Migratie Internationale Organisatie voor
i
nfo
De praktijk van IOM:
ervaringen van cliënten
13 e j a a r g a n g n u m m e r 1 1e k w a r t a a l 2 0 0 7
i
n
h
o
u
d
De praktijk van IOM:
ervaringen van cliënten In deze uitgave van Migratie Info krijgt u aan de hand van vijf interviews met cliënten een schets van het dagelijks werk van IOM in Nederland. U leest over mensen die zich als uitgenodigde vluchteling en in het kader van gezinshereniging in Nederland vestigen, over de ondersteuning aan mensen die terugkeren en over de inzet van mensen die bijdragen aan de ontwikkeling van hun land.
Vestiging: Na vlucht uit Nepal integreren in Diever
2
Terugkeer: Kapperszaak in Ghana
6
Taxibedrijf in Irak
9
Ontwikkeling: Via MIDA Ghana gezondheids voorlichting in Ghana
12
Via TRQN meer logistiek in haven Sierra Leone
15
r
u
b
r
i
e
k
e
n
Varia
17
Literatuur
18
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
V E S T I G I N G
Na vlucht uit Nepal integreren in Diever
als vluchteling en kwam vrij.” Bijna anderhalf jaar later komt UNHCR met de Nederlandse overheid overeen dat het echtpaar naar Nederland kan. “We waren natuurlijk blij dat we weg konden, hoewel we eigenlijk naar Canada wilden. Maar de UNHCR beslist waar je naar toe gaat. Achteraf gezien zijn we dolblij dat we hier in Nederland zijn. Alleen de taal: Engels was makkelijker geweest”, vertellen ze - in het Nederlands.
“Bewijs eerst maar dat je ouders in Nederland wonen en kom dan maar terug”, zegt de medewerker van de FIR, de immigratiedienst in New Delhi. Het is de zoveelste teleurstelling sinds de 19-jarige Sanjiv Sangraula een maand geleden hoorde dat hij zich mag herenigen met zijn ouders, broers en zusje in Nederland. Intussen mailen de vrijwilligers van VluchtelingenWerk die het gezin Sangraula begeleiden, gemiddeld vier keer per week met IOM in Den Haag. De hoop die een maand geleden zo groot was wordt regelmatig de grond in geboord. IOM Den Haag en IOM in Bangkok doen er alles aan. Het verhaal van ouders die vluchtten voor hun leven en na zes jaar eindelijk weer hun vier kinderen bij zich hebben. De redactie sprak met hen.
In 2001 vlucht vader Bhakti Sangraula vanuit Nepal naar Hongkong. Er wordt weinig geloof gehecht aan zijn verhaal over martelingen door de maoïstische rebellen en vader komt in de gevangenis.
Een halfjaar later komt ook zijn vrouw naar Hongkong. Het duurt anderhalf jaar voordat Sangraula een gesprek heeft met UNHCR. “Eindelijk werd mijn verhaal geloofd”, vertelt hij. “Ik werd erkend
Gedurende al die tijd waren de kinderen bij hun grootvader in Nepal. De oudste zoon, de toen 13-jarige Sanjiv, was inmiddels opgepakt om voor de rebellen te werken. Hij wist te vluchten. Op 12 september 2005 krijgt IOM Nederland het verzoek van de IND om de overkomst van de ouders als genodigde vluchtelingen te verzorgen. Toen hoorden de ouders voor het eerst van IOM. “UNHCR heeft met IOM de reis naar Nederland geregeld. Na een transitstop in Londen zijn we op 15 oktober geland
Voor het eerst in zeven jaar is het gezin Sangraula weer bij elkaar en kerst gevierd. In Nederland ! V.l.n.r. Vader Bhakti, dochter Sanjita, zoon Sanjiv, zoon Nila, zoon Khagendra en Moeder Lila.
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
in Amsterdam” vertelt moeder. Ze moet er nog om lachen: ‘the big IOM bag’. “De grote tas van IOM als herkenning, het werkte prima. Geen paraplu of een bloem, maar een grote tas.” Vervolgens gaan vader en moeder naar het AZC in Amersfoort, dat hoofdzakelijk uitgenodigde vluchtelingen huisvest en opvangt, hen wegwijs maakt en de eerste stappen in inburgering met hen zet. Daar wonen ze elf maanden. In die tijd zetten COA en VluchtelingenWerk zich in om de kinderen naar Nederland te kunnen krijgen. De aanvraag voor de gezinshereniging van de vier kinderen komt op 5 februari bij IOM in Den Haag binnen. De overkomst van de kinderen is als urgent opgepakt, vanwege de slechte omstandigheden waarin de kinderen verkeren. Opa is met de drie jongste kinderen Sanjita, Nila en Khagendra naar Kathmandu gegaan om daar paspoorten en visa aan te vragen. Op 17 maart 2006, een half jaar na hun ouders, komen deze kinderen in Nederland aan. Cees van den Broek van VluchtelingenWerk AZC Amersfoort stuurt na de aankomst het volgende bericht aan IOM: “Alles was perfect geregeld. Toestel precies op tijd en IOM en IND hadden de zaken prima voor
Maoïstische opstand Sinds 1996 is Nepal verwikkeld in een burgeroorlog, waarin meer dan 12.000 mensen om het leven zijn gekomen. Toen er in 1996 verkiezingen waren waar de Maoistische Communistische Partij niet aan mee mocht doen, besloot zij met geweld de machthebbers te verdrijven. In korte tijd kwamen grote gebieden onder controle van de maoïstische rebellen. Met hun 10.000 tot 15.000 strijders bezetten de Maoistische opstandelingen ondertussen al meer dan 60 % van Nepal. Hun grootste doel is om de koning Gyanendra Bir Bikram Shah af te zetten en een communistische natie te beginnen. Op 21 november 2006 werd tussen de democratische regering en de maoïstische rebellen een vredesovereenkomst gesloten.
daarop volgende vijf maanden woont het gezin in het AZC in Amersfoort. In september 2006 betrekken ze hun huis in de gemeente Diever. Vanaf die tijd krijgt het gezin begeleiding van Peter en Roelie Kuiper, vrijwilligers bij VluchtelingenWerk.
Oudste zoon eindelijk terecht
nog kippenvel als hij eraan denkt, toen half oktober de telefoon ging en hij een onherkenbare stem hoorde zeggen: ‘Pappa?’ Ook Sanjiv was helemaal van slag. “Ik wist me eigenlijk geen raad want wat moest ik doen? Ik kon er niet meer van slapen. Zij waren allemaal daar in Nederland en ik had geen idee hoe ik daar kon komen.”
De grootste zorg voor de familie Sangraula en hun begeleiders is de oudste zoon, Sanjiv. Inmiddels is bekend dat hij naar India is gevlucht en daar is opgevangen door een christengemeenschap. Meer weet de familie niet. Hanny Wieles van IOM vertelt dat daarom tussentijds de toestemming voor de overkomst van Sanjiv verlengd moest worden. “Normaal gesproken is die zes
Dan volgt een spannende tijd, vertelt Roelie. “Ik heb Cees van den Broek gebeld, en hij heeft contact opgenomen met de IND, die vervolgens contact zocht met IOM. Toen is de bal gaan rollen.” Uit de stapels papieren blijkt hoe het geduld op de proef werd gesteld. “Wij hadden steeds contact met Hanny Wieles van IOM en Mary Laan van de Nederlandse
“IOM Nederland, COA, IND, VluchtelingenWerk, Nederlandse Ambassade, UNHCR en IOM in Bangkok waren betrokken bij de komst naar Nederland.” elkaar. Wel heel ontroerend. Ze hadden de kids al bijna zes jaar niet meer gezien. Kun je voorstellen wat een emoties (ook bij mij hoor).” Sanjita vond het erg spannend, vooral in het vliegtuig. “We waren zo bang. Gelukkig was er iemand van IOM, die kwam op ons af en zei: ‘Zijn jullie de Sangraula familie? Volg mij maar!” De
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
maanden geldig. In dit geval duurde dat dus veel langer omdat niemand precies wist waar hij was.” Vader Sangraula had iedereen die hij kende laten weten dat hij zijn zoon zocht. ‘Houd je ogen open, hier is mijn telefoonnummer,’ had hij gezegd. Wat onmogelijk leek gebeurde. Een vriend van vader ontmoet Sanjiv. Vader krijgt
j a a r g a n g
n u m m e r
ambassade in New Dehli. Iedere keer moesten we weer naar Steenwijk om geld over te maken. Op een gegeven moment hoorden we dat Sanjiv in het ziekenhuis lag wegens uitdroging. Samen hebben we het volgehouden, maar de moed zakte ons af en toe echt in de schoenen”. “We zijn heel bang geweest” vertelt moeder. “Sanjiv belde bijna dagelijks, iedere keer
1
moesten we geld betalen. Ook als hij bijvoorbeeld zijn paspoort weer terug wilde hebben kostte het geld.” Roelie vertelt: “Sanjiv verbleef illegaal in een plaats bij de Nepalese grens, zonder geld, zonder papieren, zonder Engels te spreken. Voor zijn papieren om naar Nederland te komen moest hij afreizen naar New Delhi. Toen hij zich bij de ambassade meldde mocht hij niet binnen omdat hij geen identiteitsdocument had.” Hannie Wieles: “IOM heeft de ambassade de situatie uitgelegd en verzocht om medewerking. Wij hebben de zoon laten instrueren rechtstreeks naar onze IOM-contactpersoon te vragen. Dat hielp gelukkig. Het visum werd binnen een dag afgegeven.” Het volgende probleem is dat Sanjiv om India te kunnen verlaten een exitvisum
nodig heeft. Dat is lastig als je een illegaal zonder papieren bent. Wieles: “De Nederlandse ambassade heeft Sanjiv een ‘letter of support’ gegeven om zijn aanvraag bij de Indiase autoriteiten te ondersteunen. Bij het eerste contact begreep
Sanjiv bij de Home minister terecht, die een brief voor de FIR meegeeft. Dan is de FIR bereid een exitvisum te geven als hij zijn ticket overlegt. “Toen hebben we direct IOM Bangkok een vlucht laten boeken voor over twee dagen. De FIR
“IOM in Bangkok kon een vlucht boeken voor over twee dagen.” de politie er helemaal niks van en werd zijn laissez-passer ingenomen. Die kon hij terugkrijgen tegen betaling.” De weken daarop gaat Sanjiv bijna dagelijks naar de immigratiedienst (FIR), zonder resultaat. Hij krijgt steeds weer nieuwe vragen over zijn verblijf in India en moet bewijzen dat zijn ouders in Nederland wonen. Uiteindelijk komt
Hallo Hanny, De familie Sangraula is sinds vandaag weer herenigd. Zes stralende gezichten! Eindelijk, na zeven jaar is het gezin compleet. Vertwijfeling, hoop en angst dat Sanjiv misschien dood zou kunnen zijn wisselden elkaar af. Maar ze hebben nooit de moed opgegeven. Een grenzeloos vertrouwen hebben deze mensen in wat wij maar ‘De Eeuwige ‘ zullen noemen.
