Lived Christianity in The United States. Onderzoek naar de beleving van het christendom door de leden van The New Life Community Church

Lived Christianity in The United States

Onderzoek naar de beleving van het christendom door de leden van The New Life Community Church

Sanne Dijkstra 0137588 [email protected] Doctoraalscriptie culturele antropologie en niet-westerse sociologie Universiteit van Amsterdam Begeleider: Peter van Rooden 20 december 2006

Inhoudsopgave INLEIDING........................................................................................................................................................... 3 RELIGIE EN HET CHRISTENDOM ................................................................................................................ 6 RELIGIE EN HET CHRISTENDOM VANUIT EMIC PERSPECTIEF ................................................................................. 6 RELIGIE EN HET CHRISTENDOM VANUIT ETHIC, ANTROPOLOGISCH PERSPECTIEF ................................................. 9 HET CHRISTENDOM............................................................................................................................................ 12 DE BIJBEL.......................................................................................................................................................... 13 HET EVANGELIE................................................................................................................................................. 14 CONCLUSIE ........................................................................................................................................................ 15 THE NEW LIFE COMMUNITY CHURCH ................................................................................................... 17 VAN GEBOUW TOT KERK – HET VERHAAL VAN EEN PASTOR .............................................................................. 17 CONCLUSIE ........................................................................................................................................................ 27 STRUCTUUR SOUTHERN BAPTIST DENOMINATIE .............................................................................. 29 THE BAPTIST FAITH AND MESSAGE AND THE SOUTHERN BAPTIST CONVENTION ............................................. 29 THE LONGS PEAK BAPTIST ASSOCIATION ......................................................................................................... 33 THE COLORADO BAPTIST CONVENTION ............................................................................................................ 34 ANALYSE STRUCTUUR SOUTHERN BAPTIST DENOMINATIE ............................................................................... 35 IN DE PRAKTIJK .............................................................................................................................................. 36 INLEIDING.......................................................................................................................................................... 36 GEZINSSAMENSTELLING .................................................................................................................................... 38 EEN BIJBELSTUDIE OP ZONDAGOCHTEND .......................................................................................................... 39 EEN BIJBELSTUDIE OP WOENSDAGAVOND ......................................................................................................... 43 EEN BIJBELSTUDIE OP DONDERDAGAVOND ....................................................................................................... 44 ANALYSE BIJBELSTUDIES .................................................................................................................................. 49 DIENST .............................................................................................................................................................. 51 YOUTH GROUP AND THE BRIDGE ....................................................................................................................... 57 THE BRIDGE ...................................................................................................................................................... 60 ANALYSE YOUTH GROUP EN THE BRIDGE ......................................................................................................... 63 CONCLUSIE ........................................................................................................................................................ 64 EEN BREDER PERSPECTIEF ........................................................................................................................ 66 CONCLUSIE ........................................................................................................................................................ 74 LITERATUUR .................................................................................................................................................... 76 BIJLAGE ............................................................................................................................................................. 78

2

Inleiding

Culturele antropologie is een sociale wetenschap die zich van oudsher heeft gericht op de niet-westerse culturen en samenlevingen. Pas de laatste jaren is er interesse voor het doen van onderzoek naar andere westerse culturen en samenlevingen en voor het doen van onderzoek naar de eigen cultuur. Een westerse cultuur die al jaren mijn interesse heeft, is de Amerikaanse. Als kind wordt mijn beeld van de Verenigde Staten gevormd door de media. Mijn interesse en fascinatie voor de Verenigde Staten en de Amerikaanse cultuur groeit na mijn eerste reis door Californië, Utah, Nevada en Arizona. Na een later bezoek aan New York City groeit mijn interesse en fascinatie nog meer. Op dat moment wordt voor mij duidelijk dat ik voor mijn studie antropologie onderzoek wil doen in dit ‘land van onbegrensde mogelijkheden’. Gelukkig heb ik nog een aantal jaar studie te gaan voor het zover zal zijn en kan ik gaan nadenken over het specifieke onderwerp van onderzoek. Na lang wikken en wegen – binnen de Amerikaanse cultuur zijn voor mij veel interessante onderzoeken mogelijk – besluit ik een onderzoek te doen naar de rol van het christendom in de Amerikaanse samenleving. Omdat antropologisch onderzoek kleinschalig is en het emic perspectief als uitgangspunt heeft, wil ik mijn onderzoek toespitsen op de beleving van het christendom door christenen zelf. Ik besluit mijn onderzoek te verrichten in een Christelijke kerkgemeenschap van een specifieke denominatie1. Mijn keuze valt op The Southern Baptists, omdat zij in de Verenigde Staten één van de grootste Protestant Christelijke stromingen vormen. The Southern Baptists staan bekend om hun orthodoxie en omvang. Juist daarom is het interessant onderzoek te doen naar een Southern Baptist kerkgemeenschap om de rol van het christendom in de Amerikaanse samenleving te beschrijven. Door middel van kleinschalig onderzoek naar de beleving van het christendom door leden van een Southern Baptist kerkgemeenschap kan ook de rol die het christendom heeft in de Amerikaanse samenleving worden beschreven. Dit kan dan worden gekoppeld aan theorieën betreffende secularisatie2.

1

Stromingen binnen het protestante christendom.

2

De algemene secularisatiethese veronderstelt dat religie onder de omstandigheden van moderniteit lijkt te verdwijnen, en als het nog bestaat is het niet of minder relevant in de samenleving en in het leven van mensen.

3

Het Europese christendom is na de tweede helft van de twintigste eeuw, na de ‘culturele’ of counter revolutie, ingestort en heeft erg aan maatschappelijke invloed ingeboet. In de literatuur wordt het Amerikaanse christendom als het klassieke tegenvoorbeeld gezien. Het Amerikaanse christendom lijkt minder aan secularisatie onderhevig dan het West-Europese christendom. Door de bevindingen van mijn onderzoek te koppelen aan deze theorieën, hoop ik mijn onderzoek in een breder perspectief te kunnen plaatsen en enige uitspraken te kunnen doen over secularisatie in de Verenigde Staten. De Southern Baptist kerkgemeenschap, waar ik mijn onderzoek heb verricht, bevindt zich in Greeley, Colorado, een plaats vijftig mijl ten noordoosten van Denver met een inwoneraantal van ruim 85.000 (census 2003). Het is dus een vrij grote plaats met een grote hoeveelheid aan kerken van verschillende denominaties. In totaal zijn er veertien kerken in Greeley van negen verschillende soorten Baptist denominaties. Er zijn vijf Southern Baptist kerken waaronder The New Life Community Church, waar ik mijn onderzoek heb verricht. Een samenloop van omstandigheden brengt mij tot deze New Life Community Church in Greeley, Colorado. Ik ben in de gelegenheid een bruiloft van een Amerikaanse kennis in Fort Collins, Colorado, bij te wonen en de Pastor van The New Life Community Church is, na veelvuldig emailcontact, erg enthousiast over mijn komst en erg geïnteresseerd in mijn onderzoek. Ik verblijf bij een gezin van The New Life Community Church en het voordeel hiervan is, dat je als antropoloog in zekere zin deel uitmaakt van het gezin en van de gemeenschap. De vraagstelling waarop deze scriptie een antwoord geeft, is: Hoe beleven de leden van The New Life Community Church het christendom?

De deelvraag waarop deze scriptie antwoord geeft, en mijn onderzoek in breder perspectief plaatst, heeft betrekking op de secularisatiethese: Hoe verhoudt de manier waarop de leden van The New Life Community Church het christendom beleven zich tot secularisatie binnen de Verenigde Staten?

4

Hoofdstuk 1 zal ingaan op een conceptueel onderscheid tussen de begrippen religie en het christendom, dat de informanten zelf maken. Daarnaast zullen deze begrippen vanuit antropologisch perspectief worden beschreven. Hoofdstuk 2 schetst aan de hand van het verhaal van de Pastor het ontstaan van The New Life Community Church. In hoofdstuk 3 wordt de structuur van The Southern Baptists

als

Protestants-christelijke

denominatie

uiteengezet.

Deze

hoofdstukken geven voornamelijk inzicht in de rol van het christendom in de Amerikaanse samenleving. Hoofdstuk 4 beschrijft door middel van een aantal cases hoe de leden van The New Life Community Church het christendom beleven en in de praktijk uiten. Hoofdstuk 5 gaat in op de algemeen wetenschappelijke secularisatiethese en secularisatie in de Verenigde Staten. Mijn onderzoek wordt op deze manier in een breder perspectief geplaatst. Dit hoofdstuk zal uitspraken doen over secularisatie in de Verenigde Staten aan de hand van wetenschappelijke literatuur vergeleken met mijn onderzoek. Mijn onderzoekspopulatie bestaat uit de leden van The New Life Community Church. Er zijn negen ‘gezinnen’ die de kern vormen van The New Life Community Church. Naast deze gezinnen is er nog een aantal studenten dat tot de kern behoort. In totaal zijn deze vierendertig personen vrijwel altijd aanwezig tijdens de dienst op zondagochtend. Gemiddeld zijn er tussen de vijf en vijftien andere personen aanwezig die er, of voor het eerst zijn, of af en toe naar de dienst komen, maar verder niet betrokken zijn bij The New Life Community Church. De methoden die ik gebruik tijdens mijn onderzoek zijn: participerende observatie binnen The New Life Community Church tijdens de bijeenkomsten en activiteiten die de kerk organiseert, formele interviews en informele gesprekken met de leden van The New Life Community Church en een klein survey waarin ik de leden vraag hun definitie van religie en het christendom te geven. Met de Pastor heb ik een aantal gesprekken om een deel van zijn levensverhaal op te tekenen.

5

Religie en het christendom

Na mijn eerste week in het veld ontdek ik dat mijn informanten niet spreken over religie maar over het christendom en being a christian. Dit hoofdstuk gaat in op de het onderscheid dat de onderzoekspopulatie maakt tussen de begrippen religie en het christendom en op de definitie van deze begrippen vanuit een wetenschappelijk antropologisch perspectief.

Religie en het christendom vanuit emic perspectief Religie wordt door de leden van The New Life Community Church gezien als het systeem door middel waarvan mensen geloof uiten. Het wordt geassocieerd met tradities, regels en doctrines die door mensen zijn bedacht. “Religion is the human effort, based on human desires and understandings, to reach or please God. Religion originates in with humanity, not with God.” - Mark De Wett “Religion is the system of expressing ones holy beliefs through worship and conduct.” - Tom Ullabarri “Religion is rules or creeds, made up by man in order to be worthy of salvation; to be good enough to make it to Heaven.” - Peggy De Wett

Een veertienjarige informante definieert religie als volgt: “Religion is basically like going to church and doing other stuff. Christianity is more than just going to church, [it’s] living for God.” - Emily De Wett

Mijn informanten spreken niet graag over religie. Religie is voor hen een breder begrip dan het christendom. Zij achten religie een begrip dat niet omvat waar het daadwerkelijk om gaat, namelijk een persoonlijke relatie met God: “seeking God and knowing him”, aldus Pastor Ken Mowery. Hiermee onderscheiden mijn informanten zich als ‘echte’ christenen van de meer ‘culturele’ christenen. Het echte geloof, de echte godsdienst en het echte christendom is iets wat door God gegeven is; het is een persoonlijke keuze om te leven volgens de Bijbel en te leven voor God. De meer ‘culturele’ christenen gaan, volgens de informanten, mee in het systeem door middel waarvan men het geloof uit 6

(religie), omdat anderen dit doen. Zij hebben zich het christendom niet eigen gemaakt en hun geloof komt niet van binnenuit. Het is volgens mijn informanten niet meer dan uiterlijk vertoon. Het ‘echte’ christendom is innerlijk en komt van binnenuit. Het systeem door middel waarvan ‘echte’ christenen hun geloof uiten, is voor mijn informanten geen religie maar een uiting van het christendom. Met meer bevlogenheid spreken zij over wat voor hen het christendom en being a christian inhoud. Het christendom wordt door de onderzoekspopulatie, de leden van The New Life Community Church, gezien als het geloven in de christelijke God, Jezus Christus die als zoon van God, als God in menselijk gedaante naar de aarde is gekomen om aan het kruis te sterven voor onze zonden. De Bijbel is voor hen het (letterlijke) woord van God en wanneer men zich daar in verdiept, hiernaar leeft en zich richt op de persoonlijke relatie die men kan hebben met God, komt men in de Hemel. Met de Hemel wordt de eternal salvation in God’s presence forever bedoeld. “Those who place their faith in Jesus and follow him are christians, no matter what name may be on the church they attend.” - Mark De Wett “Christianity is the belief and acceptance of Jesus Christ as Savior and Lord. Believing in salvation through our Lord Jesus Christ. Not only do we believe this, but we try to live our lives based on all of the truth given to us through Gods holy Word, the Bible. To sum it all up; Christianity is the act of living our lives the way God has instructed us to (through the Bible), not just being a part of any religious act.” - Tom Ullabarri

Er is een onderscheid in hoe mijn informanten spreken over religie en het christendom en wat zij in de praktijk doen. In de praktijk ziet men juist wel een act (handeling). In het hoofdstuk ‘In de Praktijk’ komt dit aan bod en ook in literatuur wordt dit beschreven. “Discourse involved in practice is not the same as that involved in speaking about practice.” (Asad 1983: 243)

Mark De Wett, een lid van The New Life Community Church, is begin vijftig, heeft religieus onderwijs genoten en is zelf ook Pastor geweest. Hij geeft het volgende antwoord op de vraag: What is Christianity?

7

“This is a more complex issue. There is what C.S. Lewis called ‘mere Christianity’. Mere Christianity claims that God revealed himself to the world through many ways – nature, prophetic messages, moral laws and human reason to name a few. However, the ultimate revelation of God is found in Jesus; who was God taking on our human flesh, becoming one of us. The basic elements of mere Christianity make up what we call the Gospel – Jesus taking on flesh, dying for our sins, being buried, and being raised from the dead on the third day. Those who place their faith in Jesus and follow him are Christians. However, over time, humans created religious systems and structures out of the very understandable desire to organize Christians to minister together. It’s easy to enter into the systems and structures of this ‘Christianity’, shifting everything from God’s grace and Christ’s work to ‘doing enough good to outweigh the wrong we’ve done’. Such systems and structures are not Christianity, being in opposition to what the Bible teaches, as well as opposed to what Jesus taught. Some people refer to these elements of human effort within Christian faith as ‘Churchianity’. However, it can be very hard to separate Churchianity from Christianity, as the two have become so intermingled over time.”

Deze bovenstaande denkwijze geldt zowel voor de meer religieus geschoolde leden van The New Life Community Church, als voor de minder geschoolden. Mijn informanten maken niet zozeer een onderscheid tussen de begrippen religie en het christendom; in feite maken zij een conceptueel onderscheid. Het gaat niet om de manier waarop zij deze begrippen definiëren, maar om de manier waarop zij hierover spreken. In het discours van mijn informanten verwoorden zij een distinctie tussen (1) ‘echt’ christendom versus meer ‘cultureel’ christendom gevormd door bepaalde culturele gewoonten, (2) innerlijk christendom versus het meer uiterlijk vertoon, (3) door God gegeven, een persoonlijke keuze versus gevormd door andere mensen, (4) gevoel versus handelingen. Uit de citaten valt te concluderen dat mijn onderzoekspopulatie gemakkelijk spreekt over het christendom. Ze zijn in staat duidelijk en uitgebreid onder woorden te brengen wat het christendom volgens hen inhoudt. Ook het begrip religie kunnen zij duidelijk onder woorden brengen, zij het beknopter. Dit omdat het begrip niet omvat waar het voor hen werkelijk om gaat: het persoonlijke en ‘echte’ christendom en het christelijke geloof.

8

De pastor van The New Life Community Church spreekt over de kerk als zijnde een gebouw, waar niet teveel waarde aan moet worden gehecht. The New Life Community Church is geen ‘traditionele’ kerk, maar een vrij klein houten gebouw aan de rand van een woonwijk. Wanneer er geen kruis op het dak en een bord langs de weg zou staan, zou men niet eens weten dat het een kerk is. De mensen, de christenen die in de kerk samen komen, vormen het hart; zij zijn de kerk. Een pastor van een andere Southern Baptist kerk in Loveland, Colorado spreekt over de kerk als ware het een organisme in plaats van een organisatie. “An organisation can live without life, an organism not.”

Reproductie houdt een kerkgemeenschap levend. Het gaat om het maken van discipelen die het woord van God verkondigen en verspreiden. Het gaat in eerste instantie niet om het starten van nieuwe kerken, maar de Pastor erkent dat discipelen vaak voortkomen uit nieuwe ‘jonge’ kerken. In het discours van mijn informanten zijn drie elementen te onderscheiden. Ten eerste is er een persoonlijk element. Een persoonlijke relatie met God en het christendom staan hierbij centraal. Ten tweede is er het ‘religieuze’ element, wat zij zelf als religie omschrijven. Hierbij gaat het om handelingen door middel waarvan geloof geuit wordt. Als derde is er de kerk, de gemeenschap van gelijkgestemden. Dit is de sociale vorm die godsdienst aanneemt. Dit is niet iets wat mijn informanten als zodanig benoemen, maar uit participerende observaties blijkt dat dit element zeker belangrijk is.

Religie en het christendom vanuit ethic, antropologisch perspectief Zoals hierboven beschreven, hebben mijn informanten overeenkomstige opvattingen van wat voor hen religie is. Dit komt echter niet overeen met wat voor hen het christendom is. Het christendom omvat voor hen meer dan religie en het christendom is belangrijker. Zij gebruiken in hun discours een verengde definitie van religie die zijzelf als het christendom omschrijven. In de wetenschap wordt het christendom omschreven als ‘een’ religie en wordt er geen onderscheid aangebracht tussen beide begrippen. In de antropologie worden bepaalde concepten gehanteerd om religie te definiëren. Clifford Geertz’s essay Religion as a Cultural System is waarschijnlijk de meest invloedrijke en geaccepteerde antropologische definitie van religie. 9

Het origineel werd in 1966 gepubliceerd, maar herdrukt in het toegejuichte The Interpretation of Cultures (1973). Geertz definieert religie als volgt: “A religion is (1) a system of symbols which act to (2) establish powerful, pervasive, and long-standing moods and motivations in men by (3) formulating conceptions of a general order of existence and (4) clothing these conceptions with such an aura of factuality that (5) the moods and motivations seem uniquely realistic.” (Geertz 1973: 90) “(A symbol is) any object, act, event, quality or relation which serves as a vehicle for conception – the conception is the symbol’s ‘meaning’.” (Geertz 1973: 91)

Ook latere antropologische definities borduren voort op de definitie van Geertz, zij het meer in algemeenheid. “Religion, in other words, defines the way the world is in such a way that it establishes an appropriate stance to take toward it – a way of feeling, acting, and living in it. Both the nature of the world and the human emotions and motives are mutually confirmed and reinforced. It is this double-sidedness, this creation through religions of both ‘models of’ and ‘models for’ that makes them so central in human experience.”(Keesing & Strathern 1998: 304–305) “Religion meaning conceptions of life and moral behaviour rooted in supernatural and transcendent beliefs.” (Butler 2004: 1360)

Mijn informanten maken in hun discours een onderscheid tussen het persoonlijke – de relatie met God, de verinnerlijking van het christendom en vroomheid – en de religie, godsdienst (het christendom) bestaande uit symbolen. Geertz maakt dat onderscheid ook en legt de nadruk op de kracht van het persoonlijke. Zijn systeem van symbolen die religie vormen, hebben moods and motivations – het persoonlijke – tot gevolg. Deze ontstaan door: “Formulating conceptions of a general order of existence and clothing these conceptions with such an aura of factuality that the moods and motivations seem uniquely realistic.” (Geertz 1973: 90)

Dit wijkt af van de opvatting die mijn informanten verwoorden. Deze moods and motivations zijn voor hen niet het gevolg van een systeem van symbolen die religie

10

vormen, maar zijn door God gegeven, komen van binnenuit en zijn een persoonlijke keuze. Mijn informanten zijn van mening dat het ‘echte’ geloof door God gegeven is en voortkomt uit een persoonlijke keuze. Geertz is van mening dat het ‘echte’ geloof voortkomt uit een cultureel systeem van symbolen. Deze opvatting van Geertz is toe te passen op mijn informanten, omdat de moods and motivations in de praktijk wel ontstaan uit het systeem van symbolen en verinnerlijkt worden, ook al zeggen mijn informanten dat dit niet het geval is. Het culturele symbolische systeem is alom aanwezig, mijn informanten zijn hier in opgegroeid en hebben het op deze manier verinnerlijkt. Voor hen is het nu iets wat door God gegeven is en van binnenuit komt, maar zij hebben zich dit in het verleden eigen gemaakt. Mijn informanten hebben het symbolische systeem dat zij gebruiken op een dusdanige manier eigen gemaakt en verinnerlijkt, dat zij het zien als het ‘echte’ christendom. Mede daarom zijn zij in staat een conceptueel onderscheid te maken tussen religie en het christendom. De interpretaties van de informanten betreffende religie en het christendom zijn specifiek. De algemeen geaccepteerde (antropologische) definities van religie en het christendom maken geen onderscheid tussen deze twee. Mijn informanten maken een onderscheid in beleving van en de manier van spreken over religie en het christendom. Zij beleven religie, maar spreken over christendom. Religieuze activiteiten creëren volgens Geertz moods and motivations: “Two somewhat different sorts of disposition are induced by them: [religious activities] moods and motivations.” (Geertz 1973: 96) “Motivations are ‘made meaningful’ with reference to the ends towards which they are conceived to conduce, whereas moods are ‘made meaningful’ with reference to the conditions from which they are conceived to spring.” (Geertz 1973: 97)

Mijn informanten beschrijven deze moods and motivations als het persoonlijke; de persoonlijke relatie met God die voor hen gelijk staat aan de definitie van het christendom. Dit ‘echte’ christendom komt van binnen uit, is een persoonlijke keuze en is door God gegeven, aldus mijn informanten. Deze moods and motivations vloeien volgens mijn informanten dus niet voort uit de godsdienst bestaande als symbolen, zoals Geertz stelt. In de praktijk blijkt dat mijn informanten religie – een cultureel systeem van symbolen – beleven maar spreken over het christendom en in het discours een conceptueel onderscheid maken tussen deze begrippen.

11

De antropologie geeft vaak een functionele definitie aan religie met betrekking tot hoe het functioneert in de samenleving. Deze functionele definities kunnen problematisch zijn, omdat ze vanuit een extern perspectief geschreven zijn. De mensen over wie het gaat herkennen zich zelf vaak niet in dit soort definities. Hier is in feite sprake van bij mijn informanten. Dit is op zichzelf gezien niet zo erg, omdat antropologen een vertaalslag proberen te maken van een intern naar een extern perspectief, zodat anderen inzicht krijgen en begrijpen what’s going on.

Het christendom Geertz definieert het christendom als ‘een’ religie. Voor christenen zelf is het de enige en juiste geloofsovertuiging. Het christendom is gebaseerd op het leven van Jezus van Nazareth zoals dit wordt beschreven in het Nieuwe Testament. Centraal staan zijn prediking, zijn dood aan het kruis voor de zonden van de mensheid en zijn verrijzenis. Het christendom is een monotheïstische godsdienst. Er is één God in drie personen, bestaande uit God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest. Dit wordt door christenen de heilige Drie-eenheid genoemd. Deze drie personen zijn van elkaar te onderscheiden, maar zijn niet van elkaar te scheiden. Christenen geloven dat Jezus de zoon van God is, mijn informanten spreken van God die in menselijke vorm op aarde neerdaalde en de Messias is, die voorspeld en aangekondigd werd in het Oude Testament. In de loop der tijd is binnen het christendom een westerse en een oosterse vorm ontstaan. Tot de westerse vorm behoren het Rooms-katholicisme en het daaruit ontstane Protestantisme. Volgens de christelijke doctrine heeft God zijn enige zoon Jezus Christus naar de wereld gezonden om de mensheid te bevrijden van de vloek van de zonden. Jezus is dus zowel God als mens. Tevens is hij de tweede persoon, God de Zoon, in de heilige Drie-eenheid. Christenen geloven, naar de traditie van het Jodendom, in de God van Abraham, Isaac en Jacob, de ‘Ik zal zijn die Ik zal zijn’ (Exodus 3:14), de schepper van hemel en aarde. Voorts geloven zij dat door de eerste mensen, Adam en Eva in het Paradijs, de zonde in de wereld is gekomen en dat ieder mens zondig is. Deze zonde brengt scheiding tussen God en de mens, en de enige manier om weer met God in het reine te komen, is het geloof in het ‘volbrachte werk van Jezus’: zijn lijden en sterven aan het kruis, waarbij hij als volmaakte mens en zoon van God, de schuld en zonden van de mensen op zich nam en hen weer met God verzoende.

