LIMBURGS MILIEU 3 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg
-
jaargang 20
-
september 2006
OP STAP IN HET DONKER!
F OTO: GER A RD HA RT MA NN
STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG
Bouw varkensstal Swalmdal definitief van de baan Luchtvervuiling DSM door de jaren heen Hoe licht is Limburg?
C O L O F O N
VOORWOORD
Limburgs Milieu is een uitgave van de Stichting Milieufederatie Limburg Jaargang 20 Nummer 03 | september 2006 Redactieadres Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475-38 64 10 F 0475-38 64 59 www.milieufederatielimburg.nl
[email protected] Aan dit nummer werkten mee: Sandra Akkermans, Inge Brassé, Els Derks- van der Wiel, Gert-Jan van Elk, Johan Geusens, Gerard Hartmann, Henk Heijligers, Hans Heijnen, Annemiek Huijts, Wim Kuipers, Anke Lodder, Wilma Peeters, Jasper Vink, Toine Wuts Abonnement Een abonnement op Limburgs Milieu
De Nationale Postcodeloterij is medefinancier van
kost ` 12,50 per jaar, voor aangesloten
diverse projecten van de Milieufederatie Limburg.
organisaties is het gratis. Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede Vormgeving & druk
mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage
SHD Grafimedia
van de Provincie Limburg.
Swalmen Limburgs Milieu is gedrukt op 100% kringlooppapier
2 LIMBURGS MILIEU
Inhoud 4
Kort nieuws
5
18 november: Limburgse contactdag natuur- en milieueducatie
6
Milieu-informatie van gemeenten
9
IJzeren Rijn
10
BHJI4E>8AFFG4?&J4?@74?78ÂA
12
Luchtvervuiling DSM
Nacht van de Nachtspecial als extra bijlage in het hart 15
Column Wim Kuipers
16
Een kijkje in de keuken van de afdeling Handhaving en Monitoring
19
GroenHuis: GPS rukt op in het GroenHuis
21
GroenHuis: IKL zoekt locaties voor aanplant klimaatbosjes
23
GroenHuis: De Herfstschroeforchis
24
Site-seeing
25
Circuit de Peel in Venray
26
Cursus Ecologisch Moestuinieren
27
Woordzoeker Lucht
Stichting Milieufederatie Limburg 3
Kort nieuws MILIEUFEDERATIE TEGEN HELIHAVEN IN HEYTHUYSEN
MILIEUFEDERATIE ADVISEERT STATENFRACTIES
Bij de gemeente Heythuysen is het verzoek binnengekomen om een
De Milieufederatie heeft samen met Staatsbosbeheer, Limburgs
illegale helihaven aan de Biesstraat te legaliseren via een vrijstelling
Landschap, Natuurmonumenten, IKL en IVN een aantal aanbevelin-
van het bestemmingsplan. De Milieufederatie heeft hiertegen
gen geformuleerd voor de verkiezingsprogramma’s voor de Provinci-
bezwaar gemaakt.
ale Staten. Deze zijn verstuurd naar degenen die de verkiezingsprogramma’s schrijven, zodat zij ze meteen kunnen verwerken.
De helihaven ligt tegen aan de rand van de kern Heythuysen tegen het Leudal en het Landgoed Beijlshof aan. Wij zijn van mening dat
De aanbevelingen hebben betrekking op zeven thema’s:
hiermee de waarde van het beschermd natuurgebied Leudal ernstig
Natuur: Zorg voor voldoende natuur en groen, ook in en om de
aangetast wordt. Door de helikopters treedt veel verstoring op.
stad. Dit is de basis voor een gezonde leefomgeving voor mens en
Dieren, waaronder negen soorten vogels van de Rode Lijst, kunnen
dier;
hierdoor gestresst raken. Omwonenden, recreanten en toeristen
Water: Werk aan schoon water, bescherm tegen natte voeten en
zoeken juist de rust en stilte in Leudal en Landgoed Beijlshof. Ook
bestrijd de verdroging.;
daarvan zal geen sprake meer zijn als er intensief gebruik gemaakt
Landschap: Stel duidelijke doelen voor het Nationaal Landschap
kan gaan worden van de Helihaven.
Heuvelland. Het verdient een ambitieus plan van aanpak. Schenk voldoende aandacht aan een robuust groen netwerk van natuur in
Met onze bezwaren sluiten we aan bij onder andere de Stichting
Limburg en aan het agrarisch cultuurlandschap;
Studiegroep Leudal, Staatsbosbeheer en het Limburgs Landschap die
Bedrijventerreinen: Gebruik de ruimte zo efficiënt mogelijk, stel de
ook van mening zijn dat deze helihaven nooit gelegaliseerd mag
revitalisering van bedrijventerreinen voorop en zorg voor een
worden. Op deze plek past een helihaven eenvoudigweg niet.
landschappelijk inpassing met veel groen; Educatie: Stimuleer natuur- en milieueducatie. Het draagvlak wordt hierdoor vergroot;
UITBREIDING VEEHOUDERIJEN SLECHT VOOR
Mobiliteit: Bevorder zo milieuvriendelijk mogelijk verkeer en
WEERTERBOS
vervoer in de provincie;
De Milieufederatie heeft twee procedures lopen tegen veehoude-
Energie: Maak van Limburg een koploper op het gebied van
rijen bij het Weerterbos. Deze bedrijven willen meer dieren gaan
duurzame energie.
houden, waardoor er meer ammoniak de lucht in gaat. Deze komt onder andere terecht in het Weerterbos. De Milieufederatie is van mening dat dit schade doet aan de natuur in dit gebied en heeft
BROCHURE BATEN VAN DE KADERRICHTLIJN WATER
een zienswijze ingediend bij de gemeente Nederweert.
De coalitie Baten Schoon Water heeft een brochure uitgebracht waarin de baten van de Kaderrichtlijn Water (KRW) centraal staan.
Wat bijzonder is aan deze procedures is dat deze gevoerd worden
De coalitie bestaat uit de 12 Milieufederaties, Natuur en Milieu,
mede op basis van de uitspraak die de Raad van State over een
maar ook o.a. ANWB, drinkwaterbedrijven, Vogelbescherming en
varkensstal in het Swalmdal heeft gedaan (zie pagina 10).
Staatsbosbeheer. U kunt deze brochure aanvragen bij de Milieufede-
Kern van deze uitspraak is dat een Habitatrichtlijngebied behandeld
ratie Limburg.
dient te worden als één gebied. Van grote natuurgebieden, zoals het Weerterbos, zijn soms maar gedeeltes voor verzuring gevoelig. De
De KRW stelt dat we in 2015 een goede chemische en ecologische
Raad van State heeft echter bepaald dat voor het hele natuurgebied
kwaliteit van ons oppervlaktewater moeten hebben. Om daar te
dezelfde regels moeten gelden. De Milieufederatie vindt dat de
komen moeten er goede plannen vastgesteld worden met daarin
gemeente de effecten van de uitbreidingen moet toetsen voor het
maatregelpakketten die dat doel haalbaar maken. In het proces
gehele Weerterbos, ook al is het deel waar de bedrijven dichtbij
wordt nu bijna alleen maar gesproken over de kosten van die
liggen niet aangewezen als voor verzuring gevoelig.
maatregelen, terwijl het duidelijk is dat er ook erg veel baten aan verbonden zijn. Want maatregelen nemen betekent meer schoon
Bovendien heeft zowel de Milieufederatie als de gemeente
zwemwater (impuls voor recreatie en toerisme!), minder kosten voor
Nederweert deze bedrijven gemeld bij de Provincie Limburg, in het
de productie van schoon drinkwater, schoon drinkwater voor het
kader van de Natuurbeschermingswet (Nb-wet), die waarborgt dat
vee, minder belasting op onze natuur en ook meer verschillende
de belangrijkste natuurgebieden, Vogel- en Habitatrichtlijn
vissen. In de brochure wordt verder ingegaan op die baten. Hij is
gebieden en beschermde natuurmonumenten, beschermd worden
verspreid onder alle bestuurders die uiteindelijk moeten beslissen
tegen externe effecten zoals ammoniakdepositie.
over de maatregelpakketten, zodat zij daarbij de baten ook zullen betrekken!
4 LIMBURGS MILIEU
18 november: Limburgse contactdag natuur- en milieueducatie Op zaterdag 18 november 2006 vindt in de Universiteit Hasselt voor de derde maal de Contactdag plaats. Deze bijeenkomst wordt georganiseerd door LIMNET, het Belgisch-Limburgs Natuur- en Milieueducatief netwerk. Op deze trefdag ontmoeten alle mensen die in Limburg op één of andere manier bezig zijn met natuur-, milieu- en duurzaamheidseducatie elkaar. Ook Nederlandse Limburgers zijn van harte welkom: natuurgidsen, medewerkers van natuurcentra, leerkrachten, milieu- en duurzaamheidsambtenaren en mensen uit diverse sociale werkvelden. kan milieueducatie voor hen betekenen? • voor medewerkers van natuurcentra: hoe kan het aanbod nog beter afgestemd worden op wat het publiek vraagt? Er gaat op deze contactdag dus veel aandacht naar het verruimen van de hoogstnoodzakelijke milieueducatie naar brede maatschappelijke groepen, die momenteel nog te weinig bereikt worden. Tijdens de middagpauze is er een beurs waarin het bestaande educatieve aanbod wordt gepresenteerd. In de namiddag vindt er een debat plaats over de ‘ecologische voetafdruk’ (de impact die onze persoonlijke levenswijze heeft op het milieu) en de bruikbaarheid van dit begrip voor de educatie. Sprekers zijn: VODO (Vlaams Overleg Duurzame Ontwikkeling) en auteur en TV-journalist Dirk Barrez. Het programma van de contactdag ziet er in het kort als volgt uit: 09.30 uur: ontvangst 10.00 uur: eerste reeks workshops 11.00 uur: tweede reeks workshops 12.00 uur: beurs en middageten 14.00 uur: plenum met debat over ‘de Bedoeling is om bestaande en nieuwe educatieve projecten bekend te maken bij geïnteresseerden, en nieuwe ideeën
dacht voor milieuzorg op school (MOS) en nieuwe buitenprojecten
ecologische voetafdruk’ 15.30 uur: afsluitend drankje
• voor mensen die we als 'natuur-
en trends in de milieueducatieve sector
schoongenieters' kunnen omschrijven
Inschrijven voor deze bijeenkomst is ver-
te lanceren.
(fietsers, wandelaars): wat verwachten
plicht en kan vanaf augustus 2006 via:
deze mensen van de natuur? wat kun-
www.limburg.be/limnet/
’s Morgens vinden de volgende work-
nen we hen bieden? • voor minder voor de hand liggende
Meer informatie:
• voor het onderwijs (van kleuter-, over
groepen, zoals allochtonen, sociaal
Johan Geusens
lager tot secundair onderwijs): aan-
zwakke groepen, andersvaliden: wat
shops plaats:
Tel: 0032 11 26 54 63 Stichting Milieufederatie Limburg 5
Milieu-informatie van gemeenten GEDULD HEBBEN EN DOORZETTEN Het Verdrag van Aarhus verplicht overheden om actief informatie over milieuonderwerpen aan te bieden aan burgers. Eind 2005 hebben vier burgerpanels, o.a. in Sittard-Geleen, een aantal thema’s aangewezen waarover zij graag informatie zouden willen ontvangen van hun gemeente. Vervolgens hebben wij getoetst of deze informatie verkrijgbaar was. En wat blijkt? De meeste informatie van de gemeente krijg je wel, je moet alleen erg veel geduld hebben en doorzetten. SITTARD-GELEEN, ROTTERDAM,
De gemeente krijgt echter een nieuwe
REACTIETIJD
ZWOLLE EN UTRECHT
website en onze aanbevelingen zullen bij
In de onderstaande grafiek is per onder-
In het algemeen kregen de vier gemeenten
het ontwerp worden meegenomen.
zoeksmethode te zien welk percentage
het niet voor elkaar om de milieu-informa-
van de gemeenten binnen vier weken een
tie op de gewenste manier aan te leveren.