gaf de exitpermit af!” aldus Wieles. Uiteindelijk, na het eerste contact op 10 oktober komt Sanjiv op 29 november in Nederland aan. Er volgt nog een zenuwslopende zoektocht op Schiphol. Roelie: “Het vliegtuig was eerder geland dan gepland en IOM had hem niet kunnen opvangen. Sanjiv hoorde wel iets omroepen over Sangraula, maar wat er op volgde verstond hij niet.” De familie Sangraula liep nerveus rond. Vader zag wel een jonge man maar liep hem voorbij. “Ik dacht dat het iemand uit Sri Lanka was. Maar hij bleef naar mij kijken en zei ineens: ‘Pappa, waar was je zo lang!’ Er volgt een warme begroeting.”
Na zeven weken door de autoriteiten in New Delhi behandeld te zijn als een speelbal ontmoet-
Vrijwilligers van VluchtelingenWerk
ten we Sanjiv Sangraula in de aankomsthal van Schiphol. Een blijde maar broodmagere jongen van 19 jaar, die nog niet kon beseffen wat hem was over-
Roelie en Peter zijn vrijwilligers bij VluchtelingenWerk Drenthe. Als vrijwilligers begeleiden ze regelmatig gezinnen die naar Nederland komen. Ook nu werden ze gebeld of ze het gezin Sangraula wilden begeleiden. Het is intensief werk dat ze graag doen. “De eerste tijd kom je er dagelijks. Je regelt echt van alles, met de woningbouw vereniging, scholen, gemeente, ziekenfonds, kinderbijslag enzovoort. Het is de bedoeling dat ze in de loop van het eerste jaar zoveel mogelijk dingen zelf kunnen.” Roelie is onder de indruk van de inzet van de familie Sangaular “Ze doen het heel goed, ze zijn heel actief en willen
komen, vooral ook de laatste twee dagen. Op Schiphol weten Sanjiv en de familie uit Diever elkaar moeilijk te vinden. Zijn aankomst was veel eerder dan was doorgegeven. Samen met IOM op Schiphol werd naar hem gezocht. Hij was inderdaad met het bedoelde vliegtuig mee gekomen. Dat stond inmiddels vast. Ook had IOM in Wenen geholpen met de transit. Sanjiv bleef zowel voor IOM als voor ons onvindbaar. De spanning nam toe tot na anderhalf uur wachten zijn vader hem opeens zag staan. ‘Pappa, waar bleef je nou?’ zei Sanjiv. Hanny, in jou willen we, namens de gehele familie Sangraula en allen die hier en elders op de wereld enorm hebben meegeleefd, alle medewerk(st)ers van IOM hartelijk danken voor de inspanning die jullie geleverd hebben voor dit gezin. Graag zien we dat je dit doorgeeft binnen jullie organisatie met name ook naar Bangkok met hun versnelling in de laatste twee dagen. BEDANKT! Hartelijke groeten, Roelie en Peter Kuiper Diever
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
het liefst alles zelf doen. Nu vullen ze ook zelf de formulieren in en zit ik er bij. Die stap hebben we al gemaakt.”
Enthousiast aan het integreren De hele familie is leergierig. Vader en moeder gaan elke dag naar de inburgeringscursus in Diever. De jongste zit ook in het dorp op school en de drie oudsten gaan naar Meppel. Ze krijgen reiskosten vergoed, maar moeten alles eerst vooruit betalen, vertelt Roelie. “Het eerste jaar is financieel heel moeilijk. Voor kleding en dergelijke gaan ze ook naar de kringloopwinkel. Het tweede jaar gaat het wat beter. Zeker voor deze familie is het moeilijk, want de hereniging met Sanjiv heeft zo’n negenhonderd euro gekost. Of het ooit vergoed wordt betwijfel ik, want dergelijke vergoedingen moet je vooraf aanvragen.” Het lijkt de motivatie en drive van de familie niet in de weg te staan. Ze voelen zich heel welkom in Diever. Het gezin is christelijk en de gereformeerde kerk vangt hen heel goed op. Eten en kruiden uit het thuisland zijn in Diever niet te koop. Ook niet in Meppel, daarvoor moet je naar Assen. Moeder Lila wijst naar haar bovenbenen en vertelt “Mijn man en ik zijn gisteren op de fiets naar Assen gegaan. Ik heb overal spierpijn”. Geen wonder, Assen is 29 kilometer verder. Roelie vertelt voor de zoveelste keer dat haar man Peter hen met de auto wil brengen. “Nee”, zegt Lila, “Peter doet al zo veel en we moeten toch oefenen.” Oké, maar Assen is wel erg ver!” vindt Roelie. “En fietsen moet je zomers doen, bij mooi weer.”
Toekomst Morgen gaat Roelie met vader naar de huisarts om te praten over de medische onderzoeken. De mishandelingen uit het verleden eisen hun tol. De vader hoopt dat zijn lichamelijke klachten weggaan, want hij wil graag aan het werk om voor zijn gezin de kost te verdienen.
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
V.l.n.r. Roelie Kuiper, Sanjita, Sanjiv en vader Bhakti Sangraula bij de aankomst op Schiphol.
Op de vraag naar hun toekomst is het antwoord: “We blijven voorgoed in Nederland. We zijn nu allemaal op school en leren Nederlands, dat willen we graag. Nila staat ingeschreven voor Mavo/Havo, Sanjita volgt een opleiding en loopt twee dagen stage bij Blokker. Wij vinden Nederland gastvrij en het is goed dat we eerst moeten inburgeren en de taal moeten leren. Dan heb je de basis om te gaan werken en hier te leven”, aldus Moeder Lila. Heel graag willen ze tot slot IOM bedanken. Daarbij komen de emoties terug.
j a a r g a n g
n u m m e r
1
“Zonder IOM hadden we het nooit gered. IOM bedankt! Ook niet zonder Cees van den Broek, Roelie en Peter, het zijn goede mensen! Heel erg bedankt!”
T E R U G K E E R
Een kapperszaak in Ghana Towels, driers, wasingbasins, rollers, chairs… Het zijn beno digdheden voor de toekomstige kapperszaak van mevrouw Agnes H. Ze wil terugkeren naar Ghana en er met haar dochter een bedrijfje beginnen. Ze is illegaal in Nederland en heeft geen cent. “Kan IOM me helpen”? Met die vraag kwam ze drie maanden geleden samen met zuster Berna
moetten Agnes en zuster Bernadette elkaar. Nadat het Agnes was gelukt om uit de prostitutie te geraken werd ze opgevangen door zuster Bernadette. “Haar droom is, net als voor veel anderen, in duigen gevallen. Ze willen nu graag terug, maar zonder gezichtsverlies en niet met lege handen. Omdat deze mensen nooit asiel of een reguliere verblijfsvergunning hebben aangevraagd, krijgen ze naast het vliegticket geen ondersteuningsbijdrage”, vertelt ze.
dette van het Afrikahuis bij IOM. De redactie sprak met de diverse
IOM ondersteuning
betrokkenen. Mevrouw Agnes
Adrienne de Vries vertelt: “Drie maanden geleden namen Agnes en zuster Bernadette contact met me op met de vraag om hulp bij terugkeer naar Ghana. Zuster Bernadette wist al dat Agnes bij de ambassade reisdocumenten kon krijgen. Ik kon vertellen dat IOM voor Agnes in ieder geval een ticket betaalt en de reis regelt. Daarnaast hebben we bij het hoofdkantoor van IOM in Den Haag gevraagd of er extra ondersteuning mogelijk was. Gezien de situatie van Agnes kon ze deelnemen aan het pro-
H., zuster Bernadette, IOM native counsellor Euphrem, IOM medewerker in de grote steden Adrienne de Vries en Cordaid medewerker Godfroid Nimbona van Bureau Maatwerk bij Terug keer. In het gesprek blijkt dat er bij haar keuze om terug te keren veel factoren een rol spelen.