12

Tot de kern van het christendom en het christelijke geloof hoort ook de overtuiging in de lichamelijke opstanding van Jezus uit de dood, zijn Hemelvaart en zijn komende terugkeer naar de aarde. Geloof in Jezus, in zijn dood aan het kruis en zijn opstanding op de derde dag wordt door christenen gezien als de essentie om het eeuwige leven, in de Hemel, in de nabijheid van God, te verwerven. Zoals eerder beschreven, is dit ook veralgemeniseerd, de definitie die mijn informanten toekennen aan het christendom. Voor niet-christenen is er de Hel, een verschrikkelijk oord waar men oneindigheid heeft zonder God. Het christendom gaat uit van gehoorzaamheid aan God. Jezus zelf zei dat het belangrijkste goddelijke gebod is: ‘Heb God lief boven alles en uw naasten als uzelf’. De Rooms-katholieke kerk legt de nadruk niet alleen op het gezag van de Bijbel als het woord van God, maar ook op de traditie. De kerk speelt een bemiddelende rol tussen God en mens. Eenheid binnen het geloof vindt binnen het katholicisme uitdrukking in de taak van de hiërarchie, met de Paus als hoogste functie. De Protestants-christelijke vorm onderstreept het Sola Fide, rechtvaardiging door geloof alleen, men komt niet in de hemel door daden maar door geloof en Sola Scriptura, alleen het woord van God – de Bijbel – als gezaghebbend. In het protestantisme bestaat geen equivalent van de Paus als teken van eenheid. In alle tijden hebben verschillende theologische opvattingen bestaan over Jezus Christus en over de vraag hoe letterlijk de Bijbelse verhalen genomen moeten worden. De theologische opvattingen van de Southern Baptists komt in een ander hoofdstuk aan de orde.

De Bijbel Vier van Christus’ volgelingen – discipelen - hebben verslag gedaan van zijn afkomst, geboorte, leven, sterven, opstanding en Hemelvaart. Zij hebben het neergeschreven in de vier zogeheten evangeliën, die zijn verzameld in wat men het Nieuwe Testament noemt. Het Nieuwe Testament bevat ook de Handelingen van de Apostelen,

een

aantal

brieven

van

de

Apostel

Paulus

aan

verschillende

christengemeenten uit die tijd, een aantal andere brieven en het profetische boek Openbaringen (dit handelt over de gebeurtenissen wanneer het einde der tijden nadert en Jezus/God terugkeert op aarde om zijn volgelingen mee te nemen naar de Hemel). Het Nieuwe Testament vormt samen met het Oude Testament voor christenen de Bijbel. Het Oude Testament handelt over God, de wereld voor Jezus en voorspelt zijn komst. Voor christenen is het Nieuwe Testament belangrijker. 13

Het evangelie Het evangelie betreft het geheel aan beschrijvingen van het leven van Jezus Christus, als ook in de verwante betekenis ‘de heilbrengende boodschap van de Bijbel’. Bij dit laatste gaat het om de theologische implicaties voor christenen van het leven, het sterven en de opstanding van Jezus. Het Amerikaanse evangelical refereert naar praktijken die men vaak terugvindt in het Protestante christendom. De nadruk ligt hierbij op evangelisatie: de overtuiging dat de zonde scheiding heeft veroorzaakt tussen God en de mens. Alle mensen zondigen en kunnen van zonden worden bevrijd door overgave aan de verlossing van Jezus Christus en de vrede die men moge ervaren in Hem. Dit is ook de belangrijkste rechtvaardiging voor evangelisatie. Een christen met een levend geloof beseft dat hij dit niet voor zichzelf mag houden, maar dat er een wereld is die verloren gaat en dat hij daar conform de grote opdracht in Matthew 28: 19-20 een rol in heeft: “Therefore go and make disciples of all nations, baptizing them in the name of the Father and the Son and the Holy Spirit, and teaching them to obey everything I have commanded you. And surely I am with you always, to the very end of the age.” (Matthew 28: 19–20 NIV)

Andere zaken die een rol spelen zijn: een persoonlijke ervaring van bekering, geloof dat erg Bijbel-georiënteerd is en de overtuiging dat het christendom van belang is met betrekking tot culturele en maatschappelijke kwesties. Mijn informanten zien zichzelf vrijwel allen als evangelisch en hechten veel waarde aan evangelisatie binnen de samenleving. In de praktijk blijkt dat de informanten zich hier verder weinig mee bezighouden. Een persoonlijke ervaring van bekering en geloof, dat erg Bijbel-georiënteerd is, zijn zaken die zeker voor mijn informanten gelden. Dit is ook in literatuur terug te vinden. “Conversion on the part of adults – the deep personal experience of being ‘born again’ in Christ – is also far more important in the United States, with its emphasis on individual choice and personal experience, than elsewhere.” (Phillips 2006: 106)

Hoe deze zaken in de praktijk bij mijn informanten tot uiting komen, komt aan bod in het hoofdstuk ‘In de praktijk’.

14

Christen zijn, is soms niet makkelijk, mensen oordelen over je. Je moet er veel voor opgeven om christelijk te leven, het is iets bindends. Maar wat je er voor terugkrijgt, is zoveel meer waard. Het christendom en de Bijbel bieden zoveel zekerheid en een leidraad in het leven. Het is een model for het leven en gedragingen, en een model of het leven en gedragingen. God is er altijd voor je en je hebt zijn liefde. God bepaalt wat er gebeurt en als je daar op vertrouwt, zal alles goed komen en zal alles zijn reden hebben. Uiteindelijk bereik je als christen het doel van oneindigheid in de Hemel in de nabijheid van God, aldus een zestienjarige informant. Dit geeft aan dat het ‘echte’ en persoonlijke christendom voor de leden van The New Life Community Church erg belangrijk is en voor hen zeker realiteit is. Zij besteden veel tijd aan uitingen van en vormgeving aan hun geloof.

Conclusie Al het bovenstaande is het systeem van symbolen van Geertz beschreven vanuit het perspectief van mijn informanten. Het ‘echte’ christendom dat de informanten beschrijven, komt voort uit dit culturele systeem. Een punt van kritiek op Geertz komt van Talal Asad. Hij geeft in zijn artikel Antropological Conceptions of Religion: Reflections on Geertz uit 1983 kritiek op Geertz’ definitie van religie. “Its [Geertz’s definition of religion] emphasis on meanings, argues that it omits the crucial dimension of power, that it ignores the varying social conditions for the production of knowledge, and that its initial plausibility derives from the fact that it resembles the privatised forms of religion so characteristic of modern (Christian) society, in which power and knowledge are no longer significantly generated by religious institutions.” (Asad 1983: 237)

Asad stelt dat ‘echt’ geloof (het christendom) voortkomt uit opgelegde disciplinering afkomstig uit bestaande religieuze machtsstructuren. ‘Echte’ godsdienst, de verinnerlijking ervan, is een product van deze machtsuitoefening. Disciplinering wordt uitgeoefend door religieuze instanties. Geertz formuleert volgens Asad een universele a-historische definitie van religie, die alleen toe te passen valt op de moderne tijd. “[…] there cannot be a definition of religion which is universally viable because, and to the extent that, the effect of these processes [distribution of religious power] are historically produced, reproduced and transformed.” (Asad 1983: 238)

15

Asad zet aan de hand van de geschiedenis van het christendom uiteen dat een dergelijke, universele en a-historische definitie niet mogelijk is. Echte disciplinering en machtsuitoefening door religieuze instanties is in de loop van de geschiedenis, volgens Asad, verdwenen. Hij vraagt zich af, als dit het geval is, op welke manier godsdienst (het christendom) in de huidige tijd wordt verinnerlijkt en eigen wordt gemaakt. Asad stelt dat ‘echte’ godsdienst voortkomt uit religieuze machtsstructuren en disciplinering, waar Geertz stelt dat ‘echte’ godsdienst voortkomt uit het culturele systeem van symbolen. Mijn informanten echter zijn van mening dat ‘echte’ godsdienst door God gegeven is, van binnenuit komt en een persoonlijke keuze is. Tijdens mijn onderzoek blijkt dat de opvatting van Geertz toe te passen is op mijn informanten omdat ‘echte’ godsdienst – de moods and motivations – in de praktijk wel ontstaat uit het systeem van symbolen en verinnerlijkt wordt, ook al zeggen mijn informanten dat dit niet het geval is. Het culturele symbolische systeem is alom aanwezig, mijn informanten zijn hier in opgegroeid en hebben het op deze manier verinnerlijkt. Voor hen is het nu iets wat door God gegeven is en van binnenuit komt, maar zij hebben zich dit in het verleden eigen gemaakt. Mijn informanten hebben het symbolische systeem dat zij gebruiken op een dusdanige manier eigen gemaakt en verinnerlijkt, dat zij het zien als het ‘echte’ christendom. Mede daarom zijn zij in staat een conceptueel onderscheid te maken tussen religie en het christendom. Asad stelt dat disciplinering door religieuze instanties en machtsstructuren is verdwenen. In de huidige, moderne maatschappij vindt disciplinering plaatst door niet-religieuze structuren. Daarom onderscheiden christenen zich niet in hun handelen en voelen van niet-christen. Asad impliceert dat ‘echte’ godsdienst niet meer voorkomt en in dit opzicht hangt hij de (interne) secularisatiethese aan, die in het laatste hoofdstuk uitgebreid aan bod komt.

16

The New Life Community Church Van gebouw tot kerk – het verhaal van een Pastor De Pastor van The New Life Community Church is de 51-jarige Ken Mowery. Het is een vriendelijke, wat gezette man, met wie ik tijdens mijn aanwezigheid vele gesprekken heb gevoerd. Hij komt oorspronkelijk uit Texas en groeit op in een Southern Baptist gezin. Zijn puberteit beleeft hij in de nasleep van de roerige jaren ’60. In deze periode experimenteert hij met softdrugs en alcohol en leeft naar eigen zeggen een niet-christelijk leven. Het is zijn jongere broer die hem opnieuw naar God en het christendom leidt. “There was a time that, you know, when I was really searching and I was really struggling personally and caught up in the drug-culture; the sixties and the seventies, and I just had a lot of problems. A lot of drug abuse and alcohol abuse. Those things controlled my life and I realized that I couldn’t get free from it. And somebody, my brother in fact, sat down and just talked to me one day about the scripture and explained who God is, and who man is, and who Jesus is. I was at that point: if this is true, if He is real; that is what I need. My brother said, I remember it clearly, he said: Christ died and he rose again and someday he’s coming back for all, for all of them who believe in him. And it just really impressed me, well if he’s alive than I can get a hold of him, I can find him, and so I did. I just was searching for him, Jesus Christ! If you [Jesus Christ] are there, I need to know you, that kind of thing. And then later I found that verse: “you will seek me and find me when you search for me with all your heart” (Jeremiah 29:13) and I just realized that’s true. You seek him, He’s there, He’s real, He exists. You will find him, He’s not hiding. And now I know … my theology is that God brings us to that point of seeking. Jesus said: “no one can come to me unless the Father who send me draws him” (John 6: 44). So now I realize that God was drawing me to him. And the truth is, when you really do seek God, you really, when you’re empty of yourself or you’re looking deep enough and sincere enough for an answer, will meet God there. And that is a very foundational truth for my own experience. And a foundational truth for my own ministry. I want to have the kind of ministry that enables people to really seek, and to get away from pretence and facade that religion presents, but help people be who they are and seek Christ as He is. That really is what’s important. Cause that’s what I found in my life. Because I’ve gone to church when I was a kid. My parents, you know, went to church. It was a Southern Baptist church in

17

Texas. Which are big, I mean, churches, Southern Baptist churches in Texas are… you can’t believe how big they are. My mother goes to a church, a Southern Baptist church in Arlington, Texas that has five or six thousand people attending every Sunday! I did not have good experiences with church and religion when I grew up. it’s strange to grow up in a small town and church was pretty central. But Christianity wasn’t in my home. My mom was a believer and my dad, I don’t know, he has always been a mystery to me. If he was a believer, he didn’t express it well, didn’t live it well. I think he did the best he could but it was just kind of a … it was a hard …, he was kind of abusive and… so it was… I don’t know. I don’t really have a lot of good feelings about any of my upbringing in a Christian church which was part of that. But … I don’t know if that’s because of anything in the church. I think it was just more of family turmoil there. More a combination of things. I was really an immoral person … like in middle school I started drinking and smoking and you know, living immorally. Which was very strange because my parents insisted I would go to church with them. But I was very immoral at the same time. So it wasn’t… It wasn’t at all a reality. And I mean, as far as a relationship with God. You know, I’d heard the Gospel, and I’d heard the stories in the Bible and I was raised on all that and I did not reject it but… it had no impact on my life as far as how I would live. I just pursued the lust of the flesh.” - Ken

Ken wordt christelijk opgevoed, gaat naar de kerk met zijn ouders maar leeft naar eigen zeggen een immoreel leven tijdens zijn puberteit en in de periode daarna. Zijn immoraliteit kenmerkt zich door het roken van sigaretten, het drinken van alcohol en later door a lot of drug abuse and alcohol abuse en pursuing the lust of the flesh. Hoogstwaarschijnlijk verwijst Ken hier naar seksualiteit maar ook zijn andere ‘zonden’ zijn onderdeel van het nastreven van menselijke (vleselijke) geneugten. In zijn herinnering is het christendom in deze periode geen realiteit voor Ken. Hij gaat naar de kerk, kent de Bijbel en geniet een christelijke opvoeding, maar het christendom heeft geen invloed op de manier waarop hij zijn leven leidt. Ken herinnert zich een duidelijk onderscheid tussen de periode waarin het christendom voor hem geen realiteit is en hij in een immorele leefstijl vervalt, en de periode na zijn ‘bekering’, waarin het christendom voor hem een realiteit wordt. In deze periode, na het gesprek met zijn broer, gaat Ken op zoek naar God, verdiept zich in Zijn woord en vindt hij Hem. Een persoonlijke relatie met God wordt realiteit

18

en de Bijbel en het christendom gaan de basis vormen voor zijn leven en de manier waarop hij zijn leven wil leiden. Men herinnert zich dingen en beschrijft ervaringen uit het verleden, vanuit de tegenwoordige tijd. Ken herinnert zich zijn ervaringen als zodanig, omdat deze herinnering nu de basis vormt voor de manier waarop hij zijn Ministry wil leiden. Ken streeft ernaar mensen te bereiken die christelijk zijn opgevoed, maar die zich in de loop van hun leven gedistantieerd hebben van het christendom, De Bijbel en voor wie God geen realiteit meer is. Zij gaan misschien wel naar de kerk, maar hebben niet de persoonlijke relatie met God. Juist door het hebben van een persoonlijke relatie met God onderscheiden de ‘echte’ christenen zich van de nominale, culturele christenen, aldus Ken. Het hebben van een persoonlijke relatie met God is uiteindelijk waar het om gaat. In 1986 start Ken een tweejarige opleiding aan het Southwestern Baptist theological Seminary in Texas. Het grootste, meest conservatieve, evangelische seminary in de Verenigde Staten, aldus eigen zeggen. Deze opleiding leidt hem op tot Pastor binnen de Southern Baptist denominatie. Ken begint hierna, in 1988, in Michigan als Pastor in twee Southern Baptist kerken en als parttime Industrial Chaplain. Deze functie bekleedt hij bij een groot autotransportbedrijf dat geleid wordt door een christelijke familie. Ken biedt de werknemers christelijke bijstand. Na zes jaar parttime Industrial Chaplain te zijn, biedt het bedrijf hem deze functie fulltime aan, omdat het bedrijf erg groot is geworden. “I was working in the Detroit area, preaching at different churches each Sunday.” - Ken

Hij stopt daarom met Pastoring in de twee kerken. Het werk bevalt hem goed en hij houdt ook genoeg tijd over voor zijn hobby: het maken van christelijke muziek. In 1991 adopteren Ken en zijn vrouw Annette een zoon en in 1994 een dochter. Beide zijn van verschillende blanke Amerikaanse tienermoeders, die niet voor deze kinderen kunnen zorgen. Het is opnieuw Kens jongere broer die zijn leven in 1997 een andere wending geeft. Zijn broer is op dat moment Pastor in Emmanuel Baptist Church in Fort

19

Collins3, Colorado. Hij behoort tot een groep Southern Baptists die nieuwe kerken in het noorden van Colorado wil stichten: “They had a vision to start new churches in northern Colorado. There was a need for new churches, because new churches reach new people and new churches are the only way to penetrate our culture. Plant church-planting churches: my brother is in that camp that feels strongly that that’s needed.” - Ken

Uit cijfers blijkt dat de Southern Baptists als denominatie het meest actief zijn in planting churches. Sinds het midden van de twintigste eeuw hebben Southern Baptists kerken opgericht in elke staat van de Verenigde Staten. Dit voltrekt zich volgens een vast patroon: Southern Baptists trekken naar het noorden en vormen daar kerken. Ze verbinden deze kerken door middel van fellowships en associations en ontvangen (financiële) steun van The Southern Baptist Convention en van organisaties en kerken in het zuiden. Wanneer de kerken in aantal groeien, worden er State Conventions gevormd. Dit is het patroon dat zich voltrekt van de Pacific Northwest tot aan New England (McBeth 1991: 628). Sinds de formatie van een Southern Baptist kerk in Vermont in 1964 hebben Southern Baptists kerken in alle staten van de Verenigde Staten. Ondanks hun regionale aanduiding Southern, zijn Southern Baptists tegenwoordig een nationale denominatie. De Southern Baptists zijn als denominatie begonnen in het Zuiden nadat zij zich losmaakten van de Baptists: “North – South tensions led to the most significant of Baptist institutional efforts. In the 1840’s the national missions agencies began to raise increasingly strong objections to certifying candidates [churches] that owned slaves. In response, Baptist churches in the South withdrew their support. In 1845 many of these banded together to form the Southern Baptist Convention (SBC), an event marking a new era in the history of American Baptists.” (Baker 1959: 179)

Southern Baptists creëren door middel van The Southern Baptist Convention, het nationale overkoepelende orgaan van de Southern Baptist kerken, een structuur gelijk aan andere protestante denominaties. De scheiding tussen noord en zuid wordt nogmaals bevestigd in 1907 als de Northern Baptist Convention gevormd wordt, die later American Baptists genoemd worden. 3

Fort Collins is 32 miles ten noordwesten van Greeley.

20

Sinds de twintigste eeuw hebben Southern Baptists een forse groei in aantal leden, alsmede een forse geografische groei doorgemaakt. Rond de eeuwwisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw laten statistieken een ledenaantal van ruim anderhalf miljoen zien verdeeld over bijna 19.000 kerken (McBeth 1991: 623). Nu, ruim een eeuw later, zijn er meer dan zestien miljoen leden verdeeld over iets meer dan 42.000 kerken (http://www.sbc.net). Dit maakt de Southern Baptists Convention de grootste Protestante denominatie in de Verenigde Staten. Het gebouw waarin The New Life Community Church gehuisvest is, is in 1994 gebouwd en werd gebruikt als Southern Baptist kerk. Na ruim twee jaar wordt deze kerk gesloten, omdat er niet voldoende leden zijn. Het gebouw komt in beheer van de Longs Peak Baptist Association. Deze organisatie is het lokale orgaan waarbij 30 à 40 Southern Baptist kerken uit Larimie en Welt County (het gebied Northern Colorado) zijn aangesloten. De eigenaren van het gebouw hebben de overtuiging dat een Southern Baptist kerk op die locatie Gods wil is. Zij komen tot de conclusie dat zij hier geen aandeel moeten hebben, omdat ze de kerk, die zijzelf hebben gestart, na ruim twee jaar moeten sluiten omdat er niet voldoende leden zijn. Daarom laten zij de Longs Peak Baptist Association het gebouw beheren met als voorwaarde dat het alleen gebruikt mag worden als Southern Baptist kerk. In 1997 benadert Longs Peak de Emmanuel Baptist Church in Fort Collins en de broer van Ken, die daar op dat moment Pastor is, met de vraag of zij een nieuwe kerk willen sponsoren en een persoon als church planter willen aandragen. Zijn broer oppert dit aan Ken en zo is het balletje gaan rollen. “I was preaching every Sunday but did not have the pressure of being a pastor (of a church), and I didn’t even know where Greeley, Colorado was. I had my doubts, but God leads us and directs us trough persistence.” - Ken

Ken en zijn familie hebben een reünie in Estes Park4, Colorado tijdens de zomer van 1997 en dat geeft Ken de gelegenheid het gebouw in Greeley te bekijken.

4

Estes Park is 50 miles ten westen van Greeley.

21

“I made a commitment (to be a church planter) when I prayed in the new building, god spoke to me through the passage in Isaiah 43: 18-21 that came into my mind: “Forget the former things; do not dwell from the past. See, I am doing a new thing! Now it springs up; do you not perceive it? I am making a way in the desert and streams in the wasteland. The wild animals honor me, the jackals and the owls, because I provide water in the desert and streams in the wasteland to give drink to my people, my chosen, the people I formed for myself that they may proclaim in my praise.” (Isaiah 43: 18-21 NIV) “A building doesn’t make a church. God wanted us to know that and impressed that on my mind when I prayed. What God does is of eternal significance; he uses the agency of men.” - Ken

In februari 1998 komt Ken als church planter in het bestuur van de Emmanuel Baptist Church in Fort Collins. Er wordt gewerkt aan de core values en de visie die deze nieuwe kerk moet hebben. “Most important was reaching out to unchurched families in the area. People who grew up Christian and went to church, but got so distant from it that Christianity, The Scripture [Bible], Christ and God were not at all a reality. I want to have the kind of ministry that enables people to really seek, and to get away from pretence and facade that religion presents, but help people be who they are and seek Christ as He is” - Ken.