46 ANDERE GEMEENTEN
Vragen over de gezondheidseffecten van
Vervolgens hebben we nog 46 (10%)
milieuzaken werden alleen telefonisch
andere gemeenten onderzocht. Bij alle
67% van de gemeenten gaf een inhoudelijk
beantwoord. En gemeenten bieden vaak
gemeenten zijn we op eenzelfde manier te
antwoord op onze verhuisbrief, maar een
alleen via de website actief informatie aan.
werk gegaan:
aantal van hen reageerde te laat. Bij 60%
De burgerplatforms vinden dit te mager;
• Per “verhuisbrief” zijn gegevens opge-
van de gemeenten kregen onze bellers een
er moeten ook andere middelen worden
vraagd over de luchtkwaliteit, geluid,
inhoudelijk medewerker aan de lijn, in 25%
gebruikt. Over de afvalwijzer van de ge-
gevaarlijke stoffen en verkeersplannen in
van de gevallen handelde de receptionist(e)
een bepaalde wijk;
de vraag af. De bellers kregen daardoor
meente was het Limburgse burgerplatform zeer te spreken, omdat deze informatie
inhoudelijk antwoord gaf op onze vragen.
• Telefonisch zijn vragen gesteld over
soms het gevoel dat ze niet voorbij de re-
geeft die is toegesneden op het eigen
stankoverlast en geluidsoverlast in een
ceptie kwamen: ‘‘Ik stuur nog wel wat op,
adres.
bepaalde wijk, ook met het oog op een
zei de telefoniste, en ik kreeg een gemeen-
mogelijke verhuizing;
tegids opgestuurd met de milieuorganisa-
Antwoorden op vragen over milieuzaken moeten volgens het verdrag van Aarhus
ruimtelijke plannen in de nabije toe-
binnen vier weken beantwoord worden.
komst;
Dit blijkt in praktijk moeilijk te zijn. Ook de gemeente Sittard-Geleen reageerde niet binnen die termijn op onze vragen. Een niet goed aangekomen brief blijkt de boos-
ties aangestreept…”
• Per emailformulier is gevraagd naar
De verhuisbrief, de email en het email-
• Via het algemene emailadres is gevraagd
formulier vroegen om een reactie van de
naar (beoogde) locaties voor UMTS-mas-
gemeente. 10% van de gemeenten gaf op
ten en stralingsgevaar;
geen enkele van de drie verzoeken een
• De internetsites zijn gescand op gege-
inhoudelijke reactie. Voor 20% van de ge-
doener. Uit een gesprek met de gemeente
vens over luchtkwaliteit, externe veilig-
meenten geldt dat zij op twee van de drie
blijkt dat zij wel heel veel milieu-informa-
heid en waterkwaliteit.
verzoeken geen inhoudelijke reactie gaven.
tie in huis heeft. Helaas kan dat niet via de
Slechts 15% van de gemeenten reageerde
website worden aangeboden.
inhoudelijk op alle drie de verzoeken.
inhoudelijk antwoord binnen vier weken
EEN GOED ADVIES AAN OVERHEDEN
70
• Geef (op tijd) antwoord!
60
effecten • Laat burgers meedenken • Begrijpelijke taal & vindbare informatie • Meer media • Neem de vrager altijd serieus • Wees compleet • Geef informatie op niveau van de eigen straat of wijk 6 LIMBURGS MILIEU
percentage
• Besteed aandacht aan gezondheids-
50 40 30 20 10 0
verhuisbrief
e-mail
e-mailformulier methode
telefoon
WAT KUNT U ZELF MET HET VERDRAG VAN AARHUS? RECHT OP INFORMATIE Het Verdrag van Aarhus geeft recht op beschikbare milieu-informatie, zonder opgaaf van reden. Dat is in Nederland geregeld door het verdrag te verankeren in de Wet milieubeheer en Wet openbaarheid bestuur. Met name actieve groepen kunnen hier bij hun activiteiten hun voordeel mee doen. PERSOONLIJK CONTACT Nog steeds geldt dat vooral doorzettingsvermogen loont als het om verkrijgen van KWALITEIT VAN DE REACTIES PER THEMA
informatie gaat. Duidelijk is dat langsgaan of bellen nog steeds het meest effectief
Lucht
Aan de telefoon worden de vragen over
zijn. Probeer altijd de verhoudingen goed te
Alle gemeenten beantwoorden de vragen
geluid vooral duidelijk beantwoord als
houden. Alleen als een gemeente de informa-
over luchtkwaliteit. De relatie tussen lucht-
er in de betreffende gemeente sprake is
tie echt niet vrij wil geven kan het nuttig zijn
kwaliteit en gezondheidseffecten wordt
van een concrete bron, bijvoorbeeld een
om op de formele plicht van het Verdrag van
echter nauwelijks belicht. Eénderde van
vliegveld of een snelweg. Bij geluid, net als
Aarhus te wijzen.
de gemeenten geeft ook meetgegevens of
bij stank, verwijst de gemeente snel naar
kaarten. Ook op de meeste websites wordt
de beleving. Wat de een hinderlijk vindt,
MULTIMEDIAAL
het onderwerp ‘lucht’ behandeld, maar de
kan de ander nog acceptabel vinden. Eén
Neem geen genoegen met doorverwijzen naar
informatie is vaak erg algemeen. Acht ge-
gemeenteambtenaar geeft als antwoord:
een website als je dat niet wilt. De informa-
meenten (17%) geven ook informatie over
“Nou meneer, ik woon hier zelf al veertig
tie moet ook anders beschikbaar zijn, tenzij
luchtkwaliteit in de (geselecteerde) wijk.
jaar, nooit geen last gehad…”
er hele duidelijke redenen zijn waarom niet.
In de meeste gevallen is deze informatie
Ook eventuele kosten moeten redelijk zijn,
te vinden in beleidsrapporten die na enig
Water
vergoedingen zijn in de getoetste gemeenten
doorklikken gedownload kunnen worden.
Voor het onderwerp ‘waterkwaliteit’ is
nooit gevraagd.
Slechts bij één gemeente werden actuele
maar op weinig websites aandacht. DE GEMEENTERAAD
gegevens van meetpunten gevonden. Verkeer
Is de informatie toch niet los te krijgen, of
Externe veiligheid
In de reacties op de verhuisbrief wordt
doet de gemeente helemaal niets om de
Bijna alle gemeenten geven informatie
in tweederde van de gevallen informatie
inwoners over milieu en gezondheid te infor-
over gevaarlijke stoffen, gezondheids-
gegeven over verkeersplannen. Maar ook
meren, benader dan eens de gemeenteraad of
risico’s voor de omwonenden worden
hier wordt geen effect op de gezondheid
de wethouder met de vraag hier wat aan te
echter niet vermeld. Op de websites scoort
beschreven.
doen. Kom eventueel zelf met een voorstel.
‘externe veiligheid’ het beste. Veertien
Veel gemeenten worstelen namelijk met het
gemeenten hebben een directe link naar de
Ruimtelijke plannen
op goede wijze aanbieden van de milieu-in-
risicokaart van de provincie op hun site.
Zeventien gemeenten behandelden het
formatie. Andere lokale organisaties, maar ook
Bij de antwoorden op de vragen over de
informatieverzoek per e-mail (beknopt)
de GGD en de milieufederatie kunnen hierbij
UMTS-masten vermeldt 30% de locaties
inhoudelijk. Opvallend is dat informatie
partner zijn. Denk ook aan de inzet van lokale
van de masten. 40% legt de gezondheids-
over natuur en milieu niet of nauwe-
media.
effecten uit, evenzoveel verwijst door naar
lijks wordt gegeven. Bij de best scorende
de GGD.
gemeente konden ruimtelijke plannen via
MEER INFORMATIE
een link naar de gemeentelijke website
Op www.milieuhulp.nl staan meer goede tips
Geluid
integraal worden ingezien. Eén gemeente
en hulpmiddelen om bijvoorbeeld informa-
Over geluid geeft vrijwel iedereen infor-
beperkte zich tot een algemene verwijzing
tieverzoeken bij de gemeente in te dienen.
matie. Ook hier ontbreekt informatie over
naar het volgen van de lokale huis-aan-
Natuurlijk kan ook de Milieufederatie advies
gezondheid.
huis bladen.
geven bij communicatie met de gemeente. Stichting Milieufederatie Limburg 7
CONCLUSIES
GOED VOORBEELD DOET GOED
niet weg dat de site een voorbeeld is van
• Een enkele uitzondering daargelaten
VOLGEN
hoe burgers de informatie graag zouden
krijgt de burger onvoldoende infor-
Er zijn gemeenten, provincies en water-
willen ontvangen.
matie van de gemeenten. Dat gemid-
schappen die werk hebben gemaakt van
deld genomen de helft niet binnen
het verbeteren van de informatievoorzie-
De Milieufederaties hopen dat meer over-
vier weken reageert op een informa-
ning naar hun inwoners. Op de oproep met
heden werk gaan maken van het Verdrag
tieverzoek is verontrustend. Volgens
deze initiatieven mee te dingen naar de
van Aarhus. Het is daarbij erg belangrijk
de gemeenten heeft dit vooral te ma-
Aarhustrofee, kwamen 15 projectbeschrij-
om goed te luisteren naar de burgers. Ter
ken met de kwaliteit van de interne
vingen binnen. Het project West en Weurt
inspiratie volgen hier nog enkele adviezen
organisatie en wordt erkend dat het
van de gemeente Nijmegen is uiteindelijk
voor overheden. Doe er wat mee!
daar vaak mis gaat. Een aantal geteste
als winnaar uit de bus gekomen.
gemeenten heeft meteen maatregelen
Via de website www.westenweurt.nl wordt
genomen.
milieu-informatie van samenwerkende overheden gebiedsgericht aangeboden. Het
• Gemeenten die wel reageren, doen
is een aantrekkelijke website, met informa-
hun best de gevraagde informatie te
tieve, goed geredigeerde én begrijpelijke
verschaffen. Al wordt wel snel verwe-
teksten. De site is Aarhus-proof door toe-
zen naar sites waar vervolgens weinig
gang tot de achterliggende documenten en
op staat. En soms wordt informatie
legt een directe relatie met gezondheidsef-
toegestuurd die niet relevant is voor
fecten. Burgers hebben deelgenomen aan
de gestelde vraag, zoals gemeente-
het maken van de website. Heel bijzonder
gidsen.
is dat de site specifiek voor een wijk is.