Agnes is één van de vele mensen uit Afrika die jaren geleden vol goede moed en mooie beloftes van de ‘reisagenten’ naar Nederland kwam om er te gaan werken. Ze nam het besluit toen haar man overleed. Haar drie kinderen bleven bij familie. In Nederland bleek de beloofde baan anders dan verwacht. Ze belandde in de prostitutie. Zuster Bernadette gaf na haar opleiding in Europa jarenlang les op diverse scholen in Ghana. In 2004 kwam ze naar Nederland om het team van het Afrikahuis in Amsterdam te versterken. Het Afrikahuis is een inloopcentrum voor Afrikanen in de hoofdstad. Daar ont-
gramma ‘Migranten in kwetsbare positie’, waardoor ze ook vervoer naar haar woonplaats in Ghana kreeg en onderdak/noodopvang voor de eerste twee weken. Dit laatste kon geregeld worden in samenwerking met de IOM-missie in Ghana.”
Bureau Maatwerk bij Terugkeer In het gesprek vertelt Agnes over haar plannen voor een kapperszaak. Op aanraden van De Vries stelde ze met zuster Bernadette een bedrijfsplan op. Daarna volgde een zoektocht naar mogelijke financiers voor de start van het bedrijf. Het verzoek werd voorgelegd aan Bureau Maatwerk bij Terugkeer. Dit bureau ondersteunt (uitgeprocedeerde) asielzoekers om zelfstandig en veilig terug te keren naar hun land van herkomst. Partnerorganisaties zijn Cordaid, CMC (Centraal Missie Commissariaat) en IOM. Bureau Maatwerk bij Terugkeer assisteert samen met organisaties in het land van herkomst bij het vinden van oplossingen. Programma-assistent Godfroi Nimbona
Adrienne de Vries en zuster Bernadette: “We begrijpen dat de budgetten beperkt zijn, maar met een paar honderd euro kun je geen bedrijfje starten.”
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
IOM medewerker Euphrem en Agnes spraken samen over haar toekomst.
ze geen verblijfsvergunning krijgen. Ze zien inmiddels in dat het in Nederland en Europa niet meer is zoals het was. Maar je kunt hen toch niet met lege handen terug laten gaan? Op dit punt ben ik teleurgesteld. Werken en geld verdienen om mee te nemen mogen ze niet.”
vertelt dat op 17 januari is besloten de aanvraag in behandeling te nemen. “Daarna is het bedrijfsplan van mevrouw Agnes door een externe specialist beoordeeld, met positief resultaat. De specialist vond het goed uitvoerbaar, vooral omdat mevrouw Agnes het samen met haar dochter gaat doen.” Bureau Maatwerk bij Terugkeer biedt op verschillende manieren ondersteuning aan een goedgekeurd bedrijfsplan, bijvoorbeeld door een cursus, materialen of geld te geven. “In dit geval is besloten tussen de 500 en 1.000 euro te investeren. Voorwaarde bij het geven van geld is dat er een organisatie in het land van herkomst is, die het geld in ontvangst kan nemen en Agnes helpt bij het realiseren van haar plannen. Daarvoor heeft Bureau Maatwerk bij Terugkeer contact gezocht met de organisatie Don Bosco in Ghana. “Op dit moment is nog niet helemaal zeker of Don Bosco als partner kan optreden, we zijn daarover in overleg. Intussen zoeken we ook of er eventuele andere ngo’s zijn die het kunnen doen.” Op 26 februari zal Agnes vertrekken. Het toeval wil dat dan ook Stephan, een medebezoeker van het Afrikahuis, in dezelfde regio woont en via IOM terugkeert. Ze kunnen samen reizen.
Kink in de kabel Tot zover lijkt alles voor de wind te gaan. Toch zijn Agnes en zuster Berna-
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
Intussen heeft De Vries naarstig gezocht naar andere kredietverleners of investeerders. Een artikel in de NRC bracht dette verre van gelukkig want het toegehaar op de site van KIVA, die wereldzegde bedrag is veel te laag. De begrowijd kleinschalige bedrijfsinitiatieven ting in het bedrijfsplan ligt rond de 3.700 bekend maakt en mensen zoekt die er euro. tegen lage rente in willen investeren. Er Bovendien gaat de gezondheid van is ook een vestiging in Ghana. “Ik stel Agnes achteruit. Ze ziet er vermoeid uit, voor dat Agnes met Don Bosco naar en kan op de vraag hoe ze haar toekomst die organisatie gaat en het bedrijfsplan ziet niet enthousiast voorlegt.” Agnes reageren. “Ik heb lijkt er niet erg in te Een externe geen keus. Ik ga geloven. Wat haar terug vanwege mijn meer aanspreekt is de deskundige heeft gezondheid en het feit opmerking van zuster dat ik in Ghana wel Bernadette dat Agnes het bedrijfsplan toegang heb tot de kan aankloppen bij de van Agnes positief gezondheidszorg en zusters in een kathohier niet.” Wel fleurt liek ziekenhuis. Ook beoordeeld. ze op als ze vertelt zuster Bernadette over haar dochter. zoekt oplossingen. “We hebben elkaar zes jaar niet gezien “We zullen het bedrijfsplan zo simpel en gaan samen de kapperszaak beginmogelijk moeten maken en terugbrennen. Ik heb lang geleden het vak geleerd. gen tot zo’n tweeduizend euro. Hopelijk Ik ga in Kumasi een huis zoeken waar ik kan ze dan na een maand of drie het ook de kapperszaak kan beginnen.” plan verder realiseren.” De Vries is het met zuster Bernadette eens: “We begrijZuster Bernadette windt zich op. Ze wil pen dat de budgetten beperkt zijn, maar best proberen om de begroting nog wat met een paar honderd euro kun je geen in te krimpen, maar vindt het bizar dat er bedrijfje starten. Ik hoop echt dat Don maar enkele honderden euro’s beschikBosco haar helpt bij een lening door die baar zijn. “Een plaats op de detentiemicrofinanciering.” boot kost meer hoor!” zegt ze. Elke dag ziet ze ‘haar’ mensen teleurgesteld en Afrikahuis en IOM zonder geld op straat lopen en bij haar Bij het werk van IOM in de grote steden aankloppen. Met de vijf euro om eten te zijn acht native counsellors (mannen en kopen is de hulp van erg korte duur. “De vrouwen van verschillende leeftijden) mensen willen echt terug en weten dat werkzaam die zelf afkomstig zijn uit
j a a r g a n g
n u m m e r
1
de belangrijkste herkomstlanden van de doelgroep. Daarnaast beschikken zij over adequate informatie over herkomstlanden. Deze native counsellors zoeken actief contact met ongedocumenteerden en uitgeprocedeerden die vaak in moeilijke situaties verkeren en weinig of geen perspectief hebben op verbetering van hun leefsituatie in Nederland. Euphrem is één van deze native counsellors. Hij heeft contact met kerken en migrantengroepen, spreekt hun taal, zoekt hen op en kan het vertrouwen winnen. Zo komt hij ook regelmatig in het Afrikahuis en ontmoet hier Afrikanen die problemen hebben. “Dat zijn er nogal wat,” vertelt Euphrem. “Veel mensen willen wel naar huis, maar ze hebben echt niets. De ondersteuning van IOM is erg belangrijk. Ik ben ook blij met het nieuwe Nigeria-project van IOM, speciaal voor Nigerianen die terug willen.” In het Afrikahuis ontmoette hij ook Agnes. “We hebben met elkaar gesproken over haar toekomst. Ik merkte dat ze terug wilde en heb haar daarom in contact gebracht met Adrienne de Vries.” Zuster Bernadette is tevreden over de samenwerking met Euphrem en met IOM. “Euphrem is aanwezig als vraagbaak voor de Afrikanen die er komen
Randstad Return Initiative II IOM werkt in de vier grote steden van de Randstad samen met maatschappelijke organisaties om hulp te bieden aan ongedocumenteerden en uitgeprocedeerden. Het doel van het ‘Randstad Return Initiative’ is om de doelgroep te informeren over mogelijkheden van terugkeer. Daarnaast is de samenwerking met maatschappelijke organisaties erop gericht de informatie over begeleiding bij vrijwillige terugkeer en doormigratie te versterken. Om de doelgroep te bereiken heeft IOM acht native counsellors (mannen en vrouwen van verschillende leeftijden) in dienst die zelf afkomstig zijn uit de belangrijkste herkomstlanden van de doelgroep. Daarnaast beschikken zij over adequate informatie over herkomstlanden. De hulpverleners werken outreachend, voeren begeleidingsgesprekken en bieden informatie op maat. Zij kunnen een brug slaan tussen instanties en cliënten.
