Lokale en regionale economie in transitie. Ruimtelijk-economisch advisering door Royal HaskoningDHV

Lokale en regionale economie in transitie Ruimtelijk-economisch advisering door Royal HaskoningDHV

Lokale en regionale economie in transitie

Ruimtelijk-economisch advisering door Royal HaskoningDHV

n

Het grote transitievraagstuk

5

n

Ontwikkelingsstrategieën en actieprogramma’s

7

n

Conceptontwikkeling

9

n

Regionale afstemming en samenwerking

11

n

Innovatie, campussen en science parks

13

n

Werklocaties & functiemenging

15

n

Marktanalyses / draagvlakanalyses / haalbaarheidsanalyses

17

n

Binnensteden

19

3

Royal HaskoningDHV Ruimtelijk-economische advisering

Het grote transitievraagstuk De economie verandert. Van centraal naar decentraal, van top down naar bottom-up, van grote naar kleine bedrijven, van massa naar maatwerk en van lokaal naar internationaal. Hierdoor zal de economie van platteland, steden en regio’s de komende jaren sneller dan ooit veranderen. Dynamiek in de regionale en lokale economie is van alle tijden, maar het tempo van veranderingen ligt nu hoger dan ooit tevoren. Samenwerking is onontkoombaar in een maatschappij waarin de schaalvergroting verder doorzet en het ‘daily urban system’ de regio en soms zelfs de landsgrens overstijgt. In de stad verandert de economie door de opkomst van nieuwe werkvormen die ruimtelijke effecten hebben. Allerlei nieuwe bedrijven met uiteenlopende ideeën kunnen een krachtige impuls geven aan innovaties. Een science park of innovatiecampus, die als ‘binnenstad’ van de innovatieve stad functioneert, kan daarbij mogelijk helpen. Aan de andere kant wordt een lokale overheid echter geconfronteerd met de teruglopende vraag naar bedrijventerreinen en kantoren, en de problemen in de binnensteden die van kleur verschieten. De stad lijkt één groot transformatievraagstuk te worden.

4


Maar ook het platteland is in beweging: een verdergaande schaalvergroting in de agrarische sector en wijzigend Europees beleid zal leiden tot een enorm oppervlak aan vrijkomende bebouwing. Tegelijkertijd komen er meer en andere ruimteclaims van natuurorganisaties, windmolenparken, etc. De overheid is geen regisseur meer, maar neemt steeds meer de rol van facilitator op zich. Belangrijker dan het maken van een beleidsstuk is momenteel het proces waarin betrokken partijen gezamenlijk keuzes voor economische ontwikkeling maken. Wat tot bondige rapporten leidt, die breed worden gedragen, en waarvan iedereen weet dat de houdbaarheidsdatum beperkt is door de sterke economische dynamiek. Of nog liever: wat leidt tot een concrete agenda of een concreet actieplan. Die kunnen beschouwd worden als tijdelijke mijlpalen, terwijl de processen doorgaan. Binnen Royal HaskoningDHV houden tal van adviseurs met een economische achtergrond zich bezig met genoemde transitieprocessen. Zij werken daarbij nauw samen met andere disciplines omdat veel vraagstukken onmogelijk ééndimensioneel kunnen worden beschouwd. Dat heeft een meerwaarde voor de uitkomsten van onderzoek en leidt tot breed onderbouwde adviezen. In deze brochure geven we u een schets van de velden waarop onze regionaaleconomisch specialisten zich bewegen.

5


Ontwikkelingsstrategieën en actieprogramma’s Door hun expertise en enthousiasme slagen onze ruimtelijk-economische adviseurs er steeds in draagvlak te creëren voor de beleidskeuzes en actieplannen die door hen worden voorgesteld. Interactie met de opdrachtgever, maar vooral met betrokken partijen zoals ondernemers en vastgoedpartijen, staan centraal in onze projecten die gericht zijn op de ontwikkeling van gemeenten, regio’s of bedrijfssectoren. Voor overheden en bedrijfsorganisaties worden uiteenlopende regionaal-economische en ruimtelijk economische studies uitgevoerd, veelal direct vertaald in een bondige beleidsnota of actieplan. Vanuit een analyse van de huidige situatie en relevante trends, wordt via het afwegen van scenario’s, gekomen tot een lange termijn strategie. Die vertalen we vervolgens in een actieplan.

moet binnen een gebied veranderingen op gang brengen in bedrijfsprocessen en in de inrichting van terreinen en gebieden. Met als doel betere bedrijfsresultaten, minder milieubelasting en een intensiever gebruik van de beschikbare ruimte op bestaande en nieuwe werklocaties.