• Er wordt slechts zelden informatie
In de wijk West en Weurt is meer infor-
verstrekt over de eigen buurt. Vaak
matie dan gebruikelijk voorhanden, omdat
zijn die gegevens op dat niveau niet
er onderzoek is gedaan naar vermeelde
beschikbaar of dusdanig moeilijk in
verhoogde kankerrisico’s door de industrie.
beleidsplannen verpakt dat een leek
Een dergelijke gedetailleerde wijk-website
zijn weg niet vindt.
zal niet overal haalbaar zijn. Dat neemt
• Er wordt zeer beperkt informatie gegeven over gezondheidseffecten. Gemeenten geven aan het moeilijk te vinden gezondheidseffecten te benoemen, GGD’s zetten daar tegenover dat zij te weinig geraadpleegd worden. Het kan informatief zijn om gezondheidsklachten beter te registeren en te publiceren. • Overheden hebben soms angst voor claims, als de praktijk toch afwijkt van het advies dat ze hebben gegeven. Ook dreigt waardevermindering van huizen door negatieve informatie over een bepaalde wijk. Bestuurders zijn daar nog wel eens gevoelig voor.
8 LIMBURGS MILIEU
Anke Lodder Milieufederatie Limburg
IJzeren Rijn
jaren daarna, staat dat er uitgegaan wordt van tijdelijk rijden via het historisch tracé van de IJzeren Rijn, eerst met 2 treinen
CONTINUING STORY
en later met 15 treinen. Daarnaast lezen we dat een structurele oplossing van de
Een jaar geleden, augustus 2005, heeft de Milieufederatie samen met de
IJzeren Rijn afhankelijk is van de uitspraak
bewonersgroep uit Budel in de allerlaatste minuut de onderhoudswerkzaam-
van het Hof van Arbitrage. Het ministerie
heden aan het tracédeel Weert-Budel kunnen tegenhouden. Nu een jaar
van Verkeer en Waterstaat werkt hier mo-
verder, augustus 2006, zijn wij weer terug bij af. Pro-Rail heeft opnieuw een
menteel aan en hoopt op 1 april 2008 een
verzoek ingediend om groot onderhoud te plegen aan het tracédeel Weert-
tracébesluit te kunnen nemen.
Budel. Wij zitten nu dus weer op hetzelfde De reden om groot onderhoud te plegen
om twee redenen onrendabel. Ten eerste
punt als een jaar geleden, de situatie is
is dat ProRail op dit moment “signalen uit
geven twee treinen nooit de opbrengst die
nauwelijks veranderd. Opnieuw kunnen wij
de markt opvangt” dat er een vervoers-
het renoveren van de spoorlijn kost. Ten
gaan aantonen dat het Flora en Fauna-
behoefte is van circa 10 treinen per week
tweede zal hetzelfde gedeelte weer op de
onderzoek van het Vogelrichtlijngebied
(per dag één heen en één terug). Een con-
schop gaan, na een definitief besluit over
Weerter en Budelerbergen onvoldoende
crete vervoersvraag is er blijkbaar nog niet.
de IJzeren Rijn, te verwachten binnen twee
is Opnieuw kunnen wij gaan aantonen
jaar.
dat hier sprake is van het op een slinkse
Welke instantie gaat bijna 5 kilometer
manier reactiveren van de IJzeren Rijn.
spoorlijn volledig vernieuwen om daar
Wij vragen ons dan ook af of het aantal
Formeel heet het trouwens geen reactive-
met twee treinen per dag gebruik van te
van twee treinen per dag wel geloof-
ren omdat maar een deel van de spoorlijn
maken? Blijkbaar is er voldoende over-
waardig is. In de Netverklaring van 2007
in gebruik wordt genomen. Van reactiveren
heidsgeld beschikbaar om deze onrenda-
van ProRail, hun beleidsdocument met de
wordt pas gesproken als ook de verbinding
bele investering te doen. De investering is
plannen voor 2007 en een doorkijk naar de
van Roermond naar Duitsland bereden kan worden. Opnieuw kunnen wij alle ter inzage liggende documenten gaan doornemen om te bekijken of er niet ergens een kleine omissie is gemaakt om ook deze stap weer stop te zetten, totdat onze bestuurders een gedegen en toekomstvast besluit nemen om een TEN-waardige IJzeren Rijn aan te leggen. Deze moet dan gebaseerd zijn op een werkelijke vervoersvraag en alle treinen moeten er overheen kunnen. Tot die tijd worden vele ambtenaren bij de gemeentelijke en provinciale overheden en werknemers van andere instanties beziggehouden om de luchtballonnetjes die ProRail steeds op laat, door te prikken. In het volgende Limburgs Milieu zal wel weer een hele opsomming van juridische spitsvondigheden komen die geleid hebben tot dat resultaat. Het wachten is dan weer op het volgende idee van ProRail, gebaseerd op “geluiden uit de markt”. Wordt vervolgd…. Toine Wuts Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 9
Bouw varkensstal Swalmdal 89ÈB=H=9:J5B89655B BELANGRIJKE JURISPRUDENTIE IN DE BESCHERMING VAN NATUURGEBIEDEN In juni 2006 heeft de Raad van State besloten dat de bouw van een varkensstal in het Swalmdal definitief niet door kon gaan, vanwege de schadelijke effecten op de natuur. Daarmee is weer nieuwe jurisprudentie ontstaan die de Milieufederatie helpt in haar inspanningen om de natuur in onze provincie te beschermen.
Het Swalmdal
rekroos-Waterranonkel er goed gedijen.
kundevereniging Swalmen (MHVS) een
SWALMDAL ALS HABITATRICHTLIJNGEBIED
procedure gestart tegen de bouw van een
Het gehele Swalmdal is een Habtitatricht-
vanwege zijn alluviale bossen, die op afzet-
nieuwe varkensstal vlakbij het Swalmdal.
lijngebied. In dit gebied moet gewerkt
tingen van rivieren en beken groeien. Het
Door de bouw van de stal zou de neerslag
worden aan het behoud en ontwikkeling
Swalmdal wordt verder bewoond door de
van ammoniak op één deel van het Swalm-
van waardevolle habitats en wilde flora en
Zeggekorfslak en de Rivierdonderpad.
dal (de Leucker) weliswaar afnemen, maar
fauna. Er mag zeker geen achteruitgang
op een ander deel (het Haestert) zou deze
optreden. Zowel de natuurlijke habitats
Ammoniak is vooral voor de alluviale bos-
juist heel fors toenemen. De gemeente
(gebiedsbescherming) als de belangrijke
sen heel schadelijk. De MHVS redeneerde
had geen problemen met de nieuwe stal.
soorten (soortenbescherming) in het ge-
dan ook dat het Swalmdal dan misschien
Zij hield alleen rekening met de effecten
bied zijn beschermd. De Swalm is volgens
wel niet in zijn geheel als voor verzuring
op de Leuker, omdat alleen dit deel “voor
deze richtlijn vooral belangrijk, omdat de
gevoelig wordt gezien, maar dat de Habi-
verzuring gevoelig” is.
Vlottende waterranonkel en de Ster-
tatrichtlijn wel stelt dat er geen verslech-
Al in 2004 heeft de Milieu- en Heem-
10 LIMBURGS MILIEU
Ook het Swalmdal valt onder de richtlijn
NOG MEER BELANGRIJKE JURISPRUDENTIE
De ondernemer in Swalmen was al in het bezit van een milieuvergunning, verkregen van de gemeente. De effecten van ammoniak op ’t Haestert
De geplande locatie van de varkensstal
hadden volgens de Raad van State ook tering mag optreden voor de bijzondere
deel van ons werk. Als inderdaad alleen
beoordeeld moeten worden en de mi-
habitats en flora en fauna in het gehele
voor verzuring gevoelige delen van habi-
lieuvergunning is op verkeerde gronden
habitatrichtlijngebied. Doordat de am-
tatrichtlijngebieden beoordeeld zouden
verleend.
moniakdepositie sterk toeneemt op het
hoeven worden op de effecten van am-
Haestert, is er dus wel degelijk kans op een
moniak, dan zou dat betekenen dat er veel
Deze uitspraak is conform eerdere
verslechtering van de leefomgeving van
waardevolle gebieden geschaad worden.
jurisprudentie, het zogenaamde
deze bossen.
“Kokkelvisserij arrest“, C-127/02 van Gelukkig oordeelde de Raad van State an-
het Europese Hof van Justitie”. Dit
DE MILIEUFEDERATIE KOMT IN BEELD
ders. In haar uitspraak maakte zij duidelijk
arrest houdt in dat kokkelvissers
dat habitatrichtlijngebieden als één geheel
geen gebruik mogen maken van de
De rechtbank van Roermond heeft vorig
gezien moeten worden. Voor alle delen van
milieuvergunning als ze niet kunnen
jaar al geoordeeld dat de gemeente niet
het gebied moeten dezelfde regels gelden.
aantonen dat hun onderneming geen
heeft aangetoond dat er geen verslech-
Dus het gehele gebied moet beoordeeld
schadelijke effecten op natuur en
tering zal optreden. Daardoor mocht
worden op de gevoeligheid voor ammoniak.
milieu heeft. Tot dit arrest werd ervan
de bouw van de stal niet doorgaan. De
Omdat de MHVS voldoende heeft aange-
uitgegaan dat een milieuvergunning
ondernemer ging echter in beroep en de
toond dat de waardevolle habitats in het
slechts aangepakt kan worden wan-
Raad van State moest uitspraak doen over
gebied wel degelijk voor verzuring gevoelig
neer er een verandering in de situatie
de zaak.
zijn, oordeelde de Raad van State dat de
optreedt, bijvoorbeeld als een bedrijf
varkensstal niet op de voorgestelde plek
meer dieren gaat houden en dus een
Omdat deze zaak ook voor de Milieufede-
gebouwd mag worden en vernietigde de
aanpassing van de vergunning nodig
ratie heel belangrijk is, heeft zij de nodige
bouwvergunning.
heeft.
ondersteuning gegeven aan de MHVS. Uit de uitspraak van de Raad van State kon jurisprudentie voortkomen, die van belang is voor alle Milieufederaties.
In de huidige uitspraak worden dus Anke Lodder Milieufederatie Limburg
zowel het beoogd gebruik als de bouwvoorschriften van een gebouw
De bescherming van de habitatrichtlijn-
meegenomen in de beoordeling van de
gebieden is natuurlijk een zeer belangrijk
bouwvergunning. Stichting Milieufederatie Limburg 11
Luchtvervuiling “DSM” DOOR DE JAREN HEEN! Het is algemeen bekend dat de lucht boven Limburg niet erg gezond is. De industrie krijgt vaak de schuld van deze verontreiniging. In onze provincie is men snel geneigd om naar “de DSM” te wijzen. Maar hoe zit het nu eigenlijk met de luchtvervuiling door dit bedrijf? Neemt deze toe of juist af? In dit artikel heb ik alle feiten voor u op een rij gezet. SITE CHEMELOT Eigenlijk hebben we het tegenwoordig niet meer over “de DSM”, omdat dit bedrijf slechts één van de bedrijven op het open bedrijventerrein is. Het terrein van de site Chemelot is circa 800 hectare groot en ligt op grondgebied van de gemeenten SittardGeleen en Stein. Op de site zijn vijftig fabrieksinstallaties gevestigd. De oorspronkelijke eigenaar is DSM, maar daarnaast beschikken nu ook een aantal andere bedrijven over installaties op dit terrein. Andere eigenaren zijn onder andere Sabic, Limburgse Vinyl Maatschappij (LVM) en Essent. UITSTOOT NAAR DE LUCHT De fabrieken op de site Chemelot stoten allerlei stoffen uit naar de lucht. Deze stoffen komen zowel uit puntbronnen als diffuse bronnen. Een puntbron is bijvoorbeeld een schoorsteen die de afvalstoffen (hoog) in de lucht brengt. Bij een diffuse bron is niet precies aan te wijzen waar de lozing plaatsvindt. Zo kunnen er allerlei stoffen in installaties ontsnappen bij pompen, compressoren en afdichtingen. In vaktermen wordt dan gesproken van ‘diffuse lekverliezen’. De stof etheen laat een iets ander beeld zien. De uitstoot schommelt al jaren rond een niveau van 500 ton per jaar. Ook voor etheen zijn er veel maatregelen getroffen om de uitstoot te verminderen. Het effect van deze maatregelen is grotendeels teniet gedaan door hogere productieniveaus. Zo steeg de productie van een bepaalde fabriek in deze periode met ca. 75%.