Dit is ook de voornaamste reden waarom Ken The New Life Community Church als naam voor de kerk kiest. Hij wil geen Baptist of Southern Baptist in de naam, omdat de meeste, niet-kerkelijke mensen, er een negatief beeld bij hebben. Ze weten niet wat Baptist werkelijk inhoudt. “New Life is ‘baptistic’ in it’s theology and practice. We live in a Postdenominational world. There is no loyalty to the denominations, and that´s fine. Church hopping happens a lot in western Christianity. Putting a label on it, puts up a barrier. I don’t need to put up a barrier that is more related to my tradition [denominational] than to what God is doing. We should try to examine our expression of the Christian faith and as much as we can remove things that are more cultural than biblical.” - Ken

Ken erkent dat het christendom elementen bevat die meer cultureel en wetenschappelijk ‘religieus’ zijn dan Bijbels; dit is historisch zo gegroeid. Belangrijk is het 22

afstand nemen van de façade die religie voorstelt en het persoonlijk op zoek gaan naar God. Het gaat mensen, volgens mijn informanten, tegenwoordig niet meer om de specifieke denominatie, het belangrijkste is de persoonlijke relatie met God. Mensen kiezen een kerk die hen persoonlijk aanspreekt; dit kan wel samenhangen met de theologie en hoe deze wordt uitgedragen. Dit komt ook in literatuur naar voren: “Theological crosscurrents are sapping the old denominations and making their labels less meaningful.” (Phillips 2006: 105)

De specifieke naam New Life Community Church kiest Ken vanwege het vers in Isaiah 43:18–21 dat tot hem komt als hij voor het eerst bidt in het gebouw. Vers 19 Now I am doing a New Thing! impliceert voor hem New Life. Ken kiest voor Community in de naam: because we need each other as much as we need Christ. We are the body of Christ - Ken. Pastor Ken heeft een actieve Bijbelkennis, die een persoonlijke relatie met God bewijst. God spreekt tot een persoon door middel van Bijbelverzen. Als Ken voor het eerst in het New Life gebouw is en een gebed doet, herhaalt hij Bijbelverzen in zijn hoofd. Het vers uit Isaiah komt tot hem en past goed bij de situatie waarin hij zich op dat moment bevindt. De leden van de New Life Community Church maken zich Bijbelverzen eigen door middel van de Bijbelstudies. Zij gebruiken deze kennis actief omdat dit een persoonlijke relatie met God benadrukt. Het duurt iets meer dan een jaar vanaf februari 1998, voordat Ken en zijn gezin daadwerkelijk verhuizen naar Greeley, Colorado. In mei 1999 is het zover. Het kopen van een huis in Greeley en het verkopen van het huis in Detroit neemt redelijk wat tijd in beslag en in dit jaar moeten, naast het werken aan de core values en de visie van de kerk, ook de financiële zaken worden geregeld. New Life Community Church krijgt financiële steun van twee Southern Baptist kerken uit Texas en van een Southern Baptist kerk uit Tennessee. Vooral Southern Baptist kerken uit Texas helpen startende kerken, omdat ze daar de mogelijkheden voor hebben; ze zijn ouder en bezitten vaak veel geld door de olie en ranches. Vier à vijf families, afkomstig van de Emmanuel Baptist church in Fort Collins helpen New Life op te starten door er fysiek aanwezig te zijn in de zomer van 1999. Het gebouw wordt opgeknapt en samen met Ken en zijn gezin kloppen zij in de periode van mei tot september letterlijk op 2000 deuren in de buurt om informatie over de kerk te verstrekken en mensen uit te nodigen. Aan het eind van de zomer 23

zijn er honderdvijftien personen aanwezig bij de eerste dienst van Pastor Ken in The New Life Community Church. Er wordt in deze zomer een backyard Bible club voor kinderen uit de buurt georganiseerd en dit brengt New Life in contact met gezinnen met kinderen. Een aantal gezinnen raakt via de kinderen betrokken bij de kerk en drie gezinnen van dit eerste uur zijn nog steeds lid. Een aantal gezinnen heeft in loop van de tijd New Life verlaten. “This church is not pursuing an existing model. A lot of people come to a church thinking what´s in it for me? New Life started as a relative small church and everybody has to pitch in … intersect people. I like that about a small church, but not everybody likes that.” - Ken

De eerste zondagen bezoeken rond de negentig personen de dienst en na verloop van tijd blijft het aantal stabiel op vijftig personen. Tijdens mijn verblijf zijn er tussen de veertig en vijfenvijftig personen aanwezig tijdens een dienst op zondag. De kern van de New Life Community Church bestaat uit negen gezinnen, in totaal vierendertig personen. Omdat de kerk veel gezinnen met (jonge) kinderen heeft aangetrokken is een Childeren’s Church tijdens de dienst op zondag erg belangrijk. In het begin verzorgen de families van de Emmanuel Baptist Church deze Childeren’s Church. Na drie maanden zijn andere gezinnen dit gaan overnemen en tijdens mijn aanwezigheid wordt dit verzorgd door Jeff en Eva Gurney, een gezin van het eerste uur. Na een aantal jaar is een aantal kinderen de Childeren’s Church ontgroeid – het is voor kinderen tot en met tien jaar – en vanaf het begin is al een aantal kinderen te oud voor de Childeren’s Church. Een goed alternatief wordt pas gevonden in 2002 als een stel uit Californië bereidt is een Youth group te leiden. De jaren daarvoor kon Ken hiervoor geen capabele personen vinden. Na een jaar verhuist dit stel terug naar Californië, maar zij worden vervangen door Aaron en Kim, die nog steeds de Youth group leiden. Na twee jaar is 25% van de leden gedoopt (baptized). “We Baptize by immersion believers who publicly profess faith. It’s considered an act of obedience, symbolizing a believer’s faith in Christ.” - Ken

24

Door gedoopt te worden, maak je publiekelijk kenbaar christen te zijn, accepting Jesus Christ as your Lord and Saviour. Dit is een eigen, bewuste keuze en gebeurt dan veelal op iets oudere leeftijd. Er bestaat geen kinderdoop bij de Southern Baptists. Het dopen gebeurt bij Southern Baptists door de Pastor die de persoon geheel onderdompelt in water, in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, in een soort bad. Grotere Southern Baptist kerken hebben de faciliteiten om believers te dopen en de leden van The New Life Community Church moeten hier naar uitwijken. Een aantal van de destijds gedoopte new believers zijn nog steeds lid van de kerk en zijn nu mature believers. Pastor Ken vindt dat de kerk mature believers nodig heeft om te leiden. Deze mature believers zijn nu aanwezig, zoals bijvoorbeeld Aaron en Kim die de Youth group leiden, Mark DeWett die theologisch onderwijs heeft genoten en de Bijbelstudie op zondagochtend leidt. Een Southern Baptist kerk moet zelfvoorzienend zijn binnen drie jaar na oprichting. Na deze drie jaar wordt voor New Life de structurele financiële steun van de twee kerken uit Texas en de kerk uit Tennessee stopgezet. The New Life Community Church is na deze drie jaar redelijk zelfvoorzienend. Ken is nog steeds als enige ‘in dienst’ van de kerk en ontvangt salaris, hetzij veel minder dan hij als Pastor zou moeten verdienen. Er is geen geld om bijvoorbeeld Aaron als Youth leader in dienst te nemen. De administratie wordt gedaan door Kens vrouw Annette en de Familie Gurney regelt veel financiële zaken; dit allemaal vrijwillig. Op de mededelingenflyer die elke zondag wordt uitgedeeld, staat de balans van de afgelopen week. Tijdens mijn aanwezigheid zijn de inkomsten en uitgaven net wel, of net niet in balans. Ken vertelt mij dat dit nooit anders is geweest sinds New Life zelfvoorzienend is. Waar nodig steunen Kerken uit Texas, via The Longs Peak Baptist Association, The New Life Community Church, hetzij financieel, hetzij fysiek. New Life heeft tijdens mijn aanwezigheid wat omliggende grond verkocht om met dat geld de kerk en de parkeerplaatsen op te knappen en het aantal parkeerplaatsen te vergroten. Leden van een kerk uit Texas zullen hierbij fysiek helpen. Het inkomen van de New Life Community Church bestaat uit de tithes and offerings van de leden: de 10% van het inkomen dat behoort te worden afgestaan door leden van de kerk. Deze donatie gebeurt tijdens de dienst waarbij ieder gezin elke week wel doneert, maar omdat de meerderheid met cheques werkt die in enveloppen worden gestopt, is het bedrag niet zichtbaar. Een gezin kan meer of 25

minder dan de 10% van het inkomen doneren. In gesprekken wordt het belang van het geven aan de kerk, in de vorm van geld, onderschreven. maar er wordt niet onderschreven dat het 10% moet zijn, omdat dat zo in de Bijbel staat. Er wordt überhaupt niet gesproken over inkomen of het gedoneerde bedrag, dit blijft privé. Van het inkomen van New Life moeten de vaste lasten worden betaald: huur of hypotheek van het gebouw, stroom, water, en het salaris van Ken. New Life doneert op haar beurt een bepaald percentage van het inkomen aan het Cooperative Program van The Southern Baptist Convention. Door middel van dit Cooperative program worden missies gefinancierd. In een gesprek met Pastor Ken komt het aantal leden van de kerk ter sprake. Hij geeft aan niet precies te weten hoeveel leden de kerk op het moment van mijn verblijf kent. Het is niet zorgvuldig gedocumenteerd en Ken geeft toe dat niemand er de tijd voor nam en neemt om dit te doen. Ken organiseert zo nodig drie à vier keer per jaar een new members class voor mensen die lid willen worden van New Life. Dit wordt aanbevolen, maar is niet verplicht. “At the end of the class people get a church covenant with what we expect and require of each other. People also give a testimony of their live before being a Christian, how they became a Christian and what has changed in their life.” - Ken

Ook wanneer personen deze new member class niet volgen, kunnen ze lid worden van New Life. Er bestaat tussen aankomende leden, leden en de Pastor wel overeenstemming over de mate van betrokkenheid bij de kerk; wanneer men bereid is erg betrokken te zijn bij de kerk en kerkelijke activiteiten, kan men lid worden. Hierbij komt dan het doneren van ongeveer 10% van het inkomen. Het lid worden van The New Life Community Church is een vrije keuze, hetzelfde geldt voor lid worden van elke andere Southern Baptist Church. Over het algemeen is het gebruikelijk, lid te worden van een kerk waar men al een tijdje komt en waarbij men betrokken is. The New Life Community Church zal in leden moeten groeien om volledig zelfvoorzienend te kunnen zijn. De kerk zou drie jaar na oprichting zelfvoorzienend moeten zijn en dat is nu, na zeven jaar, nog niet het geval. Het ledenaantal is de afgelopen jaren stabiel gebleven. Desondanks is Pastor Ken niet somber over de afgelopen jaren en de huidige situatie: “God wants me to be here, and we are blessed by the community we have”. Ken is van mening dat Greeley een betere omgeving is voor zijn kinderen dan Detroit. Het is er minder gevaarlijk, ze gaan hier 26

naar een christelijke private school en hebben een druk sociaal leven. Zijn vrouw heeft ook een goede baan als contract analyst in het ziekenhuis van Greeley.

Conclusie Het verhaal van Pastor Ken schetst het ontstaan van The New Life Community Church. Herinneringen aan zijn ervaringen met het christendom in zijn jeugd en de puberteit spelen hierbij een rol. Ken herinnert zich een duidelijk onderscheid tussen de periode waarin het christendom voor hem geen realiteit is en hij vervalt in een immorele leefstijl, en de periode na zijn ‘bekering’, waarin het christendom voor hem een realiteit wordt. In deze periode gaat Ken, na een gesprek met zijn broer, op zoek naar God, hij verdiept zich in Zijn woord en vindt Hem. Zijn persoonlijke relatie met God wordt realiteit en de Bijbel en het christendom gaan de basis vormen voor zijn leven en de manier waarop hij zijn leven leidt. Ken herinnert zich zijn ervaringen als zodanig, omdat deze herinnering nu de basis vormt voor de manier waarop hij zijn Ministry wil leiden. Ken streeft ernaar mensen te bereiken die christelijk zijn opgevoed, maar die zich in de loop van hun leven hebben gedistantieerd van het christendom, De Bijbel en God. Zij gaan misschien wel naar de kerk, maar hebben niet de persoonlijke relatie met God. Juist door het hebben van een persoonlijke relatie met God onderscheiden de ‘echte’ christenen zich van de nominale, meer ‘culturele’ christenen, aldus Ken. Het hebben van een persoonlijke relatie met God is uiteindelijk waar het om gaat. Ken leidt zijn Ministry op een dusdanige manier dat het mensen in de gelegenheid stelt zichzelf te zijn. Ken wil mensen in de gelegenheid stellen Christus en God te zoeken en een persoonlijke relatie met Hem te hebben. Ken is van mening dat christenen het uitdragen van het christendom onder de loep moeten nemen en de aspecten die meer cultureel dan Bijbels zijn, moeten verwijderen. Dit is in elk geval wat hij zelf probeert te doen in The New Life Community Church en in de dingen die van hieruit georganiseerd worden zoals de Bijbelstudies, The Youth group en The Bridge. Aan de andere kant zullen nooit alle culturele aspecten kunnen worden verwijderd, omdat mensen gevormd worden door cultuur en zelf ook cultuur vormen. Mijn informanten beleven in feite religie maar spreken over het christendom. Het ‘echte’ christendom wordt gevormd en verinnerlijkt door een cultureel systeem van symbolen zoals beschreven in het vorige hoofdstuk. In de antropologie zijn de concepten religie, als zijnde het christendom en cultuur met elkaar verbonden en 27

nauw met elkaar verweven. Het christendom, het beleven en het in de praktijk brengen ervan moet passen binnen de culturele realiteit van christenen. Men moet, volgens mijn informanten, wel afstand nemen van de façade die religie voorstelt en persoonlijk op zoek gaan naar God. Ken bedoelt met culturele aspecten de aspecten die hij en mijn andere informanten, definiëren als religie. In het beleven en het uitdragen van het christendom is de persoonlijke relatie met God voor mijn informanten het belangrijkst. Mijn informanten geven verder aan dat mensen tegenwoordig niet meer kiezen voor een specifieke denominatie, het belangrijkste is de persoonlijke relatie met God. Mensen kiezen een kerk die hen persoonlijk aanspreekt; dit kan wel samenhangen met de theologie en hoe deze wordt uitgedragen. Het verhaal van Pastor Ken schetst, naast het ontstaan van The New Life Community Church, waarbij herinneringen aan zijn persoonlijke ervaringen een rol spelen in voornamelijk de manier waarop hij zijn Ministry wil leiden, een goed beeld van de ontwikkelingen en problemen van een startende kerk. Het verhaal van Ken schetst hoe de structuur van de Southern Baptist Convention uitwerking heeft op lokaal niveau. Het volgende hoofdstuk zal uitgebreid ingaan op de structuur van The Southern Baptist Convention als denominatie.

28

Structuur Southern Baptist Denominatie The Baptist Faith and Message and The Southern Baptist Convention The New Life Community Church draagt de Southern Baptist theologie uit op kleinschalig, lokaal niveau. In interviews vraag ik mijn informanten of zij uiteen kunnen zetten wat de theologie van Southern Baptists inhoudt. Ze kunnen mij alleen algemeenheden vertellen, waarbij zij in eerste instantie niet de specifieke Southern Baptist theologie maar de bredere christelijke theologie benoemen. Dit is begrijpelijk, omdat Southern Baptist een christelijke denominatie is, gebaseerd op de christelijke theologie. Veel van mijn informanten hebben voor de New Life Community Church gekozen om persoonlijke redenen en niet omwille van de specifieke denominatie en theologie. Zij hebben zich dan ook niet verdiept in het specifieke van de Southern Baptists. De belangrijkste punten van de (christelijke) theologie van de Southern Baptists die mijn informanten aanhalen, zijn: “Faith in Jesus Christ is the only way to salvation. Being saved is a personal thing. Southern Baptists encourage baptism because then you are publicly making a statement of being saved and that you are accepting Jesus Christ as your Lord and Saviour. You are baptized as a believer and want the world to know you’re Christian.” - Aaron “Not all Southern Baptists believe the same things but they agree on a lot of things. Like the trinity: God, Jesus and the Holy Spirit are the same. They are different entities but there’s one God. Southern Baptists generally turn to the Bible for answers. The Bible is the only scripture, and it’s true. We don’t need someone to interpret the Bible for us, God speaks to us and shows us the truth. Southern Baptists believe in heaven and hell, and the way to heaven is personal faith in Jesus and having a personal relationship with Him. Being saved through faith and not through works [like baptism].” - Ginger “Southern Baptists have no creeds or liturgy, they go off the Bible. They’re focused on missions. That’s what’s most distinctive.” - Kim “The Southern Baptist denomination is Christian based. People reach Salvation through Jesus’ bloodshed on the cross. Putting your personal faith in Jesus Christ. Southern Baptist is not much different from other Christian beliefs. The Southern Baptist have not so many traditions, and it’s more Bible based.” - Tom Ullabarri

29

De leden van The New Life Community Church beschikken over de kennis van de (christelijke) theologie van de Southern Baptists en zijn in staat dit goed te formuleren. Door zijn opleiding aan het Southwestern Baptist theological Seminary kan Pastor Ken meer vertellen over de christelijke theologie en de beliefs en de theology van Southern Baptists. Hij heeft mij uitgebreider kunnen uitleggen wat mijn andere informanten korter formuleerden. Southern Baptists geloven in de Bijbel als zijnde het Woord van God. Men is in staat een persoonlijke relatie met God te hebben, omdat Jezus gestorven is aan het kruis voor de zonden van de mensheid. Southern Baptists geloven in de heilige drieeenheid (Trinity): God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest. In gesprekken komt naar voren dat mijn informanten meer de nadruk leggen op de twee-naturenleer: Jezus is zowel God (de Vader) als mens (de Zoon). De Heilige Geest van de Trinity die volgens de christelijke theologie onder de mensheid op aarde is en die zorgt voor het onderhoud van de relatie tussen God en de mens is voor hen minder belangrijk. Omdat Jezus zowel God als mens is, kan men door middel van faith in Jesus Christ and accepting Jesus Christ as your Lord and Saviour een persoonlijke relatie met God onderhouden. Mijn informanten geloven als christen en als Southern Baptist in de Heilige drie-eenheid, maar om tot een persoonlijke relatie met God te komen, leggen zij meer de nadruk op de tweenaturenleer. Southern Baptists geloven dat het geloof in Jezus de enige manier is tot salvation. Dit bereikt men niet door daden of werken. Southern Baptists hebben daarom geen liturgie en zijn not creedal. The Southern Baptist Convention wijst op haar internetsite op het belang van de Christelijke theologie. “The fact that Jesus died for our sin, was buried, and then rose from the grave is foundational for Southern Baptists.” (http://www.sbc.net)

Het geloven in de (christelijke) theologie van de Southern Baptists, is niet wat een persoon of kerk Southern Baptist maakt. Wat Southern Baptists werkelijk onderscheidt van andere christelijke denominaties vat Pastor Ken als volgt samen: “We voluntarily associate with the Southern Baptist Convention. Each church is autonomous. In other words: we [as Southern Baptists] do believe the same, but we [as a church] decide how to practice and how to express our worship. As a

30

church we decide what we do, but we voluntarily decide to associate with other churches that believe and practice like we do. And we cooperate by pulling our moneys together by what we call the cooperative program and in that way we fund missionaries. In that way we support nearly 5000 missionaries in over a 120 countries, US and other countries and support seven or eight universities and seminaries and several other organizations through what we call the cooperative program. So we’re Southern Baptists because we voluntarily decide to cooperate with other churches of like faith and order. We cooperate together to support missions and that’s really a distinctive for Southern Baptists. To me, that is the biggest distinctive of being Southern Baptist. In that way we fund missions and do broader work in the kingdom of God together.” - Pastor Ken

Het belangrijkste kenmerk van de Southern Baptists is dat men als kerk samenwerkt met kerken van like faith and order. Elke Southern Baptist kerk is autonoom en sluit zich vrijwillig aan bij de Southern Baptist Convention, wanneer zij zich kunnen vinden in hun Faith and message. The Southern Baptist Convention is het nationale overkoepelende orgaan van de Southern Baptist denominatie. Er is geen sprake van hiërarchie; het hoofd van de Convention is niet het hoofd van alle Southern Baptist kerken. “The term Southern Baptist Convention refers to both the denomination and its annual meeting. Working through 1200 local associations and 41 state conventions and fellowships, Southern Baptists share a common bond of basic Biblical beliefs and a commitment to proclaim the Gospel of Jesus Christ to the entire world. You become a Southern Baptist by uniting with a Southern Baptist church, one in friendly cooperation with the general Southern Baptist enterprise of reaching the world for Christ. Typically church membership is a matter of accepting Jesus as your Savior and Lord and experiencing believer's baptism by immersion.” (http://www.sbc.net)

The Baptist Faith and Message is een boekje dat de Southern Baptist Convention ieder jaar uitgeeft. “It is a Baptist’s effort to interpret a statement which Southern Baptist messengers in assembled session voted as comprising a treatment of those basic elements of faith generally agreed upon by Southern Baptists. In large measure it is a

31

statement in agreement with the faith and message of Baptists everywhere.” (Herschel H. Hobbs in the Baptist Faith and Message 1991 [1971]: IV5)

The Baptist Faith and Message staat tegenwoordig op het internet en ik zal deze versie als bijlage toevoegen. De belangrijkste punten van de (christelijke) theologie van de Southern Baptists die mijn informanten aanhalen, komen overeen met wat er in The Baptist Faith and Message beschreven wordt. Het Cooperative Program dat Ken noemt, maakt onderdeel uit van The Southern Baptist Convention. Iedere kerk doneert geld, dat via het Cooperative Program gebruikt wordt om missies te financieren. Binnen de Convention bestaan vele afzonderlijke organisaties, zoals The International Mission Board of the Southern Baptist Convention, The North American Mission Board of the Southern Baptist Convention, Inc., The Ethics and Religious Liberty Commission of the Southern Baptist Convention en de Woman’s Missionary Union – Auxiliary to the Southern Baptist Convention, die zich met deze specifieke zaken bezighouden. The Southern Baptist Convention komt jaarlijks bijeen om het voorgaande jaar binnen de denominatie te evalueren en te plannen en een visie voor het komende jaar te bespreken. Belangrijk is het Business and financial plan en de plannen die verschillende organisaties binnen de convention ten uitvoer willen brengen. “The Southern Baptist Convention formed in 1845 would be hardly recognizable today; it’s organizations and methods of work have changed radically. Over the years the SBC has, sometimes by trial and error, worked out more effective ways of raising and disbursing funds, enlisting people in support of it’s work, and instilling a sense of denominational identity and loyalty in it’s people” (McBeth 1990: 609).

Er zijn zes Baptist Theological Seminaries die onderdeel uitmaken van The Southern Baptist Convention. Eén hiervan is het Southwestern Baptist theological Seminary in Texas waar Pastor Ken zijn opleiding heeft genoten.

5

The Baptist Faith and Message – Herschel H. Hobbs 1991 [1971] Convention press Nashville, Tennessee.

32

The Longs Peak Baptist Association Tussen The New Life Community Church op het lokale, grassroot niveau, en The Southern Baptist Convention op het landelijke niveau van de Southern Baptist denominatie, bevinden zich nog twee regionale Southern Baptist organisaties waar The New Life Community Church deel van uitmaakt. De eerste hiervan is de al eerder genoemde Longs Peak Baptist Association. Deze organisatie is het regionale orgaan, waarbij 30 à 40 Southern Baptist kerken uit Larimie en Welt County zijn aangesloten. Dit gebied wordt Northern Colorado genoemd. De onderstaande illustratie laat de verschillende Baptist associations binnen de staat Colorado zien.

http://saturatecolorado.com/node/864

“There is a Variety among churches but also a lot of commonalities. The goal of the [Longs Peak] Association is to equip you [Pastors] to fulfill your mission.” - Jim Mislowski, Pastor of The Loveland Community Church and leader of Longs Peak.

Eens per maand komen de Pastors van de Southern Baptist kerken uit dit gebied die langer bestaan bijeen. Ook eens per maand is er een bijeenkomst van Church planters; dit zijn de Pastors van Southern Baptist kerken die relatief nieuw zijn. Ken gaat vaak naar beide bijeenkomsten, omdat hij naar eigen zeggen een beetje bij beide groepen hoort. Qua aantal jaren dat New Life nu bestaat, hoort Ken thuis bij de eerste bijeenkomst. New Life maakt alleen nog steeds dezelfde problemen mee als een ‘nieuwe’ kerk en Ken komt nog steeds Church planters-problemen tegen, zoals het geringe aantal leden en de financiële problemen. Hij leert veel van het

33

bezoeken van beide bijeenkomsten. Er wordt gesproken over zaken waar men als Pastor en Church planter mee te maken krijgt. En als Church planter komt Ken via deze Church planters bijeenkomsten van Longs Peak in contact met andere ‘oudere’ kerken in bijvoorbeeld Texas die New Life financieel of fysiek kunnen steunen. Eén keer per drie maanden is er een ‘grote’ Longs Peak Baptist Association bijeenkomst waarbij alle Southern Baptist kerken uit Larimie en Welt County welkom zijn. Ginger Walcker, een lid van The New Life Community Church, bezoekt de ‘grote’ bijeenkomst namens Christian Challenge. Dit is de Southern Baptist studentenorganisatie van The University of Northern Colorado (UNC). Ginger leidt deze organisatie en krijgt (financiële) steun van The Longs Peak Baptist Association en van een aantal Southern Baptist kerken in de regio.

The Colorado Baptist Convention Een tweede regionale Southern Baptist organisatie is de Colorado Baptist Convention. Vrijwel alle Southern Baptist kerken uit de staat Colorado zijn hierbij aangesloten. Ken noemt deze convention een aantal maal in gesprekken, maar wijdt hier verder niet over uit. Op internet is de volgende informatie over deze Colorado Baptist Convention te vinden: “The Colorado Baptist General Convention is made up of more than 400 Southern Baptist churches and missions across Colorado. We're a diverse bunch worshipping in traditional campus-based church buildings, in homes, in the workplace, on ski slopes, in barns, and many other locations. As part of the Southern Baptist Convention, Colorado's Southern Baptists support about 5,000 missionaries serving the United States, Canada, Guam and the Caribbean, and more than 5,000 more missionaries in 153 nations of the world. Southern Baptists share a common bond of basic Biblical beliefs and a commitment to proclaim the gospel of Jesus Christ to the entire world. Colorado's Southern Baptists are specifically intentional in penetrating all pockets of lostness within our state” (http://saturatecolorado.com).

The Colorado Baptist Convention noemt de site zelf the online community for Colorado Baptists. Haar missie is duidelijk: ‘saturating Colorado with the gospel and penetrating all pockets of lostness in our state’.

34

Deze State Convention heeft, net als The Southern Baptist Convention, een jaarlijkse bijeenkomst.

Analyse Structuur Southern Baptist denominatie The Southern Baptist Convention heeft 41 State Conventions. The Colorado Baptist Convention maakt deel uit van de Southern Baptist Convention. De staat Colorado is opgedeeld in, zoals op de illustratie zichtbaar is, een aantal Baptist Associations. Omdat de New Life Community Church zich in Greeley, Colorado bevindt, maakt de kerk deel uit van de Longs Peak Baptist Association, die weer deel uitmaakt van The Colorado Baptist Convention, die weer deel uitmaakt van The Southern Baptist Convention. The Southern Baptist Convention “is working through (1200) local associations and (41) state conventions and fellowships”. Ken is als Pastor van een Southern Baptist kerk intensief betrokken bij de Longs Peak Baptist Association en bezoekt de bijeenkomsten. Hij is niet betrokken bij de The Colorado Baptist Convention, die zich op hoger regionaal niveau bevindt, of bij de Southern Baptist Convention, die zich op landelijk niveau begeeft. De jaarlijkse bijeenkomsten van deze Conventions heeft Ken nog nooit bezocht. The New Life Community Church maakt deel uit van de Southern Baptist Convention omdat de kerk zich vrijwillig heeft aangesloten bij de Southern Baptist Convention en ze zich kunnen vinden in hun Faith and message.

