TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 30 september 2015 Eindejaarsrally. De meeste beurzen in Europa lijken te stabiliseren boven hun dieptepunten van 24 augustus, dat is goed nieuws, want het geeft aan waar de bodemvissers weer actief worden. Voor Wall Street geldt een iets ander beeld. Wel worden daar de augustusbodems genaderd, maar we zien daar nog geen koopjesjagers actief worden. Het lijkt er dus steeds meer op dat de aandelenbeurzen, in elk geval de Europese markten, voorsorteren op een eindejaarsrally. Nu we de laatste dag van de maand ingaan kunnen we de turbulente maand september eindelijk afsluiten. September heeft zijn naam als een van de slechtste beursmaanden van het jaar ook deze keer weer eer aan gedaan. Met een verlies van 7,5% (gemeten op basis van slot van dinsdag) kunnen we deze maand maar beter snel achter ons laten. Zoals zo vaak hier gemeld eindigt in september een slechte reeks beursmaanden en start de beste beleggingsperiode. Hieronder de statistieken die zijn bijgehouden door mijn ex-collega en oud-Robeco topman Jaap van Duyn.
1
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Nederlandse beurs neemt een adempauze, boven de steun 401,87 (gevormd op 24 augustus). De AEX-index stuit nu op de bovenzijde van het neerwaartse trendkanaal. Deze dalende toppenlijn moet gebroken worden om het licht op groen te laten springen. De volgende uitdaging is daarna de weerstand rond 454,86 (gevormd op 8 juli). Pas bij een doorbraak boven deze horde komt er weer nieuw opwaarts potentieel vrij. Ook de Duitse beurs (DAX index in Frankfurt) heeft de bodem van 24 augustus (= steun 9.338,20) bereikt, binnen de dalende trend. Pas bij een stijging boven 9800 breekt het dalende trendje, maar de echte weerstand van de DAX index ligt rond 10.512,61 (top van 9 september). De DAX kent in september een verlies van 7,9% (gemeten op basis van slot van dinsdag).
De S&P 500 index in New York stabiliseert wat net boven steun 1.867,01. De S&P 500 index in New York heeft binnen de dalende trend de steun 1.867,01 (gevormd op 24 augustus) bereikt. De neerwaartse fase wordt gecontinueerd zodra de S&P 500 index onder deze steun breekt. Dan mag men verdere koersdalingen niet meer uitsluiten. De S&P 500 index in New York heeft weerstand rond 2.020,86 (gevormd op 17 september). De S&P500 verloor in september ook 4,5 % (gemeten op basis van slot van dinsdag). 2
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 De Nasdaq 100 index weet nog niet te overtuigen. Verkoopdruk in de Nasdaq 100 index neemt toe, nu een lagere top is gevormd. Aan de onderzijde zien we pas steun rond 3.787,23 (bodem van 24 augustus), de Nasdaq heeft dus nog ruim 7% neerwaarts risico. Hier ligt de onderzijde van de neutrale bandbreedte. De Nasdaq100 daalde in september met 4,5 % (gemeten op basis van slot van dinsdag). Samenvattend verwachten we dat de Europese aandelenbeurzen zich opmaken voor een echte klassieke eindejaarsrally. Op Wall Street is het technisch beeld iets minder duidelijk.
29 september 2015 Rebound (III). De bodem in de AEX wordt steeds sterker, dinsdagochtend werd de steunzone rond 401-406 voor de derde keer getest. Daarna wist de beurs weer stevig op te veren. De AEX was dinsdag vrij laag van start gegaan, met een laagste stand vlak na de opening rond 405. Positief is dat er onmiddellijk koopjesjagers instapten, waarmee een felle rally werd aangestoken die de AEX even bijna 10 punten omhoog jaagde. Belangrijk is nu dat eerst de correctieve fase wordt gebroken. Vervolgens moet het laatste topje en het high van vorige week vrijdag rond 425 gebroken worden. Vooralsnog blijft de AEX vastzitten in het korte dalende trendje en zal de markt volatiel blijven, met uitslagen van 2% per dag, zowel naar boven als naar onderen. Nog steeds zien we dat de beurs in een spannende fase verkeert, waarvan we verwachten dat de bodem is bereikt. Dit zien we als meest waarschijnlijke scenario. Lees ook het Extra Weekendbericht waarin we ons boodschappenlijstje hebben weergegeven. Turboportefeuille (II). In de turboportefeuille hebben we dinsdagochtend de winsten verzilverd op twee turbo short posities. We verkochten de turbo short op Royal Dutch Shell. Indien de #AEX het herstel doorzet vanaf de cruciale steunniveau´s gevormd door steun 401,87 en de onderkant van de lange termijn stijgende bodemlijn zal ook Shell herstellen aangezien het aandeel de grootste weging in de AEX vertegenwoordigd. We verkochten de Royal Dutch Shell Turbo Short 25,70(NL0011426168) met een winst van circa 12%. Daarnaast verkochten we de turbo short op de S&P 500(NL0011249396) met circa 11% rendement. Nu de S&P500de steun rond 1.867,01 (bodem van 24 augustus) heeft genaderd kan een herstel volgen. Dat zou de beperkte winst op de TurboShort van de S&P kunnen verdampen. Aan het einde van de middag hebben we de Dow Jones turboshort 18.780(NL0011087689) verkocht. We verwachten een opleving en hebben de turbo met een kleine winst verkocht.