In dit artikel wordt specifiek aandacht besteed aan die stoffen die volgens de overheid speciale aandacht verdienen, de zogenaamde aandachtsstoffen. Dit zijn: stikstofdioxide, fijn stof, benzeen, VOS (vluchtige organische stoffen) en etheen. Voor deze stoffen gelden normen; ze mogen maar in een vastgestelde concentratie in de lucht aanwezig zijn. Daarnaast geldt voor een aantal stoffen nog een minimalisatieverplichting. De aanwezigheid van deze stoffen in de lucht moet zoveel mogelijk worden teruggedrongen. Dit geldt voor: monovinylchloride, benzeen, 1,3-butadieen en acrylonitril. De derde categorie stoffen die in dit artikel aan bod komen zijn de stoffen die ons klimaat beïnvloeden: de broeikasgassen. Dit zijn CFK’s (chloorfluorkoolwaterstoffen), distikstofoxide (N2O) en koolstofdioxide (CO2).
MINIMALISATIEVERPLICHTE STOFFEN In de figuren 6 t/m 8 staan de emissies van de minimalisatieverplichte (MVP) stoffen, zijnde monovinylchloride, butadieen en acrylonitril. Benzeen behoort ook tot de MVP-stoffen, maar is tevens ook een aandachtsstof (zie figuur 3). Figuur 1: emissies stikstofoxiden
stikstofoxiden
25000
20450 20000
15000 tonnen
AANDACHTSSTOFFEN In de figuren 1 t/m 5 staat de uitstoot van vijf aandachtsstoffen -stikstofoxiden, fijn stof, benzeen, VOS en etheen- tussen 1985 en heden weergegeven. Duidelijk is dat voor de meeste stoffen de emissies sinds 1985 sterk zijn afgenomen (60 tot 90%). Sinds 2001 is een stabilisatie/lichte schommeling van de uitgestoten hoeveelheden te zien. In 2003 is de uitstoot van benzeen en VOS bijvoorbeeld iets gestegen. Dit komt doordat in dat jaar uitgebreide metingen hebben plaatsgevonden van de diffuse emissies en deze hoger bleken te zijn dan berekend. Vervolgens zijn maatregelen genomen om deze uitstoot te verminderen.
10000 7320
5000 3162
3238
2993
3053
3001
2002
2003
2004
2005
0 1985
1996
2001
jaren
12 LIMBURGS MILIEU
Figuur :2 emissies O V
S
O V S
Figuur 4: emissies fijn stof
fijn stof
5000 4600
2500
4500 4000 2000
1950
3500 3000 tonnen
tonnen
1500
2500
2260
2000
1826
1779
1000
1642
1595 1444
1500 1000
500 187
500
101
77
46
64
57
2001
2002
2003
2004
2005
0
0 1985
1996
2001
2002
2003
2004
1985
2005
1996
jaren
jaren
Voor deze stoffen is eenzelfde beeld te zien als voor de aandachtsstoffen: een forse afname sinds 1985 en stabilisatie sinds 2001. De emissies van 1,3-butadieen zijn vanaf 2002 flink afgenomen. In het Milieujaarverslag 2003 geeft Chemelot aan dat de afname met name betrekking heeft op de diffuse lekverliezen bij de NAK3 (een afname van 33 ton!).
Figuur 5 : emissies eth een
etheen
700
600
585
580
572 512 492
481
500
432
tonnen
400
300
200
100
0 1985
1996
2001
Figuur :6 emissies monov in
2004
ly c h lorid e
2005
m o yn ivo
cl d iro lh
e
160 160
140
120
100
80
60
40
32,8 26 19
20
17
14,5
15,4
2004
2005
0 1985
1996
2001
2002
2003
jaren
Figuur 7 : emissies 1 ,3 -b utad iee b e n z
2003
180
Koolstofdioxide (CO2) is een belangrijk broeikasgas. In het kader van het Kyoto-klimaatverdrag is per 1 januari 2005 een emissiehandel voor de industrie in werking getreden. Gedachte achter deze emissiehandel is dat de uitstoot afneemt op de economisch meest gunstige plaats. De site Chemelot doet ook mee aan deze
Figuur :3 emissies e bnz een
2002 jaren
tonnen
BROEIKASGASSEN In de figuren 9 t/m 11 wordt de uitstoot van de broeikasgassen weergegeven. Bij de CFK”s valt op dat de zogenaamde harde CFK’s niet meer worden gebruikt op de site Chemelot. De zachte CFK’s worden gebruikt in grote industriële koelinstallaties en veelvuldig in de kleinere airconditioningunits. De emissies van deze CFK’s, vooral lekverliezen, laten een wisselend beeld zien. De pieken in 2002 en 2004 worden verklaard door het feit dat in deze jaren sprake was van meer lekkages bij koelapparatuur. De uitstoot van lachgas, een andere naam voor distikstofoxide(N2O), is vanaf 1996 geleidelijk afgenomen. Dit gas wordt uitgestoten bij de productie van salpeterzuur en caprolactam door DSM. De laatste jaren is er door DSM in overleg met diverse overheden veel aandacht besteed aan de monitoring van de emissies en onderzoek naar verdergaande reducties. Enkele jaren geleden is een salpeterzuurfabriek overgeschakeld naar een andere type katalysatornetten, wat tot een belangrijke afname heeft geleid.
n
1,3e id a tu b -
n
n
70 400
63 350
347
60
300
50
47
250
39
tonnen
40 tonnen
47
200
30 150
20 100
12
56 38
50 23
25
32
1996
2001
2002 jaren
2003
2004
14,2
2004
2005
26
0 1985
13,5
10
2005
0 1985
1996
2001
2002
2003
jaren
Stichting Milieufederatie Limburg 13
Figuur 8: emissies acrylonitril
a cry
Figuur 1 0 : emissies d istik stofox id e (N 2 O
lirtn o
180
)
2 O N
14000
200 175
12000
11500
160 10000
140
8686
8451
120
7953
7868
7523
tonnen
tonnen
8000
100
6000
80
60
4000
40
33 2000
20
13
14
13,4
2002
2003
9,7
9,9
2004
2005
0
0 1985
1996
2001
1996
2001
2002
2003
2004
2005
jaren
jaren
emissiehandel. De afgelopen jaren zijn binnen de site diverse maatregelen getroffen om de energie-efficiëntie van de fabrieken verder te verhogen. Ze behoort inmiddels tot de wereldtop. Uit figuur 11 blijkt echter dat de uitstoot van CO2 nogal schommelt en er geen sprake is van een afname van de totale emissies. Doel van het Kyotoverdrag is dat de totale emissies gaan afnemen. De komende jaren zal blijken in hoeverre dit de bedrijven op de site Chemelot gaat lukken. MAATREGELEN Door de jaren heen zijn allerlei maatregelen genomen om de uitstoot van stoffen naar de lucht te verminderen. Allereerst zijn de emissies uit de “pijp” aangepakt. Door bijvoorbeeld het plaatsen van filters en het optimaliseren van het productieproces. Hierdoor is de uitstoot van verontreiniging naar de lucht aanzienlijk afgenomen. Met deze zogenaamde puntbronmaatregelen zijn de grootste slagen geslagen. Dit verklaart de forse daling van veel emissies in de periode 1985 – 2001.
rondom het bedrijventerrein. Maar er zijn meer factoren die invloed hebben op de luchtkwaliteit in dit gebied. Met name het verkeer is een belangrijke bron. Niet alleen het lokale personenverkeer, maar ook het goederenverkeer van en naar de site. Het blijkt dat de concentratie van stoffen in de lucht in vrijwel alle gevallen voldoet aan de normen, die landelijk zijn vastgesteld, met uitzondering van de stof etheen. De daggemiddelde concentraties etheen worden bij de terreingrens (delen Klaverblad Kerensheide en Bedrijvenpark Krawinkel) in geringe mate overschreden. Dit heeft met name consequenties voor eventueel aanwezige natuurwaarden en niet voor de gezondheid van mensen. We kunnen dus inderdaad concluderen dat de luchtkwaliteit rondom site Chemelot door de jaren heen is verbeterd. De uitstoot van de meeste luchtverontreinigende stoffen door de ‘Chemelotbedrijven’ is fors afgenomen. Dat wil overigens niet zeggen dat de bedrijven op de site Chemelot achterover kunnen leunen. Inspanningen voor verdere reducties blijven noodzakelijk. Zo blijven de minimalisatieverplichte stoffen een voortdurend aandachtspunt evenals de CO2-emissies.
Door de diffuse emissies, de zogenaamde lekverliezen, te verminderen, kan er nog een verdere daling optreden van de uitstoot van stoffen naar de lucht. Chemelot heeft vooral aandacht voor de beperking van de lekverliezen uit de afdichting van procesapparatuur. Door het meten van deze emissies en het repareren van lekkages zijn deze emissies flink afgenomen. Vooral voor pompen en compressoren is het onderhouds- en beheersregime verder geoptimaliseerd.
Dat de bedrijven verder zoeken naar mogelijkheden om de uitstoot te verminderen, blijkt uit het ‘Chemelot Milieuplan 2006–2010’. Hierin wordt beschreven welke milieumaatregelen en –voorzieningen de bedrijven op de site in de komende jaren willen gaan uitvoeren. In een volgend nummer van Limburgs Milieu meer hierover!
LUCHTKWALITEIT De uitstoot door de fabrieken op de site Chemelot is fors verminderd en dat heeft ook een positief effect op de luchtkwaliteit op en
Sandra Akkermans Milieufederatie Limburg
Figuur 9 : emissies C FK '
s
CF e d ra h 'K a z ch te CF K '
Figuur 1 : emissies k oolstofd iox id e (C O 2
s s
1800
)
CO2
4000000 3954190
1658
1639 1600
3900000
1400 3800000
3686000
3700000
1000
tonnen
k ilogramme n
1200
800
3600000
662
3589000
3570157
3564000
600 3500000
370
400
278 3400000
200 25
8
8
0
0
0
3300000
2001
2002
2003 jaren
14 LIMBURGS MILIEU
2004
2005
2001
2002
2003 jaren
2004
2005
Milieu en missaal
Foto: Fotobureau Kuit, Roermond
Column Wim Kuipers
Het Schaap met de blauwe Tong. Dat zou de titel van een roman
Haegen van Waterstaat ook al doorgestreept heeft. Na een totaal
kunnen zijn. Een roman die zich binnen veertien dagen afspeelt in
verregende Hemelvaart stelde die een Nationale Rampendag voor.
het hoofd (en hart misschien) van een oudere man - net AOW. Nee,
Het KNMI had voorspeld “dat de winters natter worden en langdurige
hij kan beter tien jaar jonger zijn: zo’n man is geloofwaardiger. Hij
hevige regen zal toenemen”, weshalve zij het noodzakelijk vond dat
moet wel tijd genoeg hebben om te tobben. Een brandweerman
de burgers beter voorbereid moesten zijn op extreem weer.
dus die pas thuis zit. Zijn halve leven met de poten in het bluswater gestaan, en zoveel vuur gezien, vertelt hij graag, dat hij rondleider
Ze had wel een vooruitziende blik, Melanie S. van H., want nog
in de hel zou kunnen spelen.
nooit is augustus zo nat geweest. Moest ze daarom de politiek
Deze man krijgt maandag 14 augustus om twintig over elf ‘s avonds
verlaten? Gerd Leers, niet voor niets gekozen tot beste Limburgse
een telefoontje. “Sorry, wel laat, maar ik dacht voor iemand van
politicus aller tijden, heeft ook zo’n blik. Hij ziet zich als premier van
de brandweer …” Of hij namens de afdeling Limburg van zijn partij
het zieltogende Zuid-Limburg en wil daarom een stroom echte im-
ideeën aan wil dragen voor de milieuparagraaf, “en wel snel, want
migranten. Ambachtslieden, creatievelingen, denkers: laat ze maar
de verkiezingen wachten niet.”
komen, waar ze ook vandaan komen, oreerde hij. Wel proberen die mensen vast te houden, dacht ik toen de telefoon ging. Dat was B.
