Licht speelt hoofdrol in nieuw Scheringa Museum voor Realisme

range

5

royal h askon i ng n i e uwsb ri e f > ve r s i e n l > jaa rga n g 5 > n umme r 5 > w i nt e r 2 0 0 7

2

Even voorstellen: Peter Kelder

3

Sesom ondersteunt

bij vergunningen

4

Integraal kustbeheer in Vietnam

6

Gelre Ziekenhuizen: functioneel en compact

Licht speelt hoofdrol in nieuw Scheringa Museum voor Realisme Het Scheringa Museum voor Realisme krijgt een nieuw onderkomen in Opmeer. Voor het bouwmanagement van de karaktervolle nieuwbouw is gekozen voor Royal Haskoning BM. Voor teamhoofd Philip Wenneker is het overigens niet de eerste keer dat BM het bouwmanagement voert voor DSB. Eigenaar Dirk Scheringa (bekend van o.a. DSB Bank) zette de expertise van BM als bouwprojectmanager en bouwkostenadviseur al eerder in bij de realisatie van het AZ Stadion in Alkmaar en het nieuwe DSB hoofdkantoor in Wognum. “De begeleiding van de nieuwbouw van het Scheringa Museum voor Realisme met een bruto vloeroppervlak van 10.000 m2 is echter een bijzonder spraakmakend project,” aldus Wenneker. “Projecten van dit kwaliteitsniveau en met deze moeilijkheidsgraad zijn vrij uniek in Nederland.” “Royal Haskoning BM draagt er namens de opdrachtgever zorg voor dat een project op tijd gereed is, conform de gestelde kwaliteitseisen en binnen de budgettaire kaders” legt hij uit. “Dat is iets anders dan de artistieke verantwoordelijkheid. Die ligt in dit geval bij Herman

Zeinstra van Dok Architecten.” Het nieuwe museumgebouw krijgt een zeer bijzondere vorm en indeling. Het lichtaspect en de akoestiek zijn daarbij speciale aandachtspunten. In het nieuwe ‘daglichtmuseum’ wordt het daglicht geïntegreerd in het ontwerp. Ronde, lichtdoorlatende bogen in het dak maken het project technisch behoorlijk ingewikkeld. Daar bovenop komen de museale kwaliteitseisen ten aanzien van het klimaat in de tentoonstellingszalen. Wenneker: “Het is een uitdaging om binnen de beschikbare budgettaire kaders de juiste technische oplossingen te vinden die geschikt zijn om alle eisen recht te doen.” De komende weken zal het terrein bouwrijp worden gemaakt, zodat de eerste paal in januari 2008 geslagen kan worden. De opening van het nieuwe museum, dat een unieke collectie kunstwerken uit de ‘Inter-bellum’-periode (tussen beide wereldoorlogen) gaat huisvesten, wordt in januari 2010 verwacht Contactpersoon Philip Wenneker +31 (0)23 5612 971 [email protected]

Schetsontwerp – Dok Architecten; De bouw van het Scheringa Museum voor Realisme in Opmeer, start in januari 2008

Bouw grootste melkzuurfabriek op schema klaar De grootste melkzuurfabriek ter wereld staat tegenwoordig in Thailand en kan op schema met productie beginnen. PURAC, de biochemische divisie van CSM, is eigenaar van deze fabriek. CDW, een dochter van Royal Haskoning, heeft een grote bijdrage geleverd aan het ontwerp en de bouw. Wij spraken met CDW ingenieur Marcel Krooswijk, een belangrijk lid van het bouwmanagement team dat ging over de civiele bouw vanaf april 2006. Komend jaar werkt het team aan een grote uitbreiding van de fabriek Het hart van de melkzuurfabriek bestaat uit negen eenheden die worden verbonden door een brug van pijpen, ondersteunende gebouwen en nutsvoorzieningen. In totaal bestaat de fabriek uit 45 gebouwen. “De fabriek is niet alleen bijzonder omdat het de grootste is, ook vanwege de grote diversiteit aan gebouwen en eenheden. Daar was steeds een andere expertise en

