mee te doen. Wennen is het wel voor ze. Altijd komt het moment dat ze hier in de zaal spelen en vragen: ‘Zitten de toeschouwers zo dichtbij?’ Ja, de toeschouwers zitten zo dichtbij.”
L
one van Roosendaal is een ster in de wereld van de grote, opgesmukte musicals. Ze werd bekend met rollen in onder meer Cats, Sweet Charity en Mamma Mia! (de laatste productie zelfs in Nederland, België en Duitsland). “Volgend jaar zit ik in Zorro. Daar verheug ik me enorm op. Maar een, twee keer per jaar wil ik werken voor M-Lab. Rijk word ik er niet van, maar het is een soort opladen van de batterij. De producties hier werpen me terug op de basis. Er valt niets te verbloemen. Je wordt puur op je talent aangesproken. Kwaliteit is het enige dat telt.” Het stoort de 41-jarige Van Roosendaal - opgegroeid in Bocholtz en Maastricht
M-Lab: URINETOWN De M-Lab productie Urinetown was de grootste verrassing van vorig theater seizoen; de titel geeft al aan dat het geen standaard musical betreft. Zeikstad (vrij vertaald) gaat over een stad waar privétoiletten zijn verboden. donderdag 3 en vrijdag 4 februari Theater Heerlen RABOzaal
M-Lab: Stationsstraat 169 huis
Koen van Dijk: Bij ons worden acteurs meteen in het diepe gegooid.”
- wel eens dat bij de grote producties zoveel energie verloren gaat aan bijzaken. “Politiek, pr, marketing.” Ze is professioneel genoeg om mee te draaien in dat circus, maar het maakt werken voor M-Lab wel extra aantrekkelijk. “De beste acteur tegenover je en niet iemand die minder goed speelt en zingt, maar op grond van zijn beroemdheid net wat meer publiek trekt.” De proeftuin in Amsterdam-Noord rekruteert zijn mensen niet alleen in de musicalwereld. Ook wil Van Dijk dwarsverbanden leggen met de opera. “We hebben heel veel gemeenschappelijk. Zangtechnisch ligt de lat bij hen hoger. Bij ons worden hogere eisen aan acteren gesteld. Gesprekken zijn al gaande. We zouden bijvoorbeeld wat met Opera Zuid willen doen.” M-Lab moet vooral het experiment blijven zoeken en zijn rol als kweekvijver houden, vindt Van Dijk. Hij heeft niet de illusie dat zijn producties het karakter van de grote musicals wezenlijk zal veranderen. “Het zal altijd een tweestromenland blijven. Kijk naar het buitenland: daar heb je ook On-Broadway en Off-Broadway.” M-Lab in Parkstad Limburg Theater Heerlen: Urinetown – Zeikstad, de musical (3/2 en 4/2) en Stationsstraat 169 Huis (26/2).
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
Stationsstraat 169 Huis gaat over het wel en wee van vijf bewoners in een studentenhuis. Allemaal volgen ze een verschillende studie, hebben ze hun eigen manier van leven Stationsstraat 169 Huis speelde eerder succesvol in het ‘Off-Broadway’ theater M-Lab in Amsterdam, een plek waar vooruitstrevende en verrassende muziektheater-voorstellingen ontstaan zaterdag 26 februari Theater Heerlen LIMBURGzaal
C!rca C!rca (zie foto) is een grunge circus uit Australië met prachtige acts op muziek van Jacques Brel en Leonard Cohen. C!rca brengt een mix van acrobatiek, bewegingstheater en moderne dans. zaterdag 16 april Theater Heerlen RABOzaal
Het nieuwe leven van Celliste – en kersverse moeder - Quirine Viersen mag komend seizoen in de Heerlense schouwburg vier avonden naar eigen believen invullen. “Heel bijzonder. Een stad in de periferie moet harder knokken voor publiek dan in Amsterdam en omstreken.” door Emile Hollman
E
n, wat het is het geworden? Celliste Quirine Viersen glijdt op een stoel in café Wildschut niet ver van het Amsterdamse Concertgebouw. “Hoe bedoel je?” Een jongen of een meisje? Viersen (36), breed lachend: “Een meisje. Katja.” Proficiat. Naar verluidt nam Yo-Yo Ma de cellosuites van Bach nog een keer op nadat hij een deel van de vijfde suite aan het sterfbed van zijn vader had gespeeld. Via de emotie kwam hij tot muzikale verdieping. Herkenbaar? “Weet ik niet, ik heb na de bevalling nog niet op het podium gestaan. Maar mijn hele levensperspectief is veranderd. Van jongs af aan was de cello mijn enige bezigheid en doel in het leven. Ik woon nu samen met Rick (Huls, soloklarinettist van het Nederlands Philharmonisch Orkest, EH) en heb een kind. De cello is niet meer allesomvattend. Ik zie je schrikken, maar ik bedoel dat positief. Niet dat het zo dramatisch is als je leven alleen maar afhangt van muziek en cello maar het kan ook verstikken. De geboorte heeft nieuw leven in mijn leven geblazen.” Ze moet in je buik al veel hebben meegekregen, reageert ze op muziek? “In mijn buik heeft ze in elk geval het celloconcert van Dvorák drie keer gehoord toen ik speelde in Portland, Oregon. Ze reageert heel sterk op klarinet en cello, maar ze wordt ook rustig van de stofzuiger, haha.”