3
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Doemscenario (I). De Nederlandse aandelenmarkt zit op korte termijn gevangen in een krap speelveld, enerzijds ketst de AEX voortdurend af op de dalende toppenlijn, de bovenkant van het ultra korte dalende trendje heeft de beurs al 5 keer teruggeworpen Anderszijds wordt de AEX aan de onderkant opgevangen door de steun net boven 400, hier ligt de onderkant van het stijgende trendkanaal uit 2009, waar nu dus twee sterke bodems liggen. Het wordt spannend, want welk referentiepunt gaat er aan? Breken we uit de correctieve fase, dan komt de horde 450-454 weer binnen bereik, of gaat het ondenkbare gebeuren en valt de beurs uit bed. In de afgelopen tijd hebben we in deze blog aangegeven dat wij verwachten dat de markt opwaarts zal uitbreken. Maar wat als de AEX toch de verkeerde kant uitgaat, dus als we overtuigend onder de 400 punten uitzakken. Nogmaals, dit is niet het meest waarschijnlijke scenario, maar in deze blog bespreken we de gevolgen van een doemscenario. Bij een overtuigende daling onder de 400 punten zijn er twee zaken die de beurs technisch verzwakken:
Ten eerste breekt dan het opwaarts trendkanaal uit 2009. Ten tweede zakt de AEX onder de twee meeste recente bodems De technische gevolgen zullen onmiskenbaar zijn. Op basis van de pendulum swing kan dan een neerwaarts koersdoel van 300 punten berekend worden. Tevens zou dit de start van een bearmarkt kunnen inluiden, dus een langere periode met dalende koersen.
Ook het Europese beursgemiddelde (Euro Stoxx 50 index) zet (binnen de korte dalende trend) de steun 2.998,53 (gevormd op 6 januari) onder druk. De dalende trend wordt voortgezet indien de Euro Stoxx 50 index onder deze laatste bodem breekt. Dan mag men verdere koersdalingen verwachten. Het Europese beursgemiddelde (Euro Stoxx 50 index) heeft weerstand rond 3.300,00 (gevormd op 7 juli). Bij een daling onder de steun zal, net als bij de AEX, de meerjarige uptrend sneuvelen. Ook dan mag een langdurige periode van zwakte niet meer uitgesloten worden.
4
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015
Samenvattend stellen we vast dat we in een spannende fase zijn beland. Wordt dit de slotfase van een periode met koersdalingen, dan is de bodem bereikt. Dit is het meest waarschijnlijke scenario. Maar breekt de belangrijke steun, dan gaat het luik naar de kelder open en start een periode met nog meer koersdalingen.
27 september 2015 Verzilveren en Eindejaarsrally (III). In de Turboportefeuille verzilveren we maandag 2 short posities. Enerzijds om de stevige winsten veilig te stellen. Anderszijds omdat er technisch een reden voor is. De eerste die is verkocht, ING, is een belangrijke steun genaderd, gevormd door voorliggende koerstoppen rond 12. We verkopen de ING Turbo Short 14,48 (NL0011425616). Op lange termijn zien we bij ING overigens een mooi instappatroon, aan de onderkant van het lange termijn stijgende trendkanaal. Zolang de koers hierbinnen weet te blijven, oogt het technische beeld redelijk positief. In onze lange termijn positie zijn we bij ING vandaag dan ook weer ingestapt (in de defensieve portefeuille). De tweede Turbo positie die is vandaag maandag is verkocht is die van Arcelor Mittal. We verkochten Arcelor Mittal Turbo Short 7,50 (NL0011426432) met een winst van maar liefst 72%, want Arcelor was te oversold geraakt (te sterk uitverkocht). 5
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Het speculeren in neerwaartse richting geldt alleen voor de korte termijn. Op lange termijn zitten we op het vinkentouw, zeker nu er een eindejaarsrally in aantocht is. Zoals hierboven gemeld pakken we ING op in de defensieve lange termijn portefeuille. Ook TomTom vinden we aantrekkelijk voor de lange termijn portefeuille, omdat de opwaartse trend in het recente geweld intact is gebleven. We zijn vandaag (maandag) met een lange termijn advies ingestapt voor een eerste koersdoel wacht rond 10,95 (top van 7 augustus), het volgende ligt rond 13,65 (top uit 2009).