aanpak voor nodig, zowel tijdens het ontwerp als de bouw.” PURAC ging in 2004 met CDW in zee. Ontwerpactiviteiten begonnen in 2005. De fabriek ging eind 2007 proefdraaien, precies 20 maanden na aanvang van de bouw. Als de productie officieel in januari 2008 van start gaat, loopt het project precies op schema. De jaarlijkse output moet zo’n 100 kiloton gaan bedragen. Voor de klant was het belangrijk veilig te bouwen. CDW zette een speciaal veiligheidsteam in en draaide vier miljoen veilige werkuren. “Ik kwam er wel achter dat ik het proces dagelijks richting moest geven en bijsturen om aan de eisen van de klant te kunnen voldoen, omdat aannemers in Thailand geen werkvoorbereiding kennen,” vertelt Krooswijk. Contactpersoon Marcel Krooswijk [email protected]

Wij bedanken u voor uw vertrouwen in 2007 Het jaar 2007 ligt zo goed als achter ons en het was wederom een goed jaar voor Royal Haskoning. Wij willen u bedanken voor het vertrouwen dat u in ons heeft gesteld.

42 bouwkundigen, 20 ontwerpers, uitvoerders, deskundigen van PURAC, technici en plaatselijke aannemers werkten al aan de grootste melkzuurfabriek ter wereld

Chuchawal-de Weger International Ltd. (CDW) is een Thaise joint venture met Royal Haskoning dat bijna 35 jaar in Thailand en de regio opereert. CDW is betrokken bij industriële en commerciële projecten voor internationale klanten.

Royal Haskoning verhoogde haar omzet met ruim 15% en opende diverse nieuwe kantoren, waaronder in Chersey, New Orleans, en Sint Petersburg om de groei te accommoderen. Tevens vonden twee overnames plaats. Onze vele opdrachtgevers maakten het ons mogelijk deze groei te realiseren. In 2007 was Royal Haskoning betrokken bij spraakmakende projecten o.a. in Dubai, Rusland, New Orleans en in de Noordzee. Dit naast

regionale en kleinschalige projecten, waarbij wij onze kennis en ervaring bundelen. Ook in 2008 willen wij onze opdrachtgevers van dienst zijn met efficiënte totaaloplossingen. Wij wensen u prettige feestdagen en voor het nieuwe jaar zowel privé als zakelijk alle voorspoed en geluk. Wij vertrouwen op een goede samenwerking met u in 2008. Raad van Bestuur Jan Bout en Leo Visser

2 Even voorstellen De Food & beverage industrie is één van de sectoren, waarvoor de organisatie al sinds jaar en dag werkzaamheden verricht. Het is een belangrijke markt, die zowel binnen Nederland als internationaal flink in beweging is en mogelijkheden zal blijven bieden voor Royal Haskoning, zo merkt Peter Kelder op, die sinds 1 augustus werkzaam is bij de organisatie. “De organisatie is geen onbekende in de branche, maar wil haar activiteiten verstevigen op dit gebied door een nog completer dienstenpakket aan te bieden, gericht op de sector als geheel, uiteraard zoveel als mogelijk gebruik makend van de expertise die binnen de organisatie al voorhanden is. Een klant weet ons bijvoorbeeld al te vinden voor het ontwerp van een gebouw, het verbeteren van het productieproces of de invoering van duurzame kwaliteitsoplossingen om aan veranderende wetten te (blijven) voldoen. Onze expertise is zo breed dat we meer voor onze klanten kunnen betekenen, bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid in en rondom het werkgebied, verbeteren van logistieke processen van grondstof tot eindproduct, het verzorgen van de gehele begeleiding van bedrijfsverplaatsingen, of de begeleiding van de bouw van een geheel nieuwe productiefaciliteit van voorontwerp tot eindoplevering.” “Samen met een aantal experts die ruime ervaring hebben opgedaan in de food-branche, en de andere professionals uit de organisatie ga ik me hier sterk voor maken”, aldus Peter Kelder. Contactpersoon Peter Kelder +31 (0)10 2865 496 [email protected]

nieuwsflits Woerden bouwt waterrijk

In Woerden worden zeventig woningen gerealiseerd in de stijl van typische Hollandse waterstadjes met veel variatie. Geen enkele woning wordt hetzelfde. Drie architectenbureaus zijn verantwoordelijk voor de uitwerking van het concept: MADE, Van Herk de Kleijn Schroeder & de Jong achitecten bv en VHP. In de afstemming tussen de architecten is afgesproken om drie type woningen te ontwerpen die ervoor zorgen dat de aansluitproblematiek tot een minimum beperkt blijft. Het zogenaamde master-slave principe.

