Lichtfeesten INSPIRATIEMAGAZINE GELOVEN IN NEDERLAND SHOCKEREN. argumenteren. islamitische moeder. als levensstijl. Pax Mama: over een joodse en een

JAARGANG 2 - NUMMER 4 NOVEMBER 2014

Heilige boeken en heilige plaatsen

-

De ander als

zegen Pax Mama: over een joodse en een

islamitische moeder

SHOCKEREN is het nieuwe argumenteren

Lichtfeesten aanbidding

als levensstijl

INSPIRATIEMAGAZINE GELOVEN IN NEDERLAND INTERNETCOMMUNITY GELOVENINNEDERLAND.NU

INHOUD 4-5

GELOVEN IN ANTWERPEN

Van heilige boeken en heilige plaatsen EEN STANDBEELD VOOR MIJN MOEDER

10-11

Op zoek naar overeenkomsten in Pax Mama

14-15

DE ANDER ALS ZEGEN

Een mooie theorie, een lastige praktijk BEZINNING & BEZIELING

18-25

Inspiratie in woord en beeld

26

EEN VERSTOMDE SCHREEUW

Bermmonumenten: een plek met veel waarde AANBIDDING ALS LEVENSSTIJL

32-33

Muziek als ons antwoord aan God

9

Rituelen uitgelicht: Lichtfeesten Het overwinnen van de duisternis

13

Gelovige Nederlander: Tanja Jadnanansing ‘God moet je niet uitleggen’

27

De werkplek: Wies Houweling De vrijzinnige boodschap levend houden

30

Internetcommunity geloveninnederland.nu Ontmoeten, inspireren, delen

34

Het boek en het geloof van Razi Quadir Vrijheid van meningsuiting in de islam

7

De geur van verandering Rabbijn Soetendorp pleit voor een Gewetensraad

29

Shockeren is het nieuwe argumenteren Halima roept op tot verzet tegen de schurken

31

Een opgestoken middelvinger Broeder Bernardus en taalverwarring

in

g

W O R D LID el

ned

l a n d.

u

oven

Vrijzinnig?

er

n

VAN DE REDACTIE

Toevallig komt in dit nummer Wies Houweling, algemeen secretaris van de Vrijzinnigen Nederland, aan het woord. Maar er is ook een informatief artikel over aanbiddingsmuziek die vooral een plek vindt in de meer evangelische stromingen in de protestante kerk. Verder vertelt Tweede Kamerlid Tanja Jadnanansing – zij is hindoe – over haar geloof. Ook is er een artikel over bermmonumenten, waarmee (niet)gelovigen hun rouw en verdriet tot uitdrukking willen brengen. En we zijn op bezoek geweest bij onze zuiderburen: in Antwerpen wordt met een dubbeltentoonstelling uitgedragen een multireligieuze

3

stad te zijn, waarin diverse geloofsgemeenschappen al eeuwenlang hun sporen nalaten. Twee tentoonstellingen die mensen behorende tot die geloofsgemeenschappen én degenen die daarbuiten staan, met elkaar willen laten kennismaken. Zodat zij elkaar kunnen ontmoeten en inspireren. Divers is de inhoud van dit nummer dat de tweede jaargang volmaakt dus zeker weer. Maar ‘vrijzinnig’ vind ik toch niet de vlag die onze lading dekt. Liever zou ik kiezen voor ‘open’ of ‘nieuwsgierig’. Gericht op de dialoog. Zo’n houding is gelukkig bij mensen van allerlei slag te vinden. Met Geloven in Nederland willen we in gesprek gaan over wat ons drijft en ons inspireert. Vanuit de overtuiging dat dat een klein steentje bij kan dragen aan een tolerantere samenleving, waarin mensen hun best willen doen om elkaar wat beter te begrijpen. ‘Vrede ‘Een mooi blad,’ mailde een lezer onlangs. ‘Maar waakt u er

bestaat alleen dankzij verdraagzaamheid,’ werd er bij de

wel voor niet te vrijzinnig te worden?’ Een reactie die me aan

opening van de tentoonstellingen in Antwerpen gezegd. We

het denken zet. Zijn we vrijzinnig als we een platform willen

hopen dat ook dit nummer van Geloven in Nederland daaraan

bieden aan al die verschillende vormen van geloof die Neder-

kan bijdragen.

land rijk is? Is het vrijzinnig als je zoekt naar verbinding, als je de kracht van de verschillen wilt uitdragen?

Hilde van Halm, hoofdredacteur

© Dennis Van De Water | Dreamstime.com

Coverfoto:

COLOFON

Contact

Oplage Geloven in Nederland wordt

Geloven in Nederland is een

Betaald jaarabonnement 2014: € 5,-

Oase Media, Postbus 204, 3860 AE

verspreid in een oplage van 30.000 expl.

uitgave van Oase Media b.v. te

Steunabonnement 2014: € 10,-

Nijkerk | telefoon: 033-2570439

Advertenties en bijsluiters

Hoevelaken en verschijnt vier maal per

Los: €2,50 | 10+ €2,- | 30+ €1,50 | 100+ €1,-

Correspondentie liefst per e-mail:

Harm Jan Wieringa, N.A.W.plus,

jaar. Het wordt gratis toegezonden aan

Hoofdredacteur Hilde van Halm

Redactie:

Barneveld | telefoon: 0342-424404

kerkelijke en religieuze gemeenschap-

Uitgever Désiré Brokerhof

[email protected]

e-mail: [email protected]

pen en instellingen, alsmede aan

Redactie Hilde van Halm, Maxine

Administratie en bestellingen:

Advertentietarieven op aanvraag.

professionele werkers op kerkelijk en

Herinx, Karin Leeuwenhoek, Martin

[email protected]

Webcommunity

religieus terrein. Materiaal uit het

Strengholt en Erik Jan Tillema.

Adreswijzigingen:

Geloven in Nederland wordt onder-

magazine mag worden overgenomen,

Medewerkers Abt Bernardus

[email protected]

steund door de webcommunity.

mits onveranderd en met volledige

Peeters, Greet Brokerhof-van der Waa,

Steun het magazine met uw gift:

www.geloveninnederland.nu

bronvermelding (auteur | gelovenin-

Cecile Hendriks, Halima Özen en

NL37 RABO 0106 9459 63

met blogs, discussies, Meeting point,

nederland.nu); bewijsnummer verplicht.

Awraham Soetendorp.

Webwinkel: www.oasemedia.nl

De werkplek, evenementen en veel meer.

ISSN 2352-4812

inspiratiemagazine

HOOFDARTIKEL

Geloven in antwerpen

4

Onlangs herlas ik De stille kracht van Louis Couperus. Het boek eindigt met een af­s cheids­ scène op het station. Daar arriveert een trein vol hadji’s, net teruggekeerd uit Mekka. Ze worden verwelkomd door een enthousiaste menigte. Iedereen is in extase, maar probeert dat te on­ derdrukken ‘als angstig om zichzelf, omdat het heilige tijdstip nog niet daar was.’ Er stijgt een beklemmende sfeer op uit de laat­ ste pagina’s. De onderhuidse angst wordt hier manifester. Een voorbode van het einde van het Nederlands bewind over Indië. Wat wisten Nederlanders van het geloofs- en gevoelsleven van het volk dat zij probeerden te overheersen? De meesten zullen zich, uit arrogantie of onver­ schilligheid, er nauwelijks in verdiept hebben. Het was ‘vreemd’ en mysterieus.

Het is midden september. De angstaanjagende ontwikkelingen in het Midden-Oosten zijn volop in het nieuws. ‘Wij’ staan tegenover ‘zij’ en nooit zullen we elkaar begrijpen. Geen onderhuidse, mysterieuze vijandigheid, zoals Couperus die beschrijft. Maar hard, agressief, voor het oog van de camera. In onze kleiner wordende wereld blijven conflicten niet lang ver weg. Voor je het weet maak je er deel van uit en wordt er een positie van je verlangd. Aan menige borreltafel zal weer verzucht zijn dat ‘godsdienst’ vooral voor ellende zorgt. Boeken

Ik denk aan Couperus als ik, ook half september, in Antwerpen de dubbeltentoonstelling Heilige boeken, heilige plaatsen bezoek. In de Erfgoedbibliotheek zijn de heilige boeken te bewonderen, in het Museum aan de Stroom (MAS) wordt aandacht besteed aan pelgrimage. Het bijzondere is dat er gelijktijdig aandacht besteed wordt aan zowel jodendom als christendom en islam. De drie ‘godsdiensten van het boek’ worden naast elkaar getoond. Zou Couperus anders geschreven hebben als hij wat meer van de islam begrepen zou hebben? Nu blijft zijn beschrijving hangen in een vage dreiging. In angst voor het andere. Historische sensatie

De Erfgoedbibliotheek ligt aan een haast verscholen pleintje, midden in het oude stadsgedeelte. ‘Wat zit u hier mooi,’ zeg ik tegen An Renard, de directeur van de bibliotheek. ‘Zo’n mooi gebouw, op zo’n prachtige plek!’ ‘Wacht maar, u zult nog verschieten,’ antwoordt ze. Ze heeft gelijk. Als ik een half uurtje later,

Tekst: Hilde van Halm Foto’s: Ans Brys

samen met curator Geert Lernhout, de Nottebohmzaal binnenwandel valt mijn mond open. Dit is een leeszaal zoals hij bedoeld is. Je voelt de ‘historische sensatie’ van alle eeuwen aan kennis die hier is opgeslagen. Voorbij de waan van de dag, sta je hier in contact met dat wat er werkelijk toe doet. In het midden van de zaal staan vitrines opgesteld, met daarin de heilige boeken van joden, christenen en moslims. Oude, unieke, kostbare exemplaren, bijeengebracht voor deze bijzondere tentoonstelling. Schatten

‘We willen de verwantschap tussen de drie religies laten zien,’ vertelt Lernhout. ‘De goddelijke openbaring, vervat in een canon van teksten is voor alle drie zeer belangrijk. We willen mensen van verschillende achtergronden nader kennis laten maken met elkaar én met de eigen traditie.’ Er zijn tal van bijzondere objecten te bewonderen. Steeds liggen vergelijkbare schatten uit de joodse, de christelijke en de islamitische traditie naast elkaar: een stukje van de Dode Zee-rollen, met Psalm 33 en 35; een papyrusfragment met passages uit de brieven van Paulus en een Koransoera die gedateerd wordt in de tweede helft van de zevende eeuw laten gezamenlijk iets zien van de vroegste geschreven teksten. ‘We kunnen hier laten zien hoe de geschreven teksten – in álle drie de religies – in de loop der tijd veranderen,’ vertelt Lernhout. ‘Maar ook hoe ze bestudeerd zijn, van commentaar zijn voorzien. En natuurlijk hoe het object op zich belangrijk is. Er zitten prachtige kunstwerken bij.’ Pelgrimage

De heilige boeken die in de Erfgoedbibliotheek te zien zijn, vinden een vervolg in een tentoonstelling over pelgrimage in het MAS, even verderop in Antwerpen. Ook daar zijn jodendom, christendom en islam verenigd. Met de pelgrims uit heden en verleden ga je op weg naar Rome, Mekka en Jeruzalem. De voorbereidingen, de reis zelf, de aankomst en de thuiskomst – alles is terug te zien in (kunst)voorwerpen. En in verhalen. In de grote ruimte staan beeldschermen opgesteld, waar je de vaak ontroerende getuigenissen van allerlei pelgrims kunt beluisteren. In de Erfgoedbibliotheek vertellen mensen welke betekenis de heilige boeken in hun persoonlijke leven hebben. Schepen

‘Het is uniek dat we de drie grote religies van het boek op deze manier bij elkaar hebben kunnen brengen,’ vertelt schepen Philip Heylen. Deze enthousiaste wethouder van Antwerpen heeft naast cultuur ook onder andere ‘erediensten’ in zijn portefeuille. Een post waarvan Nederlanders wat vreemd opkijken. Hoe zit dat dan met de scheiding van kerk en staat? ‘Daar heeft het niks mee te maken,’

5

zegt hij. ‘Als schepen ben ik bijvoorbeeld verantwoordelijk voor de gebouwen voor de erediensten. Ik denk liever mee over mooie gebouwen, dan dat er obscure krochten verrijzen, door wie weet wie gefinancierd. We willen respectvol omgaan met álle gelovigen. Niemand hoeft wat mij betreft in een tochtige parkeergarage te zitten.’ Heylen is ervan overtuigd dat deze tentoonstelling eigenlijk alleen in Antwerpen mogelijk is. ‘We willen uitstralen dat we een open, multiculturele samenleving zijn. Vol met levende tradities en praktijken. Een plek waar culturen elkaar ontmoeten.’ Palimpsest

In zijn toespraak bij de opening vergelijkt Heylen, met de filosoof Foucault, de stad met een palimpsest, een stuk hergebruikt perkament. Omdat perkament zo duur was, werd soms de oude tekst eraf geschraapt, zodat het opnieuw beschreven kon worden. Dankzij moderne technieken kunnen oudere tekstlagen ontcijferd worden. Ook een stad heeft verschillende lagen, die in de loop van de geschiedenis opeengestapeld zijn. Op verschillende plekken is die gelaagdheid terug te zien, in cultuur en in religie. Het is niet altijd makkelijk om te gaan met die verschillende lagen. Het roept vragen op over wat ‘echt’ is, of ‘oorspronkelijk’. Wie hebben de oudste rechten? Welke groepen verdienen een plek in de stad en zijn er ook groepen die niet welkom zijn? Antwerpen kent daarin zo zijn eigen dynamiek. Maar toch is er een gemeenschappelijk verleden. Dat wil men met de dubbeltentoonstelling benadrukken. Contact

In het MAS blijf ik lang staan voor de gouden sleutels van de Ka’aba. Een topstuk van de tentoonstelling, dat na lang overleg in

bruikleen werd gegeven door het Topkapimuseum in Istanboel. Een speciale bewaker staat naast de vitrine. Erachter hangt een voorhangsel van de Ka’aba. Dichter bij het islamitische heiligdom zal ik nooit komen. Eerder heb ik naar verhalen geluisterd van mensen die naar Mekka, naar Lourdes, naar Jeruzalem gegaan zijn. Hun ogen gaan weer stralen als zij vertellen over hun indrukwekkende reis. Over hun ontroering als zij de plaats van bestemming bereiken; hoe het hun leven heeft veranderd. Daarin verschilt een hadji niet van een bijna overspannen manager die naar Santiago de Compostella loopt. Had Couperus hier maar bij kunnen zijn. Er is zo veel meer dat ons bindt dan wat ons scheidt. Ga maar kijken, in Antwerpen.

De tentoonstelling in de Erfgoedbibliotheek is te zien tot 21 december van dit jaar. De tentoonstelling in het MAS duurt tot 18 januari 2015. Hieromheen zijn tal van andere culturele activiteiten georganiseerd: lezin­ gen, concerten en theatervoorstellingen. Ook zijn er diverse pelgrimswandelingen door Antwerpen te maken onder leiding van een gids. Alle informatie is te vinden op: www.heiligeplaatsenheiligeboeken.be

Lezers van Geloven in Nederland kunnen gebruikmaken van korting op de entree. Zie de bon in de advertentie op pagina 35.