Eindejaarsrally (II): Onze inschatting is dat de bodem steeds sterker wordt, de argumenten hiervoor hebben we in de Blog al vele malen vermeld. De AEX is nu aanbeland in de laatste fase van bodempatroon, de W-formatie. De eerste daling was die naar 401,86 op 24 augustus, de tweede bodem van het W-patroon is van vorige week 23 september (low lag donderdag op 406,64). Het W- patroon geeft aan dat de bodem net boven 400 steeds sterker wordt. Thans zijn we dus bezig met het laatste pootje, maar omhoog moet eerst het steile dalende trendje (vanaf begin augustus) gebroken worden, het laatste signaal (om de W-formatie te voltooien) zou de uitbraak boven de voormalige steun 454,86 zijn. In dat geval kan de AEX weer terug naar de toppen van dit voorjaar rond 506-510. Vervolgens komt ons oude koersdoel 563 weer binnen handbereik. Omdat de beurs te sorteren eindejaarsrally zondag in Weekendbericht koopkandidaten
6
dus lijkt voor op een hebben we een extra enkele aangegeven.
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Deze Extra Blog kunt u onderaan nog eens nalezen, in de opsomming staan korte en lange termijn signalen door elkaar, bedenk dat sommige koopkandidaten reeds zijn uitgebroken (en dus al opgepakt kunnen worden), maar andere nog niet (die wachten nog op een signaal). Samenvattend stellen we vast dat de bodem steeds sterker wordt en dat er een eindejaarsrally aankomt. Waarschijnlijk is wel dat de beurs eerst een nieuw aanloopje nodig heeft om de sprong te maken. Daar zijn we nu mee bezig en hoort allemaal bij het aanstampen van de bodem (= vorming W-patroon). EXTRA Weekend Blog Eindejaarsrally I: Het lijkt er steeds meer op dat de aandelenbeurzen voorsorteren op een eindejaarsrally. De AEX heeft de bodem (net iets boven de 400 punten) nu twee keer aangestampt. De eerste keer op 24 augustus (met een low van 401,87) de tweede keer op 23 september (low lag op 406,64). We zien meer signalen die aangeven dat het zogenaamde W-patroon wordt gevormd, dit signaleert dat het einde van een daling nabij is. Er zijn meerdere signalen die bevestigen dat de bodem is bereikt:
Het stijgende trendkanaal uit 2009 is intact De bodemlijn van dat trendkanaal heeft de koersval in de afgelopen maanden twee keer opgevangen Nu september ten einde loopt staan we aan de vooravond van de beste beursperiode van het jaar. Historisch bezien presteren aandelenbeurzen gedurende de periode oktoberapril veel beter dan in de periode mei-september. Bodems worden doorgaans in paniek gevormd, paniekverkopen geven vaak aan dat de verkoopgolf een climax heeft bereikt. In de medio, op bijeenkomsten gaat het nergens anders meer over, dan over de koersdalingen Zoals hierboven aangegeven lijkt het erop dat de markten een W-patroon vormen Er is nauwelijks een alternatief voor aandelen. Obligaties worden kwetsbaar voor een rentestijging. Beleggers houden bovendien steeds meer cash aan, dat is veilig, maar geeft geen rendement. Vanaf de apriltop rond 510 is de AEX bijna 20% gedaald, waarmee er voor de lange termijn belegger in elk geval betere koopniveaus zijn bereikt. Thans stel ik vast dat de bodem net boven 400 steeds sterker wordt. Welke technische bevestiging is nodig om een klassieke eindejaarsrally te starten? Ten eerste moet het steile dalende trendje (vanaf begin augustus) gebroken worden. Maar het aller belangrijkste signaal zou de uitbraak boven de voormalige steun 454,86 zijn. In dat geval kan de AEX weer terug naar de toppen van dit voorjaar rond 506-510. Vervolgens komt mijn oude koersdoel 563 weer binnen handbereik. Nu de beurs dus lijkt voor te sorteren op een eindejaarsrally wil ik de koopkandidaten alvast duiden. In onderstaande opsomming staan korte en lange termijn signalen door elkaar. Let ook goed op dat sommige koopkandidaten reeds zijn uitgebroken (en dus al opgepakt kunnen worden), maar andere nog niet (die wachten nog op een signaal).
7
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Tomtom is zowel op korte al op lange termijn interessant. Op korte termijn brengt de correctie TomTom terug naar de voorliggende koerstoppen van 13 mei rond 8,68. Zolang de koers hierboven weet stand te houden, blijft het technische beeld redelijk positief. Het eerste koersdoel ligt op 10,95 (top van 3 augustus). Met een korte termijn potentieel van ruim 18%, tegenover een risico van 6%, ligt de risk/reward op 3.