FD Gazelle 2007

Royal Haskoning is één van de winnaars van de FD Gazellen Awards 2007, hetgeen te danken is aan onze sterke omzetgroei in de afgelopen drie jaar. Jaarlijks selecteert het Financieel Dagblad Nederlandse ondernemingen met de snelste omzetgroei. Een Gazelle is een onderneming met minimaal 20% omzetstijging in drie jaar tijd. We mogen ons een jaar lang ‘FD Gazelle 2007’ noemen.

ra ng e > wi nt e r 2007

Sterk staaltje stedelijke vernieuwing Burgemeesterswijk Maassluis helemaal op de schop

De verpauperde Burgemeesterswijk uit de jaren zeventig van de vorige eeuw krijgt een heel nieuw gezicht. Binnenkort heeft Maassluis een skyline met drie woontorens en een gevarieerde woon- en leefomgeving. Royal Haskoning is in meerdere opzichten nauw bij deze grootschalige herstructurering betrokken. Ze detacheerde een projectmanager die verantwoordelijk is voor alle civiele werken in het openbare gebied.

Dura Vermeer, De Burgemeesterswijk in ontwikkeling

Jeroen Pontenagel is namens Royal Haskoning werkzaam als projectmanager Grondexploitatie bij de Ontwikkelingscombinatie Burgemeesterswijk Maassluis bv. In deze functie draagt hij zorg voor de voorbereiding en uitvoering van alle ‘grondprojecten’. “Ik ben nu ruim vier jaar werkzaam in de adviesgroep regionaal stedelijke infrastructuur. Daarvoor was ik twaalf jaar lang betrokken bij de Betuweroute als projectleider kunstwerken.” Partijen aansturen De Ontwikkelingscombinatie, een samenwerkingsverband tussen wooncorporatie Maasdeltagroep en Panagro Vastgoedontwikkeling bv, huurt onder andere expertise in van bureaus die gespecialiseerd zijn in stedenbouw, landschapsarchitectuur, bodemsaneringen en civiele techniek. Pontenagel contracteert ze en stuurt deze partijen aan. “Ik ga over alle bodemsaneringen, nutsvoorzieningen en het bouw- en woonrijp maken van het openbare gebied. Daarbij moet ik werken binnen vastgestelde kaders voor tijd, geld, kwaliteit en regelgeving. Planningen, kostenramingen, civiel-technische

ontwerpen, saneringsplannen en aanbestedingen onder uitvoerende bedrijven organiseren, zijn voor mij dagelijkse kost. Ik rapporteer de voortgang aan de projectdirecteur.” Zijn werkterrein behelst de inrichting van het hele openbare gebied. Van boven- en ondergrondse infrastructuur zoals waterhuishouding, rioleringen, wegen, fiets- en voetpaden tot straatverlichting, speelpleinen en parken. Uniek waterinfiltratiesysteem Een bijzondere klus in de Burgemeesterwijk is volgens Pontenagel he t unieke waterbergingssysteem. “Dit infiltratiesysteem houdt in dat de wegen vlak worden aangelegd met verharding die het water doorlaat en dat straatkolken ontbreken. De waterberging vindt onder de verharding plaats. Het regenwater wordt opgevangen in het funderingsmateriaal, gefilterd, gezuiverd en weer teruggegeven aan het oppervlaktewater. Deze verbeterde waterzuivering is dus gescheiden van het rioolstelsel. Het is minder vervuilend en milieuvriendelijker.”