Milieu? Wat willen ze precies? Nul, zeven of zeventien vliegtuigen
Of ik wat creatieve ideeën had over ons milieu. Ik betrapte me erop
per week op Maastricht-Aachen-Airport? In zijn hoofd raast nog
dat ik nauwelijks benieuwd was naar wat de partijen over het milieu
wat Zomergast Leon de Winter de avond tevoren vertelde. Hoe bang
gaan zeggen. Het gaat allemaal om Brussel, probeerde ik. “Die
die was voor de raketten uit het Midden-Oosten, die Nederland
roman speelt hier”, bitste B.
makkelijk kunnen bereiken. Hij zag ze inslaan, de kernkoppen. Ook in Heerlen, Venlo? En daar zou elke partij een ander antwoord op
Ja, dan was die Nationale Rampendag misschien toch geen gek idee.
moeten hebben?
Het woord ‘ramp’ roept eenheid op, met zijn allen schouders eronder, zonder onderscheid van denkbeelden over AOWBZWWAO of het
O nee, het ging over milieu. Twee dagen later blijken de raketten
aantal Slavische Muzelmannen dat hier wiskundeleraar wil worden.
muggen te zijn, die wel eveneens uit het zuiden komen. Ze bezor-
“Wat bedoel je precies?”, vroeg B., een klein beetje geïnteresseerd.
gen wat schapen in Kerkrade een blauwe tong. Fluks pakt minister
Ik bromde wat over het nut van Europese regels die van Kreta tot
Veerman zijn passer en trekt een beschermingsgebied van honderd
Lapland gelden, “maar we moeten misschien weer met een echt
kilometer rond die schapen. Maar is dat wel genoeg? Nee. Nog een
nationaal debat over ons milieu beginnen”, opperde ik. Nadenken
stuk erbij, dat hij toezichtgebied noemt, zodat zelfs Amsterdam
over ons milieu en geen (nogmaals) politieke haarkloverijen, want
Sperrgebiet is.
rampen weten niet wie van de SP is en wie CDA’er. Misschien moet de minst nationale provincie van Nederland hierbij het voortouw
Hoe kunnen wij die muggen tegenhouden?, peinst onze brandweer-
nemen, riep ik enthousiast. Limburg. Leers?
man. Ze kwamen misschien hierwaarts omdat het wekenlang tegen de dertig graden of meer was. Hij krijgt visioenen van de opwar-
Maar B. begon te lachen. Hij wou conflicten, demonstraties, klop-
ming. Niet zo heet als hij meemaakte. Moet de Zuid-Limburgse
partijen met de ME desnoods. Liever blauwe plekken dan zieke scha-
brandweer de beschikking krijgen over honderd kilometer stevig
pen zogezegd. “Anders kun je het milieu net zo goed als bidprentje
gaas? Want als de opwarming van de aarde zo verder gaat, zullen
in een missaal stoppen”, meende ik te horen.
daar de eerste leeuwen en tijgers verschijnen, net als de Amerikanen
Ik zal het niet goed gehoord hebben. En dan: wat schrijvers niet
in september ‘44.
allemaal verzinnen in hun bovenkamers…
Die passage streept de bedenker van de brandweerman, laten we hem
Wim Kuipers
B. noemen, maar door, zoals hij staatssecretaris Melanie Schultz van Stichting Milieufederatie Limburg 15
Een kijkje in de keuken van de afdeling Handhaving en Monitoring WIE ZIJN WIJ EN WAT DOEN WIJ?
kwaliteit van het milieu, allemaal met het
hierbij het doel waarheen wij streven. Ons
De afdeling Handhaving en Monitoring
oog op beleidsevaluatie en trendanalyses.
bestuurlijke doel is de overtreding struc-
van de Provincie Limburg bestaat, na een
Toezicht kan gedefinieerd worden als het
tureel te beëindigen en indien mogelijk
recentelijke reorganisatie, uit drie onder-
uitvoeren van controles zonder dat er al
ongedaan te maken, terwijl het strafrecht
delen: Toezicht en Handhaving, Advies en
daadwerkelijk sprake is van een over-
de overtreder bestraft waarbij het oplossen
Onderzoek en de Staf- en Publieksdienst.
treding. Handhaving betreft vervolgens
van het probleem niet de eerste drijfveer is.
Ieder onderdeel heeft een eigen taakge-
alle activiteiten (hercontroles, juridische
bied. Portefeuillehouder van de afdeling
procedures) nadat een overtreding is
BUREAU TOEZICHT EN HANDHAVING
Handhaving is Gedeputeerde Herman
geconstateerd met als doel die ongedaan te
Het bureau Toezicht en Handhaving voert
Vrehen.
maken. Daarmee onderscheidt onze aanpak
de toezichts- en handhavingstaken op basis
met behulp van het bestuursrechtelijke
van de Wet milieubeheer en andere aan het
De afdeling verzorgt onder meer het
instrumentarium zich van de strafrechte-
milieu gelieerde wetgeving uit. Deze gelden
toezicht op de naleving en handhaving
lijke aanpak.
voor zowel bedrijven als het buitengebied.
van regelgeving en beleid op het gebied
Het gaat om toezicht en handhaving op
van milieu, water, ontgrondingen, natuur
Door het uitoefenen van toezicht en
locatie (preventief en repressief toezicht),
en landschap. Daarnaast zorgt de afdeling
handhaving willen wij bereiken dat wetten,
maar ook om administratief toezicht en
voor het opzetten en in stand houden van
regels, vergunningen, normen enzovoorts
handhaving (beoordeling milieujaarversla-
monitorings- en meetsystemen van de
worden nageleefd. Het realiseren van een
gen, handhaafbaarheid vergunningen). Zij
emissies naar lucht, water en bodem en de
zo hoog mogelijk normconform gedrag is
controleert bedrijven ter voorkoming en
Controle bedrijf. Foto: Provincie Limburg 16 LIMBURGS MILIEU
Opslag autowrakken. Foto: Provincie Limburg
ook naar het effect van een mogelijke overtreding voor het milieu, de veiligheid en de volksgezondheid en naar de maatschappelijke gevolgen van een overtreding (bijvoorbeeld onrust bij de bevolking, gevoelens van angst en onveiligheid etc.). Daarnaast willen wij samenwerking met de handhavingspartners bevorderen. Deze doelstelling kunnen wij als Provincie niet alleen realiseren. Naast onze eigen herstel van overtredingen en voert contro-
Technologische Topregio Limburg) en met
inspanningen zijn ook de inspanningen van
les op illegale handelingen uit in het bui-
de GGD’s op het gebied van de monitoring
gemeenten, waterschappen en rijksdien-
tengebied. Ook vinden controles plaats ter
van milieu- en gezondheidsaspecten in re-
sten (bijvoorbeeld de VROM-Inspectie,
voorbereiding en uitvoering van opgelegde
latie tot blootstelling(sgevaar). Voor meer
Rijkwaterstaat, de Algemene Inspectie-
bestuursrechtelijke maatregelen (dwang-
informatie over de werkzaamheden van
dienst etc.), groene instanties, politie en
sommen, e.d.). Het provinciale toezicht
dit bureau kunt u contact opnemen met
Openbaar Ministerie hierbij van groot
vindt meer en meer in samenwerking met
Leo Direks, bureauhoofd, telefoonnummer
belang. Met deze partners werken wij dan
andere handhavingspartners in Limburg
(043) 389 89 33.
ook intensief samen. Bovendien trachten
plaats. Voor meer informatie over de werk-
wij de Limburgse gemeenten waar mogelijk
zaamheden van dit bureau kunt u contact
CLUSTER STAF- EN PUBLIEKSDIENST
en gewenst te ondersteunen op het gebied
opnemen met Paul Vossen, bureauhoofd,
De gecombineerde staf- en publieksdienst
van Handhaving.
telefoonnummer (043) 389 75 45.
heeft als hoofdtaak het professioneel
Het thema kent ook nog een ambitie: de
ondersteunen van de bedrijfsvoering en
totstandkoming van een nieuwe adequate
BUREAU ADVIES EN ONDERZOEK
het afdelingsmanagement. Voor meer
handhavingsinfrastructuur in Limburg.
Het bureau Advies en Onderzoek voert de
informatie over de werkzaamheden van
provinciale milieumonitoringstaak uit, door
dit cluster kunt u contact opnemen met
Controle buitengebied.
middel van het uitvoeren van metingen en
Jos Speck, bureauhoofd, telefoonnummer
Foto: Provincie Limburg
het exploiteren van diverse meetnetten.
(043) 389 75 37.
Daarnaast verzamelt het bureau data en coördineert en stelt de jaarlijkse Monito-
MAAR WE DOEN MEER!
ringsrapportage Milieu en Water van de
Onze afdeling is direct verbonden aan het
Provincie Limburg op. Het werkveld moni-
thema ‘Veilig leven in Limburg’. Handha-
toring, meten en analyseren kent een hoge
ving en (milieu)monitoring is namelijk één
dynamiek en de noodzaak om voortdurend
van die instrumenten die kunnen bijdragen
in samenwerking met strategische partners
tot een gezonde, veilige en prettige leef-
– op basis van complementariteit van ken-
omgeving in Limburg. Het themaprogram-
nis en faciliteiten – in te spelen op actuele
ma bevat een tweetal punten waarvoor wij,
maatschappelijke ontwikkelingen.
als afdeling, qua uitvoering mede aan de
Het afgelopen jaar hebben wij dan ook
lat staan.
flink geïnvesteerd in het uitbouwen van
Wij controleren alle bedrijven waarvoor wij
onze contacten met kennisinstituten
bevoegd gezag zijn minimaal 1 keer per
(Hogeschool Zuyd, Universiteit Maastricht)
jaar. Een drietal branches met een (mo-
en basisgezondheidszorgdiensten (de
gelijk) verhoogd milieu-, gezondheids- en
GGD’s). Dit heeft geleid tot intensivering
veiligheidsrisico controleren wij twee keer
van de samenwerking met de Hogeschool
per jaar (chemische bedrijven, stortplaatsen
Zuyd op het gebied van Life Sciences (één
en autodemontagebedrijven). Wij kijken
van de speerpunten in het kader van de
niet alleen naar het naleefgedrag, maar Stichting Milieufederatie Limburg 17
Deze handhavingsinfrastructuur moet er
WAARVOOR KUNT U ALS BURGER
TOEKOMST
toe leiden dat:
BIJ ONS TERECHT ?