35

In de Praktijk ‘‘It is in our lives and not in our words that our religion must be read.’’ Thomas Jefferson

Inleiding Het beeld dat ik van een kerk heb, is vrij traditioneel. Beelden van oude, grote, hoge, statige en massief stenen bouwwerken symboliseren voor mij een kerk als gebouw. Veel moderne kerken in Nederland herken je als zodanig. Het zijn vaak wel grote, hoge en stenen bouwwerken. Ook hebben veel moderne kerken wel de karakteristiek traditionele klokkentoren. Met dit beeld vertrek ik naar The New Life Community Church in Greeley, Colorado, waar ik mijn veldwerk verricht. De realiteit voldoet niet aan mijn verwachtingen als ik op 8 januari 2006 aankom bij The New Life Community Church. De kerk ligt aan de rand van een woonwijk, aan een vrij brede weg die twee woonwijken doorkruist. Ter hoogte van de kerk staat een bord langs de weg die duidelijk maakt dat zich híer The New Life Community Church bevindt. Het gebouw zelf is van licht hout met een donker dak. Het is een laag gebouw, zonder de in Nederland kenmerkende klokkentoren. Het is ook niet erg groot; het oogt als een grote schuur. Aan een kruis op de voorgevel kun je wel opmaken dat het een kerk is, maar wanneer het bord niet langs de kant van de weg zou staan om dit aan te geven, zou men er gemakkelijk ongemerkt voorbij kunnen rijden. De inrichting van het gebouw bevat minimale kerkelijke elementen, maar: ‘A building doesn’t make a church, people make a church’, aldus Pastor Ken van The New Life Community Church. In dit hoofdstuk wordt zeer uitgebreid en gedetailleerd beschreven hoe mijn informanten het christendom beleven en in de praktijk brengen. De kern van The New Life Community Church bestaat uit een klein aantal mensen en is zeer hecht. Dat zorgt er, in zekere zin, voor dat ik er, als antropoloog, persoonlijk tussen in kom te staan en persoonlijk deel uitmaak van de gemeenschap tijdens mijn onderzoek. Dit is nodig omdat ik anders mijn onderzoekspopulatie niet kan bereiken en niet vanuit een emic perspectief de beleving van het christendom en het in de praktijk brengen ervan zou kunnen beschrijven.

36

A - het bord langs de weg; B t/m D - de buitenkant van het kerkgebouw; E - stoelschikking tijdens dienst; F en G - The Bridge; H - de keuken; I - Youth Group

37

Gezinssamenstelling Er zijn negen ‘gezinnen’ die de kern vormen van The New Life Community Church. Drie gezinnen hebben twee kinderen en van twee van deze gezinnen zijn de twee kinderen geadopteerd. Dit is iets wat volledig geaccepteerd wordt en wat mij op een heel luchtige manier wordt verteld. De Pastor en zijn vrouw hebben twee kinderen geadopteerd van verschillende blanke tienermoeders, die destijds niet voor de kinderen konden zorgen. Een ander stel heeft twee kinderen van dezelfde Hispanic moeder geadopteerd. Twee gezinnen hebben één kind en één gezin heeft drie kinderen. Twee gezinnen hebben oudere kinderen die niet meer thuis wonen en die ook geen deel uitmaken van de gemeenschap en er is één gezin zonder kinderen. Deze gezinnen vormen de kern en zijn erg betrokken bij de kerk, de gemeenschap en wat er omheen georganiseerd wordt. Het zijn allemaal blanke gezinnen uit de hogere middenklasse van de maatschappij, waarvan beide partners werken. Ze wonen in modale huizen in een, volgens hen, goede en veilige buurt. Op twee gezinnen na, hebben deze gezinnen twee auto’s. Een aantal kinderen van deze gezinnen gaat naar een christelijke private school. Deze leden nemen deel aan één van de drie mogelijke Bijbelstudies op zondagochtend,

woensdag-

of

donderdagavond.

Voor

twee

gezinnen

is

de

Bijbelstudie op zondagochtend het tweede studiemoment. Sommige van de kinderen volgen de Bijbelstudie voor hen op de zondagochtend en de meeste kinderen komen vaak of altijd naar de youth group op vrijdagavond. Eén van de gezinnen regelt de financiële zaken voor de kerk. Van deze kern spelen er veel gezinsleden instrumenten tijdens de worship songs. De Pastor zelf bespeelt het keyboard, twee leden spelen gitaar, waarvan één elektrisch en één akoestisch. Twee vrouwelijke leden leiden de zang en het drumstel wordt bespeeld door een student. Aaron en Kim, een pas getrouwd stel van begin twintig en nog studerend, is ook erg betrokken bij de gemeenschap; zij bespelen instrumenten, leiden de Bijbelstudie voor kinderen en samen met nog drie andere studenten leiden zij de youth group op vrijdagavond en the bridge op zaterdagavond. Dit laatste start tijdens mijn aanwezigheid als speciale bijeenkomst voor studenten. Deze vierendertig personen zijn bijna altijd aanwezig tijdens de dienst op zondagochtend. Gemiddeld zijn er tussen de vijf en vijftien andere personen aanwezig die er, of voor het eerst zijn, of af en toe naar de dienst komen maar verder niet betrokken zijn bij The New Life Community Church.

38

Kinderen van alle leeftijden zijn aanwezig bij de dienst, alleen tijdens de message is er voor kinderen van vier tot en met tien jaar een Children’s Church die plaatsvindt in één van de andere vertrekken van de kerk. Het rouleert per week welke leden de leiding daarvan op zich nemen. Ook is er, wanneer het nodig is, een Nursery tijdens de message voor de allerkleinste kinderen. De vrouw van de Pastor neemt de zorg hiervoor op zich.

Een Bijbelstudie op zondagochtend Een dienst in The New Life Community Church begint om 10.30 uur. Om 9.30 uur begint daar echter eerst een Bijbelstudie die openstaat voor iedereen. Het bord langs de weg voor de kerk kondigt deze Sunday school aan. Er wordt een ‘boek’ uit de Bijbel behandeld aan de hand van een studieboekje. Elke week wordt één hoofdstuk uit dit studieboekje behandeld en dit hoofdstuk correspondeert met een aantal verzen uit de Bijbel. Ondanks dat deze Bijbelstudie openstaat voor iedereen, blijkt het aantal aanwezigen, dat tijdens mijn verblijf de studie bezoekt, al geruime tijd lid van de New Life Community Church en uit gesprekken met deze personen wordt duidelijk dat het aantal dat deze Bijbelstudie bijwoont al geruime tijd hetzelfde is. Tijdens mijn aanwezigheid bestaat de groep uit acht personen en wordt het boek Isaiah uit het oude Testament bestudeerd aan de hand van het studieboekje in tijdschriftformaat: Explore the Bible: Adult Learner Guide spring 2006 – Learner Isaiah, Micah. De Bijbelversie die de leden van The New Life Community Church gebruiken, is The New International Version en een enkeling gebruikt de Engelse King James versie. Elke bijeenkomst wordt een aantal verzen bestudeerd. Mark De Wett is een lid van The New Life Community Church van begin vijftig. Hij heeft religieus onderwijs genoten en voorziet de Bijbelstudie op zondagochtend van historische en theologische achtergrondinformatie en stuurt de aanwezigen in lichte mate aan. Hij geeft aan dat men zich door middel van deze Bijbelstudies verdiept in het Woord van God en probeert de bestudeerde verzen te vertalen naar de huidige tijd. De verzen 13–23 uit Isaiah handelen over het verval van naties en de komst van de Messias, Jezus, die vrede zal brengen aan the people of Israël. Mark De Wett gaat in op de historische achtergrond van deze naties en de geografische posities die ze hebben gehad in het huidige Midden-Oosten. De strekking van deze verzen is dat God individuen én naties verantwoordelijk houdt

39

voor gepleegde zonden en dat Hij zijn oordeel zal vellen over deze gepleegde zonden. Dit geldt zowel voor christenen als niet-christenen op zowel individueel als op nationaal niveau. “I will rise up against them,” declares the Lord Almighty. “I will cut off from Babylon her name and survivors, her offspring and descendants,” declares the Lord. (Isaiah 14: 22 NIV6)

Dit wordt vervolgens in een discussie teruggekoppeld naar de huidige tijd. God velt zijn oordeel en voorbeelden hiervan zijn volgens de aanwezige informanten de toenemende natuurrampen, die ook de Verenigde Staten treffen. Er wordt gerefereerd aan de orkaan Kathrina. Dit is een door God geveld oordeel over gepleegde zonden van de Verenigde Staten. De aanwezigen beschrijven het niet leven volgens christelijke normen en waarden als gepleegde zonde van de Verenigde Staten. De oorlog in Irak komt, vreemd genoeg, niet ter sprake. Er wordt door Dave Walcker, een aanwezig lid van The New Life Community Church, opgemerkt dat de standpunten

die

homoseksualiteit,

het

christendom

tegenwoordig

door

inneemt, vele

zoals

die

niet-gelovigen

tegen als

abortus

slecht

en

worden

bestempeld. Dit zijn door de Bijbel, het Woord van God, gefundeerde standpunten die goed zijn. Het lijkt voor hem de wereld op zijn kop, wat goed is wordt als slecht bestempeld en vice versa, maar ook hier zal God zijn oordeel over vellen. “All people are accountable to Christ. As a Christian [you have] privileges: salvation, eternal life, direct access to God and a body of believers.” - Dave Walcker

Van de vier gezinnen (acht personen) die deze Bijbelstudie op zondagochtend bijwonen, zijn er twee gezinnen waarvan de kinderen op datzelfde moment een Bijbelstudie voor de jeugd volgen in een andere ruimte van de kerk. Kinderen waarvan de ouders niet deelnemen aan deze Bijbelstudie op zondagochtend, nemen geen deel aan deze Bijbelstudie voor de jeugd. Er zijn vier kinderen die de Bijbelstudie voor de jeugd bijwonen. De Bijbelstudie voor de jeugd wordt geleid door een pasgetrouwd jong stel van begin twintig, Aaron en Kim, die beide nog studeren en erg betrokken zijn bij de

6

New International Version.

40

kerk. Zij leiden ook de jeugdgroep op vrijdagavond en zijn actief tijdens het muzikale gedeelte van de dienst. De meeste leden die de Bijbelstudie op zondagochtend bijwonen, maken ook nog deel uit van één van de twee small groups, waarvan de één samenkomt op de woensdagavond bij de familie Gurney of de familie Ullabarri thuis (dit wisselt elke week) en de ander op de donderdagavond bij de familie Prior thuis. In deze twee small groups worden verschillende boeken uit de Bijbel bestudeerd en besproken. Er is binnen de New Life Community Church voor de leden dus de mogelijkheid te kiezen tussen drie mogelijkheden om aan Bijbelstudie te doen, waarbij de meesten voor één van de avonden kiezen die hen het beste uitkomt. Buiten de kerk zijn er tal van andere mogelijkheden om aan Bijbelstudie te doen: via de universiteit is er voor de

studenten

Bijbelstudie

bij

verschillende

christelijke

organisaties

en

bij

verscheidene andere christelijke organisaties zijn Bijbelstudies voor pasgetrouwden, alleen voor vrouwen en alleen voor mannen. De studenten die naar The New Life Communtity Church gaan, volgen geen Bijbelstudie binnen de New Life Community Church, maar doen dit via één van de christelijke studentenorganisaties. Aaron en Kim volgen ook geen Bijbelstudie binnen de kerk, maar komen wekelijks bijeen met andere pas getrouwden. Zij geven, zoals eerder genoemd, wel de Bijbelstudie voor kinderen op zondagochtend. Het merendeel van de kinderen van de gezinnen die lid zijn van de kerk volgen deze Bijbelstudie niet. De vier kinderen die deze studie volgen, doen dat voornamelijk omdat hun ouders op dat moment ook aan Bijbelstudie doen. De andere kinderen geven aan dat zij deze Bijbelstudie niet bijwonen, omdat hun ouders de studie op zondagochtend ook niet bijwonen. De ouders zijn in deze de beslissende factor. In gesprekken geven deze ouders te kennen dat de kinderen op latere leeftijd zelf kunnen aangeven wanneer zij behoefte hebben aan een Bijbelstudie. De small groups die op het moment van mijn aanwezigheid bestaan, zijn in het najaar van het 2005 samengesteld en de leden die aan deze bijeenkomsten deelnemen, kiezen zelf welk boek uit de Bijbel zij willen bestuderen en welk studiemateriaal zij daarbij willen gebruiken. De keuze voor het studiemateriaal gaat wel in overleg met de Pastor, omdat hij op de hoogte is van wat er zoal wordt uitgegeven en omdat hij de boeken kan bestellen. De Pastor en zijn vrouw maken zelf deel uit van de small group die op donderdagavond bijeenkomt. Deze groep bestaat in zijn geheel uit zes, soms zeven, leden. Belinda kan maar af en toe komen 41

door het onregelmatige werk van haar man. Dan is zij thuis bij haar kinderen. De small group op woensdagavond bestaat uit zeven leden, waarvan twee leden niet elke week aanwezig zijn. Voor twee gezinnen is de Bijbelstudie die op zondagochtend in de kerk plaatsvindt het tweede studiemoment, waarbij zij dus ook iets anders bestuderen dan op de avonden. Twee gezinnen wonen alleen de zondagochtendstudie bij vanwege andere verplichtingen op de doordeweekse avonden. Er wordt veel waarde gehecht aan deze Bijbelstudies, omdat het voor deze mensen essentieel is om zich door middel van studie te verdiepen in het woord van God, dit met anderen te delen, te interpreteren en hierover te discussiëren en te groeien in de relatie die men persoonlijk heeft met God. Ik bezoek tijdens mijn verblijf elke week, op een paar uitzonderingen na, de small groups op woensdag- en donderdagavond en de Bijbelstudie op zondagochtend. Vooral op de bijeenkomsten tijdens de doordeweekse avonden speelt ook het sociale aspect een grote rol. Onder het genot van een kop koffie of flesje water worden ook de dagelijkse beslommeringen doorgenomen en nieuwtjes uitgewisseld. Aan de hand van het boek van de Bijbel dat op dat moment behandeld wordt, wordt gereflecteerd naar de persoonlijke situatie en de toepassing van het Woord op het dagelijkse leven. Ook worden persoonlijke problemen besproken in het licht van de Bijbel, wat een christelijke manier zou kunnen zijn om hiermee om te gaan. Men is actief betrokken bij de Bijbelstudie. In overleg worden personen aangewezen die het verhaal en de vragen lezen. Wanneer iemand een antwoord geeft, wordt daarnaar geluisterd en wordt men niet onderbroken. Wanneer iemand iets aan een antwoord wil toevoegen of een andere mening heeft, kan dit worden geuit. Ieders mening wordt gerespecteerd. Zoals in elke groep zijn er in de small groups personen die veel aan het woord zijn en personen die zich meer op de achtergrond houden. Bij navraag blijkt dat iedere aanwezige op het persoonlijk vlak altijd veel aan de Bijbelstudie heeft. Tijdens mijn aanwezigheid zijn er geen andere personen uitgenodigd voor de small groups. Men probeert de vragen zo concreet mogelijk te beantwoorden, de Bijbelverzen die hierop van toepassing zijn (hardop) te lezen en hierover te praten. Maar men dwaalt ook geregeld af van de gestelde vraag en men vindt niet altijd een concreet antwoord. Wanneer dit gebeurt, praat men bijvoorbeeld over andere Bijbelverzen of christelijke zaken.

42

Een Bijbelstudie op woensdagavond Tijdens mijn aanwezigheid wordt op de woensdagavond het boek When God Whispers Your Name van de bekende christelijke schrijver Max Lucado bestudeerd. Elke week wordt er één hoofdstuk behandeld door middel van verwijzingen naar bepaalde Bijbelboeken en verzen en door middel van vragen achter in het boek. Wanneer hoofdstuk 19, An inside job, bestudeerd wordt, gaat het gesprek en de discussie over het belang dat de schrijver in dit hoofdstuk hecht aan een oplossing van binnenuit zoeken, wanneer zich een probleem voordoet. Wanneer men een probleem van binnenuit benadert en van binnenuit een oplossing zoekt, is het belangrijk de Bijbel als leidraad te gebruiken. Zonden zijn één van de grootste inside problems. Men moet de schuld niet op iets of iemand anders afschuiven, maar de begane zonde(n) erkennen en door middel van bidden vergeving vragen aan God en zich verdiepen in Zijn Woord. ‘Not fixing a problem inside by going outside. You must look inside [yourself]’, aldus Tom, die hiermee aangeeft zich te kunnen vinden in Max Lucado. Ook de andere aanwezigen kunnen zich hierin vinden. Max Lucado gebruikt de volgende Bijbelverzen om zijn boodschap kracht bij te zetten: “Cast all your anxiety on him because he cares for you.”(I Peter 5: 7 NIV) “Create in me a pure heart, O God, and renew a steadfast spirit within me.” (Psalm 51: 10 NIV)

Persoonlijke problemen die deze avond in het licht van de Bijbel worden besproken zijn: werkstress, conflicten op de werkvloer en aansturing van mensen binnen een bedrijf. De aanwezigen worstelen hier allemaal wel eens mee. Tom en Shonna Ullabarri hebben allebei een leidinggevende functie, Jeff en Eva Gurney hebben een eigen bedrijf en Conny is, werkend onder een leidinggevende, bekend met werkstress en conflicten binnen het bedrijf. Een christelijke manier om hiermee om te gaan, die Tom Ullabarri hiervoor aandraagt, is: ‘[It’s] God’s will, what he wants me to do. God is directing your path, every step and in every way’. Hij zegt verder dat het belangrijk is te bidden en God te vragen je de juiste weg te laten zien, wanneer omstandigheden van stress en conflicten zich op het werk voordoen. Door te bidden en door je te verdiepen in het Woord van God, kom je erachter wat Gods wil is en vind je een goede (christelijke) manier om met problemen om te gaan. 43

Ook wanneer men zich zorgen maakt, is het enige juiste te vertrouwen op God. Hij zal zorgen dat alles goed komt en dat alles de juiste uitwerking zal hebben. Door te bidden en je te verdiepen in de Bijbel kom je erachter what God has planned for you. Ook in situaties aangaande gezondheid is het Woord van toepassing: Tom heeft een zware hartoperatie ondergaan en putte veel kracht uit bepaalde verzen die handelen over het vertrouwen dat men moet hebben in God. De persoonlijke problemen die tijdens de Bijbelstudie worden besproken, hebben voornamelijk betrekking op werk en gezondheid. Deze zaken worden vrij oppervlakkig besproken, ondanks het feit dat de aanwezigen elkaar goed en al geruime tijd kennen. Zaken als (seksuele) problemen tussen partners, problemen met kinderen en geldzaken worden tijdens een Bijbelstudie niet besproken. Mijn informanten bespreken tijdens de wekelijkse Bijbelstudie (persoonlijke] onderwerpen, hoewel oppervlakkig, waaraan zij zich niet kunnen branden en waarover geen discussies ontstaan. Eventuele discussies ontstaan alleen omtrent interpretatie van Bijbelverzen. Tegen het einde van mijn verblijf heeft deze groep besloten het bestuderen van het boek van Max Lucado te staken en met een andere studie te beginnen. Ze vinden het boek van When God Whispers your name wel aardig om te lezen, maar niet meer geschikt om aan de hand ervan te studeren. De aanwezigen zijn op zoek naar een studieboek dat dieper ingaat op Bijbelverzen. Ze hebben drie boeken uitgekozen voor studie: een studie over evangelism, een studie over I Peter, en het boek Running The Race – a study of endurance based on Philippians. De definitieve keuze wordt gemaakt na mijn vertrek.

Een Bijbelstudie op donderdagavond Op de donderdagavond wordt tijdens mijn aanwezigheid het boek The End of Time – Revelation 1–12 bestudeerd. Dit is het Bijbelboek Openbaringen geschreven door de apostel Johannes dat handelt over de gebeurtenissen wanneer het einde der tijden nadert en Jezus terugkeert op aarde om zijn volgelingen mee te nemen naar de Hemel. Elke week wordt er één hoofdstuk behandeld en het boek bestaat uit dertien hoofdstukken. In de introductie van dit boekje worden de verschillende stadia van ontwikkeling uiteengezet die iedere small group behoort door te maken.

44

“Birth stage: this is the time in which group members dorm relationships and begin to develop community. Growth stage: here the group begins to care for one another as it learns to apply what they learn through Bible study, worship and prayer. Develop stage: the inductive Bible study deepens while the group members discover and develop gifts and skills. The group explores ways to invite their neighbors and coworkers to group meetings. Multiply stage: members pray about their involvement in new groups. The ‘new’ groups begin the life cycle again with the Birth Stage.” (The End of Time: 7)

Voor de leden van de New Life Community Church zijn de eerste twee stadia van toepassing. De gemeenschap heeft een gering aantal leden en heeft drie small groups (zondagochtend, woensdag- en donderdagavond) die niet groot in omvang zijn. Er is een aantal mensen dat regelmatig een dienst op zondag bijwoont, maar deze mensen worden niet uitgenodigd om deel te nemen aan één van de small groups. De gemeenschap is meer naar binnen gericht en minder naar buiten, waardoor de laatste twee stadia niet aan bod komen. De leden die deelnemen aan de small groups hechten zelf weinig waarde aan deze laatste twee stadia. Ze vertellen wel aan mensen in de buurt en aan collega’s dat zij zelf christelijk zijn als dat ter sprake komt en zijn altijd bereid over het christendom te praten en te discussiëren wanneer men er naar vraagt, aldus henzelf. De small groups zijn voor hen meer van persoonlijk belang. Ze willen zelf groeien in de persoonlijke relatie met God en Zijn Woord bestuderen. De leden richten zich hierop en kiezen er bewust voor de small groups niet te gebruiken voor evangelisatie. Mijn informanten benadrukken in gesprekken wél het belang van de missie, expanding the Kingdom of God, en van evangelisatie. Dit laatste is de overtuiging dat de zonde scheiding veroorzaakt tussen God en de mens. Alle mensen zondigen en kunnen van zonden worden bevrijd door overgave aan de verlossing van Jezus Christus en de vrede die men moge ervaren in Hem. Dit is ook de belangrijkste rechtvaardiging voor evangelisatie. Een christen met een levend geloof beseft dat hij dit niet voor zichzelf mag houden, maar dat er een wereld is die verloren gaat en dat hij of zij daar conform de grote opdracht in Matthew 28: 19–20 een rol in heeft. “Therefore go and make disciples of all nations, baptizing them in the name of the Father and the Son and the Holy Spirit, and teaching them to obey everything I have commanded you. And surely I am with you always, to the very end of the age.” (Matthew 28: 19–20 NIV)

45

Ondanks deze opdracht brengt mijn onderzoekspopulatie dit niet in de praktijk. Zij nodigen geen buurtgenoten en collega’s uit voor de small groups zoals wordt voorgesteld in de Develop stage van het studieboekje The End of Time. In gesprekken geven mijn informanten aan dat evangelisatie vrij moeilijk is in de Amerikaanse samenleving van tegenwoordig. Ze voelen zich als christenen in een hoek gedrukt, mensen (ver)oordelen snel, staan sceptisch tegenover het christendom en staan niet open voor het Woord van God. Tijdens één van de Bijbelstudies spreken de aanwezigen hun verontwaardiging uit over het feit dat president Bush geen Merry Christmas meer op zijn (kerst)kaarten mag zetten. Dit moet veranderd worden in Happy Holidays om niet-christenen niet voor het hoofd te stoten. Wanneer op een donderdagavond het hoofdstuk Letters to the Churches, Part 1 wordt bestudeerd, dat handelt over revelation 2: 1–29 gaat de studie inhoudelijk in op de vier brieven de apostel Paulus namens God stuurt naar vier van de kerken in voor-azië. Hij prijst ze voor de goede dingen die Hij daar ziet, maar wijst ze ook op verbeteringen. Zij die luisteren naar The Holy Spirit zullen gezegend worden. Na het lezen van deze verzen, die in het boek afgedrukt staan, zijn er questions for interaction. Bij dit hoofdstuk horen zeven vragen die niet allemaal even uitgebreid worden beantwoord en besproken. De Pastor van New Life Community neemt deel aan deze small group en dat merk je aan het feit dat hij veel aan het woord is. Omdat hij theologisch onderwijs heeft genoten, legt hij graag uit wat er met bepaalde Bijbelverzen wordt bedoeld. Bij vraag twee ontstaat er een discussie tussen drie mannelijke aanwezigen, waaronder de Pastor. De vraag luidt: What does it mean that the members of the church at Ephesus ‘have abandoned the love you had at first’ (verse 4)? Why is this so bad that God would threaten to ‘remove their lampstand’ (verse 5)? Over het eerste gedeelte zijn zij het vrijwel eens; the love you had at first refereert naar de liefde voor God en zijn Woord. Over het tweede gedeelte van de vraag ontstaat de discussie en uiteindelijk blijven er drie meningen over, waarna het mij nog niet helemaal duidelijk is, wat er precies bedoeld wordt. Dit kan komen omdat Revelation uitzonderlijk en moeilijk te begrijpen is, aldus mijn informanten. Discussies over het Woord van God worden niet geschuwd en de meningen van anderen worden hierin ook gerespecteerd. In de Bijbelstudies op donderdagavond en de zondagochtend komen deze discussies meer voor dan op de woensdagavond, omdat op eerstgenoemde bijeenkomsten een aantal mannelijke aanwezigen is, dat graag een discussie aangaat. Zij geven zelf ook aan dat zij dit graag doen en dat je 46

het niet altijd met elkaar eens hoeft te zijn. Deze discussies richten zich meer op het intellectuele en theologische aspect van de Bijbel dan op het persoonlijke aspect. De Pastor en Mark De Wett hebben beide theologisch onderwijs genoten, Mark is zelf ook Pastor geweest en tijdens de Bijbelstudies spreken zij graag hun kennis en mening uit. Op deze manier lokken zij een discussie uit met de mannelijke aanwezigen die net als zij graag een discussie aangaan. Wanneer de mannen in discussie gaan over een Bijbelvers, mengen de vrouwen zich niet in de discussie. Het persoonlijke aspect is voor hen belangrijker dan het intellectuele. De vrouw van de Pastor vertelt mij na de bovengenoemde discussie dat, wanneer haar man eenmaal op de praatstoel zit, hij van geen ophouden weet. Hij spreekt zijn kennis graag uit en discussieert daar ook graag over met anderen. Zij vindt het prima dat dit gebeurt tijdens een Bijbelstudie, maar heeft geen behoefte daar zelf aan deel te nemen. Vier van de vragen die in dit hoofdstuk behandeld worden, zoals het hierboven genoemde voorbeeld, gaan alleen in op wat er bedoeld wordt met een bepaald Bijbelvers. Hierover ontstaan dan de eventuele discussies. De drie andere vragen refereren meer naar het persoonlijke en de koppeling van de Bijbelverzen aan het dagelijkse leven en de huidige tijd. Een voorbeeld hiervan is vraag zes: Sexual immorality was a problem for the early church (verses 20–22). How does the church today still faces this problem? In de reacties die gegeven worden op deze vraag refereert men niet naar een persoonlijke ervaring of een ervaring binnen The New Life Community Church. Men refereert naar het verleden: een verhaal van sexual immorality dat plaatsvond binnen een andere kerkgemeenschap dan waar men zelf lid van was en dat men heeft van horen zeggen. Alle hoofdstukken in dit studieboekje zijn op deze manier samengesteld: vier vragen gaan in op wat er bedoeld wordt met een bepaald Bijbelvers en drie vragen refereren meer naar het persoonlijke en de koppeling van de Bijbelverzen aan het dagelijkse leven en de huidige tijd. Het boek van Max Lucado dat op de woensdagavond wordt bestudeerd, heeft per hoofdstuk één of twee vragen die alleen ingaan op de betekenis van een Bijbelvers. De rest van de vragen refereert meer naar het persoonlijke. Dit kan ook een reden zijn waarom op woensdagavond minder discussies plaatsvinden. De studieboeken van de verschillende Bijbelboeken die mijn informanten tijdens de Bijbelstudie gebruiken, verschillen qua vorm erg van elkaar.