Quirine Viersen: “De basis van Bachs cellosuites is dans!” foto Marco Borggreve
12
www.zuiderlucht.eu
Speel je nu anders? Is er een lichtere toets waarneembaar? “Ik denk dat ik intensiever speel. Waarschijnlijk draait het uit op een herontdekking van muziek via de oren van je kind. Je probeert te horen wat zij hoort. En omdat het voor haar nieuw is, wordt het voor mij ook nieuw. Ik streef er altijd naar om opnieuw te luisteren. Het celloconcert van Haydn speel ik al sinds mijn elfde, toch bekijk ik het elke
oktober 2010
Quirine Viersen
uitgelicht klassiek & Opera
keer weer helemaal opnieuw.” Ben je al die tijd blijven trainen? “Een dag voor de bevalling heb ik nog gespeeld, daarna heb ik de cello twee weken niet aangeraakt. Ik weet dat ik de naam heb altijd te spelen, maar ik ga ook wel eens op vakantie zonder cello. Ik vond het wel ontzettend moeilijk om eind juni het Robeco Zomerconcerten af te zeggen. De afgelopen twintig jaar heb ik misschien drie optredens afgezegd.” Waarom is dat zo moeilijk? Je had toch een goed excuus? Ben je bang dat ze je niet terug vragen? “Tja, ik ben natuurlijk geen Yo-Yo Ma. Ik maak me geen zorgen dat ik technisch minder ben dan hij, maar zulke naamsbekendheid heb ik niet. Als mijn ouders me als kind op het goede moment op tv hadden gelanceerd, was ik nu misschien een bekende Nederlander. Maar zo staken mijn ouders niet in elkaar en daar ben ik blij om. Ik vrees dat er dan een enorm gat zou gapen tussen mijn persoonlijkheid en mijn muzikale persoonlijkheid.” Ook in de klassieke muziek zie je solistes in steeds wulpser poses op het cd-hoesje. Neem violiste Janine Jansen. “Over die hoesjes kan ik me enorm opwinden. Hoewel ik toegeef dat ik zelf ook eerder een cd met een gezicht erop koop dan met zo’n afschuwelijk landschapje. Maar Janine maakt het voor de volle honderd procent waar. Als ze speelt straalt ze zoveel plezier uit. Pas als de enorme pr de kwaliteit niet dekt, dan zit ik op kast. Ik stoor me aan de toenemende oppervlakkigheid. Trouwens, de cello heeft die populariteit ook niet, hoewel, de Argentijnse Sol Gabetta… Maar die heeft lange blonde haren. Ik heb ze nóg korter geknipt. Ik vraag me af waarom ik me zo opwind over die dingen. Ik wil niet gemaakt worden, ik wil mezelf zijn.” Parkstad Limburg Theaters heeft je gevraagd om vier avonden naar eigen believen muzikaal in te vullen. Dat moet je toch als muziek in de oren
13
hebben geklonken. “Ik ben heel erg verwend, ook in Haarlem en Amsterdam ga ik zoiets doen. Kennelijk ben ik toch bekend genoeg dat ze het met me aandurven. Dat Heerlen dit doet, vind ik heel bijzonder. Een stad in de periferie moet harder knokken voor publiek dan in Amsterdam en omstreken.” De eerste avond, met het LSO, heb je voor Tjaikovsky gekozen. Een verrassende keuze. “Eerlijk gezegd gaat het hier om een compromis. Als ik echt zelf had mogen kiezen, zou ik voor het celloconcert van Barber hebben gekozen, zo mooi, zo onderschat, een onvergelijkbare