Literatuur UITGANGSPUNTEN EN WERKWIJZEN

Literatuur UITGANGSPUNTEN EN WERKWIJZEN

innovative approach that fosters children's intellectual development through a systematic focus on symbolic

Children, art, artists : the expressive languages of

representation. This book brings together reflections of

children, the artistic language of Alberto Burri /

the Italian educators who founded and developed the

V. Vecchi (redacteur), C. Giudici (redacteur), F. Chieli ...

system, as well as North Americans who have observed

[et al.]. - Reggio Emilia : Reggio Children, 2004. -

and or studied there. It is a comprehensive introduction

158 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 88-87960-38-0

covering history and philosophy, curriculum and meth-

A guided tour of the exhibition 'The artistic language

ods of teaching, school and system organization, the use

children; the artistic language of Alberto Burri' in 2002.

of space and physical environment and adult profes-

The layout of the exhibition testifies to possible encoun-

sional roles.

ters between children and poetic languages and presents elements of work carried out over months in infant-

In dialogue with Reggio Emilia : listening, researching

toddler centers, preschool and elementary schools in the

and learning / C. Rinaldi. - London [etc.] : Routledge,

occasion of the retrospective exhibition of works by

2006. - XI, 226 p. - Met lit.opg. en reg. - ISBN 0-415-

Burri. The project as a whole provided material for

34504-9

professional development initiatives with teachers and

A selection of articles, lectures and interviews by Carlina

museum personnel in Italy and abroad.

Rinaldi from 1984 to the present. Carlina Rinaldi was the former director of the municipal early childhood centres

De honderd talen van kinderen : de Reggio Emilia

in Reggio Emilia. She focuses on the following questions:

benadering bij de educatie van jonge kinderen /

Why are the pedagogy of listening, pedagogical docu-

C. Edwards (redacteur), G. Forman (redacteur),

mentation, participation and research such important

L. Gandini (redacteur), H. Gardner (auteur van

concepts in Reggio Emilia? How are they practised? How

voorwoord). - Utrecht : SWP, 2005. - 2e ongewijzigde

can educators most effectively make use of art and

dr. - 334 p. : ill. - Met lit.opg - Vert. van: The hundred

creativity? and What is so unique about Reggio Emilia?

languages of children. - 1e dr. Ned. vertaling: 1998. -

In an interview Rinaldi discusses her current work and

ISBN 90-6665-206-3

her reflections on Reggio's past, present and future.

Alle kinderen beschikken over honderd talen om zich uit te drukken. Naast de spreektaal kunnen kinderen zich

Kindbeeld in het onderwijs aan jonge kinderen in

uiten in klanken, beweging, kleuren, schilderen, bouwen,

Reggio-Emilia (Italië) / B. Tijnagel-Schoenaker,

boetseren etc. Ieder kind is vanaf zijn geboorte rijk aan

M. Berg. – Zoetermeer : Uitgeverij Bettelgeuze, 1997. –

mogelijkheden, krachtig en creatief. Vanuit deze uit-

In de klas : praktijkboek voor de leraar, Band 1,

gangspunten werken pedagogen en kunstenaars in de

hoofdstuk B03

kindercentra van Reggio Emilia in Noord-Italië al jaren

Reggio Emilia in Italië is een stroming die in Nederlandse

samen met jonge kinderen. De geschiedenis, de ideeën

kinderdagverblijven en in de onderbouw van basisscho-

en de cultuur van de Reggio Emilia methode worden

len steeds meer bekendheid geniet. Het meest opvallend

besproken en ook de ervaringen van de Amerikanen die

is het sterke, krachtige kindbeeld dat het uitgangspunt

deze progressieve pedagogiek bestudeerd hebben ko-

vormt voor de manier van werken. Hierdoor gaan peda-

men aan bod.

gogiek en onderwijs in Reggio Emilia hand in hand. Bevat de volgende paragrafen: De Reggio Emilia-

The hundred languages of children : the Reggio Emilia

benadering van het kindbeeld; Inhoud geven aan het

approach to early childhood education / C. Edwards

kindbeeld; Keuzen maken en interactie; Creativiteit en

(redacteur), G. Forman (redacteur), L. Gandini

cognitieve ontwikkeling; De rol van volwassenen; De rol

(redacteur), H. Gardner (auteur van inleiding). -

van groepsleiders; De rol van de pedagogista; De rol

Norwood : Ablex, 1993. - 324 p. : ill. - Met lit.opg. en

van de atelierista; De rol van het huishoudelijk perso-

reg. - ISBN 0-89391-933-0

neel.

The city-run early childhood (birth to age 6) program of Reggio Emilia, in Northern Italy, has become recognized

Kleuteronderwijs in Reggio-Emilia (Italië) / B. Tijnagel-

and acclaimed as one of the best systems of education

Schoenaker, M. Berg. - Zoetermeer : Uitgeverij

in the world. Educators there have evolved a distinctive,

15

ZICHT OP… REGGIO EMILIA

Bettelgeuze, 1997. – In de klas : praktijkboek voor de

Reggio tutta : a guide to the city by the children /

leraar, Band 2, hoofdstuk D02

M. Davoli (redacteur), G. Ferri (redacteur). - Reggio

De werkwijze in Reggio Emilia kenmerkt zich door te

Emilia : Department of Education, 2000. - 145 p. : ill. -

werken vanuit een sterk pedagogische inslag waarbij

ISBN 88-87960-22-4

vertrouwen in de mogelijkheden van het kind essentieel

The authors of this guide are boys and girls from the

is. Een kind is van nature onderzoekend, nieuwsgierig en

thirteen infant-toddler centers and twenty-one pre-

wil steeds beter met de omringende wereld om kunnen

schools of the Reggio Emilia municipal system, an ex-

gaan. Deze kracht in het kind is de basis voor de Reggio

tensive and consolidated network of services operated

Emilia-benadering. Bevat de volgende paragrafen: De

by the Municipality of Reggio Emilia. This guide is a city-

didactiek van de Reggio Emilia-benadering; Een uitda-

tour made by children in the age of three to six years

gende leeromgeving creëren; De inrichting van de

old.