47

Explore the Bible: Adult Learner Guide spring 2006 – Learner Isaiah, Micah dat op zondagochtend wordt bestudeerd, gebruikt verzen uit de Bijbel, maar het gaat bij de vraagstelling om een vertaling ervan naar de huidige tijd. Het boek The End of Time – Revelation 1–12 gebruikt ook alleen verzen uit de Bijbel maar de vraagstelling is meer gericht op wat er bedoeld wordt met deze Bijbelverzen. Dat de vraagstelling er minder op gericht is een vertaling te maken naar de huidige tijd kan te maken hebben met het feit dat: “The world of John’s revelation is so remote from the modern world that one hardly knows where to begin in trying to understand it. Yet it is an integral part of God’s Word, and therefore an important book for Christians to understand.” (The End of Time: 11)

Het boek When God Whispers Your Name van de bekende Christelijke schrijver Max Lucado dat op woensdagavond wordt bestudeerd, gebruikt een alledaags verhaal dat zich in de huidige tijd afspeelt. Het eerder besproken hoofdstuk 19 An inside job is een verhaal over een persoon waarvan het alarm in zijn huis meerdere malen afgaat. De oorzaken hiervoor zoekt hij buiten zichzelf: er wordt vast ingebroken, dus hij belt de politie; het bedrijf heeft het alarm niet goed afgesteld, dus hij belt het bedrijf. Uiteindelijk blijkt dat door zijn eigen toedoen het alarm afgaat. De oplossing voor een probleem moet van binnenuit gezocht worden en niet van buitenaf. In de vragen, die betrekking hebben op het persoonlijke en op de huidige tijd, wordt gerefereerd naar Bijbelverzen om tot een (christelijk) antwoord te komen. Elke Bijbelstudie wordt afgesloten met een prayer [gebed]. Eén van de aanwezigen begint hiermee. Dit is vrijwel altijd degene die de Bijbelstudie leidt. Op zondagochtend is dit Mark De Wett, op woensdagavond Jeff Gurney of Tom Ullabarri en op donderdagavond is het de Pastor zelf. Daarna wordt in overleg besproken wie afsluit en alle andere aanwezigen zijn vrij om hiertussen hun gebed te doen. Er wordt rondgevraagd of er bepaalde dingen zijn waarvoor gebeden moet worden. Iedereen spreekt hardop. Door de persoon die begint, wordt allereerst God bedankt voor zijn Woord en voor de (studie)tijd die samen is doorgebracht. Daarna wordt er gebeden door hem of haar en door andere aanwezigen die willen voor: hulp van God bij persoonlijke problemen en problemen van anderen, voor de gezondheid van familie, vrienden en kennissen die ziek zijn, etcetera. Ook wordt God vaak

48

bedankt wanneer er een christelijke manier is gevonden om met een probleem om te gaan. Een gebed begint met: Dear Lord – God – Heavenly Father…. We thank You for…. I pray that – we pray for…,etcetera. Het woord ‘God’ wordt vaak gebruikt om een zin af te sluiten. Het is in deze prayers gebruikelijk meer voor anderen te bidden dan voor jezelf. Een gebed wordt afgesloten met: In Your name – In Jesus’ name we pray…. Amen. Amen betekent dat men het ermee eens is. Veel jonge Christenen zijn van mening dat het onzin is om dit te zeggen, want waarom zou je iets zeggen of ergens voor bidden wanneer je het er niet mee eens bent. Het is iets traditioneels, iets cultureels wat men doet en heeft geen toegevoegde waarde. Christenen doen dit zonder er over na te denken, als ze dit wel zouden doen, zouden ze er misschien net zo over denken. Iedere persoon die ergens voor wil bidden is daar vrij in, niemand wordt beoordeeld op wat hij of zij zegt. Als een persoon niet wil, is dat goed, er wordt van uitgegaan dat men in stilte wel meebidt. Men praat op normale toon en met dagelijks taalgebruik alsof men tegen een persoon praat. Mijn informanten geven aan dat dit in zekere zin zo is, men heeft een persoonlijke relatie met God en kan tegen en met Hem praten; Hij luistert naar je en geeft uiteindelijk antwoord. Wanneer deze prayer plaatsvindt, heeft iedereen zijn ogen dicht, zijn hoofd licht naar beneden gebogen en zijn handen vaak gevouwen in de schoot. Het is, volgens mijn informanten, iets waar men niet over nadenkt. Sommige informanten zullen deze houding aannemen omdat zij zich daar prettig bij voelen. Voor anderen gaat dit vrij automatisch, omdat zij het zo gewend zijn en niet anders weten. Het niet uit de toon willen vallen en je conform de ‘norm’ gedragen, speelt hierbij ook een belangrijke rol.

Analyse Bijbelstudies Voor de informanten is het belangrijk de Bijbel te blijven bestuderen, steeds opnieuw, boek voor boek, omdat het elke keer andere inzichten biedt afhankelijk van waar men staat in het leven. Het biedt stof tot nadenken over het geloof, de Bijbel en jezelf en dit versterkt uiteindelijk wat je gelooft en waarom. Vragen stellen over het woord van God en op zoek gaan naar antwoorden is wat iedere christen zou moeten doen en dit doen mijn informanten dan ook veelvuldig. Aan het einde van elke Bijbelstudie (op zondagochtend duurt het een uur vanwege de dienst die daarna begint en op de avonden duurt het ongeveer twee uur) wordt er gebeden 49

voor oplossingen van eventuele problemen, hoewel oppervlakkig en voor familie, vrienden en bekenden die iets doormaken. Dit gaat, zoals beschreven, hardop waarbij eerst God wordt bedankt voor de tijd die samen is doorgebracht en voor Zijn Woord dat samen is bestudeerd en het inzicht dat daaruit verkregen is. Een persoonlijke relatie met God is de kern, maar tegenwoordig denken mensen dat ze dat alleen kunnen. Sommige christenen denken niet Bijbelstudie te hoeven en zijn van mening dat het voldoende is af en toe naar een kerkdienst te gaan. Maar mijn informanten zijn van mening dat als je een echt goede christen wil zijn, wekelijkse Bijbelstudie, het wekelijks bijwonen van een kerkdienst en het individueel de Bijbel lezen en bidden erg belangrijk zijn. Een aantal informanten verwoorden een duidelijk onderscheid tussen ‘echte’ christenen en de meer ‘culturele’ christenen. Zij zien zichzelf als ‘echte’ christenen in tegenstelling tot de meer ‘culturele’ christenen die niet doen wat zij doen maar wel claimen een persoonlijke relatie met God te hebben. Bij hen gaat het meer om een uiterlijk vertoon, aldus mijn informanten. Een ‘echte’ christen wil zijn geloof delen met gelijkgestemden - worship en pray together - en zich in het Woord van God verdiepen door het te bestuderen en hier over te praten en te discussiëren met anderen. Dit versterkt de persoonlijke relatie met God aldus mijn informanten. Wat ze in feite doen is: “Getting closer to God and to each other.” - Ken

De studenten die naar de New Life Community Church gaan, zijn bijvoorbeeld betrokken bij christelijke studentenorganisaties en wonen Bijbelstudies bij die door hen georganiseerd worden. Aaron en Kim doen samen met andere pasgetrouwde jonge stellen aan Bijbelstudie. Het hoeft niet per se deel uit te maken van de kerk die je bezoekt; er is genoeg keuze en je bent vrij in de keuze. Het is geen ramp als je door omstandigheden een keer niet naar de kerk of Bijbelstudie gaat, maar als christen is het wel iets waar je graag tijd voor vrij maakt en tijd in investeert. De small groups zijn ook van sociaal belang. Men bespreekt persoonlijke problemen, hoewel oppervlakkig en van bepaalde aard (voornamelijk werk en gezondheid) met elkaar en bid voor Gods hulp en oplossingen. De band die de aanwezigen met elkaar hebben, wordt op deze manier sterker. Bijbelstudie en Prayer op individueel niveau wordt door mijn informanten ook veelvuldig gedaan. Dit komt in informele gesprekken sterk naar voren. Bijbelstudie op individueel niveau bestaat voornamelijk uit het dagelijks lezen van Bijbelverzen. 50

Een aantal informanten maakt gebruik van een planner, waarbij men een aantal verzen per dag leest en op deze manier de Bijbel in één jaar geheel kan lezen. Ook lezen de informanten secundaire christelijke literatuur en christelijke zelfhulpboeken om een betere christen te worden. Men geeft aan bijna elke dag te bidden, voor de informanten is dit als een gesprek met God, en zo groeit men in de persoonlijke relatie met God.

Dienst Tijdens de Bijbelstudie op zondagochtend is de Pastor bezig met voorbereidingen voor de dienst die zoals eerder vermeld om 10.30 uur begint. Hij loopt de computer na die met Powerpoint tijdens de dienst de tekst van worship songs en de kern van the message op de muur naast het podium projecteert. Ook zorgt hij voor de koffie. In het gedeelte van de kerk waar de Bijbelstudie plaatsvindt, bevindt zich ook de keuken die van alle gemakken voorzien is. Er bevindt zich een dubbeldeurs koelkast, een vaatwasser, een fornuis en er is servies aanwezig. Het gedeelte waar de dienst wordt gehouden, is aan één kant ingericht met stoelen die in rijen staan, en aan de andere kant met kleine ronde tafeltjes (in totaal acht stuks) met stoelen daaromheen. Daarachter in een hoek staat de koffietafel. In een andere hoek staat een tafel met daarop de computer en de Powerpointprojector. De stoelen staan gericht naar het podium. Op de vloer ligt donkergrijze vloerbedekking en de muren zijn crèmekleurig en kaal. De ruimte, waar de dienst plaatsvindt, is ongeveer 10 meter diep en 20 meter breed. Dit is inclusief de ruimte die het podium inneemt. Er zijn tijdens een dienst gemiddeld tussen de veertig en vijftig personen aanwezig. De zitplaatsen rond de kleine tafeltjes zijn vrijwel volledig bezet. Ongeveer een derde van de stoelen, die in rijen staan, blijft leeg omdat men te veel stoelen neerzet. Deze rijen stoelen vullen de ruimte op en scheppen een indruk dat de kerk redelijk vol is, ondanks dat een vrij groot aantal stoelen leeg blijft. De dienst begint om 10.30 uur en vanaf 10.15 uur komt iedereen binnendruppelen en staat men gezellig met elkaar te kletsen of men zoekt alvast een plekje. De sfeer komt op mij vrij informeel over en de pastor en veel leden van de kerk beamen dit. De pastor vindt het belangrijk dat iedereen zichzelf kan zijn: “This church has no pretentions.” - Ken

51

De kleding is casual. Het dragen van een spijkerbroek met T-shirt is gebruikelijk, maar er is ook een aantal mannelijke aanwezigen dat een spijkerbroek of nette broek met overhemd en eventueel een jasje draagt. Iedereen gaat ongedwongen en amicaal met elkaar om. De dienst begint met een aantal worship songs waarvan de tekst op de muur naast het podium wordt geprojecteerd. Aaron en Kim doen de zang en Aaron speelt ook gitaar. Mark De Wett speelt op een elektrische gitaar, Andrew, een andere student, speelt op het drumstel en de pastor zelf op het keyboard. Iedereen staat op en zingt mee met de nummers. Voor de meesten is de tekst bekend, want met gesloten ogen aanbidden zij God door middel van deze liedjes. Het zijn moderne, up-tempo nummers en de reden hiervoor is dat het de mensen meer aanspreekt en dat het beter past binnen de huidige tijd aldus de Pastor. Na deze worship is het tijd voor een soort welkom, de aanwezigen staan op om elkaar persoonlijk te begroeten en even een kort praatje te maken, informeel. Aanwezigen die er voor het eerst zijn of maar af en toe komen, worden op deze manier bij de gemeenschap betrokken en het versterkt de sociale cohesie binnen de gemeenschap. Hierna is het tijd voor de memorising verse. Een vers uit de Bijbel is door Mark De Wett op muziek gezet en hij zingt het voor, waarna iedereen hem na moet zingen. De tekst wordt weer op de muur geprojecteerd. Op deze manier wordt geprobeerd mensen verzen uit de Bijbel te laten onthouden. Eén vers wordt drie zondagen achter elkaar behandeld waarna wordt overgegaan op een nieuwe. Tijdens mijn aanwezigheid zijn onder andere Ephesians 4: 327 en Isaiah 40: 318 als Bijbelvers op muziek gezet. Wanneer het vers Ephesians 4: 32 wordt behandeld, zijn er twee vragen die men zichzelf moet stellen en waar deze week aan gewerkt moet worden: “[Is there] someone I need to forgive? [Is there] something I need to be forgiven for?” - Mark De Wett

7

Be kind and compassionate to one another, forgiving each other, just as in Christ God forgave you. (Ephesians 4: 32 NIV)

8

[But] those who hope in the Lord will renew their strength. They will soar on wings like eagles; they will run and not grow weary, they will walk and not be faint. (Isaiah 40: 31 NIV)

52

Om 11.15 uur begint de pastor met de message. Deze wordt ingeleid aan de hand van een filmpje dat door middel van powerpoint op de muur geprojecteerd wordt. De beelden laten materiële zaken zien zoals huizen, auto’s en kleding die in de huidige maatschappij belangrijk zijn. Aan materiële zaken wordt status ontleend en er wordt veel waarde aan gehecht. In het filmpje wordt een aantal personen gevraagd wat voor hen het belangrijkste is in het leven. Materiële zaken, geld, succes, familie, vrienden en gezondheid zijn de meest genoemden. De message van de Pastor gaat over What’s most important to God? “Teacher, which is the greatest commandment in the Law?” Jesus replied: “Love the Lord your God with all your soul and all your mind.” (Matthew 22: 36–37)

De Pastor gaat hier verder op in: The Church needs to be hot, not cold, there needs to be passion. We need to love Him; passionately with all our heart. How to love Him with your whole heart, with passion and emotions? By songs, worship, prayer, ties and offerings. Delight yourself in God, considering His Word and rejoicing who He is.

Puntsgewijs geeft hij aan hoe dat zou moeten: Rejoicing who He is with all your heart by loving God. Rejoicing who He is with all your soul. That’s about who you are as a person, your identity. Rejoicing who He is with all your strength. That’s action, something that you use to do. We’re expanding our strength for the love of God, and expanding the love of God by our strength. Rejoicing who He is with all your mind. God wants our intellect; let your mind wrap around [the] being of God. The operating system of the mind is the Word of God. God is interested in you! Important is repentance for God.

Hierna verwijst de Pastor naar het Bijbelvers 1 John 1: 9 If we confess our sins, He is faithful and just and will forgive us our sins and purify us from all unrighteousness

en leest deze voor. Ten slotte wordt verwezen naar Hebrews 4: 1–13 en Hebrews 12: 1–29. Hebrews 4: 1–13 gaat over de rust die God geeft en Hebrews 12: 1–29 gaat over wat God van zijn discipelen verwacht en de grote verantwoordelijkheid die daarbij hoort. Deze Bijbelverzen gaan nog dieper in op wat in message naar voren is

53

gekomen en de Pastor wijst er met klem op dat het belangrijk is deze te lezen en dan het geheel te overdenken. De Pastor vat de message als volgt samen: The Clip showed that people look at things from a men centered perspective – what’s most important to them. People must look at things from a God centered perspective – what’s most important to God.

Als laatste opmerking zegt hij dat de memorising verse goed te gebruiken is als operating system. Na de message is het tijd voor een gebed van de Pastor, waarin allereerst God bedankt wordt voor zijn Woord en de lering die daaruit getrokken wordt. Verder wordt er gebeden voor dingen die in verband staan met de message die in de desbetreffende dienst aan bod is gekomen. in dit geval bijvoorbeeld: I pray… Lord…I will rejoice who You are…, etcetera. Hierna is het moment voor de inzameling van geld voor de kerk. Elke week laten dezelfde twee leden mandjes rondgaan en eenieder aanwezig kan hier contant geld of een cheque in doen. Dit zijn the tithes and offerings waar in de Bijbel over gesproken wordt. Tithes is het afstaan van 10% van het inkomen als een offer aan God. Abraham was de eerste persoon in de Bijbel die Tithes aan God gaf. Dit valt te lezen in Genesis 14: 17–209. “The giving of tithes is an offering that demonstrates our acceptance of God as our Lord. It is a way of saying thank you to God. It has nothing to do with the law but everything to do with a grateful heart and a love for God.” - Jeff Gurney

Men kan zien wat degene naast hem of haar in het mandje legt, maar de meeste leden gebruiken cheques die zij in een kleine enveloppe doen. Het te doneren bedrag is dan niet zichtbaar. Mijn informanten spreken ook niet over de bedragen die zij wekelijks doneren aan de kerk. Of het daadwerkelijk 10% van het inkomen bedraagt, is mij niet bekend.

9

After Abram returned from defeating Kedorlaomer and the kings allied with him, the king of Sodom came out to meet him in the Valley of Shaveh. Then Melchizedek king of Salem brought out bread and wine. He was priest of God Most High, and he blessed Abram, saying, "Blessed be Abram by God Most High, Creator of heaven and earth. And blessed be God Most High, who delivered your enemies into your hand." Then Abram gave him a tenth of everything (Genesis 14: 17–20

NIV).

54

Voor deze tithes and offerings wordt gebeden door de twee leden die de mandjes laten rondgaan. Dit is vrij kort: “Lord… we thank the Pastor for his message today and the time we’ve spend in Your presence. Now when it’s time for tithes and offerings…we pray that You will bring whatever it is we as church need. Let everything be blessed by You God…in Your name we pray…Amen.” - Jeff Gurney

Het loopt tegen 12.00 uur als de dienst ten einde is, nadat ook de mededelingen betreffende de gang van zaken binnen de kerk en andere belangrijke zaken zijn behandeld. Tijdens mijn aanwezigheid zijn er een aantal diensten waarbij de Pastor zijn message heeft uitgewerkt op papier. Dit is gemiddeld om de twee zondagen. Deze message wordt voor aanvang van de dienst uitgedeeld en de (Bijbel)teksten die op papier staan, worden ook met Powerpoint op de muur geprojecteerd. Op deze manier is het makkelijker te volgen en de kern van de message te herkennen. Een message op papier is concreet; je kunt het mee naar huis nemen om later te lezen en te bestuderen. Bij een message die niet op papier wordt uitgedeeld, is een handvol aanwezigen dat daadwerkelijk aantekeningen maakt. Een voorbeeld van een message die op papier wordt uitgedeeld tijdens de dienst is er één die handelt over freedom. Het begint met het Bijbelvers John 8: 31–36. “So Jesus was saying to those Jews who had believed Him: ‘If you continue in My word, then you are truly disciples of Mine, and you will know the truth, and the truth will make thou free’. They answered Him: ‘We are Abraham’s descendants and have never been enslaved to anyone; how is it that You say, You will become free?’ Jesus answered them: ‘Truly, truly, I say to you, everyone who commits sin is a slave of sin. The slave does not remain in the house forever, the son does remain forever. So if the son makes you free, you will be free indeed.’”

Hieruit volgen een aantal christelijke waarheden waarbij gedeelten door de aanwezigen zelf ingevuld moeten worden. Het lijkt op een soort overhoring waaraan geen consequenties verbonden zijn.

55

De christelijke waarheden die uit deze Bijbelverzen voortvloeien, zijn: ¾ Real freedom comes from knowing the truth ¾ There is absolute and objective truth and you can know it ¾ Truth is known by those who continue in Jesus’ teaching – Evidence of history – Evidence of consistency – Evidence of changed lives ¾ People need to be set free of sins De pastor gaat in zijn eigen woorden verder in op deze belangrijke aspecten. Hij vertelt over het progressieve element wat hoort bij Faith and truth. Jezus sprak over een innerlijke vrijheid; de ultieme vrijheid die alleen voortkomt uit het kennen van de waarheid, het Woord van God. Hoe meer men zich hierin verdiept en Jesus’ teachings voortzet, hoe dichter men bij deze ultieme innerlijke vrijheid komt. Men is er bij gebaat de Bijbel als basis in het leven te gebruiken, dan houdt men vaste grond onder de voeten. In het leven word je blootgesteld aan vele andere (seculiere) interpretaties van vrijheid die je van de waarheid kunnen afleiden. De Pastor illustreert dit met een voorbeeld uit zijn eigen leven. Hij is zelf een tiener tijdens de roerige jaren ’60. Men heeft dan een andere interpretatie van wat vrijheid is. Vrijheid betekent vrij van regels en autoriteit; het gebruik van geestverruimde middelen zet aan tot ‘vrije’ liefde. Nu is hij zelf vrij van deze verslavingen, omdat hij zich richt tot God en Zijn Woord en zo komt hij dichter bij de waarheid en de ultieme vrijheid. De dochter van het gezin waar ik woon, haalt na de dienst een Bijbelvers aan dat voor haar deze message samenvat. “I am the Way and the Truth and the Life. No one comes to the Father except through me.” (John 14: 6) “Apply things Jesus said about freedom to your own life. Jesus is alive; He can be found. If He is dead there would not be a/will be no Christian Faith and we’re just here for the social aspect.” - Pastor Ken

De dienst heeft voor mijn informanten een sociaal aspect: als christen wordt het geloof gedeeld met gelijkgestemden – worship and pray together. Wat mijn informanten in feite doen door het bijwonen van een dienst is getting closer to God and to each other. Zonder het christendom als gemeenschappelijke deler zou men alleen samenkomen voor het sociale aspect.