nodig. Al hebben ze maar iets kleins dan zijn al die jaren hier niet tevergeefs geweest.” Overigens vindt zuster Bernadette dat er veel meer voorlichting in herkomstlanden nodig is over de situatie in Europa. “Europa is niet ‘like before’! Je krijgt geen werk, geen geld en je bent niet welkom. De laatste keer dat ik in Ghana was heb ik de helft van de tijd op scholen voorlichting gegeven over die veranderingen.” In de week na ons gesprek is de gezondheid van Agnes achteruit gegaan. Ze besluit eerder terug te keren naar Kumasi. Ze wil eerst aansterken en beter
“Al hebben ze maar iets kleins dan zijn al die jaren hier niet tevergeefs geweest.” en beseffen dat er geen perspectief in Nederland is. Als ik problemen zie dan bel ik Euphrem. Het aanbod is goed en we kunnen een beroep op hem doen. Maar nogmaals, mensen als Agnes zouden dezelfde hulp moeten krijgen als afgewezen asielzoekers. Ik ken mensen die liever in detentie zitten dan dat ze op straat moeten leven, dan hebben ze tenminste een dak boven het hoofd en eten. Terugkeren betekent echt een beter leven, maar dan is er wel meer geld
worden en pakt dan haar plannen voor de kapperszaak op. “Zuster Bernadette heeft me laten weten dat Agnes de aankomstassistentie, transport en opvang in Kumasi weliswaar op prijs stelt maar dat ze liever direct naar haar familie in Mampong terugkeert omdat ze zich echt beroerd voelt. Bureau Maatwerk bij Terugkeer heeft helaas ook geen organisatie gevonden die haar kan helpen om met haar businessplan langs de financiële instellingen te gaan. Daarom gaat
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
zuster Bernadette haar contacten vragen om haar te helpen”, vertelt De Vries. De Vries gaat intussen door met het zoeken naar financiers voor het bedrijf. Tegelijk werkt Nimbona aan het vinden van een hulpverleningsorganisatie die Anges in Ghana kan helpen. Binnenkort heeft hij een afspraak met zuster Bernadette om te kijken of er contacten zijn waar Agnes in Ghana een beroep op kan doen. Duidelijk is dat zodra Agnes met de kapperszaak begint er ten minste 500 euro beschikbaar komt. Als dat nodig blijkt kan het bedrag oplopen tot 1.000 euro. Nimbona weet dat er meer geld nodig is. “Het bedrijfsplan is realistisch, Agnes heeft kennis van zaken, ook wat het budget betreft. Ook daarom is het belangrijk een goede ngo te hebben, die haar begeleidt bij haar zaak en bij het krijgen van microfinanciering.” Tot slot de vraag: Hoe zal de situatie over een jaar zijn? Niemand durft iets te zeggen. Het is onzeker, zowel het geld voor de kapperszaak als de gezondheid van Agnes. Zuster Bernadette gaat volgend jaar weer op vakantie naar Ghana en hoopt dan Agnes en haar dochter in de kapperszaak te zien.
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
T E R U G K E E R
Terugkeer met taxibedrijf in Irak
Maar niet met lege handen hij gaan onderzoeken wat de kosten voor een taxi zijn en of een eigen bedrijf rendabel zou zijn.”
Eind augustus 2006 komt de heer Sharif Mohamed op het spreekuur van IOM. Daar vertelt hij Adriana de Fijter en Melesse Habte van IOM dat zijn vrouw in Irak ziek is en hem heeft gevraagd terug te komen. Op zijn
Inmiddels gaat Tangara binnen het COA na wat de mogelijkheden zijn. Zijn terugkeerplan voor de heer Sharif wordt positief ontvangen. “Vooral omdat het zijn eigen initiatief was om terug te keren en omdat hij zelf onderzocht wat daarbij nodig was, is besloten zijn aanvraag te honoreren.”
vraag wat IOM voor hem kan doen, blijkt dat hij in aanmerking komt voor de Herintegratie Regeling Project Terugkeer (HRPT). Dit houdt in dat hij via IOM ondersteuning krijgt bij het regelen van de reis en een financiële bijdrage van 2.200 euro ontvangt. Van het COA krijgt hij als aanvulling op de IOM ondersteuning een bijdrage om een auto te kopen en een taxibedrijfje te beginnen. Hij besluit inderdaad terug te keren naar Irak.
Ondersteuning van het COA Sharif Mohamed woont sinds 2004 in Asielzoekerscentrum (AZC) Leusden, nadat zijn in 1998 verkregen tijdelijke vergunning door de IND in 2004 is ingetrokken. Abdaulaye Tangara is casemanager in het AZC en spreekt regelmatig met bewoners over de voortgang in de procedure en de toekomstplannen. “In juli 2006 sprak ik met Sharif Mohamed. We hebben gekeken naar eventuele terugkeer en de consequenties daarvan. Wat bleek: voor Sharif was alles bespreekbaar, behalve terugkeer. ‘Irak is voor mij onveilig,’ zei hij. Ik heb hem aangeraden er rustig over na te denken en te kijken welke zaken hem belemmeren om terug te keren. Ook gaf ik aan dat COA hem eventueel materiële ondersteuning kon bieden.” Niet lang daarna komt Sharif terug op het wegnemen van belemmeringen en mogelijkheden voor materiële ondersteuning. “Ook vertelde hij dat zijn vrouw heeft gevraagd of hij terug wil komen omdat ze erg ziek is. ‘Dat wil ik wel overwegen’, zei hij, ‘maar ik ga niet met lege handen’.” Afgesproken wordt dat Sharif contact zoekt met IOM over ondersteuning bij terugkeer. Drie dagen later meldt hij zich weer. Tangara: “Hij was bij IOM geweest
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
en had over zijn toekomst gesproken. Op mijn vragen naar vroegere banen vertelde Sharif dat hij zelfstandig taxichauffeur was geweest. Om naar Nederland te kunnen vertrekken had hij destijds zijn taxi verkocht. De speciale taxivergunning had hij nog.” ‘Als ik een taxi kan kopen dan ga ik terug’, zo meldde hij de keer er na. ‘Dan kan ik mijn vrouw en kinderen onderhouden.’ Vervolgens is
Ondersteuning van IOM De Fijter en Habte van IOM herinneren zich de onrust van Sjarif. “Hij vond de terugkeer na zoveel jaar in Nederland heel spannend. Maar hij voelde het als zijn plicht om voor zijn vrouw te gaan zorgen. Hij had een plattegrondje van Irak getekend met daarop zijn dorp Briefka waar hij naar toe wilde.”
Sharif met zijn vrouw en kinderen in Briefka
j a a r g a n g
n u m m e r
1
Als native counsellor bij IOM (zie ook op pagina 8) heeft Habte daar intensief met Sharif over gesproken. “Ik heb geprobeerd die spanning wat te verminderen door met hem vooruit te kijken. Ik ben er voorstander van dat mensen terugkeren, alleen moeten we nadenken over wat daarvoor nodig is en hoe iemand kan overleven. Als je dat goed bespreekt wek je vertrouwen. Hij rekende erop dat ik zou zorgen dat hij inderdaad in Irak het geld voor de taxi zou krijgen.” Terwijl Habte met Sharif onderzoekt waar het beste een auto van zo’n vijfduizend euro gekocht kan worden, in Nederland of in Irak, spreekt De Fijter met Sharif over zijn medicijnen. “Een arts van het MOA (Medische Opvang Asielzoekers) heeft geregeld dat hij medicijnen mee kan nemen.” Als Sharif vervolgens zeker weet dat hij de ondersteuningsbijdrage zal krijgen, gaat hij naar de ambassade om een paspoort te regelen. 25 september 2006 vertrekt hij. Daarna zorgen COA en IOM in Nederland dat het geld voor de taxi goed terechtkomt. “IOM Den Haag heeft met IOM in Irak afgesproken dat het geld zou worden overgemaakt. De IOM-contactpersoon daar heeft samen met Sharif de taxi gekocht.”
Ondersteuning bij terugkeer Conform het REAN-programma van IOM, ontvangen vreemdelingen die uit Nederland willen vertrekken de volgende ondersteuning: – voorlichting over terugkeer of hervestiging; – begeleiding op Schiphol; – een vliegticket naar een plaats zo dicht mogelijk bij de eindbestemming; – een vergoeding van de kosten voor een reisdocument; – een financiële bijdrage, ook wel een ondersteuningsbijdrage genoemd, om de eerste periode na vertrek uit Nederland te kunnen overbruggen. Personen die geen verblijf in Nederland hebben aangevraagd, komen niet voor een ondersteuningsbijdrage in aanmerking.