school; De inrichting van de groepslokalen; Werken rondom thema's.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL A theory for living : walking with Reggio Emilia /

Making learning visible : children as individual and group

A. Wexler

learners / C. Giudici (redacteur), C. Rinaldi (redacteur),

In: Art education. - Vol.57(2004)6(Nov.13-19)

M. Krechevsky (redacteur), P. Barchi ... [et al.]. -

Author describes her observations at the Reggio Emilia

Cambridge, MA : Harvard Graduate School of Education,

schools during a visit to Italy in 2003 and asks how art

2002. - 363 p. : ill. - Met bijl. en lit.opg. - ISBN 88-

educators might reverse a trend that limits the possibili-

87960-25-9

ties of childhood, and thus help to preserve the curious

In this book on a two year collaboration between teach-

and searching minds of children in their later life.

ers, researchers and educators from Reggio Emilia, ways in which documentation can foster both individual and

Understanding the Reggio approach : reflections on the

group learning are illustrated. It examines methods and

early childhood experience of Reggio Emilia /

processes and questions such as 'what is a learning

L. Thornton, P. Brunton. - London : Fulton, 2005. - X,

group?', 'how is individual learning affected in a learning

104 p. : ill., tab. - Met lit.opg. en reg. - ISBN 1-84312-

group?', 'can a group construct its own way of learn-

241-3

ing?'. It includes essays, children's drawings and photo-

Analyses the essential elements of the Reggio approach

graphs.

to early childhood. Furthermore it provides examples from the infant-toddler centres and preschools to illus-

Reflections on the Reggio Emilia approach / L.G. Katz

trate these elements and focuses upon the key ideas

(redacteur), B. Cesarone (redacteur). – Repr. –

that practitioners should consider when reviewing and

Bergamo/Urbana : Edizioni Junior/ERIC/EECE, 1995. –

reflecting on their practice. It also can be used as the

109 p. : ill. - 1e dr.: 1994. – Met lit.opg.

basis for 'Continuing Professional Development' and

A collection of papers representing a variety of perspec-

action research.

tives on the implication of the Reggio Emilia approach to early education. Four of the papers were presented at

NEDERLANDSE INITIATIEVEN EN PROJECTEN

the 'Images of the world: study seminar on the experience of the municipal infant- toddler centers and pre-

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

primary schools of Reggio Emilia, Italy' in June 1994.

De 100 rollen en taken van de leerkracht / T. van der Werf, M. Meeuwig


In: De wereld van het jonge kind. - Vol.33(2006)

Reggio Emilia / M. Heijen

6(feb.186-189). - Met lit.opg.

In: Praxisbulletin. - Vol.23(2006)8(apr.12-15)

De leerkrachten en groepsleiding van de kleuter- en

Auteur deelt haar inzichten en enthousiasme voor de

peutergroepen van openbare basisschool De Kraal in

Reggio Emilia-benadering.

Amsterdam Oost, werken volgens het pilot VVEprogramma SPOREN. SPOREN is geïnspireerd op de


pedagogische filosofie uit Reggio Emilia. Deze manier

Reggio Emilia (2) / M. Heijen

van werken is bewerkt en vertaald naar de Nederlandse

In: Praxisbulletin. - Vol.24(2006)1(sept.22-26)

context door Stichting Pedagogiekontwikkeling 0-7 in

Auteur deelt haar inzichten en enthousiasme voor de

Amsterdam. Dit artikel is een weerslag van een gesprek

Reggio Emilia-benadering.

dat pedagoog Margot Meeuwig van Pedagogiek 0-7 voerde met de leerkrachten Wine Watson, Jorinde de

16


Fraiture en Devi Roebers over hun verschillende rollen in

past. Vervolgens wordt de manier waarop de Trimaran-

de groep tijdens het werken met de kinderen en de

school een (tijdelijke) invulling geeft aan deze methode

contacten met de ouders.

uiteengezet. Deze school deed mee aan het project 'Toeval gezocht', een samenwerkingsverband tussen het


Stedelijk Museum Amsterdam, Kunst en Cultuur Noord-

Een beetje Reggio op de pabo : een stageproject /

Holland, Steunpunt Kunsteducatie Noord-Holland en

B. Wierink

Bureau Koers Nieuw West. Tijdens het project kregen de

In: Beeldaspecten. - Vol.12(2000)10(okt.11-16)

15 basisscholen een kunstenaar toebedeeld, die samen

Verslag van een Reggio Emilia-project dat uitgevoerd is

met de kinderen aan de slag ging en twee stagiaires, die

op Pabo Groenewoud in Arnhem. Na een korte uiteen-

alle ontwikkelingen beschreven. Het project werd afge-

zetting van de uitgangspunten (met aandacht voor

sloten met een tentoonstelling in het Stedelijk Museum,

onder andere kindbeeld en ouderparticipatie) wordt het

waar in november en december 2007 een selectie te

project beschreven van de beginfase tot de nabespre-

zien is van de kunstwerken die door de 15 basisscholen

king. De auteur ziet zeker voordelen voor het hanteren

zijn gemaakt.

van de Reggio Emilia-werkwijze, maar merkt ook op dat het moeilijk is de huidige eindproductgerichte manier


van werken los te laten en te vervangen door de proces-

Kinderen, leidsters en ouders : Reggio Emilia /

gerichte benadering (die Reggio Emilia voorstaat).