Gefaseerd bouwen Dat de bouw geleidelijk in drie fases verloopt, maakt het werk complex. De wijk moet steeds een goed functionerend woongebied blijven. “Het is de kunst de overlast voor de omgeving zo veel mogelijk te beperken. Je moet veel tijdelijke maatregelen nemen en werkzaamheden gefaseerd uitvoeren. De huidige bewoners op de bouwlocatie krijgen bijvoorbeeld eerst andere huisvesting. Daarna kun je pas de woningen slopen, de bodem saneren, kabels en leidingen verleggen en bouwrijp maken. De wijk is in het verleden aangelegd met opgespoten havenslib uit de Rotterdams haven. Op sommige plekken moet je deze vervuilde vlekken afgraven en afvoeren. Het stapsgewijs uitvoeren van alle werkzaamheden kost veel tijd en geld. Maar met de afronding van fase 1 in het voorjaar van 2008 zijn de eerste 350 woningen opgeleverd.”

wanneer?

wat?

waar?

20-24 januari 2008

Sustainability fair

Dubai

Contactpersoon: Margie Alders +31 (0) 24 3284 393 [email protected]

De Delftse bedrijvendagen 2008

Delft

www.ddb.tudelft.nl

Waterfront Exhibition

Dubai

Contactpersoon: Margie Alders +31 (0) 24 3284 393 [email protected]

Royal Haskoning Chess Challenge toernooi 2008

Barbarossastraat 35, Nijmegen

Contactpersoon: Youssef El Ouardi +31 (0)24 3284 292 [email protected]

Open dag Royal Haskoning, locatie Nijmegen

Barbarossastraat 35, Nijmegen

Contactpersoon: Margie Alders +31 (0) 24 3284 393 [email protected]

24-28 februari 2008

16 en 17 februari 2008

2 maart 2008

In deze wijk in Maassluis is plaats voor woningen van bijzondere architectuur in een aantrekkelijke omgeving. Ze bestaan voornamelijk uit laagbouw en lange tuinen. Drie 75 meter hoge torens zijn blikvangers die langs de Nieuwe Waterweg komen te liggen. Brede lanen van bomen en een centraal gelegen park geven de wijk een groen aangezicht. Ook de bomenverhuizing is uniek. Oude geschikte bomen zijn tijdelijk in een depot opgeslagen om later te worden teruggeplaatst in de wijk. Dit geeft de nieuwe wijk direct een volwassen karakter. Contactpersoon Jeroen Pontenagel

+31 (0)10 4433 793 [email protected]

Kalender

14 februari 2008

Burgemeesterswijk: mooi wonen in het groen

3

wi nte r 2 007 > ra ng e

SESOM

SESOM produceert omgevingsvergunningen in een handomdraai Royal Haskoning ontwerpt momenteel als opvolger van het software product SSM de (nieuwe) backofficeapplicatie SESOM voor zowel complexe industriële als agrarische vergunningen. SESOM staat voor Selecteren en Samenstellen Omgevingsvergunning en wordt gebruikt door bijvoorbeeld gemeente- en provincieambtenaren die vergunningen opstellen. Deze aangepaste tool betekent een verbetering van functionaliteit en inhoud en was nodig vanwege de nieuwe Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht (WABO). Een aantal vergunningen, zoals bouw-, en kapvergunningen en onthef f ing bestemmingsplan worden daarmee onder de paraplu ‘omgevingsvergunningen’ (WABO) gebracht. Deze wetswijziging b e t e ke n t a dminis t r a t i e v e lastenverlichting voor burgers en bedrijven die initiatieven nemen waarvoor een toestemming nodig is. Ook het nieuwe Activiteitenbesluit (waardoor veel bedrijven kunnen volstaan met een melding in plaats van een vergunning) wordt integraal opgenomen in SESOM.

Projectleider Dick Scholten is blij met de nieuwe software SESOM: “Met één applicatie voor het opstellen van omgevingsvergunningen bereiken we voor de vergunningverlener ook een administratieve lastenverlichting. Royal Haskoning zit als marktleider vooral in de overheidsmarkt. Inmiddels werken alle provincies en het merendeel van de gemeenten en milieudiensten met ons systeem.” Ook aan de aanvraagkant vindt een ontwikkeling plaats. Royal Haskoning ontwierp in 2003 een digitaal aanvraagformulier (DIAF) om een koppeling te kunnen maken tussen de aanvraag en de vergunning. VROM is nu (gebaseerd op DIAF) bezig met een Landelijke Voorziening Omgevingsloket (LVO) en vanaf 1 januari 2009 kunnen bedrijven en burgers via dit digitale loket vergunningen aanvragen.