Voorbeelden van projecten: n

n

n

n

n

We zijn, evenals onze opdrachtgevers, ambitieus. Maar (uiteindelijk) wel met twee benen op de grond: realistischambitieus. De plannen moeten immers haalbaar zijn en een wezenlijke bijdrage leveren aan de beoogde duurzaam economische ontwikkeling van stad of regio. De strategie

6


n

Economische potentie van de Noordelijke OntwikkelingsAs voor Noord-Nederland (SER Noord-Nederland) Ondersteuning op ruimtelijk-economisch vlak bij het opstellen van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (Ruimte Vlaanderen, Gewest Vlaanderen) Regionaal-economisch actieplan voor de Stadsregio Arnhem – Nijmegen (Stadsregio Arnhem – Nijmegen) Ontwikkelingsmogelijkheden van de haven van Duisburg, Duisport (Havenbedrijf Rotterdam) Visie Recreatie & Toerisme: uitgangspunten, concept, marktanalyse (provincie Utrecht) Sociaal Economische Visie (gemeente Noordwijk aan Zee)

7


Conceptontwikkeling In de huidige dynamische èn onzekere markt zijn sterke, duurzame concepten cruciaal. Een dergelijk concept neemt als uitgangspunt de marktmogelijkheden en de kansrijke doelgroepen. Basisvoorwaarden voor een sterk concept, en daarmee een goede profilering, zijn in functionele zin het goed inspelen op de plaatselijke situatie en een functiemix van elkaar onderling versterkende functies. In ruimtelijke zin is het onder meer zaak de stedenbouwkundige context mee te nemen en te komen tot deelgebieden met een eigen identiteit en programma van eisen. Conceptontwikkeling is geen eenvoudige opgave, want de meeste projecten hebben een lange doorlooptijd, zeker naarmate de schaalgrootte toeneemt. Succesvolle concepten bij de ontwikkeling en herpositionering van stedelijke locaties bieden dan ook ruimte aan toekomstige ontwikkelingen. Flexibiliteit moet zijn ingebakken om op veranderende omstandigheden goed te kunnen reageren. Dit geeft onze opdrachtgevers een bepaalde mate van zekerheid, ondanks marktschommelingen en onverwachte maatschappelijke ontwikkelingen.

Royal HaskoningDHV draagt zorg voor sterke, overtuigende functioneel-ruimtelijke concepten. Afhankelijk van het type gebied, trends en marktkansen gaan we op zoek naar nieuwe doelgroepen en producten. Voorbeelden zijn aan R&D functies gerelateerde ontwikkelingen (industriële campussen en science parks), levensloopbestendige woonwijken, duurzame projecten (Cradle to Cradle) en nieuwe werkvormen. Dit wordt vertaald in een concreet programma van eisen waarop het stedenbouwkundig plan kan worden gebaseerd. Een stevig fundament en toch flexibel.


n

n

n

n

8


Ruimtelijk economisch ontwikkelingsconcept voor de Kanaalzone in Helmond (gemeente Helmond) Marktanalyse en conceptuele uitwerking voor de Novio Tech Campus (gemeente Nijmegen, Oost NV, NXP) Idee-ontwikkeling voor een nieuwe, marktgerichte segmentatie van werklocaties (Ruimte Vlaanderen, Gewest Vlaanderen) Profilering en ontwikkelingsstrategie Medel II (gemeente Neder Betuwe) Uitwerking duurzaamheidsconcept voor Agropolis (Gemeente Kinrooi, België)