56

Na het ten einde lopen van de dienst tegen 12.00 uur is er een aantal mensen dat meteen weggaat, maar de meeste gezinnen die de kern vormen, blijven in de zaal of in de keuken nog even napraten. Er zijn daar ook versnaperingen aanwezig. Dit duurt vaak tien minuutjes, maar kan uitlopen tot een half uur. Tegen die tijd druppelen de eerste leden van een Spaanstalige Southern Baptist kerkgemeenschap binnen, die ook gebruikmaken van het New Life gebouw. De Pastor en zijn vrouw zijn altijd de initiatiefnemers voor het gebruiken van de lunch bij één van de restaurants in de buurt. Het verschilt per week welke gezinnen er meegaan of niet meegaan vanwege andere verplichtingen. Deze lunches zijn erg gezellig en informeel, waarbij over dagelijkse dingen wordt gesproken en niet wordt nagepraat over de dienst.

Youth group and the Bridge De youth group vindt plaats op vrijdagavond in The New Life Community Church en start om 19.00 uur. Deze groep is voor de kinderen uit de gezinnen die lid zijn van de gemeenschap in de leeftijd van tien tot ongeveer zestien jaar. De meeste kinderen hebben een leeftijd tussen de twaalf en vijftien jaar. Een zestienjarig meisje dat aan het begin van mijn verblijf nog wel geregeld aanwezig is, laat het op een gegeven moment afweten en vertelt mij dat ze zich er te oud voor voelt, te druk is met haar school en dat de invulling van deze youth group niet meer aansluit bij wat zij zoekt. De youth group heet officieel A.L.I.V.E (uitgesproken als alive) wat staat voor Abundantly Living In View of Eternity. Niemand gebruikt deze naam eigenlijk, maar men spreekt altijd over youth group. De youth group wordt geleid door Aaron en Kim, beide begin twintig, nog studerend en pas getrouwd en door Andrew, die even gestopt is met studeren en ook begin twintig is. Een paar weken na mijn aankomst komt Hannah, ook studente en bijna twintig, het team versterken. Aaron en Andrew zijn beste vrienden en kennen elkaar al een aantal jaar. Ze hebben allen hetzelfde bijbaantje (gehad) en zodoende is Hannah ook bij de youth group betrokken geraakt. Ze wil graag binnen een kerk betrokken zijn bij de jeugd en Kim nodigde haar uit eens bij ‘haar’ youth group te komen kijken. De sfeer bij New Life Community bevalt haar goed en dus blijft ze. De kinderen mogen ook vrienden en vriendinnen meenemen, die niet naar The New Life Community Church gaan. Dit gebeurt dan ook elke week en sommigen komen ook bijna elke week met één van de kinderen mee. Vaak gaan ze met hun

57

ouders naar een andere kerk, soms ook van een geheel andere denominatie, maar ze vinden de youth group van New Life erg leuk en gezellig en komen er graag. Youth group bestaat grotendeels uit het spelen van spelletjes. De ruimte waar op zondagochtend de dienst plaatsvindt, is helemaal leeggemaakt, alle tafels en stoelen staan opgestapeld langs de muren. Bij veel van de spelletjes gaat het om samenwerken: de groep wordt dan bijvoorbeeld in twee teams verdeeld en de ruimte in twee gedeelten en een mandje dat in het midden staat moet gepakt worden en naar een hoek gebracht worden. Hierbij gaat het om behendigheid, snelheid en samenwerken want diegene met het mandje kan afgetikt worden door iemand van de tegenpartij waardoor het mandje in handen van het andere team valt. Het mandje mag overgegeven of overgegooid worden en het team dat het mandje in zijn hoek krijgt heeft gewonnen. Vooral de jongens zijn lichamelijk ruig, ze duwen elkaar of gaan boven op elkaar zitten. Ze worden hier wel op aangesproken en de jongens zijn met de meisjes in de buurt voorzichtiger, want in hun enthousiasme en ongecontroleerdheid kunnen ze de meisjes onverhoopt pijn doen. Veel andere spelletjes zijn een, vaak zelf bedachte, variant op tikkertje waarbij individueel of in een team van twee gewonnen kan worden. Afgezien van de ruigheid van de jongens kennen deze spelletjes in hoge mate lichamelijk contact. Wanneer de kinderen in teams van twee moeten spelen, waarbij ze zelf de partner kiezen, moeten ze vaak bij elkaar blijven en elkaar vasthouden. Er wordt ook wel een soort van worstelen gespeeld of een spelletje waarbij je met een bepaald lichaamsdeel een lichaamsdeel van de partner moet aanraken; bijvoorbeeld kin op de neus of oor in oksel. Dit spel zorgt voor enige hilariteit. Het team dat de genoemde lichaamsdelen als laatste bij elkaar weet te brengen ligt er na elke ronde uit, en na een aantal ronden blijft er een winnend team over. De kinderen spelen dit soort spelletjes graag en gaan mede daarom graag naar de youth group. De vier studenten die deze avond leiden, doen zelf met sommige spelletjes mee. Vooral Andrew speelt vaak ruig met de jongens mee. Rond 20.15 uur, nadat een laatste spelletje ten einde is, wordt begonnen met het spelen van een aantal worship songs. Het podium met instrumenten wordt hierbij niet gebruikt. Hooguit zitten Aaron en Andrew op het trappetje de akoestische gitaar en de jambe te bespelen. Beide zingen de tekst van de liedjes. Ook Kim en Hannah zingen en vrijwel alle kinderen zingen mee. Powerpoint wordt niet gebruikt om de tekst op de muur te projecteren, want vrijwel iedereen kent de teksten uit zijn hoofd. De kinderen zitten of liggen op de grond; de stoelen en tafels worden niet 58

gebruikt. Omdat het op het zingen van worship songs na stil is in de ruimte zingen sommige kinderen heel zachtjes mee, misschien omdat ze zich niet prettig voelen wanneer ze heel hard zingen zodat anderen hen kunnen horen. Er worden dezelfde liedjes gezongen als in de dienst alleen is nu meer sprake van spontaniteit en improvisatie. Het gebeurt dat Aaron of Andrew de tekst even kwijt is of dat coupletten in onjuiste volgorde gezongen worden. Tegen 20.30 uur worden er kleine prayer groepjes gevormd, waarin onderling zaken worden besproken, waarvoor gebeden kan worden. Hierna wordt daadwerkelijk hardop gebeden. Aaron, Kim, Andrew en Hannah hebben zich elk bij één van de groepjes aangesloten om hierin het voortouw te nemen. Daarna worden de kinderen aangemoedigd zelf ook hardop te bidden. De groepjes zitten in een kringetje op de grond. Na een kleine tien minuten komt de groep weer bij elkaar en wordt besproken hoe dit voor iedereen was. Sommigen vinden het nog wel wat eng om hardop te bidden, kunnen wat ze willen zeggen nog niet zo goed onder woorden brengen, maar de meesten vinden het wel erg leerzaam. Hierna is nog tijd voor een sharing story van Andrew. Ditmaal gaat het over dakloze tieners in Denver en het project waaraan hij heeft meegeholpen om deze tieners te helpen. De boodschap die hij aan de kinderen van de youth group wil meegeven, is dat er in de eigen omgeving veel mensen zijn die het niet zo goed hebben en dat het voor christenen een plicht is te proberen deze mensen te helpen. Deze prayers in groepjes en de sharing story vinden niet elke week plaats, alleen als er een redelijk aantal kinderen aanwezig is. Wanneer er maar rond de tien kinderen zijn, worden alleen spelletjes gespeeld en aan het eind worship songs gezongen. Ook vindt er op een andere vrijdagavond een variant plaats op het hardop bidden in groepjes. Hierbij zitten de kinderen in een kring op de grond met de rug naar elkaar toe. Men moet zich concentreren op God en niet op de vrienden om zich heen: “Everybody is going to let you down at some point. You have to put your faith in Christ. Don’t look for a person to make you happy. Be content with yourself and with who you are. God designed us to be happy through Him.” - Kim

59

Om deze boodschap kracht bij te zetten refereert Aaron naar twee Bijbelverzen: Philippians 4: 12–1310 en 1 Corinthians 7: 1711. Het eerste vers is een christelijke maar zeer on-Amerikaanse raadgeving, als je de structuur van de Amerikaanse samenleving en de omgeving waarin deze kinderen opgroeien in beschouwing neemt. De vier studenten die deze youth group leiden, doen dit op vrijwillige basis en hebben geen opleiding tot youth leader/youth minister gevolgd. Zij zijn erg betrokken bij de kerk en de jeugd. Ze vinden het leuk om met de jeugd te werken – zij zien het als what God has planned from them – en om hen christelijke kennis en Bijbelkennis bij te brengen, wat aansluit bij wat belangrijk is in het leven van tieners. Het is getting closer to each other and to God door middel van spelletjes, het samen hardop bidden en om Bijbelverzen te overdenken. Tegen 21.00 uur loopt de youth group ten einde en staan er ook al wat ouders in de kerk die de kinderen komen ophalen.

The Bridge The Bridge is de studentenavond van The New Life Community Church en vindt plaats op de zaterdagavond. Het is gestart tijdens mijn aanwezigheid en ik ben tijdens de voorbereidingen aanwezig geweest. De opzet voor deze avond ligt besloten in de naam: The bridge. Het is bedoeld om een brug te slaan tussen christenen van iedere denominatie en niet-christenen. Jongeren en studenten die op zoek zijn naar zingeving, geloof, God en het christendom zijn welkom, evenals jongeren en studenten die dit al gevonden hebben en een gelegenheid zoeken om dit met anderen te delen. Na een aantal weken blijkt dat The bridge alleen studenten trekt die christelijk zijn en dat ondanks de opzet niet-christenen niet worden bereikt. In Greeley bevindt zich UNC (University of Northern Colorado) en veel studenten komen uit andere delen van Colorado of uit andere staten. Zij zijn los van hun

10

“I know what it is to be in need, and I know what it is to have plenty. I have learned the secret of being content in any and every situation, whether well fed or hungry, whether living in plenty or in want. I can do everything through him who gives me strength.” (Philippians 4: 12–13 NIV)

11

“Nevertheless, each one should retain the place in life that the Lord assigned to him and to which God has call him. This is the rule I lay down in all the churches.” (1 Corinthians 7: 17)

60

ouders, hun vertrouwde omgeving en geloofsgemeenschap. The bridge probeert deze studenten een alternatief aan te bieden. Volgens Aaron, Kim en Andrew spreekt de traditionele kerk en religie veel jongeren en studenten niet aan. Het is een ver van hun bed show. The bridge probeert dit gat the dichten door middel van een ongedwongen sfeer, muziek, vragen over het christendom en geloof, videoclips, en grappige weetjes. Ook is er koffie, Italian soda’s en Italian bread aanwezig. Aaron, Kim en Andrew leiden deze avond en ook de Pastor is erg betrokken bij de voorbereidingen en op de meeste avonden ook zelf aanwezig. The bridge start op zaterdagavond om 18.00 uur, maar de meeste aanwezigen komen tussen 19.00 en 19.30 uur binnendruppelen. De avond eindigt officieel om negen uur maar loopt vaak uit tot tegen tienen. Het vindt plaats in de ruimte van de kerk waar op zondag de dienst gehouden wordt. De tafels en stoelen worden dicht bij elkaar gezet, het brood wordt op de tafels gezet, de koffietafel wordt dichtbij in een hoek gezet, het licht wordt gedimd en via Powerpoint worden de grappige plaatjes, grappige weetjes, videoclips en vragen over het geloof en christendom op de muur geprojecteerd. Over deze vragen wordt later op de avond gediscussieerd en wanneer er nog tijd is spelen Aaron, Kim en Andrew nog een aantal worship songs. Aaron zet deze Powerpointpresentatie elke week in elkaar. De muziek staat niet te hard, men kan nog op normale toon converseren, en is vooral softrock van christelijke bands. Op één van de zaterdagavonden is het thema ‘het einde van de wereld’ waarbij een videoclip van de film Donnie Darko wordt getoond. De hoofdpersoon in deze film leidt aan hallucinaties over het naderende einde van de wereld. De discussievragen die hierop volgen zijn: Who would end the world, God or people? Would you rather die now or be there when the world ends? What would you do when the world will end in 28 days? Een aantal aanwezigen zijn van mening dat God een einde aan de wereld zal maken, omdat Hij allesbepalend is. Als reactie hierop wordt geopperd dat de mensheid tegenwoordig de aarde en de wereld waarin wij leven heel wat geweld aandoet en daarom zelf wel eens voor het einde van de wereld zou kunnen zorgen. Toch zal God uiteindelijk beslissen wat er gebeurd en wanneer de wereld tot een einde komt. Dat God door middel van de mens en menselijk handelen de wereld tot een einde brengt wordt niet uitgesloten, maar in eerste instantie is het God die hierover beslist. Sommige aanwezigen willen liever niet het einde van de wereld meemaken, omdat dit hen veel te naar en erg lijkt. Ze verwijzen hierbij naar het profetische

Bijbelboek

Openbaringen

(Revelations), 61

dat

handelt

over

de

gebeurtenissen als het einde der tijden nadert, maar ze halen geen specifieke verzen aan. Het gesprek dwaalt af van het onderwerp en op de laatste vraag wordt niet ingegaan. Er wordt hierna wel over andere onderwerpen gediscussieerd, zoals de christelijke feestdagen en er wordt over algemene en persoonlijke zaken gesproken. Een andere keer wordt een videoclip vertoond met de titel Who is on the throne of your life? In de clip wordt een jongeman getoond, die een troon voortsleept en er uiteindelijk zelf op plaatsneemt, als ware hij koning. De vragen die hierover gesteld worden, gaan over wat deze troon en erop plaatsnemen representeert en welke dingen in ons leven strijden om prioriteit te zijn. Deze vragen worden besproken door alle aanwezigen; er worden geen kleinere groepjes gevormd om hierover te discussiëren. Het algemene beeld is dat deze troon de last representeert en het er zelf op plaatsnemen de arrogantie. De aanwezigen zijn het erover eens dat God degene in je leven is, die op de troon moet plaatsnemen en dan is het zeker geen last maar juist het tegenovergestelde. God moet prioriteit zijn in het leven, maar vaak strijden zaken als familie, vrienden, plezier maken, succes en bezittingen met God en willen deze ‘aardse dingen’ Zijn plaats innemen. Als christen is het belangrijk je hiervan bewust te zijn en je leven zo te leiden dat Hij prioriteit heeft boven alles. “As a Christian you’re in the world, you’re not of the world.” - Kim “You can tell more by actions than by appearance what a person’s priorities are. The priorities we [as Christians] should have in our lives is time with God. Put God first, family second and career third.” - Aaron

De eerste weken zijn nog niet zoveel mensen aanwezig, gemiddeld rond de vijftien personen. De meeste zijn vrienden en bekenden van Aaron, Kim en Andrew. Een aantal anderen is er via Ginger, een lid van The New Life Community Church. Zij leidt een Christelijke studentenorganisatie aan UNC. Zij heeft the bridge tijdens haar Bijbelstudie aangekondigd en een aantal mensen is naar de eerste bijeenkomst geweest en komt sindsdien elke week. Het aantal mensen dat the bridge bezoekt, blijft tijdens mijn aanwezigheid gelijk en het zijn ook elke week dezelfde mensen die komen. Alle aanwezigen zijn christelijk en hebben zich nu, als studenten, los van hun vertrouwde omgeving en geloofsgemeenschap, aangesloten bij een kerk in Greeley en bij één van de vele christelijke studentenorganisaties die UNC rijk is. Ze komen

62

graag naar the bridge voor de gezelligheid en de sfeer en de ongedwongen manier waarop men over het geloof en het christendom kan praten en kan discussiëren. Aaron, Kim en Andrew raken niet gedemotiveerd door de geringe opkomst: We need to pray for it [the bridge], that it’ll work out. God will show us the right things to do.

Analyse Youth group en The Bridge De vanuit New Life Community Church georganiseerde youth group op vrijdagavond en the bridge op zaterdagavond zijn verschillend van karakter maar vertonen ook veel overeenkomsten. Wat beide bijeenkomsten in feite tot doel hebben: Getting closer to God and to each other. Dit wordt op een dusdanige manier dat het de doelgroep aanspreekt. De youth group richt zich op kinderen in de leeftijdsgroep van tien tot zestien jaar. Het spelen van spelletjes, het zingen van worship songs, sharing stories, prayers – hardop en voor jezelf – en het bespreken van, voor deze leeftijdsgroep, belangrijke zaken in het licht van de Bijbel, is de manier waarop dit binnen de youth group van de New Life Community plaatsvindt. The bridge richt zich op studenten en door middel van een ongedwongen sfeer, muziek, vragen over het christendom en geloof, videoclips, grappige weetjes, eten en drinken proberen zij deze doelgroep te bereiken en op die manier het getting closer to God and to each other te bewerkstelligen. Mijn informanten hechten veel waarde aan deze bijeenkomsten en zien het belang ervan in: “You need to have that [youth group and also small groups] as a church to be well. It just has to be there, no matter what size the church is. Christianity is growing through young people and the youth group has enormous impact on them. The Bridge is trying to reach a group of people which otherwise cannot be reached. They’re just ways to try to do what the bible commands.” - Aaron. “The way that we kind of… always have done as church… always have done things, is just not ministering the people, it’s not reaching people and it’s not drawing people in, especially younger people. So you have to be willing to try new things, like the Bridge.” - Ginger “Most people view churches as structured and very judgemental. To bring people in, we need to be friends with them first and then bring them to Christ.” - Kenzie (14)

63

Wanneer men als kerk jonge mensen wil bereiken, is het van belang nieuwe dingen, die aansluiten bij deze doelgroep, zoals the bridge, te proberen. Waar het om gaat bij youth group en the bridge is getting closer to God and to each other op een manier die de doelgroep aanspreekt.

Conclusie Dit hoofdstuk beschrijft hoe mijn informanten, de leden van The New Life Community Church, het christendom beleven en hoe zij dit in praktijk brengen. In feite beleven zij religie, maar ze spreken over het christendom. De kern van het christendom is voor de informanten het hebben van een persoonlijke relatie met God. Deze persoonlijke relatie wordt onderhouden door middel van de wekelijkse Bijbelstudie, Prayer en het bijwonen van de dienst op Zondag. Door middel van Bijbelstudie verdiepen mijn informanten zich in het Woord van God. Door interpretatie van, discussie over, en het delen van kennis van de Bijbel met anderen en Bijbelverzen vertalen naar de huidige tijd groeit men in de persoonlijke relatie met God. Door middel van Bijbelstudie worden Bijbelverzen eigen gemaakt en tegelijkertijd wordt de Bijbelkennis actief gehouden door het doen van Bijbelstudie. Actieve Bijbelkennis bewijst de aanwezigheid van een persoonlijke relatie met God. God spreekt tot een persoon door middel van Bijbelverzen. Men bid, waarbij men Bijbelverzen in gedachten herhaald. Een vers dat van toepassing kan zijn op een persoonlijke situatie komt op deze manier tot je als het ‘Woord van God’. De Bijbelkennis die mijn informanten bezitten wordt actief gebruikt omdat dit een persoonlijke relatie met God benadrukt. Bijbelstudie op individueel niveau bestaat voornamelijk uit het, dagelijks, lezen van Bijbelverzen. Op deze manier maakt men zich de Bijbelkennis eigen en wordt deze ook actief gehouden. Men geeft aan vrijwel elke dag te bidden, voor de informanten is dit als een gesprek met God, en zo groeit men ook in de persoonlijke relatie met God. Wat de informanten in feite bewerkstelligen door middel van wekelijkse Bijbelstudie, Prayer, en het bijwonen van de dienst is dus: getting closer to God and to each other. Deze wekelijkse Bijbelstudie en de dienst op Zondag hebben zodoende ook een sociaal aspect; men groeit in de persoonlijke relatie met God, en doormiddel van het delen van het geloof met gelijkgestemden en het bespreken van persoonlijke problemen, hoewel oppervlakkig en van bepaalde aard (voornamelijk werk en 64

gezondheid) wordt de band die de leden van The New Life Community Church met elkaar hebben sterker. De youth group en the bridge bewerkstelligen in feite hetzelfde als de wekelijkse Bijbelstudie en de dienst op zondagochtend. Dit doen beide bijeenkomsten op een manier die de doelgroep aanspreekt. In het geval van de youth group is dat de jeugd met de leeftijd van tien tot zestien jaar en in het geval van the bridge zijn dat studenten. De gemeenschap kenmerkt een sterke vorm van groepsdenken. Het doel van mijn informanten als groep christenen is het groeien in de persoonlijke relatie met God. Door middel van Bijbelstudie, Prayer, het bijwonen van de dienst op Zondag en het bijwonen van de youth group en the bridge onderhouden mijn informanten als christenen en als leden van The New Life Communtiy Church de persoonlijke relatie met God en zijn zij in staat hier in te groeien. De beschreven cases zetten uiteen hoe mijn informanten het christendom beleven en hoe zij dat in praktijk brengen. De cases benadrukken wat voor mijn informanten de kern is: getting closer to God and to each other. Zoals in het hoofdstuk religie en het christendom aan de orde is gekomen zijn er in het discours van mijn informanten drie elementen te onderscheiden. Ten eerste is er een persoonlijk element. Een persoonlijke relatie met God en het ‘echte’ christendom staan hierbij centraal. Ten tweede is het ´religieuze´ element; wat zij zelf als religie omschrijven. Als derde is er de kerk, de gemeenschap van gelijkgestemden. Dit is de sociale vorm die godsdienst aanneemt. De beschreven cases zetten uiteen hoe mijn informanten het persoonlijke en het sociale element beleven en hoe dit zich in de praktijk uit. Zoals in de message van de dienst en in de manier van spreken naar voren komt zetten mijn informanten zich af tegen de materialistische individuele (Amerikaanse) samenleving.

Jijzelf

als

persoon

bent,

volgens

mijn

informanten,

niet

de

belangrijkste, maar God is de belangrijkste. ‘Wij-zij’-denken is sterk aanwezig bij mijn informanten. Zij zien zichzelf als ‘echte’ christenen tegenover de meer ‘culturele’ christenen en niet-christenen. Toch verschillen zij in hun handelen niet veel van doorsnee, niet christelijke Amerikanen.

65

Een Breder Perspectief

Ik wil mijn onderzoek naar The New Life Community Church binnen het bredere perspectief van secularisatie plaatsen. Dit om meer afstand te creëren tot het onderzoek. Door van binnen naar buiten en vice versa te kijken valt antwoord te geven op de deelvraag: Hoe verhoudt de manier waarop de leden van The New Life Community Church het christendom beleven zich tot secularisatie binnen de Verenigde Staten?