D o n a t u s v e r z e k e r t v e r t ro u w d Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

w w w . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 2 2 170 0

Donatus-K-GelovenInNL-190x261-mag-FC.indd 1

13-01-14 14:59

COLUMN Tekst: Awraham Soetendorp

De Geur Van verandering

Foto: Lotte Bronsgeest

Masterpeace, dat enkele jaren geleden nog een naïef onvolwassen visioen leek, is tot een massabeweging uitgegroeid die grenzen verlegt. Het ongenoegen over onvolkomen, magere resultaten van moeizame zelfzuchtige onderhandelingen is door de oppervlakte heen gebroken. De door Wubbo Ockels zo treffend genoemde happy energy is onomkeerbaar. Het besef dat wij een menselijke familie vormen, een aardgemeenschap met een gezamenlijke bestemming, zal regeringsleiders ertoe brengen om maatregelen te treffen die bescherming zullen bieden tegen opwarming van de aarde en een einde zullen maken aan abjecte armoede. Niet aan de overkant voorbij de messiaanse tijd, maar in het jaar 2030. Mits wij het momentum van borg willen staan voor elkaar, weten vast te houden. De muur in Berlijn is niet neergehaald door mokerslagen, maar door zachte krachten die de grens van de angst overstegen. De wildgroei van groeperingen die vernietigend uithalen naar onschuldige

Op de internationale dag van de vrede verspreidde samenwerking de geur van fundamentele verandering. In New York zetten religieuze leidsvrouwen en -mannen de toon tijdens een spirituele topontmoeting over klimaatverandering. Hiermee gaven ze uiting aan de bereidheid om gezamenlijk in het komende decennium strijd te voeren voor climate justice.

medeburgers, en de grootste ontreddering van vluchtelingen uit de geschiedenis veroorzaken, zal uiteindelijk niet door bombardementen tot staan gebracht worden, maar door gebundelde zachte krachten van medeverantwoordelijkheid. Wellicht dat nu de tijd gekomen is om een wereldwijde Gewetensraad op te richten, waarin mensen die vertrouwen genieten roulerend zitting nemen en vanuit dat verworven moreel gezag grensoverschrijdend kunnen opereren. Hun devies: wij, de mensen, dienen maatregelen te nemen die op korte termijn in lijken te druisen tegen het nationale eigenbelang, maar op de lange termijn noodzakelijk zijn om ons wereldhuis in stand te houden. Ik trek mij op aan de woorden van de verbannen Baruch Spinoza die in de eenzaamheid van een huurkamer aan de Haagse Paviljoensgracht sleep aan lenzen en een wereldbeeld waarin het nastreven van de eigen innerlijke waardig-

Het is onverdraaglijk dat de bevolkingen van arme landen de

heid onlosmakelijk verbonden zou zijn met het nastreven

prijs zouden moeten betalen voor de roofbouw die wij in

van de innerlijke waardigheid van de ander. Als ondergedo-

rijkere landen op de aarde plegen. De meer dan een half

ken kind, gered door de levensmoed van anderen, heb ik

miljoen betrokken burgers die de straten van New York op

niet de luxe van wanhoop. Zo sleur ik de euforie van New

gingen vertolkten de urgentie als nooit tevoren. In een

York het weerbarstige nieuwe Joodse jaar 5775 in, met de

veelvoud van landen vierden gelijktijdig vooral jongeren het

klagende, gebiedende sjofartonen op mijn hielen.

feest van de vrede, luisterend naar musici uit conflictgebie-

Met de wens die wij elkaar aan het eind van de periode van

den die tezamen de droom van vredig nabuurschap vertolk-

feestdagen toewensen: Sjanniem rabbot, nog vele jaren.

ten.

7

Dopersduin

Schoorl

een huis met hart en ziel voor al uw zinvolle bijeenkomsten Zoals koorweken,

Dominee Wouters, onze oprichter, doet een appèl op u...

maar ook • retraites • gemeenteweekenden • jongerenuitjes • heidagen • seminars

Onze vriendelijke groepsaccommodatie ligt aan de voet van de Schoorlse duinen, omringd door bos, duin, strand en zee. Wij bieden u ruimte tot 120 personen; van volledig verzorgd tot zelfverzorging. Wees welkom! Voor meer informatie over onze arrangementen: www.dopersduin.nl | [email protected]

Angstig, depressief, ADHD of.. ?

“Help hen die niemand helpt.” Doneer nu: ING 8081 www.deregenboog.org/barmhartig De Regenboog Groep Amsterdam @Regenboog020

Weg tot geestelijke wedergeboorte Dit boek bevat een selectie van teksten uit verschillende werken van Lorber, die handelen over de wedergeboorte van de geest. De korte, leerzame stukken tekst zijn als een brevier te lezen en kunnen ons denken terugvoeren naar het geestelijk centrum van ons eigen wezen. Uitg. Schors, Amsterdam. Pb. 153 blz. ISBN 978 9065563118 € 16,95

GGZ In de Bres biedt geestelijke gezondheidszorg op christelijke grondslag. Wij helpen kinderen, jongeren en volwassenen met psychosociale of psychiatrische problemen op weg naar herstel.

’wij geloven in herstel’ ASSEN ALMERE

|

DRACHTEN

|

GRONINGEN

|

LELYSTAD

| APELDOORN | DOKKUM | HOOGEVEEN | LEEUWARDEN | SNEEK | URK

www.ggzindebres.nl

De jeugd van Jezus Hebben er ooit geschriften bestaan over de kinderjaren van Jezus? Er was vroeger inderdaad zo'n geschrift: het 'Evangelium Jacobi Minoris'. Dit oudste evangelie, dat ons uitvoerig informeert over de perioden in Zijn leven waarvan in de bijbel weinig te lezen is, ging helaas in de vierde eeuw verloren.

Maar niet voor altijd . . . . !

Uitg. Schors, Amsterdam. Geb. 462 blz. ISBN 978 9065560599 € 21,95

er

l a n d.

n

rituelen nader bekeken

ned

in

oven

Foto: Ciprian82 | Dreamstime.com

el

Tekst: Karin Leeuwenhoek

g

Lichtfeesten

u

Discussieer M e e

voorspoed, welvaart, licht en wijsheid. De diya’s worden door het hele huis neergezet, vaak eentje bij elke ingang van iedere kamer in het huis. Als de diya later uit is, betekent dit dat Lakshmi is langs geweest. Op de Divali-avond worden veel zoete hapjes gegeten. Chanoeka Het joodse lichtfeest Chanoeka duurt acht dagen, dit jaar van 17 t/m 24 december. Rabbijn Menno ten Brink: ‘We vieren dan de herinwijding van de tweede Tempel in Jeruzalem. Die inwijding (chanoeka) gebeurde na een periode van bezetting door de Syriërs en de hellenisten waardoor de joden niet meer in vrijheid hun godsdienst konden uitoefenen. Het is een feest dat we jaarlijks vieren, om licht in de duisternis te brengen, ook op een symbolische manier: door erbij stil te staan dat niemand een ander mag dwingen een andere godsdienst of andere cultuur aan te nemen als men dat niet wil. Het gaat dus in essentie om vrijheid van godsdiensten en respect voor andere godsdiensten en culturen. Mij dunkt, helaas een erg actueel thema.’ ‘Het belangrijkste ritueel is het aansteken van de chanoekiakandelaar. Iedere dag wordt een extra kaarsje aangestoken totdat hij helemaal brandt. De chanoekia moet naar buiten

In deze donkere dagen worden

schijnen zodat iedereen het licht kan zien en daardoor geïnspireerd kan worden om respect voor elkaar te hebben. Er worden

in veel religies lichtfeesten

kleine cadeautjes aan de kinderen gegeven en met jam gevulde oliebolletjes (soefganiot) gegeten. Die zijn gebakken in olie,

gevierd; feesten waarbij het

heel symbolisch, omdat (lamp)olie essentieel was voor de herinwijding van de Tempel.’

draait om de overwinning van Kerstmis

het licht op de duisternis.

Studentenpastor Jasja Nottelman: ‘Christenen vieren met Kerst dat Jezus is geboren. Zelf vind ik de adventtijd eigenlijk het mooist: het groeien naar Kerst toe, in de donkere tijd leven vanuit hoop en verwachting. In de vieringen op weg naar Kerst

Divali

wordt elke zondag een extra kaars aangestoken, totdat er vier

Op 23 oktober was het Divali. Net als Kerstmis en Chanoeka is

kaarsen branden. Ook in de kerstnacht wordt het thema duister

dit een familiefeest dat het liefst thuis wordt gevierd. Hindoes

en licht uitgewerkt, soms met een lichtritueel. Er wordt veel

maken eerst hun huis schoon en het lichaam wordt gezuiverd

gezongen want er is een rijke traditie aan kerstliederen. In veel

door vegetarisch te eten en geen alcohol te drinken. Er wordt

kerken zie je kerststallen die de geboorte van Jezus verbeel-

gebeden (puja gedaan) bij een beeld of afbeelding van Lakshmi,

den. Vanuit de Bijbel zijn er verschillende verhalen te vertellen

een persoonlijke, vrouwelijke verschijningsvorm van God

over de komst van Christus in de wereld; denk aan de evange-

(Bhagavan). Als het donker is, steekt men diya’s aan: kaarsen

liën van Lucas en Matteüs. Ook wordt er vaak gelezen uit de

gemaakt van geklaarde boter (ghee) met een lont van katoenen

profeten uit het Eerste Testament. In de profeet Jesaja bijvoor-

watten in een kommetje van gebakken klei. Daarbij worden

beeld wordt vooruitgewezen naar iemand die zal komen om

mantra’s opgezegd om Lakshmi te begroeten en te vragen om

licht in de duisternis te brengen.’

9

interview

‘ik zou een standbeeld voor mijn moeder willen hebben’ Tijdens een van de laatste nazomerse avonden vertelt acteur Sabri Saad El Hamus over de adoratie die hij voelt voor zijn moeder. Die grenze­­loze liefde 10

zag hij bij zijn broers, maar nooit bij een ander. Totdat hij Arnon Grunbergs werk las, hem ontmoette en bevriend met hem raakte. ‘Dat overeenkomstige gevoel vroeg erom verwerkt te worden tot een to­ neelstuk,’ zegt hij, nippend aan zijn rode wijn op een Antwerps terras. En dus bezochten de EgyptischNederlandse toneelspeler en de joodse ­schrijver elkaars moeders. Hun ervaringen worden vanaf januari ten tonele gevoerd in het stuk Pax Mama dat door Arnon Grunberg ge­ schreven is.

kleine dingen, vraag ik me iedere keer weer af,’ verzucht hij glimlachend. Zijn aanbidding zal er niet minder om worden: ‘Ik zou een standbeeld van haar willen hebben.’ Zijn ogen weerspiegelen ernst als hij de wens herhaalt. Met het hoofd in haar schoot Voor het overgrote deel van het jaar zijn de artistiek leider van theatergroep De Nieuw Amsterdam en zijn moeder meer dan vijfduizend kilometer van elkaar verwijderd. Maar als Sabri haar opzoekt in Caïro, is hij er volledig. ‘De eerste paar dagen kom ik haar huis niet uit. Ik trek mijn Egyptische pyjama aan, een gallabeya, kus haar handen telkens weer, leg mijn hoofd in haar schoot en luister naar haar verhalen van het afgelopen jaar.’ De verhalen zelf bestaan uit alledaagse nieuwtjes over familie en vrienden, maar ook uit anekdotes die ieder bezoek opnieuw de revue passeren: ‘Ik ken ze uit mijn hoofd. Het zijn als het ware liedjes geworden die ik mee kan zingen.’ Shockerend Ook Arnon Grunberg legde zijn hoofd te ruste in de moederschoot tijdens een huiskamervoorstelling van Pax Hominis, gebaseerd op Arnons boek De Mensheid zij geprezen. Zittend in haar woonkamer, streelde de joodse vrouw haar zoon door de haren terwijl ze zich liet shockeren door de acteur die zich – het script volgend – voor haar ogen uitkleedde. ‘Na afloop vertelde ze me dat de voorstelling niet aan haar besteed was,’ glimlacht Sabri. Maar ze had hem wel uitgezeten. Arnons oudere, orthodox-joodse zus was bij de eerste kledingstukken die van zijn lijf verdwenen, de kamer uit gerend. Lichtbloedig Afgelopen zomer, precies op het moment dat de oorlog tussen Israël en Palestina oplaaide, bezochten de islamitische en joodse theatermakers de moeder van Sabri. Het klikte meteen tussen haar en Arnon. ‘Hij is lichtbloedig,’ liet ze haar zoon goedkeurend weten, doelend op de lichtvoetige persoonlijkheid van de gast die ze vriendelijk doch stellig maande zijn schoenen binnenshuis uit te trekken. Het was Ramadan. Samen braken ze de vasten. ‘Arnon stelde vragen en mijn moeder gedroeg zich als een ware

In de weerschijn van de terraslampen licht het gevoel in Sabri’s

performer,’ reflecteert Sabri. ‘Ze zette welbewust een bepaalde

ogen op dat de gedachte aan zijn moeder in hem teweegbrengt:

kant van zichzelf neer. Iemand die ze óók is, zij het niet alleen.’ In

‘Ik voel een platonische verliefdheid voor haar. Wat ze ook doet

de aanloop naar de ontmoeting met Arnon had Sabri’s moeder

en hoe kwaad ze ook kan zijn, mijn liefde is onvoorwaardelijk,

hem bij herhaling gevraagd of het niet beter zou zijn de antwoor-

mooi en ontroerend.’ Ieder bezoek neemt hij zich voor geen ruzie

den voor te bereiden en het verloop van het bezoek te repete-

met zijn moeder te maken. Het lukt hem nooit, want hoe alles-

ren. Hij had haar verzekerd dat dit niet nodig was. Dat het goed

omvattend zijn gevoel ook voor haar is, ze zal de voor hem

zou zijn zoals het was en ze vooral gewoon zichzelf moest

onbeduidende kleinigheden in haar huis met grote overgave

blijven.