9


Regionale afstemming en samenwerking De arbeidsmarkt en de markt voor bedrijfshuisvesting zijn regionaal van karakter. Provincies hebben dan ook vaak regionale overleggen geïnitieerd, of gemeenten zijn zelf de samenwerking aangegaan. Vaak wordt echter vastgesteld dat deze samenwerkingsverbanden nog niet efficiënt opereren. Zeker als het gaat om de economie gaat het regionaal denken nog niet elke bestuurder even goed af. Uit oogpunt van economische ontwikkeling en duurzaam ruimtegebruik is regionale samenwerking echter een must. Voor werklocaties zijn de aanwijsbare voordelen bijvoorbeeld een breed, gevarieerd aanbod, een goede afstemming tussen vraag en aanbod, mogelijkheden voor ruimtelijke concentratie van terreinen, het hanteren van een zelfde methodiek voor de bepaling van grondprijzen, enzovoorts. Daar komt bij dat steeds meer overheidstaken worden gedecentraliseerd naar gemeenten, die vervolgens zoeken naar de beste manier om deze taken uit te voeren. Samenwerking kan dan leiden tot belangrijke schaalvoordelen.

10


De adviseurs van Royal HaskoningDHV weten op dit werkveld goede resultaten te bereiken door een sterke combinatie van luisteren, procesbegeleiding en het uiteindelijk neerleggen van de resultaten in een gedragen plan.

Voorbeelden van projecten:

Procesbegeleiding regionale samenwerking bij bedrijventerreinenbeleid (provincie Fryslân) n Afstemming programmering kantoren in Zuid-Limburg (provincie Limburg) n Grensoverschrijdend actieprogramma Twente – Münster – Osnabrück (provincie Overijssel); uitgevoerd in samenwerking met Peter Louter en bureau StadtUmBau n Regionale methodiek voor grondprijsbepaling (provincie Fryslân) n

11


Innovatie, campussen en science parks Innovatie is het sleutelwoord in plannen van overheden om het economisch klimaat te versterken. Voor een succesvol innovatiebeleid zullen tal van voorwaarden moeten worden gecreëerd. Daarbij kan niet voorbij worden gegaan aan de fysieke omgeving die bedrijven nodig hebben om succesvol te kunnen werken aan nieuwe ideeën, producten en diensten. Doorgaans betreft het zeer specifieke gebouwen die vaak grote investeringen vragen. Het kan gaan om zowel kantoren als om laboratoria, clean rooms, kleinschalige (proef)productie-eenheden, enzovoort. Gebouwen die veelal te vinden zijn op Science en Technology Parks (STP’s). Deze gespecialiseerde business parks zijn essentiële onderdelen geworden van lokale en regionale innovatieve ecosystemen. De ontwikkeling van STPs is vele malen complexer dan het ontwikkelen van een regulier bedrijventerrein. Waar in het begin niettemin de nadruk lag op de fysieke ontwikkeling, is men zich gaandeweg meer en meer gaan realiseren dat STPs een geheel andere aanpak vragen. Hoewel het adagium ‘brains, no bricks’ nog steeds opgaat, kan niet worden ontkend dat de gebouwde omgeving van groot belang is en zelfs aan betekenis wint om het proces van creativiteit, interactie en innovatie te stimuleren. Het draagt bij aan een aantrekkelijke (fysieke) werkomgeving en het aantrekken en vasthouden van creatieve, goed opgeleide werknemers, in de War for Talent.

12


De ontwikkeling van een STP vraagt nu meer dan ooit om een goed onderbouwd integraal plan op gebiedsniveau. Eveneens vraagt het om duidelijke ideeën over het management van het park, de financiering, richtlijnen voor gebouwen en vastgoedfinanciering. Royal HaskoningDHV kan door zijn breedte en omvang een dergelijke integrale, interdisciplinaire aanpak verzorgen.