M. Meeuwig, T. van der Werf In: De wereld van het jonge kind. - Vol.31(2003)


3(nov.75-77)

Hoe reist een tekening door een kabel? : de kinderen

Geïnspireerd door de pedagogische filosofie van Reggio

van Reggio Emilia

Emilia startte de Stichting Pedagogiekontwikkeling voor

In: Uitleg/Gele Katern. - Vol.14(1998)6(feb.19-21)

het jonge kind (SPO) drie jaar geleden een peutergroep

In het Stedelijk Museum in Amsterdam was van 21

in de Amsterdamse openbare basisschool De Kraal. De

februari tot 12 april 1998 een tentoonstelling te zien van

relatie kinderen, school en ouders speelt in de benade-

het werk van kinderen uit het Noord-Italiaanse Reggio

ring van de SPO voor het jonge kind een belangrijke rol.

Emilia. De werkwijze van de scholen kenmerkt zich door

Hoe ziet de samenwerking eruit in de praktijk?

het stimuleren en ondersteunen van creativiteit van kinderen door kunstenaars.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL 'Kunst, expressie en creativiteit krijgen centrale plaats in


de informatiemaatschappij' : nieuwe mogelijkheden voor

Italiaans recept voor Hollandse kunsteducatie :

centra / A. Warringa

Amsterdams Stedelijk Museum exposeert De kinderen

In: Kunst & educatie. - Vol.7(1998)1(feb.25-27)

van Reggio Emilia / M. Miedema

Interview met Bert Mulder, adviseur informatiebeleid

In: Kunst & educatie. - Vol.7(1998)1(feb.5-9)

voor de Tweede Kamer, over een didactiek voor de

'De kinderen van Reggio Emilia' is de titel van een ten-

informatiesamenleving. Zingeving zal een belangrijk

toonstelling die van 21 februari tot 12 april 1998 in het

onderdeel zijn van deze didactiek. Daarnaast zijn actie-

Stedelijk Museum werd gehouden. Het is de neerslag

vere vormen van leren, esthetische beleving als uit-

van de manier waarop in kindercentra van deze Itali-

gangspunt voor leren en persoonlijke leerwegen belang-

aanse stad wordt gewerkt om de talenten van jonge

rijke elementen. Als voorbeeld van de nieuwe rol van het

kinderen tot bloei te laten komen. De Reggio Emilia-

kunstonderwijs in deze vernieuwingen verwijst Mulder

benadering wordt nader belicht. Tevens komt aan de

naar het project in kindercentra in Reggio Emilia. Daarna

orde hoe dit Italiaanse gedachtegoed in Nederland in de

geeft Mulder suggesties voor de wijze waarop instellin-

praktijk te brengen en verder te ontwikkelen.

gen voor kunsteducatie kunnen omgaan met nieuwe media en de informatiemaatschappij.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Italiaanse toestanden in Edam / M. de Vreede


In: Kunstzone. - Vol.6(2007)12(dec.11-15)

Een kunstenaar in de basisschool / M. de Wit

Artikel over de verschillen en overeenkomsten tussen de

In: Beeldaspecten. - Vol.10(1998)12(dec.16-17)

Scuola Infanza Anna Frank in Reggio Emilia, die werkt

Een beschrijving van het project 'Dromen' op de St.

volgens de Reggio Emilia methode en Basisschool De

Jozefschool, een basisschool in Amsterdam waaraan

Trimaran in Edam. Uitgebreid wordt ingegaan op de

leerlingen van groep 2 een aantal weken gewerkt heb-

wijze waarop de Reggio Emilia methode wordt toege-

ben. Het thema is ontstaan in het kader van een

17


muziekproject dat rondom dezelfde periode

SWP, 2007. - 143 p. : ill., fig. - Met lit.opg. - ISBN 978-

georganiseerd werd. Nieuw voor de kinderen was dat de

90-6665-892-9

lessen werden gegeven onder schooltijd door een

SPOREN is de benaming van de interpretatie en vertaling

beeldend kunstenaar. Het idee is ontstaan naar

van de Reggio Emilia-benadering voor de Nederlandse

aanleiding van de tentoonstelling 'De kinderen van

situatie bedoeld voor kinderen van 0-7. Tien jaar gele-

Reggio Emilia' in het Stedelijk Museum (21 februari – 12

den introduceerde Stichting Pedagogiek 0-7 de Reggio

april 1998).