blijven controleren. ‘Mama, waarom maak je je zo druk om

Tekst: Cecile Hendriks Affichebeeld: Paulina Matusiak en Eddy Weting

eigenen. Tegelijkertijd vind ik Hamas niet goed te harden. Natuurlijk zijn de acties van die organisatie fout. Ik ben vooral tegen het geweld dat kinderen treft.’ Vrede stichten Tijdens het bezoek aan zijn geboortestad kocht hij een overhemd gemaakt van keffiyat, beter bekend als Arafat- of PLO-sjaals. Het was een duidelijke uiting van zijn politieke standpunt. Toch heeft de politiek nauwelijks een rol gespeeld tussen beide mannen. ‘Ik heb het met Arnon nooit over Israël,’ laat de acteur weten. ‘We zijn beiden liberaal in ons denken en weten waar we staan.’ Dat wat er over het Palestijns-Israëlische conflict gezegd werd, beperkte zich tot een summier gesprek in een taxi waarbij Arnon zich tot zijn vriend wendde met de woorden ‘Misschien moeten wij de vrede stichten Sabri.’ ‘Ja, laten we dat doen,’ was het antwoord. Grenzeloze liefde Twee mannen, grootgebracht in culturen en afkomstig uit religies die vaak vijandig tegenover elkaar staan, willen met Pax Mama de overeenkomsten opzoeken, bekijken waar de historische vijanden elkaar ontmoeten en waar een gemeenschappelijke deler ligt. Ze vinden die in de grenzeloze liefde die ze voor hun moeder koesteren. Voor het theaterstuk is het van belang dat beide werelden elkaar kruisen. De setting is bepaald: in Caïro treffen een Egyptenaar en Nederlander elkaar in de historische Ibn Toeloenmoskee. Ze De vijand heeft een keppeltje

raken aan de praat en hun gesprek mondt uit in een pochen over

‘Ik heb mijn moeder zelfs niet verteld dat Arnon joods is,’ zegt de

wie van hen beiden de beste, leukste en liefste moeder heeft.

zoon van de moslima die nooit naar school is geweest, maar feilloos de Koran reciteert. ‘Had ik dat wel gedaan dan had ze

Ode aan dE moeder

waarschijnlijk nonchalance gespeeld in zijn bijzijn en er achteraf

‘Pax Mama moet vooral een liefdevolle en zoetsappige ode aan de

opmerkingen over gemaakt. Maar aan de andere kant is het ook

moeder worden’, zegt Sabri. ‘Natuurlijk ontkomen we niet aan het

goed mogelijk dat ze me verbaasd zou hebben met ruimden-

karakteristieke cynisme van Arnon Grunberg en ik denk dat het

kendheid.’ Onder moslims wereldwijd is de verbondenheid met

knap zou zijn als we een goed stuk neerzetten dat niet verweven is

het lot van de Palestijnen groot en de antipathie tegen joden iets

met politiek. Maar ik wil vooral graag mooi, ontroerend en onmis-

dat met de paplepel wordt ingegoten. ‘Ook ik heb in mijn

baar theater maken.’

opvoeding meegekregen dat de vijand een keppeltje draagt,’ vertelt Sabri. ‘Pas na mijn komst in Nederland leerde ik dat ik anti-Israël ben en niet anti-joods. Dat onderscheid heb ik vanaf dat moment kunnen maken, maar kan ik niet verwachten van andere mensen, inclusief mijn moeder.’

Theatergroep De Nieuw Amsterdam maakt intieme verhalen van grote thema’s. Ze nodigt de toeschouwer uit ‘los te laten, in te leven, vrij te maken en te verbinden’.

Tegen geweld

Van 27 januari t/m 10 mei 2015 speelt Pax Mama in de theaters

Hij voelt mee met het onrecht dat de mensen in Gaza wordt

onder regie van Gerardjan Rijnders. Arnon Grunberg schreef

aangedaan: ‘De manier waarop Israël de Palestijnen behandelt is in mijn ogen – om het maar met een mooi Jiddisch woord te omschrijven – een gotspe. In bredere zin ben ik van mening dat de joden op moeten houden zich het leed van de wereld toe te

de tekst. Het spel is afkomstig van Sabri Saad El Hamus, Tomer Pawlicki e.a. Op 30 januari is de première in theater Frascati, Amsterdam. Overige speeldata en locaties zijn te vinden op www.denieuwamsterdam.nl/agenda

11

MUSEUM Catharijneconvent

tentoonstelling ik geef om jou!

GN-Lezersmiddag 8 februari Utrecht

Let op!

Tekst: Hilde van Halm Foto’s: Museum Catharijneconvent

9e-eeuwse lijst uit Egypte waarin donaties aan de armen gespecificeerd worden. In de islam is het geven van zakat – een vast percentage van je bezit afstaan aan de armen – immers een van de vijf zuilen van het geloof. Ook staat er een joodse collectebus, waarop een pelikaan is afgebeeld. Deze vogel werd veel gebruikt als symbool voor naastenliefde: de moeder zou zich in de borst pikken om haar jongen met haar bloed te voeden. Rondlopend door de prachtige zalen van het voormalige

12

klooster in Utrecht realiseer je je als vanzelf dat wij, dezer dagen, misschien allemaal wel ons leven te danken hebben aan al die liefdadigheid door de eeuwen heen. Een voorvader die wees werd en door ‘vreemden’ werd gevoed en gekleed of een zieke overgrootmoeder die ergens op een ziekenzaal verpleegd kon worden. De verhalen van nu – die tijdens de

Op deze oosterse prent wast een dame

tentoonstelling door aanwezige ervaringsdeskundigen verteld worden – vertellen dat dit nog altijd doorgaat. In je eentje

in rijk blauw gewaad met zorg en aan-

besta je niet. We hebben elkaar broodnodig.

dacht de rug van een Zwak en ziekelijk

Op zondag 8 februari 2015 organiseren wij een speciale Geloven in Nederland Lezersmiddag. Met sprekers over het thema en gratis toegang tot de tentoonstelling. Meer info: zie de adresdrager bij deze editie van GiN. Of kijk op www.geloveninnederland.nl

figuur. De dame is keizerin Komyo uit Japan in de 8e eeuw. Ze bekommert zich om een zieke die door anderen liever niet wordt aangeraakt: een leproos. De zieke blijkt een incarnatie van Boeddha te zijn, symbool van de lijdende mens.

Als je dit verhaal hoort, dan komen onmiddellijk woorden uit het evangelie boven: ‘Ik was ziek en jullie hebben naar mij omgezien (...) Alles wat je voor een van deze minste broeders hebt gedaan, dat heb je voor mij gedaan.’ De prent is te zien op de tentoonstelling Ik geef om jou! in Museum Catharijneconvent in Utrecht. Een uitgebreide expositie over barmhartigheid en naastenliefde. Naastenliefde is een universeel begrip. Compassie, omzien naar elkaar, de medemens behandelen zoals je zelf behandeld zou willen worden; het is de kern van iedere religie en levensbeschouwing. De tentoonstelling in Utrecht begint dan ook, naast het tonen van bovengenoemde prent, met een Op de foto: Keizerin Komyo wast een leproos, een incarnatie van Boeddha, Utagawa Kuniyoshi, 1852, Nationaal Museum van Wereldculturen, Amsterdam

Ik geef om jou!

13.9 2014 – 1.3 2015 Naastenliefde door de eeuwen heen

In Museum Catharijneconvent kunt u t/m 1 maart genieten van een grote tentoonstelling over de zorg voor onze naasten. Prachtige kunst- en gebruiksvoorwerpen en ‘levende objecten’ vertellen het verhaal over naastenliefde vroeger en nu. Tegen inlevering van deze bon krijgt u het tweede kaartje voor Ik geef om jou! kado. Ook geldig i.c.m. museumkaart.

2=1!

N D E R G E L OV

GE

LO

LA

GN’er ER

V IGE NE DER

God moet je niet uitleggen Tekst en foto: Halima Özen

NEDERL A

ND

gelovige nederlander

IG E

de politiek is het regelmatig hectisch. Op zulke momenten zoek ik mijn toevlucht tot Brahma en zeg dan: ‘Ohm Shanti.’ Geef me vrede. Waar komt jouw geloof vandaan? Mijn moeder is christen en mijn vader is hindoe. Ik ben met beide religies opgegroeid. Later koos ik voor het hindoeïsme en mijn zus voor het christendom. Desondanks voelen zowel ik als mijn zus veel liefde voor elkaars geloof. Wie hebben je vooral geïnspireerd? Mijn ouders en mijn man zijn mijn grootste inspiratiebron. Mijn vader is enorm trots op me, hij staat me bij met raad en daad. Mijn moeder heeft me een aantal mooie levenslessen gegeven. Enkele daarvan heb ik nu pas leren begrijpen. Mijn ouddocent, meneer Sattoe, heeft me gevormd. Hij leerde me in mijzelf geloven en te durven doen.

Portret van

Tanja Jadnanansing hindoe

Wat doe je om je geloof te voeden? Iedere ochtend maak ik tijd om te mediteren. Ik maak mezelf bewust dat ik nederig moet zijn en op moet passen voor mijn ego. Wanneer ik ’s avonds thuiskom, overdenk ik de dag en schrijf ik de goede dingen die ik heb meegemaakt op in mijn dankbaarheidsschriftje. Ik maak veel fouten op een dag, maar ik geloof dat wanneer je aandacht geeft aan de mooie dingen je positiever in het leven staat. Zijn rituelen belangrijk? Ik kies er bewust voor om me niet vast te leggen aan stromin-

Waar geloof jij heilig in?

gen en de rituelen die daarbij horen. Ik kan overal mediteren, of

Ik geloof heilig dat ik slechts een instrument ben ten dienste

dat nu in de tempel, moskee of in een kerk is. Naast meditatie

van Lord Krishna. Ik geloof dat we allemaal een taak hebben op

en gebed heb ik ook mijn eigen rituelen gecreëerd die mij

aarde.

allemaal helpen. Iedere keer wanneer ik mijn werk binnen loop vraag ik God om kracht en vrede.

Is een leven zonder geloof voor jou denkbaar? Ik kan me niet voorstellen hoe dat is. Voor mij is geloof niet iets

Welke tekstregel is jou buitengewoon lief? En waarom?

van buitenaf, maar een onderdeel van mijn bestaan.

‘Doe dus in alle oprechtheid uw plicht. Werk zo veel u kunt, maar laat u niet emotioneel beïnvloeden door de resultaten.’

Welke rol speelt God hierbij? Hoe zie jij God?

Niet zelden gebeurt het dat je de hemel in wordt geprezen

Ik zie God als een onuitputtelijke bron van kracht. Ik zie God niet

door een goede daad of juist sterk bekritiseerd wordt. Het is

als een straffer, maar als de bron van licht. God moet je niet

belangrijk dat je je dat niet persoonlijk aantrekt en je verbindt

uitleggen, maar moet je voelen.

aan dat resultaat.

Hoe geef je vorm aan je geloof?

Hoe gewoon is geloof eigenlijk?

Ik stel mezelf steeds de vraag: Wat doe ik? Waarvoor doe ik

Geloof is voor mij de basis van mijn bestaan. Het is geen

het? Hoe houd ik mijn ego in bedwang? Op mijn werk binnen

plechtige gebeurtenis, maar het geeft licht in mijn leven.

Tanja Jadnanansing is Tweede Kamerlid voor de PvdA

13

er

l a n d.

n

u

Discussieer M e e ned

REPORTAGE

in

g

De ander als zegen: mooie theorie, lastige praktijk Tekst en foto: Maxine Herinx

el

oven

geven aan de aarde en bij te dragen aan het behoud van de

Het is plechtig stil op het bosrijke terrein van congrescentrum Mennorode op de Veluwe. De zon schijnt over de 14

kring mensen, die zich verzameld hebben rondom een gat in de bijna zwarte aarde. Dan klinkt er zachtjes een stem, die eerst aarzelend, maar steeds zekerder een gebed zingt. Er volgt meer stilte, dan nieuw gezang. Dit ritueel herhaalt zich een paar keer. Sommige gebeden krijgen bijval, andere worden toegelicht. Maar zelfs zonder toelichting of in een vreemde taal is de boodschap duidelijk: hier wordt een zegen gegeven. Een zegen voor een boom, geplant door de mensen van de Society for Intercultural Pastoral Care and Counseling (SIPCC), waarbij de Nederlandse beroepsvereniging van geestelijk verzorgers in zorginstellingen (VGVZ) is aangesloten.

natuur.’ Maar het is meer dan dat. Het is ook het vormgeven aan intercultureel en interreligieus contact, het onderwerp waar geestelijk verzorgers en onderwijskundigen vijf dagen over praten tijdens het congres De andere religie en traditie als zegen. Dit thema is aangereikt door Ari van Buuren, een pionier van multiculturele geestelijke verzorging. Zijn bron is het verhaal over Jakob in gevecht met de Ander: ‘Ik laat je niet gaan tenzij je mij zegent.’ Centraal staat het vinden van een universele taal, het respectvol luisteren naar en omgaan met elkaar en het proberen elkaars geloof en gebruiken te begrijpen. Tijdens het planten en zegenen van de boom wordt maar weer eens duidelijk dat een dergelijk begrip niet alleen via woorden tot stand komt. De ander als zegen ‘Het doel van onze seminars is het uitwisselen van ervaringen en het in aanraking komen met elkaars culturen en gedachten. Daarnaast komen we samen om theorieën te ontwikkelen, die we vervolgens weer doorgeven door ze te verspreiden en te publiceren. Maar ons belangrijkste doel is het samenkomen en ontmoeten,’ vertelt Weiss. Zo’n ontmoeting kan spontaan plaatsvinden, zoals tijdens de lunch of het informele avondprogramma, maar wordt ook georganiseerd. Zo vindt er ‘s ochtends een intercultureel forum plaats, dat minder formeel is dan het klinkt. Weiss nodigt sprekers en publiek namelijk uit op de ‘Marktplaats voor ervaringen en ideeën’, zoals hij het forum noemt. Vandaag zijn we op het islamitische gedeelte van de markt aanbeland, waar de aanwezige moslims spreken over hun geloof. Zo vertellen Suat Aydin en Ali Eddaoudi bevlogen over hun werk als geestelijk verzorger binnen de Nederlandse Krijgsmacht, waar ze in gesprek gaan met soldaten en het thuisfront, waar ze vragen beantwoorden over protocollen omtrent overlijden en voedsel, en elkaar wijzen op overeenkomsten en verschillen. ‘Als je ze maar bespreekt,’ benadrukt Aydin. Het publiek klinkt instemmend. Maar er wordt niet alleen gepraat over geestelijke verzorging, integendeel, de eigen beleving staat centraal. De Syrische Sawsan Chahrrour, bijvoorbeeld, vertelt over haar verhuizing naar Duitsland in 1948: ‘Ik dacht dat er alleen maar ongelovigen woonden in Duitsland, want over het geloof wordt nooit gepraat. Terwijl het voor mij zo fundamenteel en allesomvattend is. Zonder mijn geloof kan ik me niet bewegen, niet praten, gewoon niets. Overal zit mijn geloof achter.’ Haar verhaal sluit aan bij het thema van dit congres. De geestelijk

‘Het planten van een boom is een traditie geworden van de

verzorgers moeten aanknopingspunten vinden voor hun werk

SIPCC,’ vertelt voorzitter Helmut Weiss. ‘We zijn ermee

in een multiculturele, multireligieuze en seculariserende

begonnen tijdens onze bijeenkomst in Tanzania en doen het

wereld. En dat is niet altijd makkelijk.

nu bij ieder congres. Het is onze manier om iets terug te

15

Lessen

Elspeet, mijlenver verwijderd van de oorlogssituatie. Het is

Nadat zij en andere islamitische sprekers hun ervaringen

een verwarrende middag, waarbij geen enkel antwoord lijkt te

hebben gedeeld, worden ze toegewezen aan groepjes van het

volstaan. ‘De ander als zegen’ zien is niet makkelijk onder

publiek. Om op hun beurt te luisteren naar ervaringen van

extreme omstandigheden. Het middagprogramma geeft

anderen. Interreligieus begrip komt immers van twee kanten.