Wij zitten als afdeling niet stil. De afdeling
•
milieuhandhavingsinstanties 100%
U kunt onder andere bij ons terecht voor
Handhaving en Monitoring wil de hand-
voldoen aan de gestelde kwaliteits-
het melden van (milieu)klachten. Klachten
having gebiedsgericht aan gaan pakken.
criteria;
kunt u dag en nacht melden, per telefoon,
Vanuit deze gebiedsgerichte aanpak zal
• •
de samenhang en de samenwerking in
fax of per digitaal formulier. Via de website
de integrale handhaving gestalte krijgen.
de handhaving worden gewaarborgd;
www.limburg.nl (Beleidsvoering –> Milieu
Bovendien zijn wij samen met de handha-
de continuïteit is gewaarborgd.
en water –> Milieuklachten) vindt u meer
vingspartners aan het bekijken hoe wij het
Om dit te realiseren is vanuit de Provincie
informatie over het melden van milieu-
toezicht en handhaving in het buiten-
een driesporenbeleid opgepakt.
klachten. Aangeraden wordt om dringende
gebied verder kunnen versterken. Deze
1. Een bestuurlijk spoor dat moet leiden
klachten in het belang van een snelle
versterking wordt vorm gegeven door het
tot een nieuw bestuurlijk afsprakenka-
aanpak telefonisch te melden via telefoon-
oprichten van een zogenaamde ‘Groene
der tussen de handhavingspartners.
nummer 0800 - 235 9999.
Brigade’. Momenteel worden de laatste
2. Een faciliteringsspoor, gericht op het
voorbereidingen getroffen voor de oprich-
realiseren van een facilitaire dienst,
Op deze website staat ook een milieukaart.
ting en in de toekomst hoort u ongetwij-
die de handhavingspartners maximaal
De milieukaart is bedoeld om vergun-
feld meer over de ‘Groene Brigade’.
ondersteunt en faciliteert.
ningen- en handhavingsinformatie te verstrekken. Op de milieukaart kan worden
MEER WETEN?
handhavingsorganisaties voor 100%
gezocht naar informatie over bedrijven
Voor meer informatie over onze afdeling
(gaan) voldoen aan de wettelijke kwa-
waar de Provincie Limburg het bevoegde
Handhaving en Monitoring kijk op
liteitseisen.
gezag is. Bovendien staat er buitenge-
www.limburg.nl (Beleidsvoering –> Milieu
3. Het regiespoor dat er toe leidt dat alle
biedinformatie op de milieukaart. In
en water –> Handhaving).
Om het bestuurlijke spoor vorm te geven
het buitengebied worden door verschil-
Voor meer informatie over Handhaving
hebben wij, in overleg met de handha-
lende handhavingsinstanties controles
bij de Limburgse gemeenten kunt u op
vingspartners een bestuurlijk handhavings-
uitgevoerd. Actuele informatie over de
de website van de betreffende gemeente
overleg (BHL) ingericht. Het is de bedoeling
waarneming in het buitengebied kunt u op
kijken.
dat de handhavingssamenwerking in 2006
de milieukaart vinden. U kunt zoeken via
(en verder), nadrukkelijk wordt gericht op
de postcode, gemeente of de locatie (naam
die onderwerpen die alle handhavingspart-
van de bedrijf/gebied).
Inge Brassé Provincie Limburg
ners in Limburg van belang vinden.
Ontgronding. Foto: Provincie Limburg
18 LIMBURGS MILIEU
Het GroenHuis GPS rukt op in het GroenHuis MILIEURIDDERS VERRUILEN ZWAARD VOOR PDA Navigatiesystemen zijn betaalbaar geworden. Dat is vooral te danken aan de opkomst van portable systemen, compacte apparaten die vaak in de auto worden gebruikt (Tom Tom). Door de opkomst van de zogenaamde personal digital assistant (pda), een soort zakcomputer, alsmede het ter beschikking komen van geschikte software en goed digitaal kaartmateriaal zijn er diverse zeer zinvolle toepassingsmogelijkheden van Global Positioning System (GPS) ontstaan. In dit artikel wil ik een overzicht geven van de diverse “groene” toepassingsmogelijkheden met speciale aandacht voor het werk van de Milieufederatie en andere organisaties in het GroenHuis.
ONDERZOEK Bij de leden van het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg (NHGL) is GPS al aardig ingeburgerd. Bij het doen van ecologisch veldonderzoek wordt al vele jaren GPS gebruikt. Het Genootschap stelt aan haar leden inventarisatiemiddelen beschikbaar voor het verrichten van veldonderzoek. Voorbeelden zijn de GPS Garmin e-trex en de GPS Garmin 12. Veel leden van het Genootschap hebben inmiddels ook zelf een GPS-ontvanger aangeschaft. De natuurwaarnemingen die de NatuurBank Limburg beheert, zijn voor een groot deel middels GPS vastgelegd.
STRUINEN MET SATELLIETEN Staatsbosbeheer heeft een nieuwe, avontuurlijke manier van wandelen geïntroduceerd. Met behulp van Global Positioning System (GPS) wijken wandelaars af van de geijkte paden en komen ze op verborgen en onbekende plekjes terecht. Zij gaan zelf op pad door de natuurgebieden van Staatsbosbeheer. De weg wordt gewezen door een apparaatje ter grootte van een mobiele telefoon. Langs vrijwel iedere wandelroute heeft de boswachter een ‘cache’ verstopt.
De locatie van het GroenHiis
GPS Global Positioning System (GPS) is de commerciële naam voor een wereldwijd satellietplaatsbepalingssysteem dat destijds is ontwikkeld voor gebruik door de Amerikaanse strijdkrachten. Het systeem bestaat uit 24 satellieten die in zes vaste banen rond de aarde draaien en elk een eigen signaal uitzenden. Met de ontvangst van minimaal vier van deze satellieten kan een gps-ontvanger de plaats op aarde bij benadering bepalen. Het gps-systeem is 24 uur per dag in bedrijf, is nagenoeg overal ter wereld bruikbaar en werkt onder alle weersomstandigheden. Veel “groene organisaties” hebben de voordelen van plaatsbepaling door middel van GPS al ontdekt. Hieronder volgen een aantal voorbeelden van het gebruik van GPS door Limburgse natuur- en milieuorganisaties.
EDUCATIE Ook steeds meer IVN-afdelingen ontdekken GPS als waardevol hulpmiddel bij het uitdragen van de natuurboodschap. GPS kan bijvoorbeeld gebruikt worden tijdens wandelingen en excursies. Volgens het IVN wordt het steeds belangrijker om de wat oudere jeugd nieuwe uitdagingen te geven. Het werken met GPS-apparatuur is dan ook een mooie aanvulling op het bestaande educatieve aanbod. Het IVN Consulentschap Utrecht organiseerde op 16 september al een workshop “Werken met GPS” voor jeugdbegeleiders. Ook in Limburg wordt nog dit najaar een GPScursus georganiseerd. De datum is op het moment van schrijven nog niet bekend. Op internet zijn overigens kant en klare wandeltracks, fietstochten en excursies te downloaden, bijvoorbeeld op de website www.gpstracks.nl. Het ligt voor de hand dat het GroenHuis de komende jaren eveneens educatieve natuurwandelingen gaat aanbieden aan haar achterban via internet.
In dit kistje vinden de wandelaars een schat aan informatie en een aantal verrassingen. Meer informatie: www.staatsbosbeheer.nl GPS-EN OP DE BRUNSSUMMERHEIDE Bij bezoekerscentrum Brunssummerheide kunnen avonturiers een GPS letterboxspeurtocht doen. Na een algemene uitleg gaat men op pad met GPS, op zoek naar verstopte grondbussen (“letterboxen”). De wandelaars leren omgaan met satellietnavigatie en maken een leuke speurtocht door de natuur. Meer informatie: www.natuurmonumenten.nl
Stichting Milieufederatie Limburg 19
Het GroenHuis BEHEER De Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen (IKL) voert veel werkzaamheden uit in het landschap buiten de grote bos- en natuurgebieden. Bij het voorbereiden van de projecten is het nodig om te beschikken over zo exact mogelijk gegevens over het voorkomen van beschermde planten en dieren. Om die reden neemt het IKL als partner deel aan de NatuurBank Limburg en maakt gebruik van de waarnemingen die met behulp van GPS zijn gedaan. Soms kan het van belang zijn om de locatie van puntvormige landschapselementen, zoals poelen, exact te lokaliseren in het veld. GPS kan daarbij een handig hulpmiddel zijn. Het IKL ziet op termijn ook toepassingsmogelijkheden voor de lokalisatie van de medewerkers van de buitendienst, ingeval van calamiteiten. In dat geval kan exacte plaatsbepaling immers van levensbelang zijn. BELEID EN HANDHAVING Ook met betrekking tot handhaving kan GPS een waardevol hulpmiddel zijn. Zo zijn bij wijze van proef honderdvijftig handhavers in het buitengebied van de Provincie Gelderland uitgerust met een PDA. Het digitale systeem zorgt ervoor dat alle handhavers, of het nou Staatsbosbeheer of de politie is, digitaal informatie kunnen uitwisselen. Voor de invoering van het systeem hielden alle betrokken partijen in het gebied alleen toezicht op hun eigen terrein. Een flora- en faunabeheerder kon bijvoorbeeld niets ondernemen tegen een illegale lozing en een inspecteur van het lozingenbesluit kon niets doen tegen illegale boomkap. Het initiatief van de Provincie Gelderland is medegefinancierd door het ministerie van Justitie, het ministerie van Binnenlandse Zaken en de Europese Unie. Justitie is enthousiast over het systeem en verwacht dat het de landelijke standaard gaat worden. Zij lijkt hierin gelijk te krijgen; de Provincies Brabant en Limburg hebben al interesse getoond. De Milieufederatie Limburg ziet ook wel iets in een dergelijke vorm van handhaving.
20 LIMBURGS MILIEU
De federatie krijgt geregeld meldingen van illegale storten, beregeningsputten e.d. Als de Provincie Limburg het Gelderse voorbeeld daadwerkelijk gaat volgen, is een project denkbaar waaraan de bij de Milieufederatie aangesloten organisaties eveneens deelnemen. EIGEN ERVARING MET GPS Sinds het voorjaar van 2006 heeft ondergetekende ervaring opgedaan met een PDA (HP iPAQ hw 6515) in combinatie met het programma OziExplorer. Het Kadaster heeft in mei 2006 digitale kaarten (1:25.000, TOP25 to move) op de markt gebracht en hier heb ik gebruik van gemaakt. De belangrijkste toepassing voor de Milieufederatie lijkt vooralsnog het zogenaamde digitale geheugenspoor. Om de groepen goed te kunnen bedienen in hun strijd voor behoud van natuur en landschap, is kennis van zaken uiteraard van groot belang. Om een helder beeld te krijgen van het lokale probleem is een terreinbezoek vaak noodzakelijk. Hierbij kunnen de satellieten ons goed helpen. Tijdens het terreinbezoek leggen zij met behulp van OziExplorer en de kaarten van het Kadaster een digitaal geheugenspoor vast. Terug op kantoor kan dit spoor met aantekeningen (waypoints) inclusief foto’s worden afgedrukt en eventueel worden geëxporteerd naar het programma Google Earth. Dit programma kan gratis worden gedownload van internet (earth.google.com) en combineert satellietfoto’s, kaarten en de kracht van de zoekmachine Google, zodat je elke plek op aarde op je computer kunt bekijken. Door het geheugenspoor in Google Earth te laden, wordt het spoor zichtbaar op satellietfoto’s, die waarschijnlijk met het jaar scherper en beter zullen worden. Een voorbeeld hiervan is hieronder afgedrukt. Het betrof een veldbezoek in de buurt van Grevenbicht. In huize Peeters hebben de leden van het Federatief Verband Tegen Ontgrindingen (FVTO) mij bijgepraat. Daarna zijn we samen het gebied gaan verkennen. Ter plekke werden de gevolgen van het Grensmaasplan voor Grevenbicht en omgeving bekeken. Het digitale geheugenspoor is rood gekleurd. De aantekeningen zijn in een geel kader weergegeven. Daarna ziet u hetzelfde geheugenspoor met aantekeningen vanuit OziExplorer geëxporteerd naar Google Earth.