In aansluiting daarop gaat Royal Haskoning een koppeling maken tussen het VROM-formulier en SESOM, daarmee kunnen op basis van de aanvragen gemakkelijk omgevingsvergunningen worden opgesteld voor bijvoorbeeld een dakkapel of een carport. “In de loop van de tijd zijn wij een beetje doorgeschoten in wat er aan informatie wordt gevraagd van burgers en bedrijven. Dat zijn we nu kritisch aan het saneren, zodat het (digitaal) aanvragen én het verlenen van een vergunning eenvoudiger wordt.” SESOM is beschikbaar in het eerste kwartaal van 2008.

Waterschapsbeleid goed geweest voor ecologie

Wie ingewikkelde processen snel in goede banen wil leiden, weet steeds vaker Royal Haskoning te vinden. Zo ook het waterschap Aa en Maas. Daar moest binnen zeven maanden een geïntegreerd waterprogramma op tafel liggen voor alle grote wateren van het beheersgebied. Dertig bestuurders van verschillende overheden moeten op één lijn komen over de uit te voeren maatregelen en de verdeling van de kosten. “Het proces ligt ondanks de tijdsdruk goed op schema,” vertelt Misha Mouwen, projectleider van het gebiedsproces van het Waterschap. “We zijn heel tevreden. Vooral omdat er veel informatie boven tafel is gekomen, mede door de aanpak van Royal Haskoning, en in goede samenwerking tussen gemeenten, waterschap en provincie.” Waterdoelstellingen Erik Zigterman, hoofd uitvoerend projectteam van Royal Haskoning had de leiding over het proces. “Wij hebben inhoudelijke en procesmatige ondersteuning geboden. In zes parallelle gebiedsworkshops is met gemeenten, waterschap, provincie en vele belangenorganisaties geïnventariseerd welke maatregelen al genomen zijn en wat er nog moet gebeuren om de Nederlandse en Europese waterdoelstellingen te behalen. Daarbij moesten we natuurlijk ook kijken naar de effectiviteit en kosten van die maatregelen.” Goed nieuws De integrale aanpak van het team leverde al snel goed nieuws op. “We kwamen een aantal prettige dingen tegen. Bestaand beleid bleek ook positieve effecten te hebben voor andere doelen dan waarvoor het beleid was opgezet. Zo bleek dat de Reconstructie van het platteland met onder meer herstel van beken goed werkt voor de ecologische doelen van de Europese Kaderrichtlijn water. Hetzelfde geldt voor de natte ecologische verbindingszones tussen de gebieden van de Nederlandse ecologische hoofdstructuur. De uitgevoerde en geplande maatregelen voor verbetering van de rioolwaterzuiveringsinstallaties dragen sterk bij aan een verbeterde waterkwaliteit Contactpersonen Erik Zigterman

Contactpersoon Dick Scholten

+31 (0)73 6874 249 e.zigterman@royalhaskoningcom

+31 (0)24 3284 250 [email protected]

Spanningsveld tussen ontwerp geïntegreerde contracten en technisch ontwerp van bruggen in de waterketen Verdrievoudiging

Het aantal geïntegreerde contracten in de waterketen verdrievoudigt de komende vijf jaar van 7 procent naar ongeveer 20 procent (1 op de 5 aanbestedingen). Dat zeggen waterschappen en drinkwaterbedrijven in een opinie-onderzoek van Royal Haskoning. Gemeenten verwachten een verdubbeling. Royal Haskoning heef t gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven gevraagd naar hun verwachtingen over de toekomst van aanbesteden in de waterketen. Belangrijkste conclusie: de rol van opdrachtgevers, bouwbedrijven en ingenieursbureaus zal veranderen door een aanzienlijke toename van het aantal geïntegreerde contracten. “Daar zijn bestuurders, managers en projectleiders van de ondervraagde organisaties het over eens”, aldus Bart van Emden, marketing manager bij Royal Haskoning. Beslissers in de waterketen verwachten met geïntegreerde contracten lagere kosten en kortere

doorlooptijden op projecten te behalen. Bij een geïntegreerd contract worden, op basis van een functioneel bestek, het ontwerp en de uitvoering voor een project aan één partij gegund. Dit in tegenstelling tot de meer traditionele aanbestedingen, waarbij de verantwoordelijkheid voor ontwerpen en bouwen gescheiden is. Contactpersonen Bart van Emden