Emilia benadering in Nederland met de tentoonstelling en conferentie 'De kinderen van Reggio' in het Stedelijk

Het plein moet zachter : ideeën van kinderen over hun

Museum in Amsterdam. Daarna werd gewerkt aan de

Hygiëaplein in Amsterdam / D. Veldhoen (samensteller),

vertaling van de Reggio benadering voor de Nederlandse

M. Meeuwig (samensteller). - Amsterdam : Amsterdams

praktijk in kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en

Fonds voor de Kunst/Stichting Pedagogiekontwikkeling

basisscholen. In deze publicatie worden zowel theorieën,

voor het jonge kind/Stadsdeel Zuid, [1998?]. - 72 p. :

praktijken, geschiedenissen, gedachten en ideeën sa-

ill. - ISBN 90-803367-3-4

mengebracht en worden ook de ervaringen van de

Verslag van een project waarin kunstenaar David Veld-

kinderen en volwassenen die tien jaar met elkaar sa-

hoen in het voorjaar van 1996 samen met kinderen een

menwerkten belicht.

maquette ontworpen heeft voor de herinrichting van het Hygiëaplein in Amsterdam. In de werkwijze werd uitge-


gaan van de pedagogische ideeën van de Reggio Emilia-

Toeval gezocht / A. Huisingh

benadering. Aan de hand van gesprekken met de kin-

In: K.I.P. Kunst in de provincie. - Vol.3(2007)4(dec.4-7)

deren wordt duidelijk hoe het uiteindelijke ontwerp tot

'Toeval gezocht' is een project voor jonge kinderen met

stand gekomen is.

vijftien kunstenaars op vijftien Noord-Hollandse basisscholen. Met de Reggio Emilia-benadering en het werk


van kunstenaarsduo Heringa/Van Kalsbeek als inspira-

Ruimte als derde pedagoog / M. Meeuwig, T. van der

tiebron worden de expressieve potenties van jonge

Werf

kinderen in de leeftijd van vier tot zeven jaar aange-


boord. Het begrip 'verzamelen' geldt daarbij als start-

10(jun.306-309). - Met lit.opg.

punt. Projectleider Annemieke Huisingh laat drie deel-

In de Amsterdamse openbare basisschool De Kraal

nemende kunstenaars, Irma de Bruijne, Hanneke

startte de Stichting Pedagogiekontwikkeling voor het

Saaltink en Eva Klee, aan het woord over hun ervarin-

jonge kind (SPO) drie jaar geleden een nieuwe peuter-

gen.

groep in het kader van de ontwikkeling van een alternatief project voor- en vroegschoolse educatie (VVE).


Geïnspireerd door de uitgangspunten van Reggio Emilia

Toeval gezocht / R. Hulshoff Pol

speelt de inrichting van de leeromgeving hierbij een

In: Stedelijk Museum Bulletin. - Vol.(2007)6(23-25)

grote rol.

Artikel over het project 'Toeval gezocht', een experiment waarin gezocht wordt naar een aanbod voor jonge kin-


deren (4-7) en de mogelijkheden om bruggen te slaan

Sporen van Reggio : conferentie en tentoonstelling

tussen museum, kunstenaars en basisscholen in de

Reggio Emilia / C. Harkema

provincie Noord-Holland. Startpunt voor het project


vormde het werk van het kunstenaarsduo Heringa/Van

4(dec.98-100)

Kalsbeek en hun tentoonstelling 'Cruel Bonsai' in het

Van 6 t/m 8 november 2007 werd in Amsterdam de

Stedelijk Museum CS. In hun werk staat een onderzoe-

conferentie en tentoonstelling 'Sporen van Reggio' ge-

kende werkwijze centraal, een werkwijze die vergelijk-

houden. Het programma SPOREN (Stichting Pedagogiek

baar is met de manier waarop kinderen de wereld on-

Ontwikkeling Reggio Emilia Nederland) maakt de peda-

derzoeken. De manier van werken was geïnspireerd op

gogische documentatie van de denk-, maak- en leerpro-

de Reggio Emilia-benadering.

cessen van jonge kinderen zichtbaar. Tijdens de conferentie lag de nadruk op alle facetten van documenteren.

Werkboek kunstenaars in de kinderopvang : de werkwijze uit Reggio Emilia als inspiratiebron voor

Sporen van Reggio : een introductie in de Sporen-

kindercentra, BSO's, peuterspeelzalen en gastouders /

pedagogiek / M. Meeuwig, W. Schepers, T. van der Werf,

S.F. Kamps. - Velp : Spectrum, 2001. - 53 p. : ill. - Met

M. de Graaf (auteur van voorwoord). - Amsterdam :

literatuur suggesties. - ISBN 90-5880-003-2

18


Dit werkboek is een poging om een vertaalslag te maken

The author compares the messages contained in the

van de werkwijze en achterliggende ideeën van Reggio

psychical environments of early childhood classrooms in

Emilia naar de Nederlandse situatie. Dit naar aanleiding

Reggio Emilia, with early childhood setting in Canada

van een project in Gelderland voor kindercentra die met

and the United States from the perspective of the 'aes-

de Reggio-aanpak wilden gaan werken. Een groot deel

thetic codes' embodied in these spaces. She discusses

bestaat uit achtergrondinformatie over Reggio. Verder

how these codes reflect each culture's image of the

bevat het boek ervaringen van de deelnemende kinder-

child, cultural values and broad educational goals. She

centra en de door hen gevonden oplossingen.

concludes with implications for art educators, like 'Art educators need to find ways to collaborate with early


childhood teachers to examine critically the aesthetic

Winkelen in Amsterdam Oost / T. van der Werf,

codes that permeate their classrooms and then together

M. Meeuwig

find ways to create environments that support children's


aesthetic and artistic development'.

5(jan.156-159) Binnen het pedagogische VVE-programma SPOREN

Beyond quality in early childhood education and care :

(Stichting Pedagogiek Ontwikkeling Reggio Emilia

postmodern perspectives / G. Dahlberg, P. Moss,

Nederland) wordt vaak gewerkt rond een onderwerp.

A. Pence. – London : RoutledgeFalmer, 1996. - 206 p. -

Hoe wordt zoiets concreet vormgegeven? Een voorbeeld

0-7507-0769-0

uit de praktijk van basisschool De Kraal in Amsterdam.