genoeg stof tot nadenken, wat de deelnemers zullen doen in

‘Bovendien is luisteren een goede oefening voor een pastoraal

hun reflectiegroepen. In die groepen sluiten ze dagelijks het

werker,’ grapt Weiss. Vandaag zijn de andere deelnemers

programma af. ‘Dat werkt heel goed,’ vertelt de Finse domi-

overwegend christenen. De andere dagen nemen ook joden,

nee Sampo Muurinen. ‘Doordat je iedere dag met dezelfde

boeddhisten, hindoes en humanisten deel. Wat nemen de

mensen in een reflectiegroep zit, wordt het steeds persoonlij-

geestelijk verzorgers naast leren luisteren nog meer mee van

ker.’ Het zijn zeldzame momenten van reflectie in een overvol

deze ontmoetingen, forums, workshops en gesprekken? Esnaf

programma. En dat terwijl de prachtige, groene Veluwe er zo

Begic, bezig met een PhD-onderzoek naar de rol van geeste-

toe uitnodigt, bedenk ik me, terwijl ik neerstrijk op een bankje

lijke verzorging binnen islam aan de universiteit van Osnabrück,

in de zon om mijn gedachten op orde te krijgen.

is vooral onder de indruk van de diversiteit van geloofsbeleving. ‘Ik vind het fascinerend dat mensen zulke diverse redenen hebben om te geloven en dat zij hun geloof op zo’n diverse

SIPCC

manier benaderen.’ Wat hem vooral opvalt aan de deelnemers,

De Society for Intercultural Pastoral Care and Counsel-

is de interesse en openheid. ‘Iedereen hier is geïnteresseerd in

ling is een organisatie van geestelijk verzorgers, pasto-

interreligieuze dialoog, wat dan ook het allerbelangrijkste is in

res, docenten, wetenschappers en andere geïnteres-

de wereld. Het is fundamenteel dat verschillende religies met

seerden. De leden zijn afkomstig uit diverse landen,

elkaar spreken en samenkomen. Anders kunnen we elkaar niet

culturen en spirituele achtergronden. Het doel van

kennen en dat leidt tot problemen.’

SIPCC is het verrijken van pastorale studies en zielzorg binnen de hedendaagse samenleving. Dit gebeurt

Reflectie

tijdens seminars, congressen en door publicaties met

Dat interreligieuze dialoog alleen niet genoeg is om wereld-

handvatten voor werk in een diverse culturele context.

problemen op te lossen, blijkt tijdens de middagworkshop

Hierbij is aandacht voor het multireligieuze karakter

over het recente geweld in Palestina en de rol van kerken

van hedendaagse samenlevingen. Het SIPCC heeft een

daarin. De Palestijnse predikant Imad Haddad vraagt de

christelijke achtergrond en steeds meer een interreligi-

aanwezigen geëmotioneerd om in actie te komen, maar die

eus karakter. Doel is in dialoog te treden met andere

reageren aarzelend. Aan wil geen gebrek, maar concrete

religies en tradities en te streven naar gerechtigheid en

ideeën zijn moeilijk te formuleren in een congrescentrum in

vrede.

De man aan mijn bed zei:

“Ik heb al veel schapen terug gebracht. Nu ga ik jou ook terughalen.” Henk heeft in de donkere periode van zijn delict en gevangenschap God leren kennen. Na zijn straf en tijdens zijn begeleiding bij Exodus vindt hij een warm welkom in een christelijke gemeente.

“Het voelt aan als thuiskomen. Ik ben op reis gegaan en sinds die bewuste dag is het een steile opgaande lijn omhoog. Veranderen kán, het is mogelijk. Ik heb een nieuwe kans gekregen. De kerk en Exodus vormen voor mij letterlijk het verhaal van de uittocht.” Henk (60), bewoner in een Exodushuis

Lees zijn levensverhaal op www.exodus.nl/henk.

Henk biedt perspectief Exodus helpt (ex-)gedetineerden én hun naasten naar een leven zonder criminaliteit. Professioneel in 11 Exodushuizen. Binnen en buiten de gevangenis met 1.800 vrijwilligers.Vaak “als verlengstuk van de kerk”. Lees wat diaken Leen Overbeek hierover zegt op www.exodus.nl/leen.

Ieder mens telt! Maakt u als gelovige of kerk het verschil? Kom in actie of steun Exodus op rekening NL68 INGB 0004 3244 14 van Exodus Nederland o.v.v. ‘Actie Geloven in NL’. Namens Henk en vele anderen, hartelijk dank! Contact: www.exodus.nl/helpmee • telefoon 071-5161950 • email [email protected]

I.S.M. exodus nederland

‘de maatschappij heeft me verworpen, jezus niet’ Tekst en foto: Maxine Herinx

Ricardo (57) blijft lang stil als ik hem vraag om zichzelf voor te stellen. Uiteindelijk vat hij het kort samen: ‘Ik ben een muzikant die een heel turbulent leven achter de rug heeft en heb nu voor Jezus gekozen.’ Maar daar zit natuurlijk nog een stuk tussenin, want Ricardo heeft in de gevangenis gezeten. ‘Ja, ik zat in de criminele wereld. De duisternis trok me aan, ik wilde kijken waar het me zou brengen. Nou, in de bajes dus,’ vervolgt hij schater­ lachend. Ricardo zat vaker in de gevangenis voor drugshandel. Tijdens zijn laatste detentie mocht hij drie maanden van het jaar waartoe hij veroordeeld was, doorbrengen in een Exodushuis in Leiden. Daar werd onder andere zijn financiële administratie op orde gebracht en leerde hij om van weinig geld rond te komen. ‘Mijn rekeningen werden betaald en ik kreeg vijftig euro per week om van te leven. Ik had misschien weinig geld, maar ook geen problemen.’ Zakendoen met Jezus Over zichzelf praten, doet hij niet graag. Maar zodra Ricardo over Jezus begint, worden de stiltes zeldzaam. Zijn geloof is een houvast geweest en helpt hem ook nu, bij zijn terugkeer in de

Het is lastig aarden in de samenleving na een detentie. Probeer maar eens een baan te vinden met een strafblad. Of aan een huis te komen zonder baan. ‘Je hebt naast het potje gepiest,’

maatschappij. ‘Ik heb het zo erg bij iedereen verpest. Mijn huwelijk is stukgegaan, mijn huis ben ik kwijt. Dan kun je nergens meer terecht met je verhaal, behalve bij Hem. De maatschappij heeft me verworpen, maar Jezus gelukkig niet.’ Steun vond hij binnen zijn gemeente en in de muziek. Zodra Ricardo achter de piano kruipt, wordt zijn passie zichtbaar. Hij is muzikant binnen zijn kerk en heeft net een gospel-cd opgenomen. ‘Mijn droom voor de toekomst? Ik wil niets liever dan God prijzen via mijn muziek. Maar ik moet ook commercieel denken. Zoals de Amerikanen zeggen, I’m gonna do business with the Lord, ik wil zakendoen met Jezus. Als hij je zaken zegent, dan ben je binnen.’

zeggen ze. ‘Hoezo, je hebt naast het potje gepiest denk ik dan. dat kun je toch schoonmaken? Dan hoef je toch niet het hele toilet weg te gooien?’ Een gesprek met ex-gedetineerde Ricardo Polak.

Exodus Nederland Het eerste Exodushuis was ruim 30 jaar geleden een initiatief van vrijwilligers en geestelijk verzorgers in de gevangenis. Nu zijn er elf Exodushuizen in het land met vierentwintig uur per dag begeleiding. De meeste bewoners komen onder justitiële titel binnen, waarbij de rechter bepaald heeft dat de gedetineerde begeleiding nodig heeft. De recidivecijfers van ex-gedetineerden die in een Exodushuis verbleven, liggen 30% lager dan het landelijk gemiddelde. Exodus telt tevens 1.800 vrijwilligers. Bekijk een korte video met Ricardo op de site van Exodus op: www.exodus.nl/goedverhaal.

17

duurzaam is de droom van een betere wereld

Geen zeepbel De zoveelste zeepbel spat uiteen. De zoveelste droom blijkt bedrog. Maar duurzaam is de droom van een betere wereld. Die stijgt uit boven eigenbelang. Die kleurt al eeuwenlang de daden van hen die deze droom nieuw leven inblazen.

Tekst en beeld: Greet Brokerhof-van der Waa Afkomstig uit het Zinboekje Kerst, Oase Media

19

bezinning & bezieling Verlangen

20

Kijk naar wat je hebt

Chanoeka

Mijn verlanglijstje voor Sinterklaas verschilt altijd. Vier jaar geleden

Alles is klaar: de ‘chanoekia’ – de kandelaar met de kaarsen, de

wilde ik een huisdier. Dat kreeg ik. Maar toen ik het beestje had, vond

‘sevivon’ – een speciaal tolletje en de heerlijke ‘soefganiot’, dat zijn

ik het niet zo leuk als ik dacht. Drie jaar geleden wilde ik een compu-

gevulde oliebollen. Het feest van het Licht staat weer voor de deur!

terspelletje, omdat al mijn vriendinnetjes het ook hadden. Ik kreeg het

Dat houdt in: avonden van veel en erg lekker eten, samen met de hele

computerspelletje, maar het was niet wat ik ervan had verwacht.

familie en veel vrienden. Dit geldt eigenlijk voor elke joodse feestdag

Eigenlijk verlang je altijd naar iets wat je nog niet hebt, en wanneer je

die we vieren, maar Chanoeka is in mijn ogen een van de gezelligste.

het dan eindelijk hebt, valt het toch weer tegen.

Dat is omdat de hele sfeer van Chanoeka iets magisch heeft. Alle

Het is beter om te kijken naar wat je wel hebt en wat je echt leuk

lichten gaan uit, de kaarsen worden aangestoken en we zingen

vindt.

allemaal liedjes en eten de lekkere soefganiot. Chanoeka wordt acht

José, 16 jaar

dagen lang gevierd en wij doen dit de eerste en/of tweede avond graag uitgebreid met familie en vrienden. Gedurende de andere dagen dat de kaarsen aangestoken worden, is er elke avond even dat

uitkomen

korte moment van rust en samenzijn, waar ik erg van geniet. Ik woon al een aantal jaren niet meer bij mijn ouders, dus ik moet de kaarsen

Ik denk dat als je iets heel graag wilt, dat het dan ook zal gebeuren.

vaker alleen aansteken. Ik nodig dan graag een vriendin thuis uit of

Tenzij het natuurlijk iets onmogelijks is, zoals vliegen. Maar meer

roep naar mijn huisgenootjes dat ze even bij me moeten komen staan

vrede of zo, dat kan natuurlijk wel. Het is onzin dat er zo veel mensen

terwijl ik het gebed uitspreek, de kaarsjes aansteek en een liedje zing.

lijden, omdat andere mensen denken dat ze de baas zijn. Of dat er

Ik verlang er echt naar om er altijd iets bijzonders van te maken.

gepest wordt. De pesters zijn zelf gewoon jaloers of denken dat ze

Kèren Zohar

heel wat zijn. Mijn verlangen is dat er geen pesters meer zijn. Anoniem, 14 jaar

in oven

Wat verlang je nou eigenlijk?

g

wederhelft

.

u

Voor meer bezinning en bezieling zie: geloveninnederland.nu

el

e

and

ned

rl

n

Teksten op deze pagina’s mogen rechtenvrij gebruikt worden met bronvermelding.

Een oude Griekse mythe vertelt dat mensen ‘vroeger’ rond waren, met vier armen, vier benen en twee gezichten. Mannelijk en vrouwelijk

Over verlangens wordt heel verschillend gedacht. Zo leert het

tegelijk. Het waren daarom sterke, krachtige mensen. Zo sterk dat ze

boeddhisme dat je je moet onthechten van je verlangens, terwijl het

een bedreiging vormden voor de goden. Oppergod Zeus besloot

hedonisme juist streeft naar zo veel mogelijk genot. Het christendom

daarom al die mensen in tweeën te hakken, zodat het mannelijke en

streeft zowel naar onthechting als naar genot. De vraag is alleen op

het vrouwelijke gescheiden zouden worden. En zo is het gegaan.

welke manier. Genieten is goed, maar dan niet in je eentje. Echt

Sinds die tijd heb je mensen met één gezicht, twee armen en twee

genieten, zeker op de langere termijn, doe je met je gezin, met je

benen. Ze zijn mannelijk óf vrouwelijk. En ze zijn niet meer zo sterk en

buurtgenoten, met je landgenoten, met alle wereldburgers. Ja, ten

krachtig. Dat komt vooral omdat ze altijd nog dat gemis voelen. Ze zijn

diepste kunnen we op de langere termijn alleen echt genieten

niet meer compleet. Ergens op de wereld loopt hun wederhelft,

wanneer we alle ecosystemen meenemen in onze zorg voor elkaar.

diegene die precies bij hen past. Het verlangen naar die ander kan

Want genieten heeft bij mij altijd een nare bijsmaak als ik weet dat

verlammend werken, omdat je alleen nog maar aan dat verlangen

het ten koste gaat van mijn kleinkinderen, van bedreigde diersoorten

kunt denken. Maar soms, héél soms, vindt iemand zijn wederhelft

en mensen die onder het bestaansminimum moeten leven. Daarom

terug. Dan voelt hij of zij zich werkelijk compleet. In zo’n geval is een

vraagt echt genieten om je te onthechten van oppervlakkige of te

mens ineens weer helemaal mens, krachtig en sterk en tegen het

kortzichtige genoegens.

leven opgewassen.

Advent is bij uitstek de tijd om onze verlangens eens onder de loep te

Hilde van Halm

nemen en te bekijken of de manier waarop we nu leven ons écht gelukkig maakt. Misschien komen we er dan achter dat géven ons

verlanglijstje

wel gelukkiger maakt dan nemen, vergeven meer vreugde schenkt dan blijven wrokken.

Dit is mijn verlanglijstje: Ik zou willen dat er een eind kwam aan het

Bill Banning

geweld in de wereld. Dat soldaten niet meer nodig zijn en kindsoldaten niet meer bestaan. Dat mensen er niet meer mee wegkomen als ze anderen kwaad doen. Dat ze de straf krijgen die ze verdienen: niet

Uitzien - uithouden

meer, niet minder. Maar liever nog zou ik willen dat er geen straf nodig is, omdat roof, moord en verkrachting definitief tot het verleden

‘Wat verlang je?’ Voor Sinterklaas? Voor de kerstvakantie? Een

horen. Ik zou willen dat Amnesty niet meer nodig is: omdat iedereen

computerspel? Dat er geen ruzie is…?

een eerlijk proces krijgt en niemand nog wordt gemarteld. Vrijlating

‘Wat verlang je?’ klinkt het aan het begin van een meditatief gebed.

en schadevergoeding wens ik voor de mensen die in Guantánamo Bay

Dat ik God leer herkennen in kleine dingen. ‘Wat verlang je?’ vraagt

rechteloos gevangen worden gehouden en gemarteld.