Herintegratieregeling (Afgewezen) asielzoekers kunnen bovenop de voorzieningen uit het REAN-programma een extra geldbedrag ontvangen, een zogenaamde herintegratiebijdrage. Voorwaarden voor de Herintegratie Regeling Terugkeer (HRT): – Asielaanvraag ingediend voor 15 juni 2006 – Rechtmatig verblijf in Nederland (De aanvraag voor vertrek moet ingediend zijn voordat de finale vertrektermijn is verlopen) – Niet in het bezit van een verblijfsvergunning – Niet tot ongewenst vreemdeling verklaard – Geen 1F-verklaring
op hem zijn en het eigenlijk wat verdacht vinden dat hij zoveel geld heeft gekregen voor een taxi. Anderen die zijn teruggekeerd hadden dat niet, zeggen ze. Sommige mensen willen ook naar Nederland. Habte overtuigt hem ervan dat ze dat echt niet moeten doen. “Thuis blijven is beter dan hier naar toe komen. Europa
“Het is logisch dat de omgeving er vertrouwen in moet krijgen als iemand na tien jaar terugkomt.” Niet zo welkom Tijdens ons gesprek bellen De Fijter en Habte met Sharif in Irak. Eerder heeft hij wat foto’s opgestuurd. Sharif is blij de stem van Habte te horen. Het werk gaat goed, hij heeft aardig wat klanten. Hij verdient er genoeg mee. Maar wat hem opvalt is dat veel mensen boos en jaloers
10
is niet meer aantrekkelijk. En misschien kan je zoon meewerken in je taxibedrijf. Je moet hard werken, geld verdienen en een tweede taxi kopen voor je zoon. En het is beter om bij je familie te zijn, op de foto zien jullie er gelukkig uit. Je hebt een goede beslissing genomen.” Ook vertelt Sharif dat een vriend van hem
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
in Nederland terug wil keren naar Irak. “Geef hem maar onze naam en ons telefoonnummer. Hoe heet hij? We zullen met hem spreken”, antwoordt Habte. De Fijter benadrukt dat hij moet uitleggen waarom hij het geld voor die taxi heeft gekregen. “Vertel de mensen dat het van IOM en COA is en dat het is om voor je gezin te kunnen zorgen. Zeg tegen je vrouw dat je trots op haar bent dat ze zolang alleen voor de kinderen heeft gezorgd.” Tot slot vraagt Sharif aan Habte of hij mensen kent die vanuit Nederland naar Noord Irak zijn teruggekeerd. Hij wil graag andere mensen ontmoeten die in een zelfde situatie verkeren. Habte belooft het na te gaan.
Terugkeer is herintegreren Na het telefoongesprek legt Habte uit waarom Sharif eigenlijk niet zo welkom is. “Aan de ene kant zijn de mensen
j a a r g a n g
n u m m e r
1
jaloers en aan de andere kant snappen ze niet waarom iemand in hemelsnaam terugkomt terwijl iedereen naar Europa wil. Ze twijfelen eraan hoe hij aan het geld is gekomen, andere terugkeerders hadden dat niet. Sommige mensen vermoeden dat je misschien voor Amerika werkt en daar geld voor krijgt. Sharif zal wat geduld moeten hebben en goed moeten uitleggen waarom hij het geld heeft gekregen.” De Fijter herkent wat onlangs tijdens een Cordaid-studiedag naar voren kwam. “Daar vertelde men dat de mensen worden gezien als de ‘white men’. Ze komen met twee duizend euro op zak terug en nemen Westerse normen en waarden mee. Het thuisfront ziet liever dat ze in het Westen blijven en hun geld blijven overmaken.” Op de vraag aan Habte of deze reactie van invloed moet zijn op de mate van ondersteuning, antwoordt hij: “Ik vind de steun aan cliënten goed. Ik blijf uitleggen dat in Europa geen toekomst ligt en dat
je in de illegaliteit geen leven hebt. We moeten wel investeren in de toekomst maar dan zodanig dat de gemeenschap daar er ook iets aan heeft, het moet breder zijn dan op individueel niveau.” De Fijter voegt eraan toe: “Bij terugkeer moeten we ondersteuning bieden die aansluit bij de situatie aldaar in combinatie met hetgeen iemand hier heeft geleerd.” Daarnaast moet er volgens beiden een mentaliteit komen waarin de getoonde zelfredzaamheid anders wordt ingezet. “Migratie is niet altijd de beste oplossing om je te ontworstelen aan een probleem. Wie geld heeft om naar Europa te komen kan het ook besteden aan een studie of investering in eigen land.” Dat Sharif contact wil met Nederlanders in Irak is begrijpelijk. Habte: “Hij wil zijn ervaringen delen. Hij is hier in Nederland in zijn denken veranderd. Ik maak me geen zorgen, Sharif komt er wel. De jaloezie slijt, hij is er net twee maanden. Na tien jaar Nederland moet hij toch weer reïntegreren. Het is logisch
Sharif met zijn taxi.
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
dat de omgeving er vertrouwen in moet krijgen.” Het COA heeft een aanbod van cursussen en faciliteiten voor het uitoefenen van een bepaald beroep na terugkeer. “Nee, dit bedrag is niet gebruikelijk”, zegt Tangara desgevraagd. “Dit is zelfs vrij uitzonderlijk. Maar het is ook een bijzonder plan. We kijken grondig hoe aannemelijk en hoe haalbaar het plan is. De medewerking van de cliënt is bepalend voor het succes dat we kunnen boeken. Wij vonden de kans van slagen groot, de man had ervaring in dit vak. Sharif heeft actief meegewerkt in het zoeken naar oplossingen, hij was heel coöperatief en gemotiveerd.” Tangara, De Fijter en Habte vinden dat de terugkeer van Sharif goed verlopen is. Ze zijn het erover eens: “Het is mooi dat dankzij de IOM-vestiging in Irak het geld via IOM kon worden overgemaakt en dat een IOM-er samen met Sharif de taxi kon gaan kopen. We hebben samen gewerkt aan zijn perspectief en aan humane migratie, gericht op zijn zorg voor het gezin.”
11
ONTWIKKELING Barima Asamoah Kofi IV wil vrijwilligers gaan trainen die tegen kleine vergoeding dit voorlichtingswerk kunnen doen.
heb geen geld, maar wel uren en vanuit mijn werkgever is dat mogelijk.” Hij voegt eraan toe: “Ik weet nog goed dat er vroeger een busje reed van dorp naar dorp met voorlichtingsactiviteiten over tanden poetsen en zo. Ik zou graag zo’n mobiele kliniek starten.” Op die manier kwam Nana in het IOMbestand terecht. Hij wist toen niet dat hij later langs een andere weg opnieuw bij IOM in beeld zou komen. In september 2005 overleed de vader van Nana. Hij gaat er naar toe en in de periode dat hij daar verblijft, wordt hij gevraagd om chief te worden. “De vorige chief, mijn oom, was overleden en gezocht werd naar een nieuwe kan-
Via MIDA drie maanden
Gezondheidsvoorlichting in Ghana Barima Asamoah Kofi IV werkte drie maanden als gezondheidsvoorlichter in zijn geboorteland Ghana. Bittere noodzaak, zo concludeert hij. “Cholera, hiv/aids, seksueel overdraagbare aandoeningen: mensen weten amper wat het is en hoe het komt. Affiches of radiospotjes over veilige seks komen niet over. Mensen moeten zien waar het om gaat.” Hij is trots dat hij hetgeen hij in Nederland geleerd heeft, kon inzetten in Ghana. Als er een goed programma komt om het voort te zetten, keert hij wellicht voorgoed terug.
Barima Asamoah Kofi IV, met als roepnaam Nana, woont 27 jaar met veel plezier in Amsterdam Zuidoost, is getrouwd en heeft vier kinderen. Hij had een eigen bedrijf in huis-aan-huisverspreiding van drukwerk en werkt nu bij de GGD in Amsterdam als gezondheidsvoorlichter aan Ghanezen en Engelssprekenden. Hij was bijna tien jaar vice-voorzitter van de landelijke organisatie voor Ghanezen Stichting SIKAMAN. Tot voor kort was hij ook docent maatschappij-oriëntatie
12
bij het inburgeringsprogramma, werkte hij bij de GGZ als zorgadviseur voor mensen met psychische klachten en parttime als gezinscoach in Rotterdam. In zijn kerk in Amsterdam werd een oproep gedaan voor mensen die wilden meewerken aan een gezondheidszorgprogramma voor Ghana. Nana gaf zich op. “Ik heb daar ervaring in en zou graag ook in Ghana zelf de mensen informeren over hun gezondheid en de risico’s. Ik
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
didaat. Toen ze het mij vroegen dacht ik ‘Waarom niet’? Op die manier kun je ook iets doen aan de ontwikkeling van de mensen daar.” Vroeger was een chief vooral contactpersoon tussen de levenden en de doden, woonde in een paleis en had een ceremoniële functie. Dat is veranderd. Een chief richt zich op de ontwikkeling van de bevolking en het versterken van de economie. “In politieke termen ben ik eigenlijk de president van een regio met diverse onderafdelingen. Chief ben je voor de rest van je leven.” Na overleg met zijn vrouw besluit hij de functie te aanvaarden.