wereld. Het ging om de een of andere reden niet. In de romantische symfonieën van Tjaikovksy zit enorm veel drama, maar dat geldt niet voor deze Rococovariaties. De meeste muziek voor cello is nogal melancholisch maar het grappige hiervan is dat het overwegend lichtvoetige stukken zijn.” Is jouw Guarnerius-cello daar wel geschikt voor? Je zegt zelf dat het een weerbarstig instrument is waar je hard op moet werken. “Ik heb mijn cello lichtvoetiger laten maken. Er zit een nieuwe kam op en hij heeft een nieuwe staartpen. Nu spreekt ie me wat makkelijker aan. Ik speel ook met een lichtere stok. Ik kan wel in dat robuuste blijven hangen, maar ik ben zelf ook veranderd. Ik ben zelf opener geworden en dus is mijn klank is ook opener geworden.” Dat je met je vaste partner pianiste Silke Avenhaus in Heerlen speelt, ligt voor de hand, jullie hebben samen cd’s gemaakt. “Het was ook wel een wens van Heerlen om haar te vragen. Nou ja het concert is in december en dan is het nog net het Schumann-jaar en het Chopin-jaar. We proberen wat bruggetjes te bouwen naar Dvorák en Bartók.” Met LSO-dirigent Ed Spanjaard deel je een passie voor de tango. “Ik ben in Argentinië geweest en heb meerdere malen met Carel Kraayenhof
gespeeld. Ik word er heel warm van. Door hem uit te nodigen kan ik een hele andere kant van me laten zien. Gedurende de voorstelling ga ik gewoon bij Carel in het ensemble zitten.” Je komt ook naar Heerlen met een kwartet. “Ja en we spelen Erich Korngold. Daar ben ik ongelooflijk aan verslaafd. Er is een prachtige film over zijn leven gemaakt en ik heb de cellomuziek ingespeeld. Het is nostalgische en schrijnende muziek. Niet voor een groot publiek, Haarlem durfde het bijvoorbeeld niet aan.” Wordt het geen tijd voor Bachs cellosuites? “Ik ga ze opnemen, echt waar. In twee sessies, in oktober en april en vanaf najaar 2011 speel ik er vier per avond in een aantal kerken. Omdat je toch anders naar een kerk gaat dan naar een concertzaal. Het is me niet te doen om religie maar om het reiken naar iets hogers.” Er zijn beroemde versies, van Casals tot Rostropovitsj, wat kun je daar aan toevoegen? “Ik heb altijd gezegd dat ik ze pas op zou nemen als ik zeker wist dát ik er iets aan kon toevoegen. Ik heb veel met de waanzinnige danser Damian Woetzel gespeeld, bijvoorbeeld een choreografie waarin een mannelijke danser een celliste op het podium adoreert. Ik ontdekte dat de basis van alle suites dans is! Van Yo-Yo Ma kreeg ik ooit een masterclass in het Concertgebouw. Hij was erg complimenteus nadat ik de prelude van de zesde suite gespeeld had. Ik kreeg een poster van hem waarop hij met grote l etters schreef: ‘Keep the beat’. Dat heb ik altijd onthouden.” Is Yo-Yo Ma de norm als het om de cellosuites gaat? “Helaas voor Yo-Yo Ma, dat plekje is voor Heinrich Schiff.” Quirine Viersen speelt in Heerlen op 6/11 met het LSO, op 2/12 met Silke Avenhaus, op 6/4 met Carel Kraayenhof en op 14/5 met haar pianokwartet.