Rode lijn: het digitale geheugenspoor (tracks); Gele lijn: aantekeningen (waypoints)
Rode lijn: het digitale geheugenspoor (tracks); Gele lijn: aantekeningen (waypoints)
Ook met betrekking tot “ontwikkelingsplanologie” kan GPS een handig instrument zijn. Ontwikkelingsplanologie is tegenwoordig het toverwoord om ‘rode’ ontwikkelingen te koppelen aan ontwikkelingen in het ‘groen’, waarbij een verbetering van de groene kwaliteit voorop staat. Ook hier geldt weer dat een goede beoordeling een goede terreinkennis vergt, waarbij de satelliet via het digitale geheugenspoor wederom van dienst kan zijn. In de loop van dit jaar gaan de partners van het GroenHuis hun automatisering onder de loep nemen. Het ligt voor de hand dat ook GPS-toepassingsmogelijkheden de revue zullen passeren. Om de aangesloten groepen maximaal te kunnen bedienen zullen de milieuridders van het GroenHuis het zwaard uiteindelijk verruilen voor een pda!
Hans Heijnen Milieufederatie Limburg Met dank aan Henk Schmitz (IKL), Simone van Bergen (IVN) en Henk Heijligers (NHGL)
IKL zoekt locaties voor aanplant klimaatbosjes NOTENBOMEN VERBETEREN LEEFKLIMAAT EN BINDEN CO2 Burgers, boeren, buitenlui, maar ook Limburgse bedrijven en gemeenten kunnen door de aanleg van een klimaatbosje een bijdrage leveren aan de oplossing van het klimaatprobleem. De klimaatbosjes bestaan uit minimaal drie tot maximaal negen walnotenbomen, geplant in driehoeksverband. De bomen leveren niet alleen een bijdrage aan de verbetering van het woon- en werkklimaat, maar ze binden ook kooldioxide (C02). De uitstoot hiervan leidt wereldwijd tot grote klimaatveranderingen. De ‘klimaatbosjes’ staan symbool voor de grote C02-bossen die men elders in de wereld aanlegt ter compensatie van de opwarming van de aarde.
In Nederland is niet zo veel ruimte om grote bossen aan te leggen, maar individuele mensen met grond, maar ook bedrijven en gemeenten kunnen met de aanleg van een klimaatbosje van notenbomen hier wel degelijk gewicht in de schaal leggen. Het is de bedoeling dat via deze campagne van Landschapsbeheer Nederland en de Landschappen de komende jaren in Nederland in totaal 600 bosjes worden aangelegd. In Limburg gaat het Limburgse Landschap en de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg,IKL 50 bosjes van notenbomen in driehoeksverband planten. Boeren, particulieren, bedrijven, maar ook gemeenten die belangstelling hebben voor de aanleg van zo’n bosje kunnen hiervoor contact opnemen met de stichting IKL. CONCRETE OPLOSSING
dragen ze ook hele concrete oplossingen
cultuurlandschap al minstens 2000 jaar als
voor dit probleem aan.
‘karakteristieke huisgenoot’ fungeert bij boerderijen en gebouwen. Het is een veel-
De veranderingen in het klimaat leiden wereldwijd tot grote probleem. In de toe-
INTRIGERENDE PLEK
zijdige gebruiksboom die elk seizoenen iets
komst nemen deze problemen bovendien
Met de aanleg van een bosje met noten-
ander accent toevoegt aan zijn omgeving
toe. In Nederland krijgen we nog meer te
bomen voegt de initiatiefnemer duidelijk
en daardoor veel mensen aanspreekt..
maken met hittegolven, droge periodes en
iets nieuws toe aan de omgeving. Door de
Vanwege het driehoeksverband prikkelen
hevige regenval die grote overstromingen
keuze van deze markante boomgroep in
ze bovendien de nieuwsgierigheid. De
tot gevolg kunnen hebben. In de rest van
driehoeksverband ontstaat een hele intri-
vorm staat symbool voor een duurzaam
de wereld is sprake van woestijnvorming,
gerende plek in het landschap, de stad of
gebruik, waarbij de oplossing van het grote
verlies van landbouwgrond en natuur-
op openbare locaties, waar de bomen voor
veelomvattend probleem van klimaatver-
rampen. Het gevolg: armoede, ziekte (o.a.
een periode van vele tientallen tot zelfs
anderingen deels opgepakt kan worden
van Lyme), conflicten en het uitsterven
100 jaar kooldioxide kunnen binden.
door individuele mensen. Personen die een locatie voor een klimaatbosje beschikbaar
van planten en dieren. Door middel van de landelijke campagne HIER vragen 40 maat-
DUURZAAM GEBRUIK
stellen, geven deze boodschap ook door
schappelijke organisaties met steun van
Bij de soortkeuze voor de klimaatbos-
aan al die mensen die mogelijk later met
de Nationale Postcode Loterij niet alleen
jes is bewust gekozen voor duurzame
hun kinderen onder deze bomen noten
aandacht voor de klimaatproblemen, maar
walnoot, omdat deze in het Nederlandse
rapen. Op deze wijze inspireert het verhaal Stichting Milieufederatie Limburg 21
Het GroenHuis grond beschikbaar te stellen. Zo kunnen de
voorkeur. Bij het bosje wordt een infor-
notenbomen op openbare locaties geplant
matiepaneel geplaatst dat het publiek
worden langs wandel of fietspaden in het
informeert waar dit landschapselement
open landschap, maar ook op bedrijven-
voor staat.
terreinen, parken, scholen, parkeerzones,
Grondeigenaren als boeren en parti-
pleinen, kinderboerderijen, pompstations,
culieren, maar ook bedrijven, scholen,
bij winkelcentra, fastfoodcentra of meu-
dorpsraden en gemeenten die een met de
belboulevards. Voor 28 locaties heeft IKL
aanleg van een klimaatbosje , een op de
plantmateriaal beschikbaar. Het Limburgs
toekomst gerichte bijdrage willen leveren
Landschap plant verder aan op haar eigen-
aan het wereldwijde klimaatprobleem én
dommen.
een aangenaam, aantrekkelijk woon- en
van de klimaatbosje ook nieuwe generaties.
werkklimaat, kunnen contact opnemen met
Tenslotte levert de boom na kap, ook nog
OPVALLENDE PLANTLOCATIES
de stichting IKL.
hard waardevolle hout op dat veelal in
Voor de aanleg van klimaatbosjes gelden
Voor meer informatie:
kostbaar kostbare meubelstukken verwerkt
geen expliciete eisen. Het basismodel
0475 – 386 430
wordt.
bestaat uit drie walnoten in driehoeksverband, waarvoor de optimale afmetingen
Doe mee. Laat HIER zien dat
SAMENWERKING
van 16 bij 16 meter aangehouden worden.
klimaatbosjes meer dan noten alleen
Klimaatbosjes kunnen overal geplant
Maar dit kan ook worden opgeschaald tot
opleveren.
worden. Ze zijn bedoeld voor iedereen. De
een parkmodel (zes bomen, 24 x 21 meter)
stichting IKL zoekt de samenwerking op
of een bosmodel (negen bomen, 32 bij 28
met particulieren en boeren in het buiten-
meter).
gebied. Maar ook overheden en bedrijven
Vanwege het bewustwordingselement
kunnen ook een bijdrage leveren door
krijgen opvallende plantplekken echter de
6FFOLBOT;JKFFOLBOT WPPSBMMFTXBULXFUTCBBSJT7PSJHKBBS LFFSEFEFMPUFSJKNJMKPFOFVSPVJUBBO PSHBOJTBUJFTPQIFUHFCJFEWBONFOTFO
.F .FFEPFOJTFFOWPVEJH .FFE FFE FFEP FEP EP PF FOJTTFFOWPVE FO FF FOW FO FOW OWP WPV PVE VEJH VEJH JH H
OBUVVS%FQSPWJODJBMF.JMJFVGFEFSBUJFT POUWJOHFOIJFSWBO NJMKPFOFVSP
NF N NFMEVBBOWJBJOUFSOFU FME VBB FME BB BOWJB BO WJB JO OUF OU UFS FSO SOFU OFU FU FU U XXXQPTUDPEFMPUFSJKOM
7PPSȽ QFSMPUTQFFMUVBMNFFFO NBBLUVLBOTPQEF1PTUDPEF,BOKFSWBO NJMKPFOFVSPFOIPOEFSEEVJ[FOEFO BOEFSFQSJK[FO
22 LIMBURGS MILIEU
CF CFM DQN PG FM FM DQN D DQ DDQ DQN QN
N PG PGG
'PUP,MBWFSCMBVXUKF +PLF4UVVSNBO)VJUFNB '/
%F/BUJPOBMF1PTUDPEF-PUFSJKHFFGUFFO LBOTBBOPSHBOJTBUJFTEJF[JDITUFSLNBLFO
De Herfstschroeforchis PORTRET VAN EEN LAATBLOEIER Op donderdag 17 augustus 2006 is een boek verschenen over de Herfstschroeforchis in Zuid-Limburg. De auteur, Dhr. J. Willems, verbonden aan de Universiteit Utrecht, heeft in begrijpelijke taal de processen beschreven die zich afspelen in een populatie van deze zeldzame orchideeënsoort. Gedurende een aaneengesloten periode van 25 jaar, is bij deze plant wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. Dit langjarig onderzoek is buitengewoon waardevol gebleken.Het is van groot belang voor de evaluatie van het gevoerde beheer en het uitzetten van nieuw beleid. De Herfstschroeforchis dient gezien te worden als indicatorsoort, gaat het juist met deze plant goed, dan geldt dat over het algemeen ook voor andere soorten planten en dieren.