Taking a broad approach, the authors relate issues of early childhood to the sociology of childhood,

BUITENLANDSE INITIATIEVEN EN PROJECTEN

philosophy, ethics, political science and other fields, and to an analysis of the world we live in today. The book


places these issues in a global context and draws on

5x5x5= creativity in the early years / M. Fawcett, P. Hay

work from Canada, Sweden and Italy, including the

In: The international journal of art & design education. -

Municipal Preschools and Infant-toddler Centers of

Vol.23(2004)3(234-245)

Reggio Emilia.

5x5x5=creativity in the early years has involved five early years' settings, five artists and five cultural centres

Bringing learning to life : the Reggio approach to early

working in partnership to support young children (3-6

childhood education / L. Boyd Cadwell, C. Rinaldi (auteur

years) in their exploration, communication and expres-

van voorwoord). - New York [etc.] : Teachers College

sion of creative ideas. This year-long research project

Press, 2003. - XII, 212 p. ill. - Met lit.opg. en reg. -

has been inspired by the approach to education and the

ISBN 0-8077-4297-X

creative arts in early years' settings in Reggio Emilia,

'Bringing learning to life' offers a brief history of Reggio

Northern Italy. The following three aims have been

Emilia, Italy, and an outline of ideas and terms that are

evaluated: to demonstrate ways in which creativity and

integral to the Reggio approach, revised and updated

innovation can be fostered in and with young children;

from Cadwell's first book 'Bringing Reggio home'. Practi-

to influence early years' educational practice by estab-

cal implications of connecting the Reggio approach to

lishing creativity as an essential foundation of early

classrooms in the United States are described.

learning; and to share findings as widely as possible; creating a legacy for the future. The article examines the

Bringing the Reggio approach to your early years

collaborative processes between artists, educators and

practice / L. Thornton, P. Brunton. - London [etc.] :

cultural centres as they worked with young children

Routledge, 2007. - 96 p. ill. - Met lit.opg. - ISBN 978-1-

using a creative and reflective cycle. Findings show that

84312-430-6

careful observations and documentation of children's

A description of the Reggio approach to early childhood,

words will provide insight into their ideas and under-

and how it has influenced early years practice in the UK.

standings.

Â TIJDSCHRIFTARTIKEL Â TIJDSCHRIFTARTIKEL

The Craftplay approach to Reggio Emilia / N. Brookes,

Aesthetic codes in early childhood classrooms : what art

A. Hardy. - Met lit.opg.

educators can learn from Reggio Emilia / P. Tarr.

In: JEM, Journal of education in museums. - Vol.(2002)

In: Art education. - Vol.54(2001)3(May33-39). - Met

23(20-23)

lit.opg.

Craftplay is a creative play gallery for children under five at Bilston Craft Gallery and Museum in the West

19


Midlands. The project aims to provide local early years

explores the possible translation or adaptation of aspects

groups opportunities for exploring a wide variety of

of this pedagogical approach to Scotland.

materials and objects. This article describes which elements of the Reggio Emilia approach are implemented in


Craftplay.

Preparing early childhood teachers to use art in the classroom / K. Danko-McGhee, R. Slutsky

Crossing boundaries : ideas and experiences in dialogue

In: Art education. - Vol.56(2003)4(Jul.12-18)

for a new culture of education of children and adults /

A shared interest in Reggio Emilia led to a university

H. Gardner ... [et al.]. - Bergamo : Edizioni Junior,

class that combined art education with the Reggio ap-

2006. - 128 p. - ISBN 88-8434-279-1

proach to early childhood education. The article dis-

The book contains the proceedings of the International

cusses the content of the course, shows examples of

Conference held in Reggio Emilia in February 2004

projects, and shares students' responses to Reggio

entitled 'Crossing boundaries'.

philosophy.

Encouraging creativity in early childhood classrooms /

Teaching and learning : collaborative exploration of the

C. Pope Edwards, K. Wright Springate. – Urbana-

Reggio Emilia approach / V.R. Fu, A.J. Stremmel, L.T.

Champaign : ERIC/EECE, 1995. – 5 p. - Internetprint

Hill. - Upper Saddle River [etc.] : Merrill Prentice Hall,

http://ericeece.org 16-03-2001 - Eric Digest EDO-PS-

2001. - XXI, 244 p. : ill. - Met lit.opg. en reg. – Cop.

95-14, December 1995

Pearson Education, 2002. - ISBN 978-0-13-028783-0

This digest considers both teacher-initiated and child-

The Reggio Emilia approach is reintroduced in this book

initiated strategies for enhancing young children's self-

through stories and examples of children's projects. It

expression and creativity. Based on models developed in

considers assessment, cultural diversity, and teaching

the preschools of Reggio Emilia, the authors describe

issues from a U.S. perspective. It consists of four parts:

how the classroom can be modified to best support

1. The place of Reggio Emilia in the United States;

children's emerging creativity. Some examples: Children

2. Amiable communities for learning; 3. Teacher

need a place to leave unfinished work to continue the

education: inquiry teaching and the possibilities for

next day; The classroom atmosphere should reflect the

change; 4. Progettazione and documentation: learning

adult's encouragement and acceptance of mistakes, risk-

moments among protagonists.

taking, innovation and uniqueness, along whit a certain amount of mess, noise and freedom.