Op lange termijn test TomTom test de onderkant van het opwaartse trendkanaal. De huidige adempauze is vooralsnog slechts een tijdelijke onderbreking is van de opwaartse trend. Van belang is dat TomTom boven steun 8,00 (gevormd op 28 augustus) blijft. De opwaartse trend krijgt een nieuwe impuls indien de laatste koerstop wordt gebroken. In dat geval wordt de opgaande trend gevalideerd en mag verdere koersstijging verwacht worden. Het eerste koersdoel wacht rond 10,95 (gevormd op 7 augustus). Het volgende ligt rond 13,65, te weten de top van september 2009. Bij Air France komt er een koopsignaal, indien de horde rond 6,94 breekt. Vooralsnog zien we thans slechts een zijwaarts gericht koersverloop tussen steun 5,46 (bodem van 4 september 2013) en weerstand 6,94 (gevormd op 24 juli). Maar een uitbraak boven 6,94 kan de koers naar 8,89 brengen, een kleine 40% opwaarts potentieel.
8
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Binckbank beweegt zijwaarts tussen steun 7,20 (bodem van 15 september) en weerstand 9,29 (gevormd op 15 april). De ruimte binnen deze zijwaartse fase is ruim genoeg om te traden, de afstand tot aan de weerstand bedraagt 25%, tegenover een risico van 3%. Brunel verbetert nu de dalende trend is gebroken. Het beeld klaart verder op indien de weerstand 15,73 (top van 28 augustus) wordt gebroken, daarna kan de koers naar 18,39. Wacht wel de uitbraak af. Het valt ook op dat sommige vastgoedfondsen goed zijn blijven liggen in de zomerdip. Eurocommercial Properties heeft in de recente daling een potentiële hogere bodem gevormd boven het niveau van voorgaande toppen. Zolang de koers boven deze voormalige toppen weet te blijven, blijft het technische plaatje redelijk positief. Er is ruimte richting 44,04 (top van 17 april), bijna 14% potentieel.
Gemalto verbetert op korte termijn wat, nu de dalende trend is gebroken. We wachten nu tot de weerstand 60,35 (gevormd op 23 september) wordt gebroken. Daarna kan de koers weer terug naar de top van eind augustus rond 75,18, bijna 25% dus. Niet interessant voor de lange termijn.
Grontmij fluctueert binnen een horizontaal koerspatroon tegen weerstand op 4,55 (top van 11 juni 2014) aan. Na een uitbraak boven weerstand 4,55 wordt 7,10 het volgende opwaartse koersdoel, dat is ruim 50% potentieel. Voorlopig alleen interessant voor de korte termijn. 9
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Heineken test de onderzijde van het stijgende trendkanaal. De trend van Heineken blijft ondanks de huidige consolidatiefase nog steeds opwaarts gericht. In eerste instantie is er ruimte tot weerstand 77,77 (top van 5 augustus), ruim 8,5% potentieel. In tweede instantie kan de koers naar 90, nog 25% te gaan. Zowel op korte als op lange termijn interessant.
ING kan voor lange termijn beleggers weer interessant worden indien de steun 12 houdt. De recente daling brengt ING terug naar het niveau van de voorgaande toppen van september 2009. ING wordt mogelijk interessant indien de koers boven deze voormalige weerstand weet te blijven. Aan de bovenkant is er ruimte richting 16,00 (gevormd op 24 juli). Vastgoedfonds Nieuwe Steen breekt de serie van lagere koerspieken opwaarts af. Hiermee klaart de lucht wat op. Op korte termijn blijft Nieuwe Steen zijwaarts bewegen tussen steun 3,49 (gevormd op 8 juli) en weerstand 4,27 (gevormd op 30 april). De afstand tussen deze twee niveaus is ruim genoeg om te traden. NN Group is op korte termijn weer aantrekkelijk, nu de serie van lagere koerspieken opwaarts wordt gebroken. Hiermee klaart de lucht op. NN Group geeft een zijwaarts koersverloop weer tussen steun 25,01 (gevormd op 8 juli) en weerstand 29,58 (gevormd op 11 augustus). De afstand tussen deze twee niveaus is, thans met ruim 14%,ruim genoeg om te traden.
10
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Ook het technische plaatje van Ordina trekt aan. De neerwaartse trend is al verlaten. De mogelijke hogere koersbodem signaleert weer aantrekkende vraag. Het technische plaatje verbetert verder indien weerstand 1,05 (top van 11 september) wordt gebroken. Dan pas komt er meer opwaarts potentieel vrij, met 1,35 als volgende opwaartse koersdoel. Post NL komt er wat beter bij te liggen nu de dalende trend is verlaten. Indien Post NL er ook in slaagt om de weerstand rond 3,49 (top van 9 september) te doorbreken, treedt een nieuwe verbetering op richting 4,34. Wacht eerst die uitbraak boven 3,49 af, daarna komt er 25% potentieel vrij.
Relx (v.h. Reed Elsevier) weet verder op te klimmen. Het technisch plaatje wordt steeds positiever nu er weer hogere bodems zichtbaar zijn. De doorbraak boven de laatste koerspiek rond 14 heeft ruimte gecreëerd richting weerstand 15,71 (top van 13 april). Dat levert nog steeds bijna 10% potentieel op voor korte termijn beleggers.