Het onderzoek is gebaseerd op het jaarlijks
Meer informatie is te vinden op de website
volgen van een aantal individuele planten.
van het Natuurhistorisch Genootschap in
Door de lange periode van het onderzoek
Limburg: www.nhgl.nl
is het mogelijk een onderscheid te maken tussen eenduidige trends en onregelmatige schommelingen in de demografische ontwikkeling van de populatie. De
Henk Heijligers Natuurhistorisch Genootschap in Limburg Meer informatie:
[email protected]
Herfstschroeforchis onderscheidt zich van de andere inheemse Orchideeën niet alleen door een bescheiden en weinig kleurrijke bloeiwijze, maar vooral door het gegeven dat de bloeiperiode in de nazomer valt. Het rozet van bladeren is gedurende het grootste deel van het jaar bovengronds aanwezig en slechts absent gedurende de zomermaanden als een erfenis van de zuidelijke herkomst van de soort. De Herfstschroeforchis is, behalve in het gebied van de Middellandse Zee, een zeer sterk bedreigde soort in de rest van het verspreidingsgebied. Meer dan 90% van de groeiplaatsen is verdwenen als gevolg van de rigoureuze veranderingen in het landgebruik gedurende de afgelopen eeuw. Voor een doelmatige bescherming van de nog resterende populaties is het noodzakelijk kennis te hebben van de fenologie en demografie van deze weinig opvallende plantensoort. Het boek is uitgegeven door de Stichting Natuurpublicaties Limburg van het Natuurhistorisch Genootschap. Het boek is te bestellen door % 15,- (inclusief verzendkosten) over te maken op gironummer 429851van het Publicatiebureau Natuurhistorisch Genootschap te Melick. Vermeld bij de omschrijving uw adres, postcode en woonplaats. Stichting Milieufederatie Limburg 23
Milieufederatielimburg.nl in een nieuw jasje! Misschien heeft u het al gezien: de website van de Milieufederatie Limburg heeft in de zomermaanden een flinke opknapbeurt ondergaan. Het uiterlijk, de inhoud en de techniek achter de site zijn stevig onder handen genomen. Het nieuwe ontwerp springt natuurlijk het meest in het oog. De website oogt frisser en kleurrijker dan voorheen. We kregen regelmatig klachten van bezoekers, die moeite hadden met de kleine lettertjes, die op de site gebruikt werden. De lettergrootte
Site-seeing Een beetje organisatie presenteert zich tegenwoordig op het wereldwijde web. Op internet zijn, ook voor de natuur- en milieuliefhebber, diverse interessante websites te vinden. Deze keer aandacht voor de eigen website van de Milieufederatie Limburg, die in een nieuw jasje is gestoken. Daarnaast nog een interessante website over gentech. Blijf ons uw links sturen via
[email protected]!
is inmiddels aangepast. De huidige letters zijn, als het goed is, voor iedereen leesbaar. Een andere veelgehoorde klacht betrof de vele pop-ups die te pas en te onpas opdoken. Deze zijn volledig verdwenen. ACTUEEL EN OVERZICHTELIJK Wat misschien nog wel belangrijker is dan het uiterlijk van de website, is de indeling. De Milieufederatie Limburg zet al jaren brieven en reacties op haar website. In praktijk blijkt echter dat maar weinig bezoekers deze documenten ook daadwerkelijk weten te vinden. Ook daar is nu verandering in gekomen. Op de nieuwe website vindt u onder het kopje ‘wat doen we’ informatie over alle projecten en onderwerpen waar de Milieufederatie zich mee bezighoudt. Bezwaarschriften, bedenkingen e.d. worden consequent op de site gezet bij het betreffende onderwerp. De stukken kunnen heel eenvoudig geopend en uitgeprint worden. Neem maar eens een kijkje in ons uitgebreide archief en doe er uw voordeel mee.
Stop gentech, koop biologisch! SPEEL HET GENTECH BOE-SPEL EN WIN EEN CHEF-KOK
Onder het kopje ‘publicaties’ is drukwerk te vinden, zoals bro-
BIJ JE THUIS
chures en boekjes. Vaak gaat het dan om gezamenlijke uitgaven van de provinciale Milieufederaties. Ook het tijdschrift Limburgs
Als je biologische zuivel, vlees of eieren koopt weet je zeker dat de
Milieu kunt u in digitale vorm, zij het in slechtere kwaliteit, nog
‘leveranciers’ (koe, kip, varken) gentechvrij voer gegeten hebben.
eens nalezen op internet. En om het u makkelijk te maken zul-
Maar bij producten zónder het EKO-keurmerk, is de kans groot dat
len ook de agenda en notulen van de regiovergaderingen in de
de dieren wel genetisch gemanipuleerd veevoer hebben gehad.
rubriek ‘publicaties’ verschijnen.
Bijna alle landbouwdieren worden namelijk gevoerd met genetisch gemanipuleerde maïs en soja. Maar de consument weet dit niet
Bent u op zoek naar actuele gegevens van lokale natuur- en
omdat het niet op het etiket van het product in de winkel gezet
milieuorganisaties uit uw buurt? Neem dan eens een kijkje bij het
hoeft te worden. Alleen als er voor het product zelf gentechnologie
onderdeel ‘partners’. Doordat dit gedeelte nu gekoppeld is aan
is gebruikt – bijvoorbeeld gentechsoja in slaolie of gentechmaïs in
het adressenbestand van de Milieufederatie, komen de nieuwste
chips – moet dit erop staan. Veevoer blijft buiten beeld. Door deze
gegevens automatisch op de website te staan. Heeft uw orga-
producten te kopen werk je dus ongemerkt mee aan de groei van
nisatie een eigen homepage en is deze nog niet bij ons bekend?
de gentech-industrie. Met het grote Gentech BOE-spel wil Biologica
Geef het adres dan aan ons door, dan wordt hij op onze website
op een ludieke wijze aan consumenten zichtbaar maken waar de
geplaatst. Wij vinden het natuurlijk erg leuk als u vervolgens ook
gentechsoja en gentechmaïs naar toe gaan.
een link naar de Milieufederatie Limburg opneemt op uw website!
In de biologische landbouw, de meest duurzame vorm van landbouw, is gentechnologie verboden. Het vee krijgt eerlijk voer waar
GAAT U EVEN KIJKEN?
niet mee is geknutseld en gewassen krijgen de tijd om te groeien.
Wij willen u graag uitnodigen om een kijkje te nemen op de
Steeds meer mensen kiezen voor biologische producten vanwege
nieuwe website van de Milieufederatie. We zijn erg benieuwd
het natuurlijke karakter en de pure smaak. Je herkent de producten
naar uw reactie!
aan het EKO-keurmerk.
24 LIMBURGS MILIEU
Als je nù het grote Gentech BOE-spel speelt, maak je kans op fraaie prijzen. Hoofdprijs is een biologisch diner dat bij je thuis wordt bereid door chefkok Eric van Veluwen van Landgoed Rhederoord. De ingrediënten voor de hoofdprijs worden beschikbaar gesteld door De Natuurwinkel. Andere prijzen: 2 kookworkshops bij Rhederoord, 2 biologische wijnpakketten van Pieksman Wijnimport, 5 maandabonnementen op de Odin-tas met biologische groente en fruit, en 10 exemplaren van het Odin-receptenboek ‘Vier de seizoenen’. De actie loopt van 4 oktober tot en met 15 november. De actie is een initiatief van Biologica en is mede mogelijk gemaakt door Stichting Promotiebureau Biologische Speciaalzaken.
Circuit de Peel in Venray VAN DE REGEN IN DE DRUP In het vorige Limburgs Milieu heb ik in woorden uitgelegd dat een verplaatsing van circuit de Peel uit de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) naar de nabijgelegen Provinciale Ontwikkelingszone Groen (POG) geen oplossing is. Bovendien is het in strijd met het provinciale beleid, aangezien de ontwikkelingen hier vooral gericht moeten zijn op versterking van “het groen”. Deze keer wil ik dit alles in beeld duidelijk maken, Het nevenstaande plaatje geeft duidelijk de provinciale intentie weer van het gehele gebied in de omgeving van het huidige circuit. Het donkergroene gedeelte is de Ecologische Hoofdstructuur (EHS);
PRECEDENTWERKING
discussie staan. Want vrijwel alle andere
het lichtgroene gedeelte is het Provin-
Als de provincie het mogelijk maakt om
bedreigingen voor de POG-gebieden,
ciale Ontwikkelingszone Groen (POG).
op deze plek af te wijken van haar beleid
zoals woningbouw en agrarische be-
Links van deze kaart ligt de provincie
inzake de Provinciale Ontwikkelingszone
drijven, zijn van groter maatschappelijk
Brabant inclusief het habitatrichtlijnge-
Groen (POG), dan zal deze binnenkort
belang en minder vervuilend dan een
bied de Deurnese peel.
ook op veel plaatsen in Limburg ter
racecircuit. Toine Wuts Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 25
Cursus Ecologisch Moestuinieren Centrum Ecologisch Leven (CEL) organiseert in samenwerking met Velt Zuid-Limburg een weekendcursus Ecologisch Moestuinieren. In deze cursus maakt u kennis met de basisprincipes van ecologisch tuinieren. Tijdens dit weekend in november komen onder andere onderwerpen als ‘bodemzorg’, ‘gewasbescherming’, ‘biodiversiteit’ en ‘biologische bemesting’ aan bod. Het volledige programma kunt u downloaden van de website: www.keutenberg.nl.
Eco-moestuinieren heeft een beginnerscursus en een cursus voor gevorderden.
Centrum Ecologisch Leven is een educa-
De beginnerscursus vindt plaats van vrij-
tief project van Wilma Peeters en Peter
dagavond 3 november tot zondagmid-
Visser uit Schin op Geul. Het doel van
dag 5 november. De gevorderdencursus
het project is het bieden van mogelijk-
vindt plaats van vrijdagavond 10 novem-
heden voor een meer ecologisch ver-
ber tot zondagmiddag 12 november. Er
antwoorde levenshouding. Het centrum
zijn overnachtingsmogelijkheden en voor
doet dat door middel van educatieve
maaltijden wordt gezorgd.
activiteiten, zoals cursussen over de moestuin en de siertuin. Daarnaast laten
De kosten van de complete cursus inclu-
Wilma en Peter tijdens de open-tuinen-
sief materialen en twee overnachtingen
dagen zien dat vele ‘oude ambachten’
in tweepersoonskamers (volpension)
in een modern jasje ontzettend leuke en
bedragen % 160. Het is ook mogelijk om
ontspannende activiteiten kunnen zijn.
thuis te overnachten. De kosten bedragen dan % 80,- voor niet-Veltleden en % 70,- voor leden. De cursussen worden gegeven in het Ecohonk, Keutenberg 5, 6305 PP Schin op Geul, 043 4592007. Het honk ligt op 20 minuten lopen vanaf station Schin op Geul. Eventueel kan er gebruik worden gemaakt van een ophaalservice. Meer informatie: Wilma Peeters: 043-4592007 www.keutenberg.nl
26 LIMBURGS MILIEU
Woordzoeker Lucht Zoek de verborgen woorden in de letterbrij. De overgebleven letters vormen de oplossing van de puzzel.
G L A B B F O T S R U U Z I B P E T L L
E N N D R S A G B V U I L E T E I H A U
W V I E E O B E L E I D N U S O R C N C
L E C R D M E O U D N A O T S R T U D H
E R H G A J E I D R U Z E T O G S L B T
N K U N O P I N K W O I I T E O U G O E
S E I O V N S R D A F K O N P C D A U N
R E T L I F T E O R S M E M E I N A W S
S R L A U T O N B T L G A N S S I L B N
T A A M I L K T O E U D A M B I U N E E
O U A S T M A F S V I A O S I R E O N T
K R T Z A N D E N N E G M S N S I Z Z S
E E G T E I I E E O J N R E N T L O E E
N G A N O D A R R L E I T E E E I E E O
D E S X E M I S S I E N F I N T M S N H
G N I L I U V R E V T H C U L E P R U W
E D A T M O S F E E R E E W U E S U O B
E O N G E Z O N D A N O O H C S R T N N
C O M P E N S E R E N N D B H V I E O T
N E R E L O S I K O O R M E T H A A N F
Stichting Milieufederatie Limburg 27