OVERIG

In the spirit of the Studio : learning from the atelier of

Actual minds, possible worlds / J.S. Bruner. -

Reggio Emilia / L. Gandini (redacteur) ... [et al.],

Cambridge, MA : Harvard University Press, 1985. -

V. Vecchi (auteur van voorwoord). - New York [etc.] :

216 p. - ISBN 9780674003668

Teachers College [etc.], 2005. - 212 p. : ill. - Met reg.

Drawing on recent work in literary theory, linguistics,

en bijl. - ISBN 0-8077-4591-X

and symbolic anthropology, as well as cognitive and

Describes the revolution that the Reggio Emilia Atelier

developmental psychology Bruner examines the mental

(studio) brought to the education of young children in

acts that enter into the imaginative creation of possible

Italy, and follows that revolution across the ocean to

worlds, and he shows how the activity of imaginary

North America. It explores how the experiences of chil-

world making undergirds human science, literature, and

dren interacting with rich materials in the atelier affect

philosophy, as well as everyday thinking, and even our

an entire school's approach to the construction and

sense of self.

expression of thought and learning. Art, mind and education : research from Project Zero / The Reggio Emilia approach to early years education /

H. Gardner. - Urbana [etc.] : University of Illinois,

Learning and Teaching Scotland. - Glasgow : Learning

1998. - X, 173 p. - ill. - With references, contributors,

and Teaching Scotland, 2006. - 42 p. - Met lit.opg. - 1e

index

dr.: 1999. - ISBN 978-184399-136-6

Interdisciplinair onderzoek naar de menselijke symboli-

In educational terms the northern Italian town of Reggio

sche ontwikkeling. Het gaat hierbij vooral om voorwaar-

Emilia has become renowned worldwide for its forward

den om tot bepaalde kennis te komen; de ontwikkeling

thinking and exemplary approach to early childhood

op school en thuis en het gebruik van deze ontwikkeling

education. This publication sets out to explain 'the Reg-

om een geheel van symboolsystemen te hanteren: taal,

gio approach' and outline the inherent factors. It also

schrift, tekenen, gebaren, toneelspel enz. De invalshoe-

20


ken van de studie zijn: filosofie, ontwikkelings- en

Growing artists : teaching art to young children /

cognitieve psychologie, neurologie, onderwijs en kunst.

J. Bouza Koster. - Albany [etc.] : Delmar, 2001. - 2nd ed. - XVI, 433 p. : ill., fig. - Met lit.opg. en reg. - ISBN

Ästhetische früförderung : Theater, Musik, Kunst /

0766810585

B. Müller (redacteur)

Based on up-to-date research in cognitive, creative and

In: Infodienst Kulturpädagogische Nachrichten. -

artistic development, multiple intelligence theory, and

Vol.(1998)50(Okt.9-22). - Themanummer

the Reggio Emilia experience this book gives many

Inhalt: Heute wird ästhetische Frühförderung vor allem

examples of art activities for children from one to eight

als probates Mittel angesehen, Kinder frühzeitig zu

years of age. Attention is given to integrating art with

kreativem Handeln anzuregen, um ihnen Handlungsal-

language arts, science, maths, social studies, and music

ternativen zum passiven Medienkonsum aufzuzeigen.

and movement.

Birgit Liebetruth-Bergfeld stellt in ihrem Artikel diese Grunddimension heraus, auf die auch Ingrid Clausmeyer

Kunsteducatie : de effecten op de cognitieve,

am Beispiel der Tanzpädagogik ausdrücklich Bezug

persoonlijke en creativiteitsontwikkeling / R.M.

nimmt. Tassilo Knauf skizziert die Theorie- und

Reijenga. - [S.l.] : [s.n.], 2008. - 24 p. - Met lit.opg. -

Praxisstrukturen der Reggio-Pädagogik, während Kirsten

Scriptie Hogeschool Utrecht, Opleiding Culturele en

Boie über das Schreiben von Erstlesebüchern Berichtet.

Maatschappelijke Vorming, Faculteit Maatschappij en

Aus Sicht eines Bundeslandes steuern Thomas

Recht

Lüddemann und Angela Weidt Projekt- und Praxiserfah-

Centrale vraag van de scriptie luidt: 'Hoe komen de

rungen aus Sashsen-Anhalt bei.

effecten van kunsteducatie op het gebied van cognitieve ontwikkeling, persoonlijke ontwikkeling en creativiteits-

The disciplined mind : beyond facts and standardized

ontwikkeling tot stand?'. De drie gebieden worden on-

tests, the K-12 education that every child deserves /

derzocht aan de hand van theorieën van Howard

H. Gardner. - New York [etc.] : Penguin Books, 2000. -

Gardner (meervoudige intelligenties), David N. Perkins,

296 p. : fig. - Met bijl., lit.opg. en reg. - ISBN 978-0-

Mary R. Jalongo, Laurie N. Stamp, Loris Malaguzzi (de

14-029624-2

Reggio Emilia-benadering) en Unesco.

In 'The disciplined mind', Howard Gardner argues that K12 education should strive for a deep understanding of

Kunstzinnige vorming

three classical principles: truth, beauty, and goodness.

In: Vernieuwing. - Vol.55(1996)5(mei3-17). -

Such an understanding requires mastery of the major

Themanummer

disciplines that human beings have created over the

Enkele artikelen: Naar een kweekschool voor amateurs:

centuries. As powerful examples of his approach,

kunstzinnige vorming als integratie van intellect en

Gardner describes an education that illuminates the

affect; Creatieve exploratie van het jonge leren in

theory of evolution, the music of Mozart, and the lessons

Reggio Emilia waar de basisgedachte is dat kinderen

of the Holocaust. Far from the standardized test men-

leren in communicatie met anderen. Drama, dansen en

tality that has gripped both policy makers and the

tekenen vormen daar een onderdeel van; Kunst moet,

public, Gardner envisions an education that preserves

ook in het basisonderwijs: kunstmagneetscholen in

the strengths of a traditional humane education while

Amsterdam; Spellessen in het IVBO; Video bij Freinet.

preparing younger generations for the challenges of the future.