Unibail-Rodamco beweegt binnen een zijwaarts gericht koerspatroon en breekt de serie met lagere toppen wordt afgebroken. Hierdoor komt UnibailRodamco er wat beter bij te liggen. Deze bandbreedte tussen steun 214,95 (gevormd op 8 juli) en weerstand 262,00 (gevormd op 3 maart is ruim genoeg om te traden.
Ook het horizontale koersverloop van Wereldhave biedt speculanten de mogelijkheid om te traden tussen 48,97 (gevormd op 25 juni) en weerstand 56,76 (gevormd op 20 mei). Voor behoudende beleggers is deze strategie minder interessant. 11
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 25 september 2015 Wordt de bodem gezet? Dat is de vraag waar iedereen zich nu mee bezighoudt. Stel dat de bodem is bereikt, dan zou dat zeer positief nieuws zijn voor lange termijn beleggers, want thans kunt u bijna 20% lager instappen vergeleken met een half jaar geleden. Al zou de AEX alleen maar terugkeren naar de top van april rond 510, dan biedt dit nog ruim 20% opwaarts potentieel, dat zou dus heel snel verdiend zijn. Vooralsnog denken wij dat er meer kansen naar boven zijn dan naar onderen. Maar beleggen is nooit risicoloos, stel dat de bodem niet is bereikt en de AEX onder de 401 zou breken. In dat geval treedt een serieuze verzwakking op, met een neerwaarts koersdoel van 300 punten. Dat zou dus heel slecht nieuws zijn. In deze Blog nemen we alle argumenten door, zowel voor als tegen een bodem, maar voorlopig kijken we naar boven. Welke technische feiten geven aan dat de bodem WEL is bereikt:
De AEX is donderdag teruggezakt naar de onderkant van het stijgende trendkanaal uit 2009. Ook op 24 augustus is de bodemlijn van dat trendkanaal met succes getest. Toen veerde de AEX op richting 450. Statistisch bezien naderen we nu de beste beursperiode van het jaar. Uit onderzoek is gebleken dat aandelenbeurzen gedurende de periode oktober- april veel beter presteren dan in de periode mei-september. Dit effect wordt ook wel seizoensinvloed genoemd. Tijdens de 2 dalingen van 24 augustus en 24 september was er sprake van veel onrust en tijdens de handel zelfs paniek. Duidelijke bodems worden doorgaans in paniekdagen gevormd, de paniekverkopen geven dan aan dat de verkoopgolf een climax heeft bereikt. Het is wellicht nog te vroeg om nu al te concluderen, maar het lijkt erop dat de markten een W-patroon aan het maken zijn. Er is geen alternatief voor aandelen. Vanaf de apriltop rond 510 is de AEX bijna 20% gedaald, waarmee er voor de lange termijn belegger in elk geval betere koopniveaus zijn bereikt. Iedereen, inclusief headlines in de media, legt nadruk op de zwakke beurzen. Als iedereen die had willen verkopen, inmiddels ook daadwerkelijk heeft verkocht, dan is de ergste verkoopdruk nu wel weg. Het meest waarschijnlijke lange termijn scenario voor de euro/dollar is een daling (overigens niet op korte termijn). Ook het voornemen van de FED de rente weer te laten stijgen, is ten voordele van een waardedaling van de euro, dollars worden door een hogere rente immers aantrekkelijker om aan te houden als euroos. Welke technische feiten geven aan dat de bodem NIET is bereikt.
Het allerbelangrijkste negatieve signaal is dat AEX onder de 200-dagenlijn is gezakt, bovendien krult die lijn neerwaarts. Op verscheidene aandelenmarkten, waaronder Wall Street, is de meerjarige uptrend inmiddels gebroken. De kwaliteitsindicatoren laten een allerbelabberdst technisch verloop zien. Zowel de moneyflw als de A/D ratio hebben hun augustusbodems inmiddels neerwaarts overschreden. Het herstel van de AEX is afgeketst op de voormalige steun 454,86, die nu dus als weerstand fungeert. In feite heeft is het korte termijn verkoopsignaal (de daling onder 454,86) bevestigd door de lagere top onder de voormalige bodem. Hoe dan ook, de conclusie is vooralsnog een lagere top. De korte termijn dalende trend van de AEX is nog niet gebroken. Deze wordt nu wel getest. Het dalende trendlijntje over de koerstoppen, komen we rond 430 tegen. 12
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015
Op korte termijn laat de euro/dollar nog steeds een patroon met hogere bodems zien daling (overigens niet op lange termijn). Een sterke euro is doorgaans niet positief voor Europese aandelen.