Jezus regelmatig in het evangelie aan degene die naar hem toekomt.

Ik zou willen dat mensen niet meer verblind worden door haat. Dat ze

‘Dat ik zien mag,’ zegt de blinde.

samen een vreedzame weg vinden naar een goed leven. Dat Israël en

Ik wil een grote reis maken. Ik verlang naar een gaaf lijf.

de Palestijnen elkaar de ruimte geven. En dat mijn vader en moeder

Ik verlang naar zelfvertrouwen.

stoppen met ruziën. Dat ze weer zien waarom ze verliefd op elkaar

Oude verhalen spreken over een verborgen schat. Dat wat we het

werden.

meest zoeken is dichtbij. Als we ons maar openstellen. In mijn hart is

Ik zou willen dat er geen honger meer is in de wereld, omdat het

de kiem van de vervulling al neergelegd.

voedsel en het water op aarde eerlijk worden verdeeld. En dat mijn

Tot mijn verrassing komt er ineens een aardig iemand naar me toe.

oma niet een half uur of langer hoeft te wachten voor iemand haar

Eén moment valt alles samen: het verlangen en de vervulling. Dan is

naar de wc helpt, omdat anderen vinden dat de zorg te duur is. En dat

het alweer voorbij. Mijn hoofd snapt het niet; mijn hart wel.

die verbitterde leraar ons het leven niet zuur maakt, maar een baan

Het verlangen maakt waakzaam: het vraagt van me dat ik op de uitkijk

vindt waarin hij zelf ook gelukkiger wordt. En nou ik toch bezig ben,

sta en oplet of mijn diepste wens vervuld wordt. Het verlangen vraagt

toch ook maar dat die nieuwe lerares niet wordt weggepest, want ze

me het uit te houden met het ‘nog niet’… Het zet me in beweging,

is best oké, maar moet alleen nog wennen.

maakt creatief en brengt me tot gebed. Zo leer ik uitzien, zoals de

Wind jij je ook geregeld op over al het onrecht in de wereld? Dan

wachter naar de morgen.

prijst Jezus je gelukkig! Dat klinkt raar, want je ogen ervoor sluiten

Petra den Dulk

lijkt op het eerste gezicht veel rustgevender. Maar een betere wereld begint bij jouw verontwaardiging. Laat je niet uit het veld slaan doordat het zo langzaam gaat. Hou vast! Er komen andere tijden. Hilda Algra Matteüs 5:6

bezinning & bezieling Deze teksten werden eerder gepubliceerd in Oase Magazine voor dagopeningen, bezinningsmomenten en vieringen, derde jaargang nummer 2 (2010)

21

bezinning & bezieling IN HET DONKER

© Afxhome | Dreamstime.com

22

nachtleven

verlichting

‘s Nachts gedragen mensen zich anders. Ze hebben wat gedronken

Steeds opnieuw leven mensen in het donker. Je ziet het somber in, je

en zijn losser. In het donker zie je mensen niet goed, ze zijn verscho-

hebt er geen zin meer in of je weet niet hoe het verder moet. Zo gaat

len in de schaduw van de nacht. Ze durven meer en zijn niet bang.

dat al duizenden jaren. Ook 2,5 duizend jaar geleden was dat niet

Groepjes lopen over straat, zwervers kruipen uit hun schulp. Pleinen

anders. Boeddha leefde in een tijd dat er veel ziekte en armoede was

zijn verlicht en er staan rijen voor discotheken. Een jongen, die je

en weinig zorg voor zieke en oude mensen. Hij zag de nood van de

overdag niet eens zou aankijken, spreekt je aan. Binnen is het één

mensen om zich heen. Hij was zo begaan met hun lijden dat hij geen

groot feest, mensen zijn niet te houden en dansen erop los. Wat een

rust meer vond. Hij was een prins, maar hij liet het paleis en alle

gezelligheid! Het bier vloeit rijkelijk en er ontstaan romances. Die je

rijkdom voor wat het was en ging op zoek naar hoe hij de mensen kon

de volgende ochtend weer vergeten bent. Wanneer het sluitingstijd

helpen.

is, komt iedereen weer naar buiten. Er wordt wat nagepraat, mensen

Hij probeerde van alles. Hij ontdekte dat de enigen die geen last

praten luid en er ontstaat tumult. ’s Nachts, met wat drank op, komen

hadden van het lijden, de mediterende monniken waren. Maar de

er gevoelens los die overdag minder aanwezig zijn. Mensen gedragen

gewone mensen hadden daar weinig aan…

zich anders, ’s nachts. Overdag zijn alle straten weer schoon, de

Toen gaf Boeddha ook zijn eigen leven op: hij stopte met eten en ging

luiken van de winkels gaan omhoog: de dag begint. Er is niets meer te

mediteren onder de bodhiboom, om zo inzicht te krijgen in de manier

merken van het nachtleven. Mensen lopen elkaar voorbij, ze zeggen

waarop mensen verlost konden worden. Toen hij bijna bezweek, kreeg

niets tegen elkaar. Overdag ben je weer een individu. Niemand die je

hij het inzicht: een stralend licht omhulde hem en hij ‘zag’ hoe de

stoort en niemand die je daadwerkelijk opmerkt. Overdag leeft

mens verlost kan worden. Dat vertaalde hij in leefregels die gewone

iedereen weer langs elkaar heen.…

mensen ook kunnen toepassen.

Rosa van Halm

Josien Wolterbeek

lekker knus Als het winter is, en koud en donker, vind ik het heerlijk om alleen te zijn. Ik kruip in bed met een heleboel kussens, een boek en een zaklamp. Buiten waait de wind. Ik weet dat het buiten donker en koud is en daarom is het juist zo gezellig en warm binnen! Toch ben ik blij als het weer warmer en lichter wordt. Je kunt niet altijd in bed blijven liggen! Liesbeth, 16 jaar

Teksten op deze pagina’s mogen rechtenvrij gebruikt worden met bronvermelding. e

.

g

in

u

ned

and

n

rl

el

Voor meer bezinning en bezieling zie: geloveninnederland.nu

oven

bang

Wees licht

Ik ben bang in het donker. Echt heel, heel erg. Ik ben liever in het

Dat is natuurlijk heel mooi, dat het straks kerstfeest is. En dat chris­

daglicht. Als ik alleen thuis ben in het donker, dan verstop ik me onder

tenen dan vieren dat 2000 jaar geleden Jezus van Nazareth geboren

de dekens. Meestal val ik dan in slaap.

is. Maar wat heb je daar nou aan? Wat maakt het voor jouw leven nu

Jongere, anoniem, 14 jaar

uit, dat er toen een bijzonder iemand geboren is? Als je deze vraag weleens stelt, ben je niet de enige. Meester

Donker

Eckhart, een middeleeuwse priester, stelde zich dezelfde vraag. ‘Stel je voor dat ik zelf heel arm was, maar ik had een rijke broer. Die rijke

Soms is het donker eng: je denkt dat er monsters zitten onder je bed

broer zou mij misschien zo nu en dan wat geld geven, als ik dat nodig

of verkrachters tussen de struiken. Maar het donker vind ik ook

had. Maar werd ik daardoor nou zelf echt minder arm? Of stel je voor

rustgevend. Het lijkt alsof de wereld gaat slapen na een vermoeiende

dat ik een hele verstandige broer had, en ik was zelf heel dom. Dan

dag. Op avonden dat het vroeg donker wordt, steek ik gezellig de

zou die verstandige broer mij advies kunnen geven. Maar werd ik

kaarsjes aan. Ook de donkere dagen tijdens de feestdagen vind ik

daardoor zelf minder dom? Niet dus.’

geen probleem. Juist die donkerte geeft sfeer aan zo’n dag. Want in

Aan een rijke broer heb je niets. Zelf rijk worden - dat is het. Daar

het donker is het altijd mysterieus en sprookjesachtig.

heb je wat aan.

Myrthe, 14 jaar

Nu bedoel ik dat laatste niet letterlijk. En Eckhart, die uit overtuiging een arme monnik was, die alle bezit had afgezworen, zou er helemaal

Je donkere kant

om moeten lachen. Maar dit bedoelt hij wel: Jezus mag dan uniek zijn geweest, jij bent dat ook. Jezus had een bijzondere band met God, jij

‘Wat ik doe, doorzie ik niet, want ik doe niet wat ik wil, ik doe juist wat

kunt die ook hebben. ‘Het licht schijnt in de duisternis en de duister-

ik haat!’

nis heeft het niet in haar macht gekregen,’ schrijft Johannes. Hij

Paulus ergert zich. Je voelt de frustratie die in zijn woorden mee-

bedoelt: Jezus was licht in de duisternis. En ik voeg daaraan toe: jij

klinkt. Als je nou weet wat goed is, en je wilt het goede doen, waarom

kunt dat ook zijn. Eckhart zegt: ‘God moet je niet als buiten jezelf

doe je dat dan niet? Waarom doe je dingen die je niet wilt, en waar-

opvatten - maar als het allereigenste dat in jou is.’ Jou wordt dat licht

van je weet, dat ze slecht zijn, dingen die je haat?

ook geschonken, diep in jouw ziel.

Paulus snapt zichzelf soms niet.

Natuurlijk: jij bent Jezus niet. Gelukkig niet. Maar onderschat jezelf

Iedereen wil graag positief over zichzelf denken. De meeste mensen

niet. Ook jij bent een kind van God. Je hoeft jezelf niet kleiner voor te

proberen ook oprecht om een goed mens te zijn. Maar hoe meer we

doen dan je bent. Wees dus niet bang voor je eigen mogelijkheden.

ons best doen, hoe moeilijker het wel lijkt te worden. We verdringen

Wees licht in de duisternis.

de vervelende kanten van onszelf. We willen niet jaloers zijn; dat

Willemien Lammers

duwen we weg. We willen niet hebzuchtig zijn, of driftig. We verdrin-

Citaat: Johannes 1:5 | Nieuwe Bijbelvertaling

gen onze neigingen om te veel te drinken of om drugs te gebruiken. We vergeten liever, dat we soms gewelddadig zijn of onbetrouwbaar. We stoppen dat diep weg, en doen of het niet bestaat.

Engeltje en duiveltje

Maar het bestaat. Die kant van onszelf is er ook. En hoe verder we die verdringen, hoe erger die weer de kop opsteekt, op de meest onver-

Volgens veel mensen van allerlei godsdiensten zit er een engeltje op

wachte momenten. Onbeheersbaar.

je rechterschouder en een duiveltje op je linker. Het duiveltje verte-

Daarom zegt Paulus: de enige manier om ermee te kunnen omgaan, is

genwoordigt de donkere kant van het leven. Hij spoort je aan om te

onder ogen te zien hoe je bent. De enige manier om te voorkomen dat

doen waar jij zin in hebt, ongeacht de gevolgen. Het engeltje verte-

je een slaaf wordt van je eigen onderdrukte donkere kant, is om al die

genwoordigt de lichte kant. Dat is je geweten, dat zegt dat je goed

dingen aan het licht te brengen. Paulus vindt dat je realistisch naar

moet zijn en anderen niet moet benadelen. Jij, die tussen deze twee

jezelf, naar je lichte én donkere kanten, moet kijken. Pas dan kun je

stemmetjes in zit, moet dan beslissen welke van de twee je zult

jezelf worden; pas dan kun je wat vaker een bewuste keuze maken. In

gehoorzamen…

plaats van dat je maar wat doet. Vraag het jezelf maar eens af: wat

Het leven speelt zich af in het grijze gebied tussen donker en licht,

verbergt zich in het donker van jouw ziel? Wat zijn jouw diepste

tussen goed en kwaad.

verlangens? Jouw geheime angsten? Pas als je ze onder ogen hebt

Wat laat je geweten toe?

gezien, kun je veranderen.

Zal het lukken om de lichte kant te kiezen?

Willemien Lammers

Zehra Bal

Citaat: Romeinen 7:15 | Nieuwe Bijbelvertaling

bezinning & bezieling Deze teksten werden eerder gepubliceerd in Oase Magazine voor dagopeningen, bezinningsmomenten en vieringen, derde jaargang nummer 2 (2010)

23

bezinning & bezieling

© Katarinagondova | Dreamstime.com

EVEN STILSTAAN

24

levensritme

‘The Base’

Vijf dagen school, twee dagen vrij. Het ritme van de week is voor ons

Mijn oom heeft ergens diep in de bossen van Nova Scotia een

heel normaal. Maar waar komt dat ritme vandaan? En wie heeft

blokhut. Ik noem hem de boshut van Uncle John, maar hij noemt hem

verzonnen dat een week zeven dagen telt? Volgens de christelijke

‘The Base’. Hij ligt op twee en een half uur rijden van zijn huis aan

uitleg heeft het alles te maken met het verhaal van de schepping van

zee. Gedurende het jachtseizoen is het vooral een schuilplaats van

de wereld. God schiep de wereld. Na zes dagen werken was de aarde

waaruit hij zijn tochten maakt. De rest van het jaar komt hij er af en

en alles wat op de aarde leeft af. De zevende dag rustte God uit van

toe en is het een plaats voor rust en bezinning. Zijn mobieltje kan hij

zijn werk. Volgens de Bijbel is dit een goed ritme om mee te leven.

thuislaten, want je hebt er toch geen bereik. En er is uiteraard ook

Door de jaren heen zijn er verschillende pogingen gedaan om de

geen draadloos internet. Alleen een zender voor noodgevallen. Dat is

zevendaagse week af te schaffen. In Frankrijk wilden ze rond het jaar

namelijk wel verplicht in Canada. Een hele geruststelling voor mijn

1792 alles wat ook maar iets met het christelijk geloof te maken had,

tante, die meestal thuisblijft.

schrappen. Men heeft geprobeerd om een week van tien dagen in te

Wat ik zo mooi vind aan de naam van die hut is de dubbele betekenis

voeren. Negen dagen werken, een dag vrij. Het werd geen succes. De

van ‘The Base’. Het is niet alleen de basis van waaruit je vertrekt

Franse arbeiders waren niet blij. Napoleon voerde de week weer in

– een soort ‘basisstation’– maar ook een plek waar je tot jezelf kunt

zoals we die nu kennen. Blijkbaar is het ritme zoals we dat hebben

komen, daarbij geholpen door de stilte van de natuur om je heen. Over

helemaal niet zo verkeerd. We hebben het nodig om regelmatig even

teruggaan naar de basis gesproken! Ik vergeet nog te vertellen dat

stil te staan. Of je er nu in gelooft of niet, het ritme van het

mijn oom zijn jachtgeweren tegenwoordig thuislaat. Hij schiet nu met

scheppings­verhaal is voor iedereen goed.

een modern soort pijl en boog. Dat is eerlijker, zegt hij. En vooral een

Mattijs Bron

stuk stiller! François Weststrate

nodig Stilte kan soms eng zijn. Eng in de zin dat niemand iets durft te zeggen, omdat er iets ergs gebeurd is. Maar eigenlijk is het nooit echt stil. Onder een proefwerk hoor je altijd het schrijven van pennen. Als je alleen bent, hoor je de wind. Het lijkt dan stil. Ook ik ben weleens stil, maar dan is het ook niet echt stil. In mijn hoofd dwarrelen dan nog allerlei gedachten waardoor het heel druk lijkt. ’s Avonds in bed kan ik niet slapen. Dan is het zó stil, dat ik helemaal geconcentreerd ben op mijn gedachten. Dat is mijn rustpunt in de dag. Tot voor kort zat ik op een koor. In de mis was er altijd een moment van stilte, vaak om te denken aan dierbare overledenen. Dan lijkt het alsof ze weer even bij je zijn. Eigenlijk is stilte iets goeds. Esther, 15 jaar

.

g

in

u

Voor meer bezinning en bezieling zie: geloveninnederland.nu

el

e

and

ned

rl

n

Teksten op deze pagina’s mogen rechtenvrij gebruikt worden met bronvermelding.

oven

AFKIJKEN MAG

innerlijke beweging

Stilstaan gebeurt dikwijls niet uit vrije keuze. Er is een wisselstoring

Boeddha zat wekenlang roerloos onder de bodhiboom, zonder eten of

waardoor de trein niet verder kan. Er staat een file die voor fikse

slapen. Hij mediteerde over het leed dat hij in de wereld had gezien:

vertragingen zorgt. Of het stoplicht staat gewoon op rood. Soms is

hoe kon hij de mensen helpen bevrijd te worden van dat leed? Uiterlijk

ons eigen lichaam het stopteken dat verhindert dat we verder kunnen.

zat hij volkomen onbeweeglijk.