The language of art : inquiry-based studio practices in early childhood settings / A. Pelo. - St. Paul : Redleaf

Frames of mind : the theory of multiple intelligences /

Press, 2007. - 137 p. : ill. - Met lit.opg. - ISBN 978-1-

H. Gardner. - New York : Basic Books, 1983. - VIII,

929610-99-0

440 p. - Met reg. - ISBN 0-465-02508-0

Inspired by an approach to teaching and learning born in

This book by Howard Gardner is a critique of the domi-

Reggio Emilia, Italy, this book emphasizes investigation

nant assumption that human intelligence can be defined

anchored by drawing, painting, and other art activities.

and measured by a single number, the IQ score. In con-

It provides advice on setting up a studio space for art

trast, he proposes a new theory of multiple intelligences,

and inquiry and fifteen studio explorations designed to

which suggests that there are at least seven distinct and

give children a basic fluency in art. It also offers sug-

independent types of intellectual abilities. The author

gestions for documenting children's developing fluency

then looks at the role of diverse educational systems in

with art media and its use in inquiry and presents guide-

developing specific forms of intelligence while under-

lines for using children's newfound fluency as a tool for

developing others.

investigation.

21


Learning through inquiry

Reggio Emilia : factsheet / LOKV, Nederlands Instituut

In: Language arts. - Vol.83(2006)3(Jan.191-257). -

voor Kunsteducatie (samensteller). - Utrecht : LOKV,

Themanummer

1998. - Div. pag.

Contents: Learning through Ethnographic Dialogues by

Verzameling van kranten- en tijdschriftartikelen over

D. Landis e.a.; Changing Our Minds/Changing the World:

Reggio Emilia. Bijeengebracht naar aanleiding van de

The Power of a Question by T. Tropp Laman; Teachers

tentoonstelling in het Stedelijk museum in Amsterdam

and Children Inquire into Reggio Emilia by J. Clyde e.a.;

van 21 februari t/m 12 april 1998.

Children's Use of Language and Pictures in Classroom Inquiry by E. Cappon Gray; Exploring Inquiry as a

The unschooled mind : how children think and how

Teaching Stance in the Writing Workshop by K. Wood

schools should teach / H. Gardner. - [S.l.] : Basic

Ray; and Inquiring into a Second Language and the

Books, 1991. - XII, 303 p. - Met lit.opg. en reg. -

Culture of School by J. Pataray-Ching, B. Kitt-Hinrichs

ISBN 0-465-08896-1

and V. Nguyen.

The book has three parts. Part one presents Gardner's synthesis of curriculum knowledge about human learning


form birth to about five to seven years of age. In part

Reflections on the image of the child: reproducer or

two he considers the nature of education and the

creator of culture / P. Tarr

history, goals, traditions, effects and shortcomings of

In: Art education. - Vol.56(2003)4(Jul.6-11)

the institution of school. In the last part he recommends

The article reflects the educational philosophy and pos-

ways to address problems and proposes that the

sibilities, the approach and the implications of the in-

institutions of apprenticeship and the children's museum

fant/toddler and pre-primary schools in Reggio Emilia

both offer promise in developing effective education.

(Italy).

22


Websites http://ceep.crc.uiuc.edu/poptopics/reggio.html De website CEEP (Clearinghouse on Early Education and Parenting) is een onderdeel van ECAP (Early Childhood and Parenting) Collobarative, University of Illinois, Urbana-Champaign. Dit onderdeel van de CEEP-website bevat informatie en bronnen die verwijzen naar vroeg- en voorschoolse educatie ontwikkeld in de kindercentra van Reggio Emilia. http://en.wikipedia.org/wiki/Reggio_Emilia_approach Artikel over de Reggio Emilia-benadering. http://zerosei.comune.re.it Website van de organisatie Reggio Children. Reggio Children is een organisatie opgericht in 1994 door de gemeente van Reggio Emilia ter bevordering van het pedagogische en culturele gedachtegoed van Reggio Emilia. Informatie-uitwisseling is hierbij een belangrijk thema. www.brainy-child.com/article/reggioemilia.html Reggio Emilia is een onderdeel van deze website over begaafde kinderen. Met algemene informatie over Reggio Emilia en een literatuurlijst. www.cultuurplein.nl>po>theorie>reggioemilia Op het cultuurplein is alles te vinden wat te maken heeft met cultuur en onderwijs. Deze website biedt ondersteuning voor docenten, managers en culturele instellingen bij culturele activiteiten in het onderwijs. De rubriek 'po> theorie>Reggio Emilia' bevat informatie over Reggio Emilia en verwijzingen naar publicaties over dit onderwerp. www.pedagogiekontwikkeling.nl Website van de Stichting pedagogiekontwikkeling 0-7 (SPO). De stichting is door Reggio Children benoemd tot Official Point of Reference van Reggio Emilia in Nederland en speelt een actieve rol in het International Reggio Network. Sinds 1996 werkt Pedagogiekontwikkeling 0-7 samen met kindercentra, peuterspeelzalen en het basisonderwijs aan het ontwikkelen van een nieuwe en integrale pedagogiek: SPOREN (Stichting Pedagogiekontwikkeling Reggio Emilia Nederland). SPOREN is een erkend pilot VVE-programma. De rubriek 'boeken en publicaties' bevat verwijzingen naar publicaties over dit onderwerp. www.reggioalliance.org/about/index.html Website van de NAREA, North American Reggio Emilia Alliance. NAREA is een Amerikaans netwerk bestaande uit leerkrachten, docenten en ouders met als doel het bevorderen van de kwaliteit en deskundigheid van scholen en kindercentra. Inspiratiebron vormt de Reggio-benadering. De website dient als forum voor het uitwisselen van ideeën over Reggio Emilia en bevat onder andere informatie over Reggio-scholen, deskundigheidsbevordering, congressen, tijdschrift van de organisatie en lidmaatschap. www.reggiocollab.org Website van 'The St. Louis Reggio Collaborative: a network for inquiry and life long learning'. Dit netwerk voor Amerikaanse onderwijzers, die werken met de 'Reggio Emilia approach', voorziet in deskundigheidsbevordering door het organiseren van congressen over dit onderwerp.