Projecten: n

n

n

n

n

Marktanalyse, concept en stedenbouwkundig plan voor de High Tech Automotive Campus in Helmond (gemeente Helmond) Perspectief Zernike Campus Groningen (Stuurgroep Zernike) Marktanalyse, concept en stedenbouwkundig plan voor de Novio Tech Campus (gemeente Nijmegen; Oost NV, NXP) Ontwikkelingsmogelijkheden voor een campus voor de cementindustrie (ENCI) Ontwikkelingsmogelijkheden White Biotech Campus Delft (DSM)

13


Werklocaties & functiemenging Bedrijventerreinen en kantorenwijken zijn belangrijke motoren in de stedelijke economie. Er is echter veel kritiek op de ruimtelijke kwaliteit van bedrijventerreinen en op de manier waarop ondernemers met de ruimte omgaan. Bij de kantorenwijken staan vooral de leegstand (en daarmee verval) en het monotone uiterlijk ter discussie. Bedrijven en organisaties zijn op zoek naar kantoorruimte met een grotere variatie aan functies en multimodale bereikbaarheid. Veel van de bestaande gebouwen en kantorenlocaties kunnen daar niet aan voldoen. De uitdaging is om hier baanbrekende oplossingen te vinden en deze werklocaties nieuw leven in te blazen. In sommige gevallen zal de conclusie moeten zijn dat alleen een verandering van functie een optie is. Bij bedrijventerreinen blijft de herstructureringsopgave actueel. Plannen voor de aanpak maken we altijd in nauwe samenwerking met de gemeente, maar vooral ook met de op het terrein gevestigde ondernemers. Door daarbij nadrukkelijk de stedenbouwkundige en financiële expertise te betrekken, komen we tot haalbare plannen. Royal HaskoningDHV ziet dat nieuwe ontwikkelingen kansen bieden voor bestaande en nieuwe werklocaties: -− De groei van Research & Development (R&D) vraagt om specifieke campussen en science parks waar op innovatie en creativiteit gerichte communities kunnen worden gerealiseerd.

14


-− Leegstaande kantoren bieden mogelijkheden voor incubators of ‘verticale campussen’ (inclusief laboratoria; wat technisch mogelijk is). -− We zien een groei van informele werklocaties verspreid over de stad. Aangejaagd door de sterke toename van ZZP-ers geeft dit een impuls aan leefbaarheid en levendigheid van de woonomgeving. -− De stagnerende uitgifte van bedrijventerreinen kan te niet worden gedaan door een verbreed toelatingsbeleid onder duidelijke voorwaarden. Dat vraagt echter een zorgvuldige afweging, want het kan bijvoorbeeld negatieve effecten hebben voor de veelal beoogde functiemenging.


n

n n

n

n

Nieuwe werkvormen, functiemenging en de gevolgen voor ruimtelijk beleid (provincie Flevoland) Revitalisering bedrijventerrein Hoog Zestienhoven (gemeente Rotterdam) Programma Werklocaties (provincie Limburg) Grensoverschrijdend bedrijventerrein EMMMO (gemeenten Montferland en Emmerich; Regio Rijn-Waal en andere); samen met bureau StadtUmBau Actualisering kantorenprogramma (gemeente PijnackerNootdorp) Alternatieve vormen van grondbeleid bij de uitgifte van bedrijventerreinen (gemeente Enschede)

15


Marktanalyses / draagvlakanalyses / haalbaarheidsanalyses Van beleidsinitiatief tot projectrealisatie, steeds klinkt de vraag om een goede economische verantwoording. Met onze onderzoeken en adviezen geven onze adviseurs antwoord op de vraag of een ruimtelijke investering markttechnisch haalbaar is, of deze maatschappelijk verantwoord is en economisch zal renderen. Royal HaskoningDHV adviseert daarbij vanuit vier invalshoeken: 1. De markt-technische invalshoek richt zich op de afstemming van vraag en aanbod: welke ontwikkelingsmogelijkheden zijn er in markten, en welke kansen biedt dat voor investeringen? 2. De ruimtelijk-economische invalshoek richt zich op de situering en fasering van economische ontwikkelingen, en op het programma van eisen van de beoogde doelgroepen. 3. De financieel-economische invalshoek richt zich op vragen over de economische effecten van investeringen ( geld, werkgelegenheid, maatschappelijke kosten en baten), en op de vraag of investeringen financieel haalbaar zijn. 4. De financieel-organisatorische invalshoek richt zich onder meer op de samenwerking van publieke en private partners in projecten, op de mogelijkheden van subsidiëring en financiering door derden, en op de (financiële) organisatie van een project.