Vooralsnog zien we meer kansen naar boven dan naar onderen. Het hoofdargument hiervoor is dat de dominante lange termijn uptrend van de AEX intact is. Maar de feitelijke conclusie zegt dat de kaarten nog niet geschud zijn en dat we in een 50/50 situatie zijn aanbeland. Voordat we zien aan dat de bodem WEL is bereikt, moet de AEX eerst uit het korte steile dalende trendje zien te breken.
24 september 2015 Onrust (II). Steeds meer signalen draaien naar onderen, de correctie, zowel op Wall STreet als in Europa, verdiept zich. Vanmiddag hebben we een drietal nieuwe posities ingenomen. We kochten een TurboLong in de VIX, en Turboos Short in de S&P500 en in de Dow. Van de VIX kochten we de VIX Turbo Long 12,65 (ISIN: NL0011090451). Van de S&P500 kochten we de S&P 500 Turbo Short 2160 (ISIN: NL0011249396) en van de Dow de DowJones de Turbo Short 18.780 (ISIN: NL0011087689). Onrust(I). Op alle beurzen draaien de indices langzaam naar onderen, waarmee zich op korte termijn neerwaartse trendjes beginnen af te tekenen. Voor de AEX verwachten wij de komende week dat de correctie zich zal voortzetten in de richting van de bodem van 24 augustus. Met nadruk op het woordje richting, want het is niet uitgesloten dat de daling wordt opgevangen voordat dat niveau wordt bereikt. Elke daling tot of richting 401,87 is onderdeel van het bodemproces, volgens het W-patroon, hier eerder uitgelegd. Derhalve wil ik benadrukken dat vanuit een wat langere termijn bezien deze daling als een koopkans beschouwd mag worden. Maar wat geven de indicatoren aan. Eerder deze week bespraken wij reeds de zwakte op de A/D-ratio en de moneyflow. Vandaag beoordelen we de VIX-index, ook wel paniek- of onrustbarometer genoemd. Onderaan deze Biog een uitgebreide uitleg over deze Paniekbarometer.
Om te beginnen de Amerikaanse VIX index. Wall Street's paniekbarometer lijkt, na de daling, een hogere bodem te vormen. Deze 13
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 hogere bodem ligt boven de toppen van juli rond 20. Wall Street's paniekbarometer, heeft hiermee de terugval stilgelegd. De onrust onder beleggers zou hierdoor weer terug te kunnen keren. In de Turboportefeuille overwegen wij een Turbo Long op de Amerikaanse VIX.
De Europese VIX index blijft hangen op hoge niveaus en geeft hiermee ook redelijke onrust onder beleggers aan. Dit signaleert dat de Europese achtbaan nog aan de gang is. Binnenkort introduceert BNP, mede op verzoek van Tostrams, Turbo´s op de Europese VIX. Wij zullen u daar dan over inlichten.
23 september 2015 Nieuwe kansen (II): Voor zowel traders (ultrakorte termijn en offensief ) als beleggers (lange termijn en defensief zien wij mogelijkheden. Zoals in de eerdere blog vanmorgen is aangegeven blijft het korte termijn trendje van de AEX neerwaarts gericht, naar onderen is er ruimte richting 401,87 (bodem van 24 augustus). Voor beleggers die niet op de waan van de dag inspelen wordt dit een uitgelezen kans op binnenkort in te stappen, wij verwachten dat de stijgende bodemlijn uit 2009 met succes zal worden getest. Let op, wij bedoelen niet dat de bodem uit 2009 (rond 196-200) getest zal worden, zoals een bezorgde belegger ons vroeg. Beleggers die wel op de waan van de dag meedoen, dus kort op de bal spelen, kunnen van het huidige herstel van de AEX binnenkort gebruik maken door nieuwe shortposities te kopen. Vanmorgen vlak na de opening verkochten we de AEX Turbo Short 498 (ISIN: NL0011267448)., alsmede de DAX Turbo Short 11120 (ISIN: NL0011268982). Dat deden we om de winsten veilig te stellen. Kapitaalvlucht: Het wordt steeds duidelijker dat de correctie op de beurzen serieuze vormen aanneemt. Duidelijk is ook dat de herstelbeweging ten einde is gekomen, onder de oude steun 450-454. Hier ligt het 50% retracement niveau. Nog steeds zijn op de zeer korte termijn op de grafiek van de AEX enkele lagere koerstopjes zichtbaar. Deze markeren dat er verkoopdruk boven de markt hangt. Over die toppen kunnen we een dalend toppenlijntje trekken, deze ligt thans rond 430. Een eventueel herstel van de AEX richting 330 zou alsnog benut kunnen worden om short posities aan te gaan. Overigens hebben we vanmorgen enkele posities in de Turboportefeuille verkocht. We sloten de Turbo's short op de AEX en de DAX, om de winst veilig te stellen. Bij een eventuele opleving van de AEX zullen we opnieuw
14