We hebben een blessure opgelopen of kampen met een stevige

Innerlijk gebeurde er heel veel met hem. Hij ‘bewoog hemel en aarde’.

virusinfectie. Noodgedwongen moeten we rust houden, maar we

Hij weigerde te accepteren dat de mens nu eenmaal moet lijden.

zouden het liefst zo snel mogelijk weer verdergaan.

Maar om ‘helder te zien’, om te begrijpen wat lijden is en wat je eraan

De Bijbel gebruikt voor een dergelijke barrière vaak het beeld van een

kunt doen, moest hij voorbij zijn verontwaardiging, voorbij zijn woede,

rivier. Zo komt op een dag de profeet Elia samen met Elisa bij de rivier

voorbij zijn verdriet en voorbij het medelijden. Ja. Ook voorbij medelij-

de Jordaan. En dan moeten ze stilhouden. Ze kunnen niet verder. Er

den! Want als je meelijdt, wordt je meegezogen in wat er hier en nu

zijn nog geen bruggen of veerdiensten. De profeet moet zelf met een

gebeurt. Je ziet dan de lepralijder, die zich met zijn stompjes naar een

uitweg komen. Elia deed zijn mantel af en vouwde hem dubbel. Hij

modderige plas sleept om te drinken, maar je ziet niet zijn kracht. Om

sloeg ermee op het water, waarop het naar links en naar rechts

te zien hoe hij vrij kan worden ten opzichte van zijn lijden, moet je je

wegvloeide en zij tweeën droog konden oversteken. Later zal Elisa als

in hem verplaatsen, met hem meebewegen. Die innerlijke beweging

opvolger van Elia in dezelfde situatie komen en precies hetzelfde

maakte Boeddha. Hij ontdekte dat het lijden van die melaatse deel

doen.

was van alle lijden in de wereld. Alleen wanneer je zelf deel bent van

We kunnen allemaal rivieren tegenkomen. Stoptekens die zorgen voor

alle leed, kun je ook deel zijn van alle verlossende kracht.

oponthoud, dat we net niet kunnen gebruiken. Maar gelukkig valt er

Josien Wolterbeek

van anderen te leren, dat er een weg is door het water heen. De profeet Elia gebruikt het gezag, waarmee hij bekleed is. En dat kan

Overbodig

Elisa ook. Hij heeft het als het ware afgekeken. En hier mag dat. Want noodgedwongen stilstaan valt vaak niet te voorkomen. Maar

Als ik met iemand in de kamer zit en ik weet niets te vertellen, dan

wie goed om zich heen kijkt, ziet dat er door anderen dikwijls al een

valt er vaak een doodse stilte. Het woord zegt het al: doods is niet

begaanbaar pad is gebaand. Als het voor hen heeft gewerkt, waarom

positief. Ook in de kerk is het vaak heel stil. Je hebt daar het gevoel

dan niet voor jou?

dat je niet mag praten en netjes moet zijn en geen fouten mag maken.

Evert vam Leersum

Ik denk dat het allemaal overbodig is. Je hebt geen stilte nodig om

Citaat: 2 Koningen 2:8 | Nieuwe Bijbelvertaling

mensen te kunnen laten voelen wat liefde voor elkaar is en respect. Ik zag laatst een festival op tv waar superharde muziek werd ge-

hetzelfde

draaid. De dj’s en dansers waren verkleed als priesters en nonnen. Dat klinkt spottend, maar heel het festival ging over de belangrijkste

Als klein jongetje was ik samen met mijn moeder op bezoek bij mijn

punten van de kerk: liefde, geboorte, geloof, respect, vrede en

vader in een groot verpleeghuis. Hij zat daar al heel lang. Ik herin-

geweldloosheid. Er kwamen honderden jongeren luisteren. Dit festival

nerde me nog maar weinig van de tijd dat hij gezond was. Hij was een

was een soort ‘kerk van de toekomst’. Of eigenlijk: kerk van nu!

man-in-de-war geworden. Meestal herkende hij me niet. Later heb ik

Daarom is stilstand ook achteruitgang. De kerk blijft bij dezelfde

begrepen dat hij dementeerde. Soms waren er korte momenten dat

tradities en overtuigingen als duizend jaar geleden. Omdat de kerk

mijn vader me wel herkende. Dan deed hij best wel moeilijk: ik mocht

niet meegaat met zijn tijd, komt er veel minder jeugd.

niet op het gras lopen, ik mocht geen kleine paadjes in rennen en ik

Vince, 15 jaar

moest zichtbaar in zijn buurt blijven. Die momenten waren snel voorbij en dan keek hij weer met een lege blik langs me heen. Het liefst stond

lekker

ik maar gewoon even stil en keek ik van een afstand naar die vreemde man.

Ik vind stilte niet saai. Af en toe heb ik het nodig om tot mijzelf te

Nu loop in weer in zo’n parkachtige tuin. Voor me uit lopen een man

komen. Vlak bij ons huisje ligt een mooi, afgelegen meertje. Als ik me

en een vrouw; de man is mijn broer. Hij heeft diezelfde vreemde

vervelend voel, dan ren ik erheen en ga ik daar in het gras zitten. Even

manier van doen gekregen die mijn vader ook had. Soms herkent hij

lekker stilte. Beseffen wat er gaande is. Frisse lucht. Ik kan daar wel

me en soms ook helemaal niet. Zijn vrouw noemt zo nu en dan mijn

eeuwig blijven zitten. Ik vind die nadenkmomentjes heerlijk!

naam en vertelt hem dat ik zijn broer ben. Dan knikt hij en kijkt langs

Iris, 14 jaar

me heen in een lege verte. Ik sta weer even stil en kijk van een afstand naar die vreemde man. Hans Dieleman

bezinning & bezieling Deze teksten werden eerder gepubliceerd in Oase Magazine voor dagopeningen, bezinningsmomenten en vieringen, derde jaargang nummer 4 (2011)

25

achtergrond

bermmonumenten een verstomde schreeuw Tekst: Karin Leeuwenhoek Foto: Jeroen Hansen

opvallend vond, was dat de nabestaanden de plaats niet zien als een plek van de dood, maar als de plek waar de persoon voor het laatst in leven is geweest. Ze voelen zich op die plek vaak dichter bij de overledene. Soms flitsen mensen zelfs met hun autolampen of rinkelen ze met hun fietsbel bij het monument, als een soort groet. Wat ik ook interessant vond, zijn de associaties met het religieuze. Dat het voelt als grafschennis wanneer anderen de plek niet respecteren, of juist dat de plek een soort bedevaartsoord wordt waar men met bloemen

26

en kaarsen naartoe gaat, of dat men als een pelgrimstocht dezelfde route aflegt als de overledene voor het laatst deed. Vorige week toen ik aan het fietsen was, zag ik een bermmonument met een boeddhabeeld en een leeg flesje bier. Ook zie ik wel eens een ohm-teken of een Mariabeeldje of een grafkaars. Mensen zoeken zelf naar manieren om hun verlies een plek te geven.’ Uiten ‘Een bermmonument helpt de nabestaanden om zo’n slechte

Drijvende lichtjes in de vijver

dood een beetje minder slecht te maken. Om zich te kunnen uiten en zelf iets te kunnen doen. Ook is het een ontmoe-

van het Vondelpark bij Allerzie­

tingsplek om er met elkaar over te praten. En het is een boodschap aan de wereld van: we vergeten deze persoon

len, de bloemenzee op Schiphol

niet. Na verloop van tijd zie je wel meer lampjes en kunstbloemen in plaats van kaarsjes en verse bloemen, omdat mensen

voor de slachtoffers van de MH-

er minder vaak heen gaan. Maar het bermmonument weghalen vinden mensen vaak heel erg lastig. Dan lijkt het alsof je

17-ramp, het eerbetoon aan de

verder gaat zonder die persoon te herinneren.’

stoet rouwwagens, stille toch-

Ritueel Toch denkt Klaassens dat het weghalen van een bermmonu-

ten… allemaal voorbeelden van

ment voor sommigen ook een zinvol ritueel in de rouwverwerking kan zijn. ‘Bijvoorbeeld op een symbolische dag, zoals de

nieuwe rouwrituelen.

verjaardag of sterfdag. Als de plotselinge dood een bepaalde plek in het leven heeft gekregen. Maar mensen gaan heel verschillend met rouwverwerking om. Zo zijn er ook gezinsle-

Rituelen rondom de dood veranderen. Ze worden steeds

den die juist liever naar het echte graf van de overledene

vaker door mensen zelf ‘spontaan’ georganiseerd. Maar

gaan, vanwege de nare associaties met de plek van het

bermmonumenten zijn al heel lang een vertrouwd straat-

bermmonument of vanwege de drukte daar.’

beeld. Wie kent ze niet: lichtjes en bloemen bij een foto naast de weg, soms ook knuffels en briefjes. Om te marke-

Positief

ren dat op die plek een dierbare door een ongeval uit het

Is het niet heel moeilijk en verdrietig om hiermee bezig te

leven is gerukt. Om de dierbare te gedenken zoals hij in zijn

zijn? Klaassens: ‘De nabestaanden met wie ik sprak, vonden

leven was. Maar ook om zichtbaar te maken: dit had niet

het juist fijn dat er weer een gelegenheid was om erover te

mogen gebeuren.

praten. De plek heeft voor hen heel veel waarde. De aanleiding voor het bermmonument is misschien verschrikkelijk,

Religieus

maar het monument kan een positieve rol spelen in de

Mirjam Klaassens deed aan de Rijksuniversiteit Groningen

rouwverwerking.’

onderzoek naar bermmonumenten. Klaassens: ‘Wat ik heel

al

rk is als g

we

werk sg

geloof en

e is

Tekst: Erik Jan Tillema

ven je w

rk

DE WERKPLEK

elo

elove n je generatie zal vrijzinnigheid steeds opnieuw uitvinden en daarom moet je het niet vastpinnen. Wat is het belangrijkste dat u geleerd heeft in uw werk?

Ik ben opgeleid tot predikant, ben ook jarenlang predikant geweest en dacht dat ik niks anders kon dan predikant zijn. In deze functie heb ik gemerkt dat ik ook andere kwaliteiten heb. Daarnaast vind ik het prettig dat ik weer een privéleven heb. Als predikant is de scheidslijn tussen werk en privé erg diffuus. Je bent continu als dominee aanspreekbaar. Het is uiteraard leuk werk, maar het blijft werk. Waarom heeft u voor dit beroep gekozen? Ik was al vijftien jaar predikant in Amsterdam en dan komt de gedachte op: ga ik nog een keer van gemeente veranderen? Daarnaast was ik erachter gekomen dat ik iemand ben met beleidsmatig inzicht. Ik heb in mijn tijd als predikant daarom ook in veel vernieuwingscommissies gezeten en ik was afgevaardigde naar de Wereldraad van Kerken. De vacaturetekst voor deze functie was helemaal op mij van toepassing. Want

Wies Houweling algemeen secretaris van Vrijzinnigen Nederland

naast mijn beleidsmatige kwaliteiten had ik ook een vrijzinnig imago. Daarom heb ik gesolliciteerd. Kunt u uw ‘werk-geloof’ en ‘privé-geloof’ gescheiden houden? Het basisprincipe dat mij draagt en stuurt is: ‘Als je geen ruimte geeft voor iemand anders, dan krijg je zelf ook geen ruimte.’ Dat sluit heel goed aan bij de pluriformiteit die Vrijzinnigen Nederland beleidsmatig wil uitdragen. Dus mijn eigen overtuiging heeft daar altijd een plek.

Kunt u een doorsnee-werkdag beschrijven? Aan het begin van de dag check ik mijn e-mails en bespreek ik

Bestaan er vooroordelen over uw beroep?

de werkdag met mijn collega. ’s Ochtends ben ik veel aan het

Mensen van buiten de kerk hebben vaak geen flauw idee van

schrijven: beleidsplannen, jaarverslagen en bestuursstukken. In

wat ik doe. Zodra ze horen dat ik iets met religie doe, denken

de middag heb ik meestal afspraken: met plaatselijke afdelin-

ze aan orthodoxe geloofsvoorstellingen. Het helpt als ik zeg dat

gen die vragen hebben, of met voorgangers. In beide gevallen

ik voor een vrijwilligersorganisatie werk en als ik termen als

bieden wij ondersteuning. Het is erg zakelijk werk en het is

‘zinzoekers’ en ‘religieus humanisme’ gebruik.

niet per se religieus gekleurd. Natuurlijk ken ik de praktijk – ik ben ook voorganger geweest – maar mijn huidige functie kun

Is dit werk voor het leven of voor even?

je ook vergelijken met coördinator van een willekeurige vrijwil-

Ik weet het niet… In het verleden ben ik steeds na ongeveer

ligersorganisatie. Want dat zijn wij.

zeven jaar geswitcht van plek. Ik werk hier nu zes jaar. Maar ik heb het nog naar mijn zin en er is genoeg te doen.