+31 (0)73 6874 249 e.zigterman@royalhaskoningcom

Langs de zuidkant van de Zuidas, die onderdeel uitmaakt van één van de meest prestigieuze kantoorlocaties van Amsterdam, gaat Royal Haskoning een tweeledig project uitvoeren. In de overgang van de Zuidas naar Buitenveldert zal Royal Haskoning naast de maaiveldinrichting (openbare ruimte, straatmeubilair, waterpartijen) ook het technisch ontwerp en het bestek verzorgen van een drietal bijzondere bruggen. De kracht van deze opdrachten ligt niet zozeer in de grootte van het project, als wel in het feit dat veel disciplines elkaar raken. Inmiddels beroemd in Nederland zijn de markante Calatravabruggen in de Haarlemmermeer en ook deze bruggen in de Zuidas krijgen een bijzonder, door DOK Architecten Amsterdam geschetst, ontwerp. “Het technisch ontwerp van dergelijke tot de verbeelding sprekende bruggen is zeer ingewikkeld. De kennis en ervaring van ons adviesbureau bij dit soort grootse projecten komt dus zeer goed van pas. Er bestaat een spanningsveld tussen prijsvraag winnende, oogstrelende ontwerpen en de uiteindelijke technische realisering ervan,” constateert projectleider Carlos Genders.

Schetsontwerp – Dok Architecten

De bruggen maken straks onderdeel uit van één van de drukste fietspaden buiten het stadscentrum. Verkeerskundig moet alles dus goed kloppen en daarom werken er verschillende disciplines (zoals verkeerskundigen) aan mee, om te zorgen dat de bruggen straks op alle aspecten een succes zijn. In het schetsontwerp van de architect zit een knik in de bruggen, die een lastig te nemen ‘haarspeldbocht’ oplevert voor de fietsers. “Gezien vanuit de constructies kunnen we in dit stadium nog niet zeggen of het ontwerp zoals het er nu ligt letterlijk en figuurlijk 100% overeind zal blijven staan. Het is vaak onze uitdagende taak om

prachtige ontwerpen van ‘mitsen en maren’ te voorzien. Bruggen ontwerpen is net als de politiek: het is vaak makkelijk om in het begin van de wedstrijd te scoren, maar je zult daarna toch moeten polderen… Tóch ben ik ervan overtuigd dat we er in zullen slagen om uiteindelijk iets tot stand te brengen dat mooi én functioneel is.” Contactpersonen Carlos Genders

+31 (0)20 5697 803 [email protected]

4

ra ng e > wi nt e r 2007

Zuiveringsprocedé voor de toekomst

Bij het zuiveren van afvalwater wordt veel slib gemaakt, ongeveer 20 kg per hoofd per jaar. Dit is afval, dat tegen hoge kosten moet worden verwerkt. Daarom wordt dit slib vaak vergist. Dit proces heeft echter enkele complicaties, waarvoor Ben Bisseling van Royal Haskoning een oplossing heeft gevonden. Groen slib Bisseling vertelt, “Het afvalslib levert biogas op dat kan worden omgezet tot groene stroom, circa 12 KWh per hoofd per jaar. Dat is ongeveer een reductie van de stroomkosten met 1 130,- per hoofd per jaar, terwijl de hoeveelheid te verwerken afval met 30% wordt gereduceerd.” Vergisten In Nederland wordt ongeveer de helft van het slib vergist, vooral op de tachtig grotere zuiveringsinstallaties. Deze zijn niet altijd eenvoudig te bedrijven en het proces vraagt relatief veel energie. Daarnaast vormt schuimvorming vaak een groot probleem en is er vaak onvoldoende menging in de gistingstanks. Door neerslagen kunnen warmtewisselaars verstoppen, waardoor het proces niet goed verloopt en hoge kosten nodig zijn voor het schoonmaken van de apparatuur.