23


24


Studiecentrum Cultuurnetwerk Nederland Voor iedereen die vanuit zijn studie of beroep te maken heeft met kunsten cultuureducatie is het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland van belang. In het centrum van Utrecht vindt u een uitgebreide en unieke collectie publicaties over kunsten cultuureducatie. COLLECTIE Naast talloze monografieën bevat de collectie circa 175 binnenlandse en buitenlandse (vak)tijdschriften, vele lesmethoden, les- en projectmaterialen voor zowel basis- als voortgezet onderwijs, handboeken, naslagwerken en onderzoeksrapporten. Een aparte collectie is de instellingendocumentatie van centra voor de kunsten en van landelijke onderwijs- en culturele instellingen. Deze omvat naast jaarverslagen en beleidsplannen ook nota's van landelijke, provinciale en gemeentelijke overheden. Materialen uit de instellingendocumentatie zijn ter plekke te raadplegen, maar zijn niet te leen. OPENINGSTIJDEN Het studiecentrum is voor publiek geopend op maandag van 13.30 tot 17.00 uur en van dinsdag tot en met vrijdag van 9.30 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website van Cultuurnetwerk Nederland, www.cultuurnetwerk.nl, of bel, 030-236 12 00 voor afwijkende openingstijden in verband met feestdagen en vakantieperioden. CATALOGUS ON LINE: WWW.CULTUURNETWERK.NL > PRODUCTEN & DIENSTEN > BIBLIOTHEEKCATALOGUS De catalogus van het studiecentrum is op internet te raadplegen. Publicaties zijn op verschillende wijzen te vinden in de catalogus. Ook geeft de catalogus on line informatie of een publicatie aanwezig is of uitgeleend. LENEN De meeste materialen zijn te leen en kunnen per post aan u toegestuurd worden. Indien u wilt lenen moet u ingeschreven zijn bij het studiecentrum. Voor het inschrijven is een identiteitsbewijs (paspoort, rijbewijs, Europees identiteitsbewijs) alsmede een recent afschrift van uw giro- of bankrekening (vanwege de adresgegevens) noodzakelijk. Aanmelding als lid is ook schriftelijk mogelijk. Stuur met uw aanmelding een kopie van uw identiteitsbewijs en van een recent giro- of bankafschrift mee. LEDEN Personen en instellingen kunnen lid worden van het studiecentrum. Leden betalen geen leengeld voor materialen en krijgen 50 procent korting op literatuurselecties. Bovendien ontvangen leden gratis Zicht op... . Een lidmaatschap kost voor particulieren € 20,50 per jaar en voor instellingen en scholen € 34,50 per jaar. Een lidmaatschap kan op elk moment ingaan en wordt jaarlijks stilzwijgend verlengd. Opzeggingen (alleen schriftelijk) dienen voor 1 december van het nieuwe kalenderjaar in het bezit te zijn van Cultuurnetwerk Nederland.

25


26


COLOFON Zicht op... Reggio Emilia is een uitgave in de serie Zicht op... van Cultuurnetwerk Nederland. Hoofdredactie: Marie-José Kommers Artikel: Annemieke Huisingh Selectie literatuur en websites: Dienst Informatie & Documentatie Productie Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht Drukwerk &producties bv Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht Telefoon 030-236 12 00 Fax 030-236 12 90 E-mail [email protected] Internet www.cultuurnetwerk.nl Zicht op... is gratis voor leden van het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland. Deze uitgave is in pdf-formaat kosteloos beschikbaar op www.cultuurnetwerk.nl. Geïnteresseerden kunnen ook tegen betaling van de verzend- en administratiekosten een exemplaar bij Cultuurnetwerk opvragen, zolang de voorraad strekt. Eerdere nummers van Zicht op... op www.cultuurnetwerk.nl (een selectie): Cultuureducatie in de bve-sector Talentontwikkeling en cultuureducatie Kunstvakken in de vernieuwde tweede fase Brede school en cultuureducatie Kunst en maatschappij Ruim zes jaar onderzoek cultuureducatie 2000-2006 Jongeren en cultuurdeelname Het nieuwe leren en cultuureducatie Gemeentelijk en provinciaal beleid Cultuureducatie in de nieuwe onderbouw Cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk Beleidsonderzoek Cultuur en School Samenwerking in de cultuureducatie

© Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht, 2008

27


28


Literatuur UITGANGSPUNTEN EN WERKWIJZEN

Recommend Documents