Wat geeft de meeste voldoening in uw beroep? Als je op een beleidsmatig punt terechtkomt dat je richting

Verdient uw werk goed? Materieel en immaterieel?

moet kiezen. Dat je zegt: ‘Zo gaan we het doen.’ Als die richting

Ik vind van wel. In de afgelopen jaren heb ik veel geleerd en ik

juist gekozen is, geeft mij dat een kick. Wat ik ook met bevlo-

merk dat ik nog steeds blijf groeien. Als ik stil zou komen te

genheid doe, is dat ik ervoor wil zorgen dat de vrijzinnige

staan, zou ik snel weg zijn.

boodschap en identiteit levend en inspirerend blijft. Elke

27

i.s.m. GGZ in de bres

heel De mens

Tekst: Hilde van Halm Foto: In de Bres

Margreet de Vries-Schot is niet alleen psychiater, zij is ook theologe. Ze is verbonden aan GGZ In de Bres als eerste geneeskundige en werkt daar met veel plezier. ‘Ook wij kennen de tijdsdruk die in de hele ggz voelbaar is. Het risico is dan dat je toch wat aan de oppervlakte blijft. Wij maken bewust tijd om de waarden en levensovertuiging van mensen te bevragen. Hiermee proberen we om echt de hele persoon in beeld te krijgen. Het betrekken van die spirituele dimensie is voor ons essentieel.’

28

Ruimte Veel instellingen werken volgens het biopsychosociale model: met aandacht voor het lichaam en de aanleg van mensen. En met aandacht voor hoe je omgaat met problemen en voor de sociale context waarin mensen zich bevinden. ‘Een vierde, spirituele dimensie is voor ons ook belangrijk, zodat je kan spreken over het biopsychosociaalspiritueel model (BPSS). Het gaat om zingeving in zeer brede, algemene zin. Het ligt natuurlijk aan wie je voor je hebt hoe dat wordt ingevuld. We evangeliseren niet. Mensen die bij ons komen zijn vaak zo kwetsbaar; het is juist de bedoeling dat iedereen hier ruimte ervaart en dus dat je de geloofscontext respecteert van degene die je voor je hebt. We merken overigens dat het ook voor humanisten en ietsisten helend is om levensbeschouwing en zingeving bij de behandelingen te betrekken.’

Op de website van In de Bres, een instel­

Zingeving ‘Iedereen is welkom, maar het zijn wel voornamelijk christelijke

ling voor geestelijke gezondheidszorg

patiënten die ons weten te vinden. Wij erkennen dat het geloof

met diverse vestigingen, wordt gespro-

of dat de zingeving soms helemaal verdwenen is. Voor veel

voor hen een krachtbron is, maar ook dat er vragen kunnen zijn,

ken over ‘vergeving’.

mensen is het fijn dat er open gesproken kan worden over de

Binnen de psychiatrie is er over het alge-

binnen de ggz een verschraling plaatsvindt en er gefocust wordt

vraag hoe God doorwerkt in je leven. Juist in deze tijd, waarin

meen weinig belangstelling voor dit

op methodes, vinden wij het belangrijk dat er oog en oor blijft

onderwerp. Terwijl toch veel patiënten,

kijken breder dan de diagnose, wij proberen heel de mens te

bijvoorbeeld mensen die depressief zijn,

voor zingeving. Ieder mens wil gezien en gehoord worden. Wij zien.’

worstelen met vragen rond schuld, boete en vergeving. Wezenlijke onder­ werpen, die raken aan je waarden, je

GGZ In de Bres heeft vestigingen in Drachten, Groningen, Assen en Lelystad en spreekuurpunten in Almere, Apeldoorn, Dokkum Hoogeveen, Leeuwarden, Sneek

levensovertuiging. Bij In de Bres is het

en Urk. Meer informatie hierover op:

niet meer dan logisch dat juist dát ook

Er is zowel specialistische als basis-ggz voorhanden.

aan de orde komt in de gesprekken.

www.ggzindebres.nl Voor kinderen, jeugd, volwassenen en ouderen is er expertise aanwezig.

COLUMN

Shockeren is het nieuwe argumenteren Tekst: Halima Özen Foto: Cengiz Özen

Als ik mijn smartphone mag geloven, lijkt het of overal in de wereld mensen elkaar beu zijn en afmaken. Via de social media glijdt de wereldellende onder mijn vingers door. Ongevraagd zie ik gruwelijke foto’s en teksten van misdaden, die mij soms nachtenlang wakker houden. De een roept hulp voor Gaza en Syrië, de ander veroordeelt de Russen. En dan heb ik het niet eens over de sluimerende vijand die stilletjes de wereld in bedwang houdt: ebola. Het gaat allemaal hard tegen hard. Ik raak er steeds meer van bewust dat veiligheid niet langer onvoorwaardelijk is. Nu Nederland betrokken raakt bij de oorlog heb ik het gevoel alsof die met een rap tempo de grens over raast. Misschien overdrijf ik, maar ik maak me serieus druk of ik dit zorgeloze leventje dat ik nu leid nog kan behouden. Ik probeer mezelf wijs te maken dat iedereen diezelfde angst voelt en zich zorgen maakt over hoe de toekomst eruitziet. Voorheen kon ik eenvoudig de media de schuld geven van het inzoomen op moslimsissues in de wereld. Maar wanneer er een groep opstaat die zich ‘Islamitische Staat’ noemt, kunnen ook de media er niet omheen en moeten ze het beestje wel bij de naam noemen. Ik voel dat ik iets moet doen. Moet ik op de barricade staan en schreeuwen #notinmyname? Moet ik via Facebook mijn stem laten horen? Wat kan ik, als Brabantse moslima, doen om mijn geloof niet te laten misbruiken door mensen die denken dat islam bestaat uit haat, macht en moord? Mijn islam die me met raad en daad bijstaat. Mijn islam die me een goed en geduldig mens leert te zijn. Mijn islam die wordt neergezet alsof het een reusachtig beest is dat de wereld wil zien branden. Hoelang zal het nog duren tot niet alleen militairen het advies krijgen om hun kleding aan te passen, maar ook ik, uit veilig-

Mijn islam leert me goed en geduldig te zijn

heid, beter mijn sluier kan afdoen? Wat zal de toekomst ons brengen? Zullen we lijnrecht tegenover elkaar staan? Of valt het allemaal wel mee en lijkt het alleen maar zo, omdat het vaak voorbij komt op Facebook, Twitter en Instagram. Misschien is shockeren het nieuwe argumenteren geworden. Zogenaamde ‘forumtrollen’ proberen hun gelijk te halen, door steeds dezelfde gruwelijke teksten en foto’s te plaatsen. Hoe vaker ik deze foto’s zie hoe meer ik er immuun voor raak. En misschien is dat wel het grootste gevaar. Dat er steeds meer moet gebeuren voordat we geraakt worden en op gaan staan om tegen onrecht te demonstreren. Ik kan deze column niet anders eindigen dan met de vurige wens dat we ons verenigen en ons gezamenlijk verzetten tegen de schurken op de wereld en op het internet.

29

internetcommunity GELOVEN IN NEDERLAND /// WIJ GELOVEN... Geloven in Nederland

/// DISCUSSIEFORUM

/// VIP-INTERVIEW

Ben jij bang voor een aanslag in Nederland?

HILDA ALGRA Wij geloven in Nederland In een tolerante samenleving In mensen die open staan voor elkaar In mensen die elkaar willen begrijpen

30

Wij geloven in de kracht van verschillen dat iedereen een plek heeft dat de verschillen de overeenkomsten niet uitwissen Wij geloven in de kracht van verbinden Dat mensen elkaar vinden Dat we verder kijken en nieuwsgierig zijn naar de ander Wij geloven. Anke Brokerhof

GELOOF JIJ DIT OOK? MELD JE AAN EN... 4 ... ontmoet mensen die ook nieuws­ gierig zijn naar het geloof van anderen

“De enige aanslag waar ik bang voor ben is tandaanslag. Dat zaaien van angst en verdeeldheid onder mensen die hier zelf niets tegen kunnen doen, maakt me vooral kwaad.”

LIesbeth ter elst “Misschien ben ik te naïef maar ik ben niet bang. Ik durf in ieder geval nog gewoon de deur uit te gaan. Belangrijk is bij de media wel dat ze een breed spectrum moeten laten zien, ofwel alle kanten van de zaak belichten.”

karin leeuwenhoek “Er zijn in de media meer vredestichters en bruggenbouwers nodig die kundig zijn, verbaal sterk zijn en anderen weer kunnen inspireren.”

4 ... reageer elke dinsdag op een actuele stelling

WIJ BESTAAN

4 ... deel en lees inspirerende spreuken

TWEE JAAR!

4 ... ontmoet GN'ers met interessant werk in 'De werkplek'

“Ik kan de wereld niet verbeteren in mijn eentje, al had ik dat graag gedaan. Er zijn zoveel gruwelijkheden die uit naam van religies worden en werden uitgevoerd. Vooroordelen over mensen die anders zijn, zijn makkelijk gevormd... Ik hoop dat deze community een klein beetje tegenwicht kan bieden. Wat ik zou willen meegeven aan alle GN’ers is dat wat ik zelf elke dag in praktijk probeer te brengen: verwacht niks, kijk met open blik en leer van alles en iedereen.”

/// BLOGS rien erkelens

4 ... lees bijdragen van professionals op het gebied van religie en spiritualiteit

4 ... maak kennis met de GN'er van de maand

ANKE BROKERHOF, OPRICHTER COMMUNITY

/// ACTUEEL Steun jij Krachtbronnen?

4 ... deel je ervaringen in blogs 4 ... raak geïnspireerd door experts in het GN-VIP interview 4 ... promoot je activiteiten

“Je lost geen vragen op door ze af te schaffen. Voor een goed leven is geloven eerder een belemmering. Levensvreugde en geluk hebben de illusie niet nodig dat de kosmos ons daarbij helpen kan. Ook duurzaam geluk in een leven na de dood is een illusie. Maak liever iets goeds van het leven hier en nu. De zin van het leven is te vinden in jezelf.”

/// GN’ER VAN DE MAAND

4 ... deel foto's met mede GN'ers 4 ... krijg elke week een update met nieuws uit de community

WWW.GELOVENINNEDERLAND.NU

nienke Draag bij aan de ontwikkeling van de methode ‘Krachtbronnen’ voor groep 7 en 8 van de basisschool!

“Nou ja, wat leuk! Dank voor die eer en beloning, ik ben blij!”

COLUMN

een opgestoken middelvinger

Tekst: Broeder Bernardus Foto: Lotte Bronsgeest

de meest nietszeggende orde binnen de rooms-katholieke kerk waren. Met een kwinkslag doelde hij op ons strikte stilzwijgen. Tot begin jaren ‘60 van de vorige eeuw sprak men in een trappistenklooster slechts met zijn meerderen en alleen als het echt noodzakelijk was. Er had zich echter vanaf de twaalfde eeuw een tekentaal ontwikkeld die de monniken in staat stelde om via handgebaren met elkaar te communiceren. Dit middel om God de centrale plek in het leven te geven, was in de loop van de eeuwen verworden tot een doel op zich. Onze tekentaal was universeel: je kon ermee terecht in alle trappistenkloosters, waar ook ter wereld. Alhoewel volgens sommigen ieder klooster ook wel zijn plaatselijk dialect in tekens had. En overigens bleek dat je met je handen net zo veel lawaai kon maken als met gewoon praten. Maar goed, het was een ingenieus systeem. Aan die tekentaal moest ik tijdens de internationale bijeenkomst denken. Hoewel de tekentaal is afgeschaft, blijft een aantal tekens in gebruik en dat schept, ondanks dat je elkaars taal niet spreekt, toch een band. Bepaalde tekens zijn nog steeds gemakkelijk, bijvoorbeeld als je aan tafel iets nodig hebt en je kunt er niet bij. Aangezien er altijd iemand voorleest aan tafel is een teken minder storend dan gefluister of gepraat. Te midden van alle taalverwarring tijdens de grote internati-

Hoe druk je jezelf uit

onale bijeenkomst bood de oude tekentaal vaak uitkomst. Het zal echter ook vervreemdend zijn voor niet-ingewijden. Zo zal een buitenstaander raar hebben opgekeken van de kushandjes die de deelnemers elkaar voortdurend toewer-

wanneer je elkaars

pen. Het teken van een kushand (zonder blazen overigens) is

taal niet spreekt?

De tekentaal verdween in mijn eigen klooster toen er steeds

het oude teken voor dankjewel. Het is dus echt geen blijk van liefde, maar gewoon van beleefdheid.

meer personeel van buiten de kloostergemeenschap kwam werken. De tekens werden door de werknemers niet altijd begrepen en soms zelfs verkeerd opgevat. Het einde werd ingeluid door een beledigde werknemer die op zijn eerste

Deze vraag heb ik mij gedurende de afgelopen maand vaak

werkdag door een oude broeder gevraagd werd, in tekens,

gesteld. Eén keer in de drie jaar komen alle oversten van

naar de baas van de bottelarij. Het teken voor ‘baas’ is een

onze kloosterorde samen voor een grote internationale

opgestoken middelvinger. De goede werknemer dacht dat de

vergadering. De deelnemers aan deze vergadering komen

broeder niet zo blij was met zijn komst en ging op hoge

van over heel de wereld. Nu is er ooit eens afgesproken dat

poten verhaal halen bij de abt. Zo werd je toch niet behan-

Engels, Frans en Spaans de hoofdtalen zijn, maar zelfs die

deld op je eerste werkdag! Tja, hoe druk je jezelf uit wanneer

talen spreekt niet iedereen. Hoe elkaar dan te verstaan?

je elkaars taal niet spreekt?