Bijna 40 procent wereldbevolking heeft geen toegang tot sanitaire basisvoorzieningen

Betere sanitaire voorzieningen in India R oyal Ha s ko n i n g A s ia > >

Rabo India Finance Ltd en Royal Haskoning gaan samenwerken voor betere sanitaire voorzieningen in India. Om de aanleg van de benodigde infrastructuur te versnellen, combineren de partners twee bekende concepten: mesofinanciering en publiek private samenwerking. Rabo India Finance en Royal Haskoning bekrachtigden 25 oktober jl. de samenwerking met het ondertekenen van een intentieverklaring. Door het combineren van mesofinanciering en publiek private samenwerking, worden bevolking en lokaal opererende bedrijven zelf verantwoordelijk gemaakt voor succesvolle implementatie van sanitaire voorzieningen. Dit is vernieuwend in de watersector. Bert Heemskerk, voorzitter van de Raad van Bestuur van Rabobank Nederland, laat weten dat Rabobank sterk begaan is met sociale projecten. “Om projecten op het gebied van sanitaire voorzieningen in ontwikkelingslanden te faciliteren, is de nodige kennis en expertise vereist, die Rabobank in huis heeft. Rabobank is stevig verankerd in India via Rabo India Finance.” Jan Bout,

voorzitter van de Raad van Bestuur van Royal Haskoning, zegt dat “een versnelling van de implementatie van sanitaire voorzieningen nodig is om de Millenniumdoelen voor water en sanitatie te kunnen halen en gezondheidsrisico’s te beperken”. Met hun samenwerking w ill e n R ab o b ank en Royal Haskoning bijdragen aan de Millenniumdoelstellingen (http:// www.un.org/millenniumgoals/) die regeringsleiders van 189 landen in het jaar 2000 hebben afgesproken: halvering van het aantal mensen zonder sanitaire voorzieningen in 2015. Het behalen van dit doel ligt ver achter op schema. Als de huidige trend zich voortzet zullen nog steeds 2,4 miljard mensen zonder basis sanitaire voorzieningen leven in 2015. Om dit probleem onder de aandacht te brengen, hebben de Verenigde Naties het jaar 2008 uitgeroepen tot Internationaal Jaar van de Sanitatie. Contactpersoon Annemie Peters-Otten +31 (0)24 3284 935 [email protected]

v.l.n.r Rabo India Finance Limited Rajesh Srivastava, Managing Director Corporate & Commercial Banking Rabobank Nederland Bert Heemskerk, voorzitter raad van bestuur Royal Haskoning Jan Bout, Voorzitter Raad van Bestuur en Frederik Mabesoone, Manager International Water Resources and Ecology

Columbus® Ben Bisseling van Royal Haskoning heeft zich het laatste jaar sterk gemaakt voor het introduceren van een nieuwe vinding, Columbus®. Bisseling: “De nieuwe vinding is eigenlijk een combinatie van een aantal niet al te ingewikkelde verbeteringen. Een verbetering van mengen in de gistingstank is bewerkstelligd door een vijzel die in een stijgbuis is geplaatst. De aandrijfas is voorzien van een stuwschijf die schuimvorming tegenwerkt. Het omslachtig verwarmen van het slib buiten de gistingstanks is nu vervangen door een geïntegreerde interne verwarming, een eenvoudige en probleemvrije manier om de tanks op temperatuur te houden.”

Efficiënt De gecombineerde vinding heft niet alleen de huidige problemen die zich met slibvergisting voordoen voor een belangrijk deel op, maar is ook nog goedkoper dan de huidige toegepaste systemen. Dat is dus dubbel voordeel. Bijkomend voordeel is dat ook nog geconcentreerder slib kan worden verwerkt dan in de huidige systemen zodat een kleiner tankvolume voldoende is voor de gewenste afbraak. Bisseling: “Columbus® kan een belangrijke stap voorwaarts zijn bij de hernieuwde belangstelling voor het slibgistingsproces”. Contactpersoon Ben Bisseling

+31 (0)24 3284 290 [email protected]