16


In onze aanpak verbinden wij onze kennis van markten, economie en exploitaties met ruimtelijke planning, stedenbouw en strategisch inzicht in bestuurlijke en juridische afwegingen. Door de inbedding van onze adviseurs in een multidisciplinaire organisatie kunnen we gericht inspelen op brede vraagstellingen van onze opdrachtgevers in de publieke en private sector.


n

n

n

n

n

Concurrentie-analyse en bepaling economische effecten van de EXPO Bemmel (gemeente Lingewaard) Draagvlakanalyse voor de ontwikkeling van de Kanaalzone Elburg door marktpartijen (gemeente Elburg) Procesbegeleiding en marktanalyse herontwikkeling bedrijfsterrein tot woonwijk (IJsselwerf BV) Bereidheid van de vastgoedsector om te investeren in het Zernike Science park (gemeente Groningen) Een diagnose van de medische sector in de regio Midden – Gelderland & Noordoost-Brabant (Nederlandsche Maatschappij voor Nijverheid en Handel, Departement Nijmegen) Risico-analyse Regionaal Ruimtelijk-economisch adviseringgebonden Bedrijventerrein (RHB) Anna Paulowna (provincie Noord-Holland)

17


Binnensteden Veel van de Nederlandse steden zijn organisch gegroeid. Die oude kern, die binnenstad of het stadscentrum, herbergt vaak een schat aan geschiedenis en is het ‘forum’ van de stad. Een stad ontleent haar imago voor een belangrijk deel aan dat oude hart. Dat oude hart komt echter sterk onder druk te staan door de krimp van het winkelbestand en de kantorenleegstand. Met het oog op het behoud van de stad moet het toekomstbestendig maken van de binnensteden prioriteit te krijgen. Binnensteden en stadscentra zijn complexe omgevingen waar mensen wonen, werken, recreëren en bewegen. Wij streven in onze projecten naar een sterke verbetering van de leefkwaliteit, op korte en lange termijn, rekening houdend met al die diverse stedelijke belangen en ruimteclaims. Goede plannen kunnen alleen tot stand komen door een sterke interactie met betrokkenen en vanuit onze kant de inzet van een interdisciplinair team waarin alle benodigde expertise is vertegenwoordigd. We weten dat aantrekkelijke ontwerpen de vaak kritische buitenwereld (bewoners, ondernemers, maar vooral ook bestuurders) snel kunnen enthousiasmeren. Aansprekende beelden communiceren namelijk beter dan

18


in woorden gevatte uitgangspunten en programma’s. Keerzijde van deze werkwijze is dat het toekomstbeeld en daarmee het programma al vroeg in het planproces grotendeels vastgelegd worden. Onze werkwijze kenmerkt zich onder meer door eerst te zoeken naar markttendensen en maatschappelijke ontwikkelingen om vervolgens in een creatief proces van analisten, planners, stedenbouwkundigen en alle andere relevante disciplines te komen tot flexibele concepten en masterplannen. Dit stelt ook bijzondere eisen aan het projectmanagement dat voortdurend de ontwikkelingen in de omgeving van het plan volgt, het fundament toetst op stabiliteit en het plan zo nodig bijstelt.

Voorbeelden van projecten:

Ontwikkelingsmogelijkheden stationsomgeving (gemeente Helmond) n Herontwikkeling binnenstedelijke Kanaalzone Helmond; marktscenario’s, programmavarianten en hun effecten (gemeente Helmond) n Multifunctioneel plan voor de haven en omgeving (gemeente Elburg) n Herontwikkelingsplan voor het zuidelijke deel van het stadscentrum (gemeente Alblasserdam) n

19


Contact

Prof. dr. Jacques van Dinteren [email protected] + 31 65 164 5 921 Jonkerbosplein 52 6534 AB Nijmegen P.O. Box 151 6500 AD Nijmegen Nederland

royalhaskoningdhv.com

Lokale en regionale economie in transitie. Ruimtelijk-economisch advisering door Royal HaskoningDHV

Recommend Documents