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
Nederlands Kamerorkest & Hilliard Ensemble Het Nederlands Kamerorkest verlaat bij hoge uitzondering haar thuisbasis Amsterdam en bundelt in dit concert de krachten met het Britse Hilliard Ensemble, zonder twijfel een van ’s werelds beste zangensembles. Op het programma staan werken van Beethoven, Raskatov, Machaut en Mozart. vrijdag 11 maart Theater Heerlen RABOzaal
Ethel String Quartet De vier musici van het New Yorkse Ethel String Quartet (zie foto) kondigen zichzelf graag aan als ‘America’s favourite stringband’. In Speech Music maakt Ethel van het strijkkwartet een muzikale alles-verslinder. De vergelijking met het Kronos Quartet is dan ook snel gemaakt. donderdag 31 maart Theater Heerlen LIMBURGzaal
Nationale Reisopera De Nationale Reisopera is regelmatig te gast in Heerlen. Deze keer niet met een monumentale opera, maar met een geënsceneerde bewerking van de Johannes Passion van Bach. De muzikale omlijsting is van Holland Baroque Society. donderdag 14 april Theater Heerlen RABOzaal
de hele mensheid Met de productie Het oneindige verhaal gaat voor regisseur Inèz Derksen van Jeugdtheater Het Laagland uit Sittard een lang gekoesterde wens in vervulling. Het resultaat: een familievoorstelling als een levend prentenboek met een diepzinnig verhaal. “Als je het speelse geen plek geeft, is het leven rauw en saai.” door Meyke Houben
Atréjoe (gespeeld door Kevin Hassing) bij de ‘geluksdraak’ Foechoer. foto’s Joost Milde
T
oen Inèz Derksen lang geleden Het oneindige verhaal van Michael Ende las, was ze meteen verkocht. “Goede kinderboeken zijn leeftijdloos en dat geldt ook voor dit boek. Het inspireerde en ontroerde me. De kern van het verhaal is dat je erachter moet zien te komen wie je bent en wat bij je past. En dat je uiteindelijk goed bent zoals je bent. Dat zijn grote gedachten waar je als kind, maar ook als volwassene nog mee bezig bent. Mooi materiaal voor een
familievoorstelling dus. Ende laat zien dat fantasie niet alleen voorbehouden is aan kinderen. Zelf heeft hij zijn fantasie niet opgegeven bij het volwassen worden. Integendeel, hij toont de fantasie als een bron van kracht waar je uit kunt putten en de wereld mee kunt verrijken. Vanuit mijn medium – theater - ben ik daardoor geïnspireerd en heb ik mijn kans gegrepen om dit verhaal op de planken te brengen.” Als boek telt Het oneindige verhaal telt ruim 400 pagina’s met heel veel lijnen, figuren, avonturen en zijwegen. Geen gemakkelijke materie om te bewerken voor theater, lijkt het. In 1996 waagde
14
theatergezelschap NTGent zich eraan en natuurlijk is er de film The Never Ending Story van Wolfgang Petersen uit 1984. Beide producties zijn alleen gebaseerd op het eerste deel van het boek. “Als je het boek kent, vind je de film niks”, meent Inèz Derksen (Nijmegen, 1967). “De film doet namelijk geen recht aan de groei van het hoofdpersonage, de jongen Bastiaan.” Ook schrijver Michael Ende was zeer teleurgesteld over de film. De filmmakers hadden volgens hem alle psychologische thema’s eruit gehaald. “Vanwege de complexiteit en de vele lagen in het boek heb ik het
www.zuiderlucht.eu
maken van deze voorstelling lang niet aangedurfd”, bekent Derksen tijdens de voorbereiding. “Maar het is een kwestie van ‘kill your darlings’. We hebben intussen nog 75 pagina’s van het boek over die we in beeld willen brengen. Het voelt echt als een meesterproef, maar met de ervaring die ik nu heb, durf ik het aan. Na een paar weken repeteren was ik al trots dat ik het gedaan heb. Bovendien is er geen verhaal dat beter aansluit bij waar wij als Laagland voor staan. Net als Ende nemen we ons publiek, hoe jong ook, serieus en doen we een beroep op de verbeeldingskracht.”