De algemene secularisatiethese veronderstelt dat de sociale significantie van religie onder de omstandigheden van moderniteit verdwijnt. “To talk of secularization is to suppose that the present is less religious than the past.” (Bruce 2002: 45)

Het Europese christendom is na de tweede helft van de twintigste eeuw, na de ‘culturele’ of ‘counter’ revolutie ingestort en heeft erg aan maatschappelijke invloed ingeboet. In de literatuur wordt het Amerikaanse christendom als het klassieke tegenvoorbeeld gezien. Het Amerikaanse christendom lijkt minder aan secularisatie onderhevig dan het West-Europese christendom. In dit hoofdstuk zullen drie auteurs met theorieën over de secularisatiethese in Amerikaanse context aan bod komen. In de eerste plaats Steve Bruce. Hij onderscheidt in zijn boek God is Dead: Secularisation in the West (2002) drie aspecten van moderniteit die de sociale significantie van religie lijken te verminderen: Sociale differentiatie, de groei van transnationale netwerken en rationalisatie. Hij veronderstelt twee uitzonderlijke omstandigheden waaronder religie zijn sociale relevantie kan behouden. Dit zijn cultureel verweer en culturele transitie (Bruce 2002: 30–37). Waar religie een machtige sociale kracht blijft hebben, is onder andere wanneer religie valt onder een groepsidentiteit. Religie kan worden ingezet als verweer tegen een aanval op een nationale, lokale, etnische of gevestigde orde cultuur. Dit is volgens Bruce het culturele verweer tegen secularisatie. “Where culture, identity and a sense of worth are challenged by a source promoting either an alien religion or rampant secularism and that source is negatively valued, secularization will be inhibited.” (Bruce 2002: 31)

66

Een ander groot aantal gevallen waar religie zijn sociale significantie heeft behouden valt onder de noemer cultural transition. “Where social identity is threatened in the course of major cultural transitions, religion may provide resources for negotiating such transitions or asserting a new claim to a sense of worth.” (Bruce 2002: 34)

Bruce gebruikt het voorbeeld van Will Herberg (1983) dat religieuze instituten een manier biedt voor immigranten om te assimileren in de Amerikaanse samenleving. Etnisch religieuze groepen bieden een mechanisme om de transitie van het thuisland naar een nieuwe identiteit in de Verenigde Staten te vergemakkelijken. “Religious institutions provided resources for the assimilation of immigrants into American society.” (Bruce 2002: 34)

Immigratie vergroot het religieuze pluralisme in de Verenigde Staten. Bruce gebruikt de twee uitzonderlijke omstandigheden om te veronderstellen dat: “The USA has religious diversity because it is a society made up of immigrant groups. It has a strong religious culture because the strains of cultural transition and the need for cultural defence gave each of these groups good reason to remain committed to its religion.” (Bruce 1996: 137)

Maar van culturele transitie en cultureel verweer is bij mijn informanten geen sprake; zij zijn zelf Amerikaans en geen immigranten die religie gebruiken om te assimileren in de Amerikaanse samenleving. Er kan bij mijn informanten eventueel sprake zijn van cultureel verweer, zij het in geringe mate. Zij drukken in gesprekken wel uit dat zij zich als christenen in een hoek gedrukt voelen en spreken hun verontwaardiging uit over het verlies van christelijke normen en waarden in de Amerikaanse samenleving zoals het, in sommige staten, legaliseren van het homohuwelijk en abortus. Bovendien is er, volgens Bruce, een scheiding tussen kerk en staat en geen staatsreligie, zoals in West-Europese landen. “There was no state church promoting the interests of the ruling class. Hence those people who wanted to express social and political dissent could do so without also abandoning religion.” (Bruce 1996: 132)

67

Deze bijzondere politiek-religieuze omstandigheden in de Verenigde Staten, deze immigratie-achtergrond en de scheiding tussen kerk en staat hebben de huidige religieuze situatie in de Verenigde Staten gevormd. Omdat religie een sociale functie had voor immigranten, stelt Bruce dat het Amerikaanse christendom van tegenwoordig niet erg religieus lijkt. Als voorbeeld haalt Bruce aan, wat Will Herberg (1983) ‘de Amerikaanse paradox’ noemde: “… The religion which actually prevails among Americans has today lost most of its authentic Christian content. Even when they are thinking, feeling or acting religiously, their thinking, feeling and acting do not bear an unequivocal relation to the faiths they profess. Americans think, feel and act in terms that quite obviously are secularist at the very time they exhibit every sign of a widespread religious revival. It is this secularism of a religious people, this religiousness in a secularist framework, that constitutes the problem posed by the contemporary religious situation in America.” (Herberg [1956] 198312 in Bruce 1996: 109)

Het bovenstaande is het argument van ‘interne secularisatie’. Bruce veronderstelt dat het Amerikaanse christendom niet erg religieus is vanwege deze ‘Amerikaanse paradox’ die Herberg uiteenzet. De redenen dat het christendom nog wel sterk aanwezig lijkt in de Amerikaanse samenleving, is, volgens Bruce, omdat Amerikaanse godsdienst eigenlijk niets voorstelt. Religie en het christendom zijn niet relevant meer in de Amerikaanse samenleving; het is opgegaan in de Amerikaanse cultuur. Bruce stelt verder dat religie en het christendom in de Verenigde Staten volledig gecommercialiseerd zijn. Godsdienst in de Verenigde Staten is volgens Bruce niet meer dan een viering van de American Way of Life. Bruce trekt het argument dat Moore maakt over de commercialisering van religie in het extreme. Moore beschrijft de manier waarop het christendom en de Amerikaanse cultuur met elkaar verweven zijn op een meer subtiele manier dan Bruce, wanneer hij stelt dat het christendom in de Verenigde Staten volledig gecommercialiseerd is13. Voor mijn informanten is godsdienst, het christendom, wel degelijk relevant en voor hen is het zeker realiteit. Ze steken veel tijd in christelijke activiteiten, zoals de

12

Will Herberg, Protestant–Catholic–Jew: an essay in American Religious Sociology (Chicago: University of Chicago Press, [1956] 1983).

13

R. Laurence Moore, Selling God: American religion in the Marketplace of Culture (Oxford University Press, New York, 1994).

68

wekelijkse bijbelstudies, de dienst, youth group en the bridge. Een aantal leden is ook actief in het leiden en organiseren van deze activiteiten. Ook dragen mijn informanten geld af aan de kerk, door middel van de tithes: de 10% van het inkomen. In dat opzicht staat hun beleving haaks op de bovenstaande argumenten van Bruce. Aan de andere kant zijn mijn informanten ‘echte’ Amerikanen en is hun manier van leven niet veel anders dan niet-christelijke Amerikanen. Er zijn kanttekeningen te plaatsen bij de argumenten die Bruce uiteenzet. Bruce impliceert dat echte religie (het christendom) iets krachtigs moet zijn. “Religion consists of actions, beliefs, and institutions predicated upon the assumption of the existence of either supernatural entities with power of agency, or impersonal powers or processes possessed of moral purpose, which have the capacity to set the conditions of, or to intervene in, human affairs.” (Bruce 1998: 10–11)

Dit is in feite een theologisch concept. Het christendom zou alleen werken als het eigen invloed heeft op, en geen onderdeel uitmaakt van een cultuur. Religie en cultuur worden van elkaar losgekoppeld. Antropologen zien in veel mindere mate een

verschil

tussen

religie

en

cultuur.

Deze

twee

concepten

zijn

in

de

antropologische literatuur met elkaar verbonden en nauw verweven. De opvatting van Bruce dat het christendom iets krachtigs moet zijn, komt overeen met de mening die mijn informanten zijn toegedaan. Zij gebruiken eigenlijk hetzelfde theologische concept; ze zien hun christendom los van cultuur. In gesprekken wordt veelal een onderscheid gemaakt tussen ‘echte’ christenen en ‘culturele’ christenen. Pastor Ken verwoordt het in een gesprek over de manier waarop hij zijn ministry wil leiden als volgt: “… as much as we can remove things that are more cultural than biblical”. Mijn informanten zien zichzelf als ‘echte’ christenen vanwege de persoonlijke relatie met God die zij hebben. Dit in tegenstelling tot de meer ‘culturele’ christenen die zichzelf christelijk noemen, misschien naar de kerk gaan, maar deze persoonlijke relatie met God niet hebben. “Christianity, the Scripture [Bible], Christ and God need to be a reality.” - Ken

Bruce interpreteert de rol die The New Christian Right (NCR) in de huidige Amerikaanse politiek heeft als variant op zijn argument van culturele verdediging.

69

“… Fundamentalists had to become involved politically if they were to maintain (or restore) the Christian culture which had made America great. At the same time as some fundamentalists were becoming more politically concerned, a number of professional conservative political activists were coming to see fundamentalists as an important bloc in a new populist conservative grouping which would differ from the old Eastern establishment conservatism in mobilizing people around social and moral issues as well as the more traditional concerns with foreign policy, the welfare state, the economy, and the regulation of business.” (Bruce 1996: 154)

Mijn informanten zouden het met Bruce eens zijn. Hij formuleert het emic perspectief dat hen is toegedaan. Het is echter zeer de vraag of het een goede analytische databeschrijving is. Het wereldbeeld dat mijn informanten is toegedaan, maakt mogelijk dat zij eventueel politiek te mobiliseren zijn. Het ‘wij–zij’-denken, wij ‘echte’ christenen tegenover meer ‘culturele’ christenen en niet-christenen, is sterk aanwezig. Ik zie daar tijdens mijn onderzoek niet veel van. Mijn informanten drukken in gesprekken alleen hun verontwaardiging uit over het verval van de christelijke normen en waarden in de Amerikaanse samenleving maar zij zijn zelf niet politiek actief om deze waarden te verdedigen. Vanwege zijn gebruik van een theologisch concept stelt Bruce dat het Amerikaanse christendom niet het tegenvoorbeeld is van de secularisatiethese. Wanneer men een antropologisch concept gebruikt, zouden de Verenigde Staten wellicht minder seculier zijn dan landen in West-Europa. Een tweede auteur met een theorie over de secularisatiethese in Amerikaanse context is Jon Butler. Butler geeft in zijn artikel Jack-in-the-Box Faith: The Religious Problem in Modern American History (2004) een overzicht van historisch werk dat verschenen is over religie en het christendom in de twintigste eeuw. Hij stelt dat er in algemeen historische werken op een bepaalde manier over het Amerikaanse christendom gesproken wordt. Religie en christendom zouden wel minder belangrijk zijn geworden in de samenleving en hebben aan maatschappelijke invloed ingeboet. Het zou niet meer de leidraad vormen waarnaar mensen hun leven inrichten en hun leven leiden. Het zou een persoonlijke, private aangelegenheid geworden zijn en religie heeft minder of geen betekenis meer in het publieke leven.

70

“This is what is typically meant by secularization: the essential disappearance of religion from public life despite its presence, even a vital presence, in private life.” (Butler 2004: 1360)

Vervolgens bespreekt hij een groot aantal detailstudies die dit weerspreken. Dit geldt ook voor mijn informanten: al zou het christendom een meer persoonlijke,

private

aangelegenheid

zijn

geworden,

het

vormt

voor

mijn

informanten nog wel de leidraad waarnaar zij hun leven inrichten en hun dagelijks leven leiden. Butler impliceert dat men in de wetenschap aandacht moet besteden aan dit persoonlijke christendom om secularisatie binnen de Verenigde Staten te beschrijven en het af te kunnen zetten tegen secularisatie in West-Europa. Het ontbreekt, volgens Butler, echter aan een bruikbaar interpretatiekader. “… We need to ask whether religion’s survival and even prosperity in modern America require us to rethink stereotypical notions of modernity, notably, the assumption of a thoroughgoing secularization that fails to describe American history and culture into the twenty-first century …” (Butler 2004: 1378)

De veronderstelling dat er sprake zou zijn van interne secularisatie binnen de Verenigde Staten, onderschrijft Phillips in zijn boek American Theocracy (2006). Phillips is de derde en laatste auteur die aan bod komt met een theorie over de secularisatiethese. De aard van zijn interne secularisatie is echter anders dan de aard van de interne secularisatie die Bruce uiteenzet. De interpretatie van Phillips is van politiek-religieuze aard. Het beschrijven van secularisatie als het verdwijnen van religie, in de breedste zin van het woord, op het maatschappelijke en individuele niveau, past, volgens Phillips, niet binnen de Amerikaanse context. De veronderstelling dat het Amerikaanse christendom het klassieke tegenvoorbeeld is van het Europese christendom, dat na de tweede helft van de twintigste eeuw is ingestort, dat erg aan maatschappelijke en persoonlijke invloed heeft ingeboet, is niet juist.

71

“Observers have long identified the tumultuous 1960s as the decade when the mainline Protestant denominations declined, partly by taking cultural and political positions on war, society, and civil disobedience that were too liberal for their congregations. Religiously, though, the decade of Vietnam and Woodstock seems to have been less of a watershed than assumed.” (Phillips 2006: 117)

Al tussen 1940 en 1985 kende de gangbare Protestante denominaties als de Methodists, Presbyterians, Episcopalians en Congregationalists, volgens Phillips, een relatieve neergang. Aan de andere kant waren andere fundamental, pentacostal, African-American en evangelical kerken en denominaties in opkomst. The Southern Baptist Convention is één van de denominaties die in deze periode sterk groeide (Phillips 2006: 114 & 117). Dit blijkt uit cijfers14. “The Southern Baptist Convention and some of the major black Baptist groups are certainly large denominations with deep roots in American history, but they would be omitted from many ‘mainline’ lists. That is because they are strongly conservative and are not part of the ecumenical movement. The SBC is also, in considerable part, populated by fundamentalists.” (Phillips 2006: 149)

Phillips bestempelt The Southern Baptist Convention veelal als fundamentalistleaning. Christelijke fundamentalisten bepleiten dat de Bijbel gezien moet worden als het letterlijke Woord van God. De Bijbel is niet alleen waar in haar religieuze en morele leringen, maar ook in haar wetenschappelijke en historische claims. Fundamentalistische christenen houden de Bijbel voor onfeilbaar, historisch correct en beslissend voor alle controversiële kwesties waarvan men aanneemt dat de Bijbel zich er direct over uitspreekt. Deze standpunten komen overeen met The Baptist Faith and

14 Berekeningen van Stark en Finke in Phillips 2006: 117 – 118: United Methodists from 124.7 adherents per thousand total church members in 1940 to 93.0 in 1960 and to just 64.3 in 1985. For the Presbyterians, the simultaneous declines was from 41.7 to 36.4 to 21.3, while the Episcopalian fall was from 30.9 to 28.6 to 19.2. The Congregationalists slid from 26.5 to 19.6 to 11.8. The ascendant Southern Baptists, during the same period, climbed from 76.7 adherents per thousand total church members in 1940 to 85.0 in 1960 and to 101.3 in 1985.

72

Message, dus dat Phillips The Soutern Baptist Convention als fundamentalist-leaning bestempelt, is juist. De jaren ’30 van de vorige eeuw markeerden dus het begin van de relatieve neergang van de oudere, gangbare Protestantse kerken en denominaties, terwijl andere kerken en denominaties opkwamen en groeiden. In veel andere literatuur worden de jaren ’60 van de vorige eeuw – ook wel bekend als de ‘culturele’ of counter revolutie – gezien als breekpunt, waarna de secularisatie in Europa in hoog tempo inzet. Het christendom heeft na deze periode geen prominente, of helemaal geen plaats meer in het leven van individuen. De rol die religie en het christendom spelen in een samenleving is minder geworden, zal misschien zelfs verdwijnen en is in ieder geval van karakter veranderd. Denk hierbij in Nederland aan de ontzuiling. In de Verenigde Staten zijn de roerige jaren ’60 niet het breekpunt waarna secularisatie inzet. Er is al sprake van een verandering in het religieuze landschap van de Verenigde Staten die inzette in de jaren ’30, maar die tijdens de roerige jaren ’60 wel in versneld tempo doorzette. “Wheaton’s Noll dates the gathering mainline slump from the thirties but acknowledges that ‘the public turmoil of the 1960s accelerated that decline’.” (Phillips 2006: 118)

Aan de ene kant lijkt deze verandering – de neergang van mainline churches – niet tot gevolg te hebben dat religie en het christendom aan maatschappelijke en individuele invloed hebben ingeboet. Gangbare Protestantse denominaties kenden een neergang, maar andere denominaties kenden opkomst en groei zoals blijkt uit cijfers. Aan de andere kant ziet Phillips de neergang van de voorheen gangbare Protestantse denominaties en de opkomst van andere denominaties wel als interne secularisatie met als gevolg: “During the first half of the twentieth century, the fragmentation of Protestantism meant that the nation’s historically most potent religious force became a declining influence in the nation as a whole.” (Phillips 2006: 114)

Deze interne secularisatie heeft dus wel als gevolg gehad dat de van oudsher religieuze groepen aan maatschappelijke invloed hebben ingeboet. In die zin zou men kunnen zeggen dat de Verenigde Staten meer seculier zijn geworden. Phillips gaat hierbij niet in op de individuele invloed – het persoonlijke christendom – die deze 73

gangbare Protestantse denominaties eventueel nog gehad zouden hebben. Wanneer dit onderzocht zou worden, zou kunnen blijken dat de gangbare denominaties wel op maatschappelijk niveau, maar niet op individueel niveau aan invloed hebben ingeboet. Dit werpt een ander licht op de interne secularisatiethese van Phillips. Phillips schetst een massale politiek-religieuze beweging in de Verenigde Staten van de denominaties die opkwamen na de jaren ’30 van de vorige eeuw. Zij zijn tegenwoordig zichtbaar in de politiek als The Christian Right of The Religious Right. Bij mijn informanten is dit echter niet zozeer het geval. De christelijke normen en waarden waaraan zij vasthouden, zijn voor hen nog niet dusdanig in het geding, dat zij politieke mobilisatie noodzakelijk zien. Uit gesprekken tijdens mijn onderzoek blijkt wel dat mijn informanten zich als christenen in een hoek gedrukt voelen. Mensen (ver)oordelen snel, staan sceptisch tegenover het christendom en staan niet open voor het Woord van God, aldus hen. Het ‘wij’–zij’-denken, dat bij hen sterk aanwezig is, maakt eventuele politieke mobilisatie wel mogelijk. Toen na de jaren ’60 een aantal traditionele Protestants-christelijke uitingen werd verboden, kwam er ‘cultureel verweer’ vanuit de conservatief-christelijke hoek. Een voorbeeld hiervan is het verbieden van het christelijk gebed op openbare scholen. Mijn informanten gebruiken het christendom niet als cultureel verweer, omdat zij allen uit het westen en mid-westen van de Verenigde Staten afkomstig zijn. Sommigen komen oorspronkelijk uit de staat Colorado en anderen hebben zich daar later gevestigd. Het westen en mid-westen van de Verenigde Staten kennen geen traditionele christelijke gevestigde orde. De staten daar zijn relatief jong en zijn gevormd op een pioniersmentaliteit.

Conclusie Zijn de Verenigde Staten minder seculier dan landen in West-Europa? Op deze vraag is geen eenduidig antwoord te geven. De drie besproken auteurs, Bruce, Butler en Phillips, zetten verschillende argumenten uiteen om secularisatie binnen de Amerikaanse samenleving te beschrijven. Een aantal argumenten komt met elkaar overeen; hoewel toch weer met andere implicaties. Ik heb de argumenten uit deze literatuur vergeleken met mijn onderzoek naar de beleving van het christendom door leden van The New Life Community Church. Bruce concludeert dat in de Verenigde Staten cultureel verweer en culturele transitie – de twee uitzonderlijke omstandigheden waaronder religie zijn sociale relevantie kan behouden – in de historische context van immigratie zeer belangrijk zijn geweest. 74

Deze historische immigratie-achtergrond van de Amerikaanse samenleving heeft, volgens Bruce, de huidige situatie van godsdienst en het christendom in de Verenigde Staten gevormd en gezorgd voor een interne secularisatie. Deze interne secularisatie kan leiden tot politieke mobilisatie van religieuze groepen en denominaties. Dit kan worden gezien als ‘cultureel verweer’ in een nieuw jasje. Bruce spreekt in feite zijn eigen argumentatie tegen en geeft niet concreet weer waarom, volgens hem, het christendom in de Verenigde Staten niet het tegenvoorbeeld is van het christendom in West-Europese landen. Bij mijn informanten is echter geen sprake van ‘cultureel verweer’ in een nieuw jasje. Het ‘wij–zij’-denken dat bij hen sterk aanwezig is, maakt eventuele politieke mobilisatie wel mogelijk. Zij maken onderscheid tussen ‘echte’ christenen, zo zien zij zichzelf, en meer ‘culturele’ christenen. Het hebben van een persoonlijke relatie met God is de kern waarnaar dit onderscheid wordt gemaakt. Er is bij mijn Southern Baptist-informanten geen sprake van de massale politiekreligieuze beweging ondanks dat zij behoren tot een van de denominaties die opkwamen na de jaren ’30 van de vorige eeuw en die, zoals Phillips schetst, tegenwoordig zichtbaar zijn in de politiek als The Christian Right of The religious Right. Dit maakt ook het argument van Phillips minder toepasbaar. Uiteindelijk is de negatieve conclusie van Butler juist: wetenschappers weten niet goed hoe religie en de rol van godsdienst en het christendom in de Amerikaanse samenleving vallen te interpreteren. In de wetenschap ontbreekt het aan een bruikbaar interpretatiekader. Om secularisatie binnen de Verenigde Staten te onderzoeken en te beschrijven en het af te zetten tegen en te vergelijken met secularisatie in West-Europa, moet men hiernaar op zoek gaan. Mijn kleinschalig antropologisch onderzoek naar The New Life Community Church, geplaatst binnen het bredere perspectief van de secularisatiethese, laat zien dat praktijk en wetenschap ver uit elkaar kunnen liggen en dat er een bruikbaar interpretatiekader moet worden gevormd om eventuele secularisatie binnen de Verenigde Staten te beschrijven.

75

Literatuur

Asad, Talal “Anthropological Conceptions of Religion: Reflections on Geertz” in Man, New Series, Vol. 18, No. 2, 237 – 259 1983 Baker, Robert A. A Summary of Christian History, Broadman Press Nashville Tennessee 1959 Boyer, Clark, Kett, Salisbury, Sitkoff & Woloch The Enduring Vision: A History of the American People, Houghton Mifflin Company, fourth edition 2000 Bruce, Steve God is Dead: Secularization in the West, Blackwell 2002 – Religion and Modernisation, Oxford University Press New York 1998 [1992] – Religion in the Modern World: From Cathedrals to Cults, Oxford University press New York 1996 – “Zealot Politics and Democracy: The Case of the New Christian Right” in Political Studies 48 (2000) 263 – 282 Butler, Jon “Jack-in-the-Box Faith: The Religious Problem in Modern American History” in Journal of American History, March 2004, 1357 – 1378 Gaustad, Edwin S. A religious History of America, New York 2004 [1966] Geertz, Clifford The Interpretation of Cultures: Selected Essays by Clifford Geertz, Basic Books, Inc. New York 1973 Herberg, Will Protestant – Catholic – Jew: an Essay in American Religious Sociology, University of Chicago Press Chicago [1956] 1983 Keesing, Roger M. & Strathern, Andrew J. Cultural Antropology: a Contemporary Perspective, Third Edition, Harcourt Brace & Company [1976] 1998 McBeth, Leon H. The Baptist Heritage: Four Centuries of Baptist Witness, Broadman Press Nashville Tennessee 1991

76

Moore, Laurence R. Religious Outsiders and the Making of Americans, Oxford University Press New York 1986 – Selling God, American Religion in the Marketplace of Culture, Oxford University Press New York 1994 Phillips, Kevin American Theocracy: the Peril and Politics of Radical Religion, Oil, and Borrowed Money in the 21st Century, Penguin Group New York 2006

Gedrukte bronnen en internetbronnen Hobbs, Herschel H. The Baptist Faith and Message, Convention press Nashville, Tennessee 1991 [1971] Lucado, Max When God Whispers your name, Library of Congres Cataloging – in – Publication Data 1994 Explore the Bible: Adult Learner Guide spring 2006 – Learner Isaiah, Micah, Lifeway Church Resources 2006 The End of Time: Revelation 1 –12, Serendipity House 2005 The Holy Bible: New International Version, International Bible Society, Zondervan Bible Publishers Grand Rapids, Michigan 2001 [1973, 1978, 1984] http://www.sbc.net http://saturatecolorado.com

77

Bijlage The Baptist Faith and Message

78

The Baptist Faith and Message

I. The Scriptures................................................................................................................80 II. God................................................................................................................................80 A. God the Father............................................................................................................80 B. God the Son ................................................................................................................80 C. God the Holy Spirit ....................................................................................................81 III. Man..............................................................................................................................82 IV. Salvation......................................................................................................................82 V. God's Purpose of Grace ...............................................................................................83 VI. The Church .................................................................................................................83 VII. Baptism and the Lord's Supper...............................................................................84 VIII. The Lord's Day ........................................................................................................84 IX. The Kingdom ..............................................................................................................85 X. Last Things ...................................................................................................................85 XI. Evangelism and Missions ...........................................................................................85 XII. Education...................................................................................................................86 XIII. Stewardship..............................................................................................................86 XIV. Cooperation..............................................................................................................87 XV. The Christian and the Social Order ........................................................................87 XVI. Peace and War .........................................................................................................88 XVII. Religious Liberty ....................................................................................................88 XVIII. The Family ............................................................................................................89

79

I. The Scriptures The Holy Bible was written by men divinely inspired and is God's revelation of Himself to man. It is a perfect treasure of divine instruction. It has God for its author, salvation for its end, and truth, without any mixture of error, for its matter. Therefore, all Scripture is totally true and trustworthy. It reveals the principles by which God judges us, and therefore is, and will remain to the end of the world, the true center of Christian union, and the supreme standard by which all human conduct, creeds, and religious opinions should be tried. All Scripture is a testimony to Christ, who is Himself the focus of divine revelation. Exodus 24:4; Deuteronomy 4:1-2; 17:19; Joshua 8:34; Psalms 19:7-10; 119:11,89,105,140; Isaiah 34:16; 40:8; Jeremiah 15:16; 36:1-32; Matthew 5:17-18; 22:29; Luke 21:33; 24:44-46; John 5:39; 16:13-15; 17:17; Acts 2:16ff.; 17:11; Romans 15:4; 16:25-26; 2 Timothy 3:15-17; Hebrews 1:1-2; 4:12; 1 Peter 1:25; 2 Peter 1:19-21. II. God There is one and only one living and true God. He is an intelligent, spiritual, and personal Being, the Creator, Redeemer, Preserver, and Ruler of the universe. God is infinite in holiness and all other perfections. God is all powerful and all knowing; and His perfect knowledge extends to all things, past, present, and future, including the future decisions of His free creatures. To Him we owe the highest love, reverence, and obedience. The eternal triune God reveals Himself to us as Father, Son, and Holy Spirit, with distinct personal attributes, but without division of nature, essence, or being. A. God the Father God as Father reigns with providential care over His universe, His creatures, and the flow of the stream of human history according to the purposes of His grace. He is all powerful, all knowing, all loving, and all wise. God is Father in truth to those who become children of God through faith in Jesus Christ. He is fatherly in His attitude toward all men. Genesis 1:1; 2:7; Exodus 3:14; 6:2-3; 15:11ff.; 20:1ff.; Leviticus 22:2; Deuteronomy 6:4; 32:6; 1 Chronicles 29:10; Psalm 19:1-3; Isaiah 43:3,15; 64:8; Jeremiah 10:10; 17:13; Matthew 6:9ff.; 7:11; 23:9; 28:19; Mark 1:9-11; John 4:24; 5:26; 14:6-13; 17:18; Acts 1:7; Romans 8:14-15; 1 Corinthians 8:6; Galatians 4:6; Ephesians 4:6; Colossians 1:15; 1 Timothy 1:17; Hebrews 11:6; 12:9; 1 Peter 1:17; 1 John 5:7. B. God the Son Christ is the eternal Son of God. In His incarnation as Jesus Christ He was conceived of the Holy Spirit and born of the virgin Mary. Jesus perfectly revealed and did the will of God, taking upon Himself human nature with its demands and necessities and identifying Himself completely with mankind yet without sin. He honored the divine law by His personal obedience, and in His substitutionary death on the cross He made provision for