Gezondheidszorg ‘in de min’ Toen Nana in Ghana was voor de kroning als chief zag hij hoe het met de gezondheidszorg gesteld was. ‘In de min’ vond hij het. “Mensen waren er slecht aan toe. In een gebied met onge-
j a a r g a n g
n u m m e r
1
MIDA Ghana Gezondheidszorgproject Het doel van het MIDA Ghana Gezond-
drain te verminderen door de verbetering van
Wat biedt IOM?
heidszorgproject is om bij te dragen aan de
de human resources in de gezondheidszorg.
Naast financiële ondersteuning biedt IOM
ontwikkeling van de gezondheidssector in
ondersteuning bij het organiseren van de
Ghana. Dit is op twee manieren te realise-
Wie kan deelnemen aan het project?
uitzendingen en stages. Zo biedt IOM de vol-
ren. Enerzijds kunnen Ghanese en andere
De volgende groepen kunnen deelnemen aan
gende diensten aan:
Afrikaanse migranten in de EU hun kennis,
het project:
– ondersteuning bij aanvraag van visum en
vaardigheden en ervaringen overdragen via
– Ghanezen en andere leden van de Afri-
tijdelijke uitzendingen naar Ghana. Anderzijds
kaanse gemeenschap die in Nederland of
krijgen artsen en verpleegkundigen uit Ghana
andere EU-landen wonen en werken en die
de mogelijkheid om in Nederlandse ziekenhui-
een relevante achtergrond in de gezond-
zen een gespecialiseerde training te volgen.
heidszorg of een gerelateerd vakgebied
hebben;
werkvergunning; – organiseren van het vervoer van en naar Ghana en het regelen van huisvesting; – levering van ziektekosten- en reisverzekeringen; – supervisie en monitoring tijdens uitzendin-
De kwaliteit van de gezondheidszorg in
– gezondheidszorgpersoneel in Ghana;
Ghana staat momenteel onder druk doordat
– ziekenhuizen in Ghana, waarbij speciale
vooral doktoren en verplegend personeel het
aandacht uitgaat naar het noorden van
Het project wordt gefinancierd door de
land verlaten. Met het MIDA Ghana project
Ghana;
Nederlandse ambassade in Ghana en loopt
beoogt IOM de gevolgen van deze brain
gen en stages.
tot en met juni 2007.
– gezondheidszorginstellingen in Nederland.
veer zevenduizend inwoners werkt één verpleegster. Ik heb contact met haar gezocht en gekeken hoe zij het werk doet. Vanuit mijn vak als gezondheidsvoorlichter bedacht ik hoe ik die kennis kan inzetten in Ghana en kan helpen om ziektes te voorkomen.” Terug in Nederland zette hij zijn plannen op papier en stuurde het als project naar het ministerie van Buitenlandse Zaken. Het ministerie zond het voorstel naar de ambassade in Ghana en die stuurde het vervolgens naar IOM in Nederland. Ralph Welcker van IOM nam contact met me op. Ik stond immers al in zijn database. ‘Zou je naar Ghana willen’? vroeg hij. ‘Ja, en liefst zo snel mogelijk,’ zei ik. Ik wist al dat ik op mijn werk vrij zou krijgen.” In november 2006 ging Nana.
gegaan met een beamer en voorlichtingsmateriaal. Ook ging ik regelmatig met de verpleegster mee. We gaven informatie over infecties, we gaven uitleg aan de hand van foto’s van mensen met cholera of een seksueel overdraagbare aandoening. We vertelden hoe je dat kunt voorkomen. Mensen waren heel nieuwsgierig,
overal waar we kwamen zat het vol.” Zijn conclusie is dat er veel behoefte is aan voorlichting, ook over seksuele infecties. “Het is echt geen taboe, het gaat om de manier waarop deze informatie wordt gebracht. Als ze op de radio horen dat ze een condoom moeten gebruiken, dan weten ze niet wat ze
Voorlichting op het patteland Via het MIDA-programma van IOM kon Nana voorlichting geven en kijken naar de mogelijkheden van capacitybuilding. Op de vraag naar het resultaat antwoordt hij: “Geweldig. Er was echt heel veel belangstelling voor. Ik ben op pad
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
13
daarmee moeten. Ze moeten het zien. We hebben het gedemonstreerd, ook op scholen. Het moet niet eenmalig blijven, dit moet je continu doen. Dat geldt ook voor voorlichting over hygiëne en relatieproblemen.”
verantwoordelijk voor ‘vrouwenzaken’, zoals opvoeding en dergelijke. Ze willen graag een training hebben om voorlichting te kunnen geven. Nana schat in dat hij in totaal meer dan tienduizend mensen heeft bereikt. Hij bezocht dorpen, kerken, scholen enzovoorts. Daarnaast “Ik ben trots dat zijn drie van zijn presentaties op tv uitgewat ik in Nederland zonden!
Met het oog op capacitybuilding wil Nana een project realiseren met als methodiek ‘train de trainers’. geleerd heb kan “Nu zet het ministerie Van IOM kreeg Nana inzetten in Ghana.” een vergoeding van van Gezondheidszorg per district één ver45 euro per dag. pleegkundige in, die zoals ik al zei in het “Eerlijk gezegd vind ik dat erg weinig. gebied waar ik was voor zevenduizend Ik heb tenslotte drie maanden vrij genomensen werkt. Mijn voorstel is om vrijmen van mijn werk. Met overheidsorgawilligers te trainen die tegen kleine vernisaties en met de IOM-missie in Ghana goeding dit voorlichtingswerk gaan doen. had ik goede contacten en zij hebben Voorlichten is een vak! Dat moet van vervoer en een accommodatie geregeld.” de grond komen en daar wil ik aan bijdragen.” Bij zijn voorlichtingswerk had Vervolg Nana veel belangstelling van de zogeWat Nana betreft komt er een vervolg. noemde queenmothers. Een queenmother “Toen ik terugkwam heb ik bij IOM een is meestal een familielid van de chief en rapportage ingeleverd met een voor-
14
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
stel om terug te gaan en de voorlichting structureel te regelen. Er is heel veel vraag naar. Nu was ik maar in een gedeelte van één van de dertien districten. Dus wil ik andere mensen trainen en zelf weer naar een ander gebied gaan.” Hij bevestigt dat het een dagtaak zou kunnen zijn. Op de vraag hoe lang hij naar Ghana zou kunnen antwoordt hij: “Dat maakt niet uit. Als er een structurele baan komt dan zou ik zeker gaan. Mijn vrouw en ik willen wel permanent terugkeren. We zijn op een leeftijd waarop we ons afvragen waar je je oude dag wilt doorbrengen. Ik wil graag wat ik hier geleerd en opgebouwd heb daar inzetten. Mijn vrouw wil dat ook. De kinderen mogen kiezen en blijven waarschijnlijk in Amsterdam.” Al met al kijkt Nana terug op, zoals hij het noemt, ‘een boeiende ervaring met succes’. “Ik heb genoten van de uitdaging en keihard gewerkt. Ik reken erop dat het vervolgproject vorm krijgt en dat ik medio april opnieuw – en wie weet voorgoed – naar Ghana ga.”
j a a r g a n g
n u m m e r
1
ONTWIKKELING
Via TRQN naar Sierra Leone
Meer logistiek in de haven Clarckson hoopt op een vervolg en wil een permanent trainingsprogramma voor de haven opzetten.
Clarkson is logistiek manager en manager marketing. Bij IOM zag hij een vacature bij de Havenautoriteiten voor capacity building en uitwisseling van gespecialiseerde kennis. Hij wist uit zijn eerdere bezoeken aan zijn geboorteland hoe slecht de haven er aan toe was. “Voor die functie ben ik gegaan. Ik heb veel kennis kunnen overdragen door presentaties te houden en uitleg te geven over logistieke processen in de praktijk. Dat deed ik op verschillende departementen op zowel management- als uitvoerend niveau en zowel over theorie als praktijk.” Op vrijwel alle afdelingen werd Clarkson ingezet: de kantoren, de afdeling documentatie en claims, de winkels en bij de overheidsvertegenwoordigers. Er is nog veel te doen. Volgende week wacht hem een nieuwe taak, namelijk het management van de afdeling documentatie en claims en hij gaat een inventarisatie maken van de wensen en behoeften. Deze inventarisatie zal hij bij de regering indienen. “Het is heel hard nodig dat er een goede uitrusting komt en dat er goede computersystemen komen voor de logistiek in de haven. Ik probeer de mensen eigenlijk voor te bereiden op de globalisering, maar zie hoe gering de competenties zijn.” Clarkson is enthousiast: hij vindt het leuk en interessant. De communicatie met de collega’s en het uitwisselen van ervaringen gaat heel goed. Hij wil nog veel doen voor zijn land. “Het gaat allemaal naar wens, hoewel ik zie dat er meer nodig is dan verwezenlijkt kan worden.”