oktober 2010
als publiek
uitgelicht jeugdtheater
Waar het boek wijst op de kwalijke gevolgen van de teloorgang van de fantasie, heeft Derksen de boodschap omgedraaid. “Fantasie is onontbeerlijk. Als je het speelse geen plek geeft, is het leven rauw en saai. De mooiste dingen zijn ontstaan doordat mensen een droom hadden, durfden zich iets voor te stellen. Kijk naar Martin Luther King. Hij droomde van gelijke rechten voor de zwarte Amerikanen en intussen is Barack Obama de eerst gekleurde president van de VS. Dat heeft bijna vijftig jaar geduurd, maar je moet ergens beginnen. Als je fantasie kinderachtig vindt, dan is de realiteit wat je krijgt. Niet meer. En ook al maak ik jeugdtheater, stiekem vind ik deze boodschap nog belangrijker voor volwassenen dan voor kinderen.” Voordat de spelers en regisseur daadwerkelijk de vloer op gingen, heeft het hele artistieke team zo’n driekwart jaar gebrainstormd over de vorm waarin het verhaal moest worden gegoten. Derksen: “In het boek komen fantasiefiguren voor als faunen, gmorken, sjlamoefen en vierkwartstrollen. Sommigen zijn vormgegeven als pop of beest, bij andere figuren gebruiken de acteurs prachtige maskers. Vanaf dag één hebben we ons op de speelvloer omringd met een enorme berg spullen, waaruit we telkens nieuwe figuren hebben gecreëerd. Dat is zó leuk, om je daar met de hele groep in te storten, zonder te weten waar je uit komt. Alleen de geluksdraak zullen veel mensen herkennen. Die hebben we namelijk overgenomen uit de film, omdat ie zo aandoenlijk is.” Na de première in Sittard gaat de voorstelling op tournee langs theaters in Nederland en België. “Het is een echte grote zaalvoorstelling, die tweeënhalf uur duurt, met pauze”, zegt Derksen bijna trots. “Toch heeft hij een belangrijk kenmerk waar ik voor sta: met zo weinig mogelijk middelen de verbeeldingskracht prikkelen. Zo hoop ik een beetje tegenwicht te bieden tegen de grote commerciële producties, waarin alles net echt is en
15
Kortjakje
Bij elke wens verdwijnt een herinnering Als de jongen Bastiaan kennismaakt met Het Oneindige Verhaal betreedt hij zelf het rijk Fantasië en krijgt hij een actieve rol in de gebeurtenissen die zich daar afspelen. Fantasië is namelijk in gevaar. De Kleine Keizerin is doodziek en haar rijk verdwijnt langzaam in het grote Niets. Samen met Bastiaan probeert de jonge strijder Artréjoe om Fantasië van de ondergang te redden. Maar Bastiaan staat bloot aan vele verleidingen. Hij komt terecht in een wereld waar al zijn droomverhalen en fantasieën werkelijkheid worden. Met elke wens raakt hij echter een herinnering kwijt. Na allerlei avonturen realiseert Bastiaan zich dat hij Fantasië pas kan verlaten als hij kan doen wat hij wezenlijk wil. Allerlei bijzondere wezens én de hulp van Atréjoe komen eraan te pas voordat Bastiaan er met zijn laatste wens in slaagt weer thuis te komen.