De cabaretier Fons Jansen zei eens over de trappisten dat zij Broeder Bernardus is abt van de Abdij Koningshoeven

31

achtergrond

Tekst en foto’s: Martin Strengholt

aanbidding als levensstijl gelegenheidsband, waarvan onder anderen leden van Lev deel uitmaakten. Met een drietal bandleden spraken we over de ins en outs van aanbiddingsmuziek: Freek van der Brugge (zang en gitaar) en Peter Dijkstra (drums) van Lev, en Sjoerd Visser (saxofoon en diverse andere blaasinstrumenten). Leven Als motto hanteert Lev ‘aanbiddingsmuziek voor de kerk van nu’, maar daarmee is niet gezegd dat deze muzikanten alleen maar met ‘geestelijke’ muziek bezig zijn. Zo houdt Sjoerd onder andere van Scandinavische jazz, en is hij als muzikant op vele terreinen actief. Freek: ‘Ik luister er wel vaak naar,

32

bijvoorbeeld in de auto, maar dan vooral Engelstalige worship. Daar haal ik veel inspiratie uit.’ Muziek is emotie, wordt wel

Aanbiddingsmuziek is in. Eigentijdse christelijke muziek, begeleid door een goede band, met vaak stevige muziek: soms is er flinke kritiek te horen, maar in een deel van christelijk Nederland is het niet meer weg te denken. Muziek die aansluit bij een hedendaagse levensstijl, die het gevoel en je hele mens-zijn aanspreekt. Een verkenning.

gezegd, en dat geldt ook hier: deze muziek is een manier om je te uiten, als mens, zeker als gelovig mens naar God. Maar het is meer dan dat. Peter: ‘Muziek is een belangrijk onderdeel van ons leven, dat we helemaal ten dienste van God willen stellen. Je manier van leven is ook een vorm van aanbidding.’ Evenwicht Soms hangt er om aanbiddingsmuziek een wat zweverige sfeer, alsof je eigenlijk niet helemaal met beide benen op de grond staat. Dat is niet terecht, volgens deze jonge muzikanten. Een van de oorzaken is wellicht dat er vaak een te beperkte definitie van ‘aanbidding’ gehanteerd wordt. Peter: ‘We gebruiken die term wel, maar eigenlijk is hij wat lastig. De muziek in de kerk is veel breder, ook de muziek die wij maken. Zo zit er ook onderwijs in, van dingen die we uit de Bijbel leren. En dat is natuurlijk heel breed, dat beslaat het hele leven. Dat zetten wij op muziek.’ Van aanbiddingsmuziek wordt weleens gezegd dat ze te eenzijdig is, bijvoorbeeld alle nadruk op ons gevoel legt. Dat komt ook voor, maar daar

Een naam die voor deze muziek ook wel gebruikt wordt, is het

staan dan weer andere initiatieven tegenover om het nodige

Engelse equivalent worship. De muziekvorm is dan ook

evenwicht aan te brengen. Zoals het collectief Schrijvers voor

overgewaaid uit Engeland en andere Engelstalige landen, met

gerechtigheid, dat christelijke liederen over gerechtigheid en

namen als Matt Redman, Chris Tomlin, Hillsong en Soul

armoede maakt. Een groep als Lev probeert dat evenwicht in

Survivor. In Nederland timmert Stichting Opwekking al jaren

de muziek die zij maakt, aan te brengen.

aan de weg op dit gebied, waarvan de elk jaar groeiende Opwekkingsbundel en de Pinksterconferentie op het terrein

Antwoord

van Walibi Holland de meest opvallende uitingen zijn. Ook de

De muziek die onder de noemer ‘aanbiddingsmuziek’ gevan-

beelden van de EO-jongerendag spreken tot de verbeelding.

gen wordt, is in de visie van de leden van Lev dus zeer

Dit jaar gingen er 27.000 enthousiaste jongeren uit hun dak op

veelzijdig. Peter: ‘Het gaat om theologie én interactie. Het

de muziek van het Noord-Ierse Rend Collective.

doel van de muziek is om alle kanten van het geloof te belichten. God is liefde. Die boodschap is populair en past echt bij

Jonger is de organisatie New Wine, die zich richt op charisma-

deze tijd. Daar zingen we graag over, maar aan God zit ook

tische vernieuwing van de kerk, waarbij muziek ook een

een minder “gemakkelijke” kant, en hij spreekt ons (vanuit

belangrijke rol speelt. Dat geldt zeker voor de jaarlijkse New

zijn liefde) ook aan op ónze mindere kanten. Die balans

Wine-zomerconferentie, die ook op het evenemententerrein

proberen we in onze muziek aan te brengen.’ Meer dan

van Walibi Holland gehouden wordt. De samenzang in de

andere soorten kerkmuziek spreekt aanbiddingsmuziek álle

hoofdtent werd tijdens deze conferentie verzorgd door een

zintuigen aan. Daarbij wordt deze muziek gezien als ‘ons

niet zomaar op bestelling. Bovendien is hij er natuurlijk allang.

antwoord’ aan God, onze reactie op wat hij gedaan heeft en

Dat soort dingen bid of zing je meer voor jezelf, om je te

doet, en spreekt door zijn woord. Als het goed is, is muziek

focussen en open te stellen, vinden de muzikanten van Lev.

(en ook de kerkdienst) dus geen geïsoleerd gebeuren, alsof

Freek: ‘Het gevaar van manipulatie is er wel, dat zie je trou-

het ‘geestelijke’ het echte is waar het om draait. In kerkdien-

wens overal in de samenleving. Muziek raakt mensen nou

sten zijn we vooral met ons hoofd bezig, terwijl lichamelijke

eenmaal, neemt ze mee of geeft ze rust. Maar God is en blijft

uitingen kritisch bekeken worden. Maar als het goed is doen

autonoom! Hij bepaalt of en hoe hij aanwezig is en werkt.’

de muziek en de kerkdienst iets met je, ze transformeren je. ‘Als je op zondag God echt ontmoet, dan is dat op maandag te

Twijfel

zien,’ aldus Peter, die ook wel in kerken trainingen geeft over

De eenzijdigheid van aanbiddingsmuziek (en bijvoorbeeld de

de rol van muziek in de kerk.

Opwekkingsbundel) zit volgens critici in het Godsbeeld dat eruit spreekt, de thema’s die aan de orde komen. Het gaat

Beleving

nogal eens over de fijne, mooie kanten van het geloof en het

Het feit dat aanbiddingsmuziek ook iets met je lichaam doet,

kind van God zijn. Tot op zekere hoogte heeft dat te maken

zie je bijvoorbeeld aan het opheffen van de armen. Dat is

met de cultuur die je in evangelische of charismatische

prima, menen de muzikanten, maar het hoeft niet. Ze zijn

kringen soms tegenkomt, waarin alles weleens erg zeker is

wars van het dwingende sfeertje dat er soms bij te zien is.

en vast ligt. Dan is er niet altijd ruimte voor twijfel of onzeker-

Het is ook zeker niet het doel van de aanbiddingsmuziek die

heid. Maar dat is in de Bijbel wel anders, menen de muzikan-

Lev maakt. Bij optredens functioneert zanger Freek tegelijk

ten van Lev. In de Psalmen bijvoorbeeld komt het hele scala

als zangleider of ‘aanbiddingsleider’, en hij is zich welbewust

aan gevoelens en twijfels die je kunt hebben aan de orde, en

van de invloed die hij dan kan hebben. ‘Je kunt niet te veel

dat is voor hen juist de belangrijkste inspiratiebron. ‘In prin-

letten op dat soort uiterlijke tekenen, ook niet als je je af-

cipe zoeken we in onze muziek naar diezelfde breedte en dat

vraagt of mensen geraakt worden of meekomen in wat je

evenwicht; hoewel je aan de andere kant ook niet alles open

doet. Als iemand met de ogen dicht en gebogen zit te luiste-

kunt laten. De Bijbel geeft ook zekerheden, en het evangelie

ren, lijkt het alsof hij er niet bij is, maar hij kan ook juist erg

is ons houvast. We hoeven ook weer niet in een absoluut

geraakt zijn. Wat aan de buitenkant gebeurt, zegt lang niet

relativisme te vervallen; soms moeten er antwoorden gege-

alles. Je kunt niet in de harten kijken. Maar ondertussen doet

ven worden. Als God aanwezig is, kom je ook verder.’

God zijn werk wel in de mensen.’ Uniek Autonome God

De drie muzikanten noemen het het unieke van het christen-

Muziek is emotie, en door muziek zijn mensen te beïnvloe-

dom, namelijk dat God in het geloof naar ons toe komt. Wij

den, of zelfs te manipuleren. Dat is bij de aanbiddingsmuziek

hoeven onszelf niet naar hem ‘op te werken’, en kunnen dat

van Lev in ieder geval niet de bedoeling. Het gaat erom dat

ook helemaal niet. Ook niet door middel van de muziek, hoe

God in de mensen werkt, en zij hem antwoorden. Bij dat

meeslepend of opzwepend die kan zijn. Zo gezien is muziek

proces ziet Freek zijn taak als zangleider vooral als een

ons antwoord op God die inderdaad naar ons toe komt.

dienende taak. Je gaat voor, maar laat je daarbij leiden door

Aanbiddingsmuziek is daarbij een goede vorm om uiting te

de Geest. De Geest is de verbindende factor, die bepaalt wat

geven aan je geloof en vertrouwen in God, en om te antwoor-

er gebeurt. Zo wordt er geregeld gebeden of gezongen om

den op wat hij laat zien, zegt of doet. Aanbidding is een

‘de Heilige Geest te verwelkomen’, maar uiteraard komt hij

manier van geloven en van leven.

33

HET BOEK EN HET GELOOF VAN

Tekst: Martin Strengholt Foto: Razi Quadir

Afvalligheid Een van de onderwerpen die dicht bij het begrip vrijheid van meningsuiting ligt, is dat van de afval van het geloof. Blasfemie is een andere, maar die moet meer dan vanouds gebeurt van afvalligheid losgekoppeld worden, meent Quadir. Hij is van oordeel dat afvalligheid voor de grote meerderheid van de moslims geen groot probleem is; het is vooral een zaak tussen de mens en God. Een verbod op afvalligheid zou ook

34

islamitisch wetenschapper Razi Quadir

hypocrisie in de hand werken, dat in de islam als een groot kwaad gezien wordt. Nederland In Nederland is het voor een moslim niet altijd gemakkelijk. Dat is zeker sinds de al genoemde moord op Theo van Gogh

Vrijheid van meningsuiting is een onderwerp waarover in

het geval. Waar Nederlanders vooral moeite mee lijken te

Nederland veel discussie is. Dat is met name sinds de

hebben, denkt Quadir, is als immigranten hiernaartoe komen,

moord op Theo van Gogh het geval. Die gebeurtenis was

en dan zeggen hoe het moet. Dat is al helemaal zo, wanneer

voor de islamitische wetenschapper Razi Quadir aanleiding

zij vanuit een bepaalde geloofsovertuiging spreken. Wat dat

om zich te verdiepen in de relatie tussen de islam en de

betreft wijst Quadir op het secularisme, dat een groot deel

vrijheid van meningsuiting.

van de cultuur in ons land bepaalt. Seculier is oorspronkelijk een neutrale term, maar het is tot een soort ideologie gewor-

‘De islamitische kijk op vrijheid van meningsuiting is voor veel

den, waarbij van de overheid verwacht wordt dat zij daar

mensen een onbekend onderwerp, ook voor veel moslims.

bewust voor kiest. Daartegenover onderstreept Quadir het

Maar het raakt wel degelijk belangrijke onderdelen van het

belang van de mogelijkheid om ook op religieuze argumenten

geloof,’ vertelt Quadir. ‘Het onderwerp zelf komt in de Koran

een beroep te kunnen doen.

niet voor, maar wel diverse zaken die ermee te maken hebben. Die spelen al vrijwel vanaf het ontstaan van de islam,

Context

hoewel er ook al snel verschillen in de uitleg en toepassing

Vanaf het begin van de islam is de contextualisatie van groot

ontstonden, die vaak te maken hadden met de keuzes van de

belang geweest: vasthouden aan de kern, maar de uitwerking

politieke leiders. De korantekst zelf is absoluut, maar de

daarvan aanpassen aan de situatie. Blijven uitgaan van de

interpretatie ervan niet; daarin is een belangrijke rol wegge-

bronnen, maar ook rekening houden met de omstandigheden.

legd voor het gezonde verstand, iets dat de profeet Moham-

Een dergelijke aanpassing aan de context past prima bij de

med zelf ook al aangegeven heeft. De Koran is een richtsnoer,

islam, is er zelfs typerend voor, meent Quadir. Wat de ontwik-

een omlijsting, waarbinnen veel ruimte is om de details zelf in

keling van een westerse islam betreft, ziet hij dat ook al

te vullen.’

voorzichtig gebeuren, bijvoorbeeld aan het Centrum voor Islamitische Theologie (aan de VU), waar hij lesgeeft. Het feit

Kern

dat de moslims in Nederland behoorlijk verdeeld zijn, maakt

De essentie van de islam is volgens Quadir het ‘recht van

het wel lastig. Als voorbeeld noemt Quadir het verschil tussen

God’, dat wil zeggen dat hij alleen als God aanbeden mag

een moskee die onder leiding staat van de eerste generatie

worden. Die kern ligt verankerd in de geloofsbelijdenis (de

moslim-immigranten, en met name gebedshuis is. Jongeren

sjahada), en het principe dat alle afgoderij uit den boze is.

voelen zich er nauwelijks thuis. Een moskee die door de

Vanuit die kern kun je verder denken. Wat de Koran betreft, is

tweede of derde generatie gerund wordt, functioneert meer

die kern vooral te vinden in de Mekkaanse verzen, die de

als ‘wijkcentrum’ en probeert bewust jongeren erbij te betrek-

profeet ontving toen er nog geen vermenging met de islamiti-

ken. Open interactie met de samenleving en de maatschappe-

sche staat was. In die kern zitten verder wel elementen van

lijke dialoog, dat zijn dingen waarop de moslims in Nederland

een absoluut goed en kwaad, maar het gaat er maar om hoe

zich moeten richten.

je tot de formulering en toepassing daarvan komt, aldus Quadir. Naar aanleiding van: Razi Quadir, Vrijheid van meningsuiting in de islam, U2pi BV, 2014.

Onder de Hoge Bescherming van Hunne Majesteiten de Koning en de Koningin der Belgen

www.heiligeplaatsenheiligeboeken.be +32 3 338 44 00

WAARDEBON Voornaam Naam Straat + Nummer Postcode + Gemeente Land E-mail

47960097_MAS_AD_GeloofNederland.indd 1

Deze waardebon geeft recht op 2 euro korting op een ticket voor de expo Heilige Plaatsen in het MAS | Museum aan de Stroom of de expo Heilige Boeken in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience of op een combiticket voor de expo Heilige Plaatsen, Heilige Boeken. De korting voor de expo Heilige Plaatsen in het MAS is geldig tot en met zondag 18 januari 2015. De korting op een ticket voor de expo Heilige Boeken in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience of op een combiticket is geldig tot en met 21 december 2014. Het aantal plaatsen is beperkt. U kan uw bezoek reserveren via www.heiligeplaatsenheiligeboeken.be. De waardebon kan niet ingeruild worden tegen geld of een ander betaalmiddel, ook niet gedeeltelijk. Hij wordt niet vervangen in geval van verlies. Alleen originele en ingevulde bonnen op magazinepapier kunnen ingeruild worden. Niet verenigbaar met andere promoties of kortingen. Maximum één bon per ticket en per persoon. De door u verstrekte gegevens worden opgenomen in een gegevensbestand van het MAS | Museum aan de Stroom. Ze zijn bestemd voor de informatie over de activiteiten van het museum.

17/10/14 11:25

Op zoek naar HET ideale kerstcadeautje? Keus uit 10 Zinboekjes en een prachtig kerstboekje

NIEUW

4 om uw vrijwilligers te bedanken voor hun inzet 4 om de zieken in uw omgeving te bemoedigen 4 om uw relaties te verrassen met de kerst

Bekijk de boekjes op: www.kerstcadeautjes.nu Bestel de boekjes via de webshop op: www.oasemedia.nl Of bel de bestellijn (033-2570445) of kantoor (033-2570439) werkdagen van 10:00 – 22:00

werkdagen van 9:00 - 17:00

Alle Zinboekjes per stuk

€ 5,99

Kerstlicht cadeauboekje per stuk

€ 6,95

Alle cadeauboekjes vanaf 100 expl. van één titel

€ 4,50

NIEUW

Vrede Geluk

Toekomst Licht

Kerst

Troost

Waardering

Leef-tijd

Baby

Liefde

www.oasemedia.nl • [email protected] • 033-2570439 • Postbus 204, 3860 AE Nijkerk