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 shortposities innemen. Verder verkochten we de Turbo short op de Bund Future die nu opwaarts lijkt door te breken. Het verlies van de AEX dinsdag van bijna 3% was de procentueel de grootste koersval sinds maandag 24 augustus, toen we ruim 5% onderuit gingen. Opvallend was de hoge beursomzet van 137 miljoen stukken, dat komt overeen met ruim 2,0 miljard euro. Maandag tijdens het herstel van de AEX (van 1,25) bedroeg de omzet 98 miljoen stukken (1,4 miljard euro), maar vrijdag, toen de beurs 2,4% zakte lag de omzet met 201 miljoen stukken (3,3 miljard euro) weer bijzonder hoog. Over de laatste weken zien we steeds ditzelfde patroon, hoge omzetten op zwakke dagen en lage omzetten tijdens de oplevingen. Dergelijk beursgedrag duidt op distributie, er wordt dan kapitaal aan de beurs onttrokken, beleggers vluchten dus weg. Om te checken of dit klopt gaan we te rade bij de moneyflow indicator, die de onderliggende geldstromen van de Nederlandse beurs weergeeft. De Moneyflow van de Nederlandse beurs krult neerwaarts. De Moneyflow van de Nederlandse beurs lijkt weer naar onderen om te buigen. Het herstel breekt hiermee af. Dit geeft aan dat er langzaam een uitstroom van kapitaal op gang komt. Nogmaals, di is een serieus teken van wegvluchtende beleggers, het duidt erop dat er kapitaal aan de beurs onttrokken. Ook opvallend dinsdag was dat ruim 80% van alle aandelen koersverlies leed, dat is statistisch bezien een hoog percentage. Vrijdag lag het aandeel verliezers (ten opzichte van het aantal dalers) eveneens zo hoog.
Naarmate er meer dalende fondsen zijn brokkelt het draagvlak van de beurs steeds meer af. We berekenen hiervoor de Advance/Decline ratio van de Nederlandse beurs zet de dalende trend weer voort. Het aantal dalers is thans dus groter dan het aantal stijgers. Dit geeft aan 15
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 dat het draagvlak voor een herstel steeds dunner wordt. Voorlopig houdt dit de rode vlag omhoog. Uitleg moneyflow: De moneyflow indicator van de AEX geeft de onderliggende geldstromen van de Nederlandse beurs weer. In de berekening van deze indicator worden de beursomzetten op het Damrak en het koersgedrag cumulatief verwerkt. Een stijgende moneyflow duidt op de instroom van vers kapitaal. Een dalende moneyflow geeft aan dat er geld aan de markt wordt onttrokken. Een zijwaarts tenderende moneyflow geeft aan dat de geldstromen in evenwicht zijn. Uitleg Advance/Decline ratio: De Advance/Decline ratio van de Amsterdamse beurs, ook hoog/laag verhouding genoemd, wordt dagelijks berekend op basis van het verschil tussen het aantal stijgers en het aantal dalers. Zodra er meer winnaars zijn, zal de Advance/Decline ratio oplopen. In het tegenovergestelde geval laat deze indicator een daling zien. Doorgaans is de Advance/Decline ratio een leading indicator, die enkele maanden vooruit loopt op de actuele marktontwikkelingen. De Advance/Decline ratio, geeft doorgaans een goede indruk van het draagvlak in de markt. Een dalende indicator geeft aan dat het draagvlak in de markt zwak is. Dit duidt er op dat een stijgende beurs minder waarschijnlijk is. Een stijgende indicator geeft aan dat er wel draagvlak in de markt is voor een stijgende beurs.
22 september 2015 Valutaire onrust (II). De onrust op de aandelenbeurzen houdt op korte termijn aan, de meeste Europese aandelen zakten dinsdagochtend diep in het rood. Dat is opvallend, zeker tegen de achtergrond van de daling van de euro/dollar koers. Meestal zorgt een zwakke euro voor respijt op de aandelenbeurzen. Nu zijn het vooral de berichten van een krimp in de staalindustrie die voor koersdruk zorgen. Wij zagen dit al wat langer geleden aankomen, zo zijn we bijvoorbeeld al op 1 juli op een koers van 8,40 uit Arcelor Mittal gestapt met onze korte termijn posities. Met onze lange termijn posities zijn we in maart 2014 al uitgestapt, op een koers van 11,18. Hiermee hebben we dalingen van resp. 35% en 55% kunnen ontlopen. In de Turboportefeuille hebben we bovendien vorige week nog een Turbo Short opgenomen en getipt, te weten de ArcelorMittal Turbo Short 7,50 (NL0011426432). Wij verwachten dat de zwakte op de aandelenmarkten zal aanhouden, zeker op korte termijn. Overigens blijven we op de langere termijn positief. Een daling, richting de bodemlijn uit 2009, zien wij nog steeds als het meest waarschijnlijke scenario. Korte termijn traders kunnen nu het beste naar onderen meedoen (=shortposities), lange termijn beleggers wachten deze daling af om in te stappen of posities uit te breiden (=longposities).