veel met effecten wordt gestrooid. Mijn voorstelling is een pleidooi voor de kracht van de soberheid en de macht van de magie. Als publiek word je steeds op een ander been gezet. Je moet je door de wezens en het verhaal laten meevoeren. De hoofdpersoon Bastiaan is soms heel ontroerend, maar de voorstelling is ook grappig en speels, verrassend en spannend.” Vooral vanwege dat laatste hecht Derksen aan de leeftijdgrens van 7 jaar. “Voor jongere kinderen is deze voorstelling echt niet geschikt. Voor alle andere toeschouwers is het een levend prentenboek met een diepzinnig verhaal.” Al pratend straalt Derksen een en al enthousiasme uit. Over de nieuwe productie, maar evenzeer over het vak theater maken, volgens de regisseur het leukste vak van de wereld. “Vooral jeugdtheater, omdat
Theatergroep Max speelt een eigenzinnige versie van Kortjakje als een groot driedimensionaal prentenboek met grappige tekeningen, geheimzinnige kinderrijmpjes en dromerige slaapliedjes voor iedereen vanaf 5 jaar. zaterdagmiddag 16 oktober Theater Kerkrade
De 101 Dalmatiërs
Regisseur Inèz Derksen
je wordt uitgedaagd alle grote thema’s terug te brengen tot een ‘invoelbaar’ niveau. In Het oneindige verhaal krijgt Bastiaan een amulet met daarop de spreuk ‘doe wat je wilt’. Dat kun je op verschillende manieren interpreteren. Het makkelijkste is om materiële wensen te vervullen. Maar uiteindelijk bevredigt die nieuwe boot, Playstation 3 of die grote auto niet meer. Het gaat om wat achter je oppervlakkige wensen zit, wat je wezenlijk wil. Die vraag is veel moeilijker te beantwoorden. Voor de een is dat misschien ontzettend mooi kunnen schilderen, voor de ander heel goed kunnen luisteren. Bastiaan, een verlegen jongetje met een grote fantasie, wil graag sterk zijn en niet bang. Maar aan het eind van zijn avonturen komt hij erachter dat hij niet anders hoeft te zijn dan hij is. Dat is een thematiek waar ik me thuis bij voel. Vooral omdat die niet is gebonden aan tijd of leeftijd. Ook volwassenen worstelen met dergelijke vragen. Met mijn voorstellingen probeer ik die kern te raken. Als je het goed doet, heb je met jeugdtheater de hele mensheid als publiek. Iedereen is immers kind geweest. En eigenlijk denk ik dat jeugdtheater erg nodig is voor volwassenen.” Het Laagland, Het oneindige verhaal. Theater Kerkrade, 24 oktober, 15.00 uur. www.hetlaagland.nl
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
Al ruim vijftig jaar geniet jong en oud van de meest aandoenlijke en dappere viervoeters van de wereld: De 101 Dalmatiërs (zie foto). Een familievoorstelling vanaf 8 jaar. zaterdag 20 november Theater Heerlen RABOzaal
Zwaailichtbrigade Visueel dynamisch en toegankelijk met een sterk gevoel voor ritme en humor, dat is de stijl van het jeugddansgezelschap Meekers. Ook in de productie Zwaailichtbrigade, geïnspireerd op de stomme film uit het begin van de 20ste eeuw. Vanaf 4 jaar. zondagmiddag 20 februari Theater Heerlen LIMBURGzaal
theaterbijlage_okt_2010.ai 1 15-09-2010 9:26:25
www.schunck.nl
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
SCHUNCK* , in het hart van de Euregio in Heerlen gevestigd, is een nieuw soort multidisciplinaire instelling, gewijd aan presentaties, collecties en educatie op het terrein van de hedendaagse beeldende kunst, architectuur, muziek, literatuur en film. En aan alle denkbare ‘crossovers’ tussen de kunsten. De moderne openbare bibliotheek en muziekschool die SCHUNCK* in haar gelederen heeft, werken op eigentijdse wijze aan bevordering van leesplezier en muziekeducatie. SCHUNCK* is een ‘newseum’ dat huist in het monumentale Glaspaleis, in 1935 gebouwd door architect Frits Peutz. SCHUNCK*, situated in Heerlen at the heart of the Euregion, is a new kind of multidisciplinary institute devoted to the contemporary visual art, architecture, music, literature and film - and all imaginable crossovers between the disciplines manifested by means of presentations, collections and educational projects. A modern public library and music school also rank amongst the amenities at SCHUNCK*, both working in modern-day fashion to promote reading enjoyment and musical learning. SCHUNCK* is a ‘newseum’ that is housed in the historic Glaspaleis, the ‘glass palace’ built by architect Frits Peutz in 1935.
16
t/m 28 nov
John Cage: The Anarchy of Silence expositie
t/m 28 nov
100 jaar muziekschool in heerlen: componeren in heerlen expositie
8 okt t/m 16 jan
Aad de haas: erotische lino’s expositie
www.zuiderlucht.eu
oktober 2010