William Clarkson woont zeven jaar in Nederland en is getrouwd met een Nederlandse vrouw. Vorig jaar vertelde een vriend hem over het TRQNprogramma van IOM. Over de mogelijkheid voor tijdelijke terugkeer en iets te doen voor zijn land Sierra Leone hoefde hij niet lang na te denken. De dag er op ging hij naar het IOM kantoor in Den Haag. “Ik heb van uw programma gehoord en ik wil daar graag aan meedoen, kan dat?” vroeg hij. “Nou, dat kon. Ik kwam er voor in aanmerking om drie redenen: ik heb een permanente verblijfsvergunning in Nederland, ik ben hoogopgeleid en ik heb tijd!” Het toeval wilde dat Clarkson in die periode geen vaste baan had. Een week later vertrok hij. “Ik wil graag bijdragen aan groei en ontwikkeling in mijn land.”
IOM Nederland heeft er voor gezorgd dat ik ervaring kon op doen in Business Consultancy en me tegelijkertijd bezig kon houden met ontwikkelingen in mijn land. M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
15
In juni hoopt hij weer naar Nederland te komen. Dan wil hij een projectvoorstel schrijven en met zijn opgedane kennis en ervaring een permanent trainingsprogramma voor Sierra Leone opzetten. “Hopelijk kan ik daar via IOM aan meewerken, dat heb ik in een brief laten weten.”
Temporary Return of Qualified Nationals In april 2006 is IOM gestart met het project Temporary Return of Qualified Nationals (TRQN). Het doel van het project is om bij te dragen aan de wederopbouw en de ontwikkeling van een aantal voormalige oorlogsgebieden, te weten: Afghanistan, Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Montenegro, Servië, Sierra Leone en Sudan. Dit wordt gerealiseerd door middel van het tijdelijk uitzenden van hoger opgeleide migranten die in Nederland wonen, en afkomstig zijn uit één van
“Ik ben IOM erkentelijk voor de mogelijkheid die ik heb gekregen om dit te doen. IOM Nederland heeft ervoor gezorgd dat ik ervaring kon opdoen in Business Consultancy en me tegelijkertijd bezig kon houden met ontwikkelingen in mijn land. IOMSierra Leone heeft voor informatie gezorgd, me met de juiste personen in contact gebracht en mogelijk gemaakt dat ik een werkplek had. Ik vind het TRQN programma heel goed en het is echt nodig voor Afrika”, aldus Clarkson.
deze landen. Daarbij ligt de nadruk op de overdracht van kennis en ervaring. Uitgaande van de specifieke behoeften in deze landen kunnen leden van de diaspora op tijdelijke basis eenmalig of meerdere malen uitgezonden worden. De tijdelijke uitzending via het TRQN project gebeurt op vrijwillige basis. De duur van de uitzendingen kan variëren van enkele weken tot maximaal zes maanden. Voorwaarden voor deelname De algemene voorwaarden voor deelname aan het project zijn: – oorspronkelijk afkomstig uit één van de bovengenoemde landen; – in het bezit van de Nederlandse nationaliteit of een permanente verblijfsvergunning; – een hogere opleiding met ten minste drie jaar relevante werkervaring; – goede communicatieve vaardigheden; – goede motivatie. Wat biedt IOM De TRQN deelnemers worden als vrijwilligers beschouwd. IOM biedt hen logistieke en financiële ondersteuning. Deze ondersteuning bestaat uit: – een vergoeding voor de reis, de reisverzekering, de huisvesting en de kosten van levensonderhoud in het land van herkomst; – ondersteuning bij de aanvraag van officiële documenten; – het organiseren van het vervoer naar deze landen; – de levering van een reisverzekering; – begeleiding en monitoring gedurende de uitzendingen Het project is gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken en loopt tot en met maart 2008. Meer informatie op www.iom-nederland.nl of bij Zia Gulam.
16
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
v
a
r
i
Randstad Return Initiative II (RRI-II)
a
Return Migration & Health-III (RMH III) Return Migration & Health-III richt zich op Afrikaanse (uitgeprocedeerde) asielzoekers met HIV/AIDS. Deze groep leeft vaak illegaal in Nederland of heeft een onzekere verblijfsstatus. Een alternatief voor (illegaal) verblijf in Nederland is er vaak niet, omdat eventuele vrijwillige terugkeer te veel onzekerheden met zich meebrengt. Deze onzekerheden liggen bijvoorbeeld in een gebrekkige toegang tot medicijnen en zorg, het ontbreken van maatschappelijke opvang, twijfels over financiële zelfredzaamheid en stigmatisering van mensen met HIV/AIDS. Return Migration & Health-III is een pilotproject, waarbij gekeken wordt of een deel van deze onzekerheden kan worden weggenomen, waardoor de asielzoeker een toekomstperspectief in het land van herkomst kan worden geboden. In 2007 zullen de voorwaarden hiervoor worden onderzocht. Ook zal er gebouwd worden aan een netwerk van organisaties (waaronder medische instanties, belangenverenigingen en migrantenorganisaties in Nederland en de landen van herkomst) die vrijwillige terugkeer kunnen faciliteren. In 2008 krijgen tien personen uit vijf verschillende (nog nader te specificeren) Afrikaanse landen de mogelijkheid gebruik te maken van de ontwikkelde voorzieningen en op basis hiervan terug te keren naar hun landen van herkomst. Meer informatie bij Christian Mommers.
Ongedocumenteerden en uitgeprocedeerde asielzoekers in Nederland verkeren vaak in moeilijke situaties. Zij hebben weinig of geen perspectief op verbetering van hun leefsituatie in Nederland. Terugkeren naar het land van herkomst kan een goed alternatief zijn. Het RRI-II project van IOM richt zich op deze doelgroep en biedt mensen de ruimte voor een herbezinning op hun toekomst. Sinds 1 mei 2006 loopt het project RRI-II in de vier grote steden van de Randstad. Met het project leggen acht native counsellors contact met de vaak moeilijk bereikbare doelgroep. De contacten met cliënten komen op diverse wijzen tot stand. Bijvoorbeeld via maatschappelijke (opvang) organisaties, op de ontmoetingsplaatsen van ongedocumenteerden, op straat of via collega’s van IOM. In deze gesprekken staat het toekomstperspectief van de persoon in kwestie centraal. Wat is de situatie waarin u zich nu bevindt? Wat was uw droom toen u naar het Westen kwam? Wat zijn de belemmeringen geweest die u op uw weg getroffen hebt? En hoe kunnen wij belemmeringen wegnemen zodat u weer een toekomstperspectief voor u hebt? Vaak worden mensen zich gedurende dit traject van een aantal gesprekken bewust dat hun toekomst niet meer in Nederland ligt en kiest men voor (begeleide) terugkeer. De cijfers – In de periode 1 mei 2006 tot en met 31 januari 2007 hebben de native counsellors 1.293 gesprekken gevoerd met ongedocumenteerden en uitgeprocedeerde asielzoekers. – Daarnaast zijn een kleine honderd gesprekken gevoerd met diverse netwerkorganisaties. – In totaal zijn er gedurende de looptijd van het project zo’n 150 mensen teruggekeerd. – IOM heeft met 15 organisaties samenwerkingsovereenkomsten getekend, zodat deze organisaties ook financieel ondersteund kunnen worden in de begeleiding van de cliënten. Meer informatie bij Marianne van der Beek.
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
17
L I T E R A T U U R Publicaties Migration Initiatives appeal 2007 Deze editie van Migration Initiatives geeft een overzicht van de brede thematiek en over de geografische spreiding van het werk van IOM. Sommige migratievraagstukken hebben een natuurlijke oorsprong terwijl andere, zeker die ontstaan door rampen en conflicten, minder voorspelbaar zijn. Migration Initiatives 2007 reflecteert de variërende uitdagingen van migratie. IOM’s decentrale structuur, met landelijke missies, missies met regionale functies en speciale missies, is specifiek ontworpen om te reageren op het grote aantal migratiebehoeftes. Door de combinatie van internationale en lokale expertise streeft IOM ernaar zich op elk project effectief te kunnen richten.
State of World Population 2006: A Passage to Hope - Women and International Migration
Dit rapport richt zich op de levens van vrouwelijke migranten. Elk jaar maken miljoenen vrouwen die overzee werken, miljoenen dollars over naar hun ‘thuis’. Dit geld wordt besteed aan eten en educatie voor kinderen, medische zorg, het bouwen van huizen, steunen van kleine ondernemers en voor het verbeteren van de leefomstandigheden voor geliefden in het algemeen.