16
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015
Valutaire onrust (I). Het valutapaar EUR/USD zet het herstel niet door, hetgeen op korte termijn enige verkoopdruk signaleert. Let wel, dit is positief voor aandelen. De steun voor de EUR/USD ligt rond 110,21 (gevormd op 18 augustus), hier ligt ook de stijgende bodemlijn. Wij gaan er vanuit dat deze bodemlijn de huidige koersdip zal opvangen. In de Turboportefeuille houden wij een Turbo Long in de euro-dollar aan, deze zal verkocht worden als de bodemlijn breekt. In dat geval breekt de Europese munt niet alleen de herstelfase af, ook wordt dan een gigantische vlagformatie neerwaarts afgerond. Deze vlag is goed te zien op de lange termijn grafiek van de EUR/USD. Een eventuele daling van de EUR/USD zal zeer positief uitpakken voor de aandelenbeurs. Daar staat tegenover dat een eventuele opleving van de EUR/USD, die wij verwachten, negatieve invloed heeft op de aandelenbeurzen, daarom moet het verloop goed in de gaten gehouden worden.
17
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Op de Nederlandse beurs is er weinig veranderd aan het technische beeld. In het spiegelbeeld van de EUR/USD zien we bij de AEX een dalende toppenlijn. Dus negatief zijn de lagere topjes die op korte termijn gevormd worden. Kenmerkend bij de AEX is bovendien de lagere top onder de voormalige bodem 454,86 (gevormd op 8 juli). Zolang de koers hieronder stagneert, blijft het technische beeld negatief. Er ligt pas steun op 401,87 (bodem van 24 augustus). In de Turboportefeuille houden wij een Turbo Short in de AEX aan, deze zal verkocht worden als de dalende toppenlijn breekt.
21 september 2015 Correctie. Vorige week is een korte termijn correctieve fase gestart op de beurzen, waarmee de herstelbeweging op de meeste markten ten einde is gekomen, voorlopig althans. Op de AEX was dit herstel gestart in de week van 24 augustus, na de koersval tot 401,87. Toen hebben we al aangegeven dit herstel rond 450-454 in de problemen zou kunnen komen, ten eerste omdat hier het 50% retracement niveau ligt. Ten tweede omdat het pullback scenario van kracht is. Een pullback wil zeggen dat de koers terugkeert naar een voormalige top of bodem. Hieronder een voorbeeld van zo'n pullback, de beurzen zijn nu in het derde signaal (screen 3) beland. In het geval van de AEX keerde de index terug naar de voormalige bodem rond 454,86. Rond 450-454 is nu circa de helft van de voorgaande daling (van 506 naar 401) ingelopen. De beurs stuitte dus op verkoopdruk rond de oude bodem 454,86. Deze oude steun van 8 juli, die nu als weerstand fungeert, hangt als een weerstand boven de markt.
In augustus maakte de AEX eerder al een pullback door, in de stijging tot de julibodem rond 480,81. Ook op andere indices zien we oude steunzones en koersbodems als weerstand terugkeren, zowel in Europa als in de VS.
18
TOSTRAMS’blogs d.d. 21 september t/m 30 september 2015 Thans zien op de zeer korte termijn ook op de andere grafieken van de aandelenbeurzen lagere koerstopjes. Deze markeren dat er verkoopdruk boven de markt hangt. Op korte termijn zoekt de AEX thans de weg naar onderen op. Zoals in de vorige Blogs is aangegeven is het dieptepunt van 24 augustus thans het eerste referentiepunt. Elk bodem rond of boven die bodem mag gezien worden als een mooie kans op in te stappen of bij te kopen. Ten eerste omdat daar de onderkant van de lange termijn uptrend ligt, ten tweede omdat we bezig zijn met het befaamde W-patroon. Ook op andere beurzen zien we dat zich hetzelfde scenario voltrekt: eerst test van het lange termijn stijgende trendkanaal, dan een herstel tot aan oude bodems (pullback), daarna een terugval waarvan we verwachten en hopen dat die vorige bodem niet wordt gepasseerd. De Duitse beurs (DAX index in Frankfurt) vormde vorige week een lagere top onder de voormalige bodem rond 10.512,61 (pullback). Deze oude steun fungeert thans als nieuwe weerstand. Zolang de koers hieronder blijft, oogt het technische beeld negatief. Er ligt steun op 9.161,60 (gevormd op 17 november 2014). Ook het Europese beursgemiddelde is op een oude bodem afgeketst. De Euro Stoxx 50 index heeft een lagere top onder de voormalige bodem rond 3.300,00 (gevormd op 7 juli) achter gelaten. Deze oude koersbodem treedt thans als nieuwe weerstand op.
Samenvattend stellen we vast dat we thans in de laatste fase van de gehele beurscorrectie terechtkomen. Korte termijn spelers kunnen neerwaartse posities innemen, zolang we lagere topjes blijven zien. Lange termijn beleggers wachten de tweede bodem boven 401 af. 19