80

the redemption of men from sin. He was raised from the dead with a glorified body and appeared to His disciples as the person who was with them before His crucifixion. He ascended into heaven and is now exalted at the right hand of God where He is the One Mediator, fully God, fully man, in whose Person is effected the reconciliation between God and man. He will return in power and glory to judge the world and to consummate His redemptive mission. He now dwells in all believers as the living and ever present Lord. Genesis 18:1ff.; Psalms 2:7ff.; 110:1ff.; Isaiah 7:14; 53; Matthew 1:18-23; 3:17; 8:29; 11:27; 14:33; 16:16,27; 17:5; 27; 28:1-6,19; Mark 1:1; 3:11; Luke 1:35; 4:41; 22:70; 24:46; John 1:1-18,29; 10:30,38; 11:25-27; 12:44-50; 14:7-11; 16:15-16,28; 17:1-5, 21-22; 20:1-20,28; Acts 1:9; 2:22-24; 7:55-56; 9:4-5,20; Romans 1:3-4; 3:23-26; 5:621; 8:1-3,34; 10:4; 1 Corinthians 1:30; 2:2; 8:6; 15:1-8,24-28; 2 Corinthians 5:19-21; 8:9; Galatians 4:4-5; Ephesians 1:20; 3:11; 4:7-10; Philippians 2:5-11; Colossians 1:13-22; 2:9; 1 Thessalonians 4:14-18; 1 Timothy 2:5-6; 3:16; Titus 2:13-14; Hebrews 1:1-3; 4:14-15; 7:14-28; 9:12-15,24-28; 12:2; 13:8; 1 Peter 2:21-25; 3:22; 1 John 1:79; 3:2; 4:14-15; 5:9; 2 John 7-9; Revelation 1:13-16; 5:9-14; 12:10-11; 13:8; 19:16. C. God the Holy Spirit The Holy Spirit is the Spirit of God, fully divine. He inspired holy men of old to write the Scriptures. Through illumination He enables men to understand truth. He exalts Christ. He convicts men of sin, of righteousness, and of judgment. He calls men to the Saviour, and effects regeneration. At the moment of regeneration He baptizes every believer into the Body of Christ. He cultivates Christian character, comforts believers, and bestows the spiritual gifts by which they serve God through His church. He seals the believer unto the day of final redemption. His presence in the Christian is the guarantee that God will bring the believer into the fullness of the stature of Christ. He enlightens and empowers the believer and the church in worship, evangelism, and service. Genesis 1:2; Judges 14:6; Job 26:13; Psalms 51:11; 139:7ff.; Isaiah 61:1-3; Joel 2:2832; Matthew 1:18; 3:16; 4:1; 12:28-32; 28:19; Mark 1:10,12; Luke 1:35; 4:1,18-19; 11:13; 12:12; 24:49; John 4:24; 14:16-17,26; 15:26; 16:7-14; Acts 1:8; 2:1-4,38; 4:31; 5:3; 6:3; 7:55; 8:17,39; 10:44; 13:2; 15:28; 16:6; 19:1-6; Romans 8:9-11,14-16,26-27; 1 Corinthians 2:10-14; 3:16; 12:3-11,13; Galatians 4:6; Ephesians 1:13-14; 4:30; 5:18; 1 Thessalonians 5:19; 1 Timothy 3:16; 4:1; 2 Timothy 1:14; 3:16; Hebrews 9:8,14; 2 Peter 1:21; 1 John 4:13; 5:6-7; Revelation 1:10; 22:17.

81

III. Man Man is the special creation of God, made in His own image. He created them male and female as the crowning work of His creation. The gift of gender is thus part of the goodness of God's creation. In the beginning man was innocent of sin and was endowed by his Creator with freedom of choice. By his free choice man sinned against God and brought sin into the human race. Through the temptation of Satan man transgressed the command of God, and fell from his original innocence whereby his posterity inherit a nature and an environment inclined toward sin. Therefore, as soon as they are capable of moral action, they become transgressors and are under condemnation. Only the grace of God can bring man into His holy fellowship and enable man to fulfill the creative purpose of God. The sacredness of human personality is evident in that God created man in His own image, and in that Christ died for man; therefore, every person of every race possesses full dignity and is worthy of respect and Christian love. Genesis 1:26-30; 2:5,7,18-22; 3; 9:6; Psalms 1; 8:3-6; 32:1-5; 51:5; Isaiah 6:5; Jeremiah 17:5; Matthew 16:26; Acts 17:26-31; Romans 1:19-32; 3:10-18,23; 5:6,12,19; 6:6; 7:14-25; 8:14-18,29; 1 Corinthians 1:21-31; 15:19,21-22; Ephesians 2:1-22; Colossians 1:21-22; 3:9-11. IV. Salvation Salvation involves the redemption of the whole man, and is offered freely to all who accept Jesus Christ as Lord and Saviour, who by His own blood obtained eternal redemption for the believer. In its broadest sense salvation includes regeneration, justification, sanctification, and glorification. There is no salvation apart from personal faith in Jesus Christ as Lord. A. Regeneration, or the new birth, is a work of God's grace whereby believers become new creatures in Christ Jesus. It is a change of heart wrought by the Holy Spirit through conviction of sin, to which the sinner responds in repentance toward God and faith in the Lord Jesus Christ. Repentance and faith are inseparable experiences of grace. Repentance is a genuine turning from sin toward God. Faith is the acceptance of Jesus Christ and commitment of the entire personality to Him as Lord and Saviour. B. Justification is God's gracious and full acquittal upon principles of His righteousness of all sinners who repent and believe in Christ. Justification brings the believer unto a relationship of peace and favor with God. C. Sanctification is the experience, beginning in regeneration, by which the believer is set apart to God's purposes, and is enabled to progress toward moral and spiritual maturity through the presence and power of the Holy Spirit dwelling in him. Growth in grace should continue throughout the regenerate person's life.

82

D. Glorification is the culmination of salvation and is the final blessed and abiding state of the redeemed. Genesis 3:15; Exodus 3:14-17; 6:2-8; Matthew 1:21; 4:17; 16:21-26; 27:22-28:6; Luke 1:68-69; 2:28-32; John 1:11-14,29; 3:3-21,36; 5:24; 10:9,28-29; 15:1-16; 17:17; Acts 2:21; 4:12; 15:11; 16:30-31; 17:30-31; 20:32; Romans 1:16-18; 2:4; 3:23-25; 4:3ff.; 5:8-10; 6:1-23; 8:1-18,29-39; 10:9-10,13; 13:11-14; 1 Corinthians 1:18,30; 6:19-20; 15:10; 2 Corinthians 5:17-20; Galatians 2:20; 3:13; 5:22-25; 6:15; Ephesians 1:7; 2:822; 4:11-16; Philippians 2:12-13; Colossians 1:9-22; 3:1ff.; 1 Thessalonians 5:23-24; 2 Timothy 1:12; Titus 2:11-14; Hebrews 2:1-3; 5:8-9; 9:24-28; 11:1-12:8,14; James 2:1426; 1 Peter 1:2-23; 1 John 1:6-2:11; Revelation 3:20; 21:1-22:5. V. God's Purpose of Grace Election is the gracious purpose of God, according to which He regenerates, justifies, sanctifies, and glorifies sinners. It is consistent with the free agency of man, and comprehends all the means in connection with the end. It is the glorious display of God's sovereign goodness, and is infinitely wise, holy, and unchangeable. It excludes boasting and promotes humility. All true believers endure to the end. Those whom God has accepted in Christ, and sanctified by His Spirit, will never fall away from the state of grace, but shall persevere to the end. Believers may fall into sin through neglect and temptation, whereby they grieve the Spirit, impair their graces and comforts, and bring reproach on the cause of Christ and temporal judgments on themselves; yet they shall be kept by the power of God through faith unto salvation. Genesis 12:1-3; Exodus 19:5-8; 1 Samuel 8:4-7,19-22; Isaiah 5:1-7; Jeremiah 31:31ff.; Matthew 16:18-19; 21:28-45; 24:22,31; 25:34; Luke 1:68-79; 2:29-32; 19:41-44; 24:4448; John 1:12-14; 3:16; 5:24; 6:44-45,65; 10:27-29; 15:16; 17:6,12,17-18; Acts 20:32; Romans 5:9-10; 8:28-39; 10:12-15; 11:5-7,26-36; 1 Corinthians 1:1-2; 15:24-28; Ephesians 1:4-23; 2:1-10; 3:1-11; Colossians 1:12-14; 2 Thessalonians 2:13-14; 2 Timothy 1:12; 2:10,19; Hebrews 11:39–12:2; James 1:12; 1 Peter 1:2-5,13; 2:4-10; 1 John 1:7-9; 2:19; 3:2. VI. The Church A New Testament church of the Lord Jesus Christ is an autonomous local congregation of baptized believers, associated by covenant in the faith and fellowship of the gospel; observing the two ordinances of Christ, governed by His laws, exercising the gifts, rights, and privileges invested in them by His Word, and seeking to extend the gospel to the ends of the earth. Each congregation operates under the Lordship of Christ through democratic processes. In such a congregation each member is responsible and accountable to Christ as Lord. Its scriptural officers are pastors and deacons. While both men and women are gifted for service in the church, the office of pastor is limited to men as qualified by Scripture.

83

The New Testament speaks also of the church as the Body of Christ which includes all of the redeemed of all the ages, believers from every tribe, and tongue, and people, and nation. Matthew 16:15-19; 18:15-20; Acts 2:41-42,47; 5:11-14; 6:3-6; 13:1-3; 14:23,27; 15:130; 16:5; 20:28; Romans 1:7; 1 Corinthians 1:2; 3:16; 5:4-5; 7:17; 9:13-14; 12; Ephesians 1:22-23; 2:19-22; 3:8-11,21; 5:22-32; Philippians 1:1; Colossians 1:18; 1 Timothy 2:9-14; 3:1-15; 4:14; Hebrews 11:39-40; 1 Peter 5:1-4; Revelation 2-3; 21:2-3. VII. Baptism and the Lord's Supper Christian baptism is the immersion of a believer in water in the name of the Father, the Son, and the Holy Spirit. It is an act of obedience symbolizing the believer's faith in a crucified, buried, and risen Saviour, the believer's death to sin, the burial of the old life, and the resurrection to walk in newness of life in Christ Jesus. It is a testimony to his faith in the final resurrection of the dead. Being a church ordinance, it is prerequisite to the privileges of church membership and to the Lord's Supper. The Lord's Supper is a symbolic act of obedience whereby members of the church, through partaking of the bread and the fruit of the vine, memorialize the death of the Redeemer and anticipate His second coming. Matthew 3:13-17; 26:26-30; 28:19-20; Mark 1:9-11; 14:22-26; Luke 3:21-22; 22:19-20; John 3:23; Acts 2:41-42; 8:35-39; 16:30-33; 20:7; Romans 6:3-5; 1 Corinthians 10:16,21; 11:23-29; Colossians 2:12. VIII. The Lord's Day The first day of the week is the Lord's Day. It is a Christian institution for regular observance. It commemorates the resurrection of Christ from the dead and should include exercises of worship and spiritual devotion, both public and private. Activities on the Lord's Day should be commensurate with the Christian's conscience under the Lordship of Jesus Christ. Exodus 20:8-11; Matthew 12:1-12; 28:1ff.; Mark 2:27-28; 16:1-7; Luke 24:1-3,33-36; John 4:21-24; 20:1,19-28; Acts 20:7; Romans 14:5-10; I Corinthians 16:1-2; Colossians 2:16; 3:16; Revelation 1:10.

84

IX. The Kingdom The Kingdom of God includes both His general sovereignty over the universe and His particular kingship over men who willfully acknowledge Him as King. Particularly the Kingdom is the realm of salvation into which men enter by trustful, childlike commitment to Jesus Christ. Christians ought to pray and to labor that the Kingdom may come and God's will be done on earth. The full consummation of the Kingdom awaits the return of Jesus Christ and the end of this age. Genesis 1:1; Isaiah 9:6-7; Jeremiah 23:5-6; Matthew 3:2; 4:8-10,23; 12:25-28; 13:1-52; 25:31-46; 26:29; Mark 1:14-15; 9:1; Luke 4:43; 8:1; 9:2; 12:31-32; 17:20-21; 23:42; John 3:3; 18:36; Acts 1:6-7; 17:22-31; Romans 5:17; 8:19; 1 Corinthians 15:24-28; Colossians 1:13; Hebrews 11:10,16; 12:28; 1 Peter 2:4-10; 4:13; Revelation 1:6,9; 5:10; 11:15; 21-22. X. Last Things God, in His own time and in His own way, will bring the world to its appropriate end. According to His promise, Jesus Christ will return personally and visibly in glory to the earth; the dead will be raised; and Christ will judge all men in righteousness. The unrighteous will be consigned to Hell, the place of everlasting punishment. The righteous in their resurrected and glorified bodies will receive their reward and will dwell forever in Heaven with the Lord. Isaiah 2:4; 11:9; Matthew 16:27; 18:8-9; 19:28; 24:27,30,36,44; 25:31-46; 26:64; Mark 8:38; 9:43-48; Luke 12:40,48; 16:19-26; 17:22-37; 21:27-28; John 14:1-3; Acts 1:11; 17:31; Romans 14:10; 1 Corinthians 4:5; 15:24-28,35-58; 2 Corinthians 5:10; Philippians 3:20-21; Colossians 1:5; 3:4; 1 Thessalonians 4:14-18; 5:1ff.; 2 Thessalonians 1:7ff.; 2; 1 Timothy 6:14; 2 Timothy 4:1,8; Titus 2:13; Hebrews 9:27-28; James 5:8; 2 Peter 3:7ff.; 1 John 2:28; 3:2; Jude 14; Revelation 1:18; 3:11; 20:1-22:13. XI. Evangelism and Missions It is the duty and privilege of every follower of Christ and of every church of the Lord Jesus Christ to endeavor to make disciples of all nations. The new birth of man's spirit by God's Holy Spirit means the birth of love for others. Missionary effort on the part of all rests thus upon a spiritual necessity of the regenerate life, and is expressly and repeatedly commanded in the teachings of Christ. The Lord Jesus Christ has commanded the preaching of the gospel to all nations. It is the duty of every child of God to seek constantly to win the lost to Christ by verbal witness undergirded by a Christian lifestyle, and by other methods in harmony with the gospel of Christ. Genesis 12:1-3; Exodus 19:5-6; Isaiah 6:1-8; Matthew 9:37-38; 10:5-15; 13:18-30, 3743; 16:19; 22:9-10; 24:14; 28:18-20; Luke 10:1-18; 24:46-53; John 14:11-12; 15:78,16; 17:15; 20:21; Acts 1:8; 2; 8:26-40; 10:42-48; 13:2-3; Romans 10:13-15;

85

Ephesians 3:1-11; 1 Thessalonians 1:8; 2 Timothy 4:5; Hebrews 2:1-3; 11:39-12:2; 1 Peter 2:4-10; Revelation 22:17. XII. Education Christianity is the faith of enlightenment and intelligence. In Jesus Christ abide all the treasures of wisdom and knowledge. All sound learning is, therefore, a part of our Christian heritage. The new birth opens all human faculties and creates a thirst for knowledge. Moreover, the cause of education in the Kingdom of Christ is co-ordinate with the causes of missions and general benevolence, and should receive along with these the liberal support of the churches. An adequate system of Christian education is necessary to a complete spiritual program for Christ's people. In Christian education there should be a proper balance between academic freedom and academic responsibility. Freedom in any orderly relationship of human life is always limited and never absolute. The freedom of a teacher in a Christian school, college, or seminary is limited by the pre-eminence of Jesus Christ, by the authoritative nature of the Scriptures, and by the distinct purpose for which the school exists. Deuteronomy 4:1,5,9,14; 6:1-10; 31:12-13; Nehemiah 8:1-8; Job 28:28; Psalms 19:7ff.; 119:11; Proverbs 3:13ff.; 4:1-10; 8:1-7,11; 15:14; Ecclesiastes 7:19; Matthew 5:2; 7:24ff.; 28:19-20; Luke 2:40; 1 Corinthians 1:18-31; Ephesians 4:11-16; Philippians 4:8; Colossians 2:3,8-9; 1 Timothy 1:3-7; 2 Timothy 2:15; 3:14-17; Hebrews 5:12-6:3; James 1:5; 3:17. XIII. Stewardship God is the source of all blessings, temporal and spiritual; all that we have and are we owe to Him. Christians have a spiritual debtorship to the whole world, a holy trusteeship in the gospel, and a binding stewardship in their possessions. They are therefore under obligation to serve Him with their time, talents, and material possessions; and should recognize all these as entrusted to them to use for the glory of God and for helping others. According to the Scriptures, Christians should contribute of their means cheerfully, regularly, systematically, proportionately, and liberally for the advancement of the Redeemer's cause on earth. Genesis 14:20; Leviticus 27:30-32; Deuteronomy 8:18; Malachi 3:8-12; Matthew 6:14,19-21; 19:21; 23:23; 25:14-29; Luke 12:16-21,42; 16:1-13; Acts 2:44-47; 5:1-11; 17:24-25; 20:35; Romans 6:6-22; 12:1-2; 1 Corinthians 4:1-2; 6:19-20; 12; 16:1-4; 2 Corinthians 8-9; 12:15; Philippians 4:10-19; 1 Peter 1:18-19.

86

XIV. Cooperation Christ's people should, as occasion requires, organize such associations and conventions as may best secure cooperation for the great objects of the Kingdom of God. Such organizations have no authority over one another or over the churches. They are voluntary and advisory bodies designed to elicit, combine, and direct the energies of our people in the most effective manner. Members of New Testament churches should cooperate with one another in carrying forward the missionary, educational, and benevolent ministries for the extension of Christ's Kingdom. Christian unity in the New Testament sense is spiritual harmony and voluntary cooperation for common ends by various groups of Christ's people. Cooperation is desirable between the various Christian denominations, when the end to be attained is itself justified, and when such cooperation involves no violation of conscience or compromise of loyalty to Christ and His Word as revealed in the New Testament. Exodus 17:12; 18:17ff.; Judges 7:21; Ezra 1:3-4; 2:68-69; 5:14-15; Nehemiah 4; 8:1-5; Matthew 10:5-15; 20:1-16; 22:1-10; 28:19-20; Mark 2:3; Luke 10:1ff.; Acts 1:13-14; 2:1ff.; 4:31-37; 13:2-3; 15:1-35; 1 Corinthians 1:10-17; 3:5-15; 12; 2 Corinthians 8-9; Galatians 1:6-10; Ephesians 4:1-16; Philippians 1:15-18. XV. The Christian and the Social Order All Christians are under obligation to seek to make the will of Christ supreme in our own lives and in human society. Means and methods used for the improvement of society and the establishment of righteousness among men can be truly and permanently helpful only when they are rooted in the regeneration of the individual by the saving grace of God in Jesus Christ. In the spirit of Christ, Christians should oppose racism, every form of greed, selfishness, and vice, and all forms of sexual immorality, including adultery, homosexuality, and pornography. We should work to provide for the orphaned, the needy, the abused, the aged, the helpless, and the sick. We should speak on behalf of the unborn and contend for the sanctity of all human life from conception to natural death. Every Christian should seek to bring industry, government, and society as a whole under the sway of the principles of righteousness, truth, and brotherly love. In order to promote these ends Christians should be ready to work with all men of good will in any good cause, always being careful to act in the spirit of love without compromising their loyalty to Christ and His truth. Exodus 20:3-17; Leviticus 6:2-5; Deuteronomy 10:12; 27:17; Psalm 101:5; Micah 6:8; Zechariah 8:16; Matthew 5:13-16,43-48; 22:36-40; 25:35; Mark 1:29-34; 2:3ff.; 10:21; Luke 4:18-21; 10:27-37; 20:25; John 15:12; 17:15; Romans 12–14; 1Corinthians 5:910; 6:1-7; 7:20-24; 10:23-11:1; Galatians 3:26-28; Ephesians 6:5-9; Colossians 3:1217; 1 Thessalonians 3:12; Philemon; James 1:27; 2:8.

87

XVI. Peace and War It is the duty of Christians to seek peace with all men on principles of righteousness. In accordance with the spirit and teachings of Christ they should do all in their power to put an end to war. The true remedy for the war spirit is the gospel of our Lord. The supreme need of the world is the acceptance of His teachings in all the affairs of men and nations, and the practical application of His law of love. Christian people throughout the world should pray for the reign of the Prince of Peace. Isaiah 2:4; Matthew 5:9,38-48; 6:33; 26:52; Luke 22:36,38; Romans 12:18-19; 13:1-7; 14:19; Hebrews 12:14; James 4:1-2. XVII. Religious Liberty God alone is Lord of the conscience, and He has left it free from the doctrines and commandments of men which are contrary to His Word or not contained in it. Church and state should be separate. The state owes to every church protection and full freedom in the pursuit of its spiritual ends. In providing for such freedom no ecclesiastical group or denomination should be favored by the state more than others. Civil government being ordained of God, it is the duty of Christians to render loyal obedience thereto in all things not contrary to the revealed will of God. The church should not resort to the civil power to carry on its work. The gospel of Christ contemplates spiritual means alone for the pursuit of its ends. The state has no right to impose penalties for religious opinions of any kind. The state has no right to impose taxes for the support of any form of religion. A free church in a free state is the Christian ideal, and this implies the right of free and unhindered access to God on the part of all men, and the right to form and propagate opinions in the sphere of religion without interference by the civil power. Genesis 1:27; 2:7; Matthew 6:6-7,24; 16:26; 22:21; John 8:36; Acts 4:19-20; Romans 6:1-2; 13:1-7; Galatians 5:1,13; Philippians 3:20; 1 Timothy 2:1-2; James 4:12; 1 Peter 2:12-17; 3:11-17; 4:12-19.

88

XVIII. The Family God has ordained the family as the foundational institution of human society. It is composed of persons related to one another by marriage, blood, or adoption. Marriage is the uniting of one man and one woman in covenant commitment for a lifetime. It is God's unique gift to reveal the union between Christ and His church and to provide for the man and the woman in marriage the framework for intimate companionship, the channel of sexual expression according to biblical standards, and the means for procreation of the human race. The husband and wife are of equal worth before God, since both are created in God's image. The marriage relationship models the way God relates to His people. A husband is to love his wife as Christ loved the church. He has the God-given responsibility to provide for, to protect, and to lead his family. A wife is to submit herself graciously to the servant leadership of her husband even as the church willingly submits to the headship of Christ. She, being in the image of God as is her husband and thus equal to him, has the God-given responsibility to respect her husband and to serve as his helper in managing the household and nurturing the next generation. Children, from the moment of conception, are a blessing and heritage from the Lord. Parents are to demonstrate to their children God's pattern for marriage. Parents are to teach their children spiritual and moral values and to lead them, through consistent lifestyle example and loving discipline, to make choices based on biblical truth. Children are to honor and obey their parents. Genesis 1:26-28; 2:15-25; 3:1-20; Exodus 20:12; Deuteronomy 6:4-9; Joshua 24:15; 1 Samuel 1:26-28; Psalms 51:5; 78:1-8; 127; 128; 139:13-16; Proverbs 1:8; 5:15-20; 6:20-22; 12:4; 13:24; 14:1; 17:6; 18:22; 22:6,15; 23:13-14; 24:3; 29:15,17; 31:10-31; Ecclesiastes 4:9-12; 9:9; Malachi 2:14-16; Matthew 5:31-32; 18:2-5; 19:3-9; Mark 10:6-12; Romans 1:18-32; 1 Corinthians 7:1-16; Ephesians 5:21-33; 6:1-4; Colossians 3:18-21; 1 Timothy 5:8,14; 2 Timothy 1:3-5; Titus 2:3-5; Hebrews 13:4; 1 Peter 3:1-7. Copyright © 2005, Southern Baptist Convention. All Rights Reserved.

89