18
Voor de gastlanden is het werk van de vrouwelijke migranten zodanig geïntegreerd in de samenleving, dat het onopgemerkt gebeurt. Vrouwelijke migranten verrichten zware arbeid in de huishoudens van werkende families, verzorgen de zieken en de ouderen. Ze stellen hun technische en professionele expertise ter beschikking, betalen belasting en ondersteunen stil andermans leven. Publisher United Nations, ISBN 0-8971-4772-3 internationale vrouwendag / ’Stille Kracht’ geeft moslimvrouwen stem door Dorien Pels in Trouw 07-03 2007
Land van werk en honing Verhalen van Marokkaanse moeders over hun migratie
Nederland heeft een nieuwe groep voorvechtsters voor vrouwenemancipatie. ’Stille Kracht’ wil met name moslimvrouwen een stem geven. “Er wordt altijd over ons gepraat, maar zelden echt geluisterd”, zegt Saida El Hantali (34). Stille Kracht – dat zich morgen op Internationale Vrouwendag officieel presenteert – gaat zich niet bescheiden opstellen, want dat doen allochtone vrouwen al zo vaak. Nee, ze willen een protestmars organiseren naar de Dam in Amsterdam. „Mij hindert het dat ik vaak niet word geloofd als ik zeg dat ik me juist vrij voel omdat ik een hoofddoek draag”, zegt initiatiefneemster El Hantali. Het heeft haar een paar jaar gekost om een groep van tien vrouwen – onder andere schrijfster Fatima Boutoutouh en journaliste Karima Ouchan – zover te krijgen. Moslimvrouwen kropen de laatste jaren in het anti-islamklimaat liever in hun schulp. Maar de groep emancipeerde zich in stilte. Een deel voelt zich nu sterk genoeg om naar buiten te treden. El Hantali: „Ik heb importbruiden gezien die werden mishandeld. Die uiteindelijk berooid achterbleven na een scheiding, maar die nu in Nederland een huis hebben gekocht. Het verandert allemaal snel op dit moment.”
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
Ze ontkennen niet dat er grote problemen zijn en dat de vrouwen vaak nog in een benarde positie zitten. Maar iedere vrouw heeft een ander verhaal, zegt ook mede-oprichtster Karima Amadouch (28). Ook haar ouders kwamen als gastarbeider uit Marokko naar Nederland. „Ik ben vrij opgevoed en mocht studeren. Ook ik moet schipperen, maar ik ben nu wel waar ik wil zijn.” Wat haar betreft moet het uitgangspunt zijn: de sterken helpen de zwakken, geloof of afkomst speelt geen rol.
e
‘Het plan voor deze bundel ontstond twee jaar geleden tijdens een Marokkaans huwelijksfeest’, aldus Hanina Ajari en Marjolein van Heemstra. ‘De uitbundigheid van vooral de eerste generatie Marokkaanse vrouwen was opvallend. Vol overgave stortten zij zich in het feest: dansend, schreeuwend, joelend. Aan het eind van de avond, toen hun mannen buiten stonden te wachten, trokken zij hun kleren recht, verborgen hun haren en liepen met zedige blikken de feestzaal uit, hun dagelijks leven in’. Wie zijn deze vrouwen, vroegen Ajari en Van Heemstra zich af. Hoe zag hun jeugd eruit? Wat verwachtten zij van hun leven in Nederland? Uitgever Bulaaq / 2006 ISBN 90 5460 139 5
j a a r g a n g
n u m m e r
1
i
n
f
o
IOM informatiemateriaal U kunt onderstaand informatiemateriaal aanvragen door een formulier op de IOM-internetsite www.iom-nederland.nl in te vullen en elektronisch te verzenden. Ook kunt u informatiemateriaal telefonisch aanvragen bij het IOM-kantoor in uw regio of door onderstaand formulier te kopiëren en in te leveren bij of op te sturen naar het IOM-kantoor: IOM-kantoor Noord Postbus 1002 8001 BA Zwolle Tel.: 0900 - 74 64 466 (t 0,05 p/m)
IOM-kantoor Zuid Brede Haven 25 5211 TL Den Bosch Tel.: 0900 - 74 64 466 (t 0,05 p/m)
IOM-kantoor G-4 Postbus 10796 2501 HT Den Haag Tel.: 0900 - 74 64 466 (t 0,05 p/m)
Verzoek om toezending informatie Instelling
: ………………………………………………………………………………………………………………………………
Achternaam
: ………………………………………………………………………………………………………
Initialen
: ………………………………………………………………………………………………………………………………
Functie
: ………………………………………………………………………………………………………………………………
■ Dhr. ■ Mevr.
Adres/Postadres : ……………………………………………………………………………………………………………………………… Postcode/plaats : ……………………………………………………………………………………………………………………………… Telefoon
: ………………………… Fax. ……………………… E-mail : ………………………………………………………
Wenst de volgende informatie te ontvangen:
Info sheets Info sheets REAN-regeling HRPT*
Info sheets HRT**
Nederlands
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
(aankruisen indien gewenst) Aantal
Artikel
Engels
■ ………
Themanummer Migratie Info Migratie en Ontwikkeling
Arabisch
Albanees
■ ………
Themanummer Migratie Info Terugkeer
■ ………
Info sheet Terugkeer van Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers (Nederlands)
■ ………
Info sheet Terugkeer van personen met gezondheidsproblemen (Nederlands)
■ ………
Info sheet Terugkeer van slachtoffers van mensenhandel (Nederlands)
■ ………
■ ………
Armeens
■ ………
■ ………
■ ………
Azeri
■ ………
■ ………
Bosnisch
■ ………
Chinees
■ ………
Dari
■ ……… ■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
Duits
■ ………
Farsi
■ ………
■ ………
■ ………
Frans
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
Info sheet Terugkeer van ama’s naar de Democratische Republiek Congo (Nederlands)
Portugees
■ ………
Info sheet Terugkeer van ama’s naar de Democratische Republiek Congo (Frans)
■ ………
■ ………
■ ………
Russisch
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
Info sheet Terugkeer van ama’s naar de Democratische Republiek Congo (Lingála)
Somalisch
■ ………
Info sheet MIDA Ghana Gezondheidszorg project (Nederlands)
Spaans
Info sheet MIDA Ghana Gezondheidszorg project (Engels)
Turks
■ ………
■ ……… Wenst abonnee te worden van het kwartaalblad ‘Migratie Info’
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
K roatisch
■ ………
Servisch
■ ……… ■ ………
Sorani
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
■ ………
Tamil ■ ………
Bovenstaande info sheets zijn ook te downloaden van internet. * Herintegratieregeling Project Terugkeer **Herintegratie Regeling Terugkeer
n u m m e r
1
19
c
o
l
o
f
o
n
i
Migratie nfo
De Internationale Organisatie voor Migratie
13e jaargang nummer 1
Migratie Info is een kwartaalblad over migratiestromen en terugkeerprogramma’s vanuit Nederland. Het richt zich in de eerste plaats op instanties voor hulpverlening en voorlichting.
Fotografie IOM Barima Asamoah Kofi IV Roelie Kuiper Koopmans & Van Dalen Communicatie
Het onderwerp migratie wordt vanuit diverse invalshoeken benaderd. Aan bod komen onder meer: terugkeerprogramma’s, gezinshereniging, uitgenodigde vluchtelingen, procedures, overheidsbeleid, achtergronden, praktijkervaringen en (internationale) ontwikkelingen.
Grafische productie Lay-out Koopmans & Van Dalen bv Drukwerk Artoos Nederland bv, Rijswijk
De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) is in 1951 door een aantal landen, waaronder Nederland, opgericht. De organisatie houdt zich in brede zin bezig met hulpverlening aan migranten over de gehele wereld. Tot de belangrijkste activiteiten van IOM Nederland behoren onder meer de uitvoering van terugkeer- en hervestigingsprogramma’s, alsook het vervoer van uitgenodigde vluchtelingen en familieleden bij gezinshereniging.
Abonnementen Migratie Info wordt kosteloos verstrekt aan hulpverleners, vrijwilligers en medewerkers van instanties en organisaties die zich op enigerlei wijze bezighouden met migratie. Aanvraag of opzegging van een abonnement dient schriftelijk te gebeuren.
IOM Nederland Postadres Postbus 10796 2501 HT Den Haag Telefoon: 070 - 31 81 500 Telefax: 070 - 33 85 454
Uitgave Internationale Organisatie voor Migratie Nederland (Deze uitgave wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van het Ministerie van Justitie.) Redactie A.C.J. van den Bergh N. Jansen D.L.F. Ryckebosch E.M. van Dalen (Koopmans & Van Dalen bv)
Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Publicatie van artikelen betekent niet dat de daarin vervatte meningen het inzicht van IOM weergeven. Overname van artikelen is in vele gevallen mogelijk na overleg met de redactie en met bronvermelding. Presentexemplaren worden op prijs gesteld.
IOM-kantoren: IOM-kantoor Noord Postbus 1002 8001 BA Zwolle Telefoon: 0900 - 74 64 466 (t 0,05 p/m) IOM-kantoor Zuid Brede Haven 25 5211 TL Den Bosch Telefoon: 0900 - 74 64 466 (t 0,05 p/m)
Redactieadres IOM Nederland Redactie MIGRATIE INFO Postbus 10796 2501 HT Den Haag telefoon: 070 - 318 15 00 e-mail:
[email protected]
IOM-kantoor G-4 Postbus 10796 2501 HT Den Haag Telefoon: 0900 - 74 64 466 (t 0,05 p/m) www.iom-nederland.nl
ISSN 1381-6373
20
M i g r a t i e
in f o ,
1 3
e
j a a r g a n g
n u m m e r
1
Uitgave Internationale Organisatie voor Migratie Nederland Postbus 10796 2501 HT Den Haag Ned 0/1/327 T 2007