Integraal kustbeheer eyeopener voor zich sterk ontwikkelend Vietnam Vietnam behoorde tot voor kort samen met landen als Albanië en China tot de groep communistische landen die redelijk geïsoleerd van de West-Europese landen opereerde. Tijdens een klimaatconferentie in 1992 in Rio de Janeiro raakten de twee ‘lage landen’ Nederland en Vietnam in elkaar geïnteresseerd. Als ervaringsdeskundige op het gebied van de effecten van zeespiegelrijzing in laagliggende gebieden startte Royal Haskoning in 2000 het zogenaamde VNICZMhulpprogramma: het Vietnam Netherlands Integrated Coastal Zone Management-project. Dat gebeurde met Nederlands geld onder de vlag van NEDECO (en in samenwerking met DHV en Delft Hydraulics. Doel was om de regering van Vietnam te adviseren bij de duurzame planning van een geïntegreerd kustgebiedmanagement. Momenteel is Royal Haskoning met Vietnam in gesprek over de ontwikkeling van een Vietnamese ‘Rijnmond’ bij Ho Chi Minhstad. “In Nederland wonen we veilig dicht bij de kust,” legt projectmanager Hans Pos uit, “omdat wij flink investeren in kustbescherming. Kostbare projecten als de Deltawerken en de afsluitdijk maken Nederland tot een veilige investeringsomgeving voor (buitenlandse) investeerders. In het communistische Vietnam ligt dat heel anders. Daar vindt veel natuurlijke erosie en landaanwinning plaats en de regering wilde graag een algemene strategie ontwikkelen om de kustzone integraal te ontwikkelen en beschermen. Dat was absoluut nieuw in een communistisch land, dat gewend is topdown beslissingen te nemen. De verschillende betrokken 30 (!) kustprovincies maakten onafhankelijk van elkaar eigen plannen voor exploitatie van de vruchtbare kustzone.”

Het VNICZM-project adviseerde allereerst op nationaal niveau via het Milieubeschermingsbureau van het Ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen en Milieu. Daarnaast werd op provinciaal niveau geadviseerd via drie provinciale pilot projecten. Het oorspronkelijk tweejarige project liep (dankzij het enthousiasme en de medewerking van de Vietnamese overheden) uit tot een zesjarig samenwerkingsverband. Daarbij speelde de ondersteuning door het RIKZ, het RIZA, het ITC (dat GIS-technieken levert en satellietbeelden bewerkt) en het IHE uit Delft een belangrijke rol. “Op het hoogtepunt van dit integrale project waren 10 Nederlandse en 40 Vietnamese partijen bij het VNICZMproject betrokken,” aldus Pos. De samenwerking tussen de Nederlandse en Belgische kustprovincies werkte als een eyeopener voor de betrokken (altijd apart opererende) Vietnamese kustprovincies. Een aantal van die stakeholders werkt inmiddels in clusters actief aan een integrale kuststrategie voor Vietnam, omdat zij zich vertegenwoordigd voelen in de besluitvorming.

R oyal H a s ko n i n g A s ia > >

Verder bezoeken hoogwaardigheidsbekleders elkaar regelmatig om alle ins en outs van de problematiek in Vietnam te bespreken. Ook prins Willem-Alexander toonde zich in 2005 bijzonder onder de indruk van het project. Hans Pos: “Dit project wordt aangestuurd door de HAGSCpoot van Royal Haskoning in Ho Chi Minhstad (het oude Saigon), die in Zuidoost-Azië alle projecten op overheidsniveau aanstuurt. Dit project moet uiteindelijk leiden tot het financieren van investeringsprojecten uit een lening van de Asian Development Bank.” Dankzij de bestaande goede relaties is Royal Haskoning nu in gesprek met Vietnam om de komende decennia als projectleider de haven van Ho Chi Minhstad integraal te ontwikkelen naar het kustgebied toe. Net zoals dat 40 jaar geleden succesvol gebeurde met Rotterdam en de Rijnmond. Begin 2008 komt een Vietnamese missie naar Nederland om de mogelijkheden in een grote workshop te bespreken. Contactpersoon Hans Pos

+62 8138 8418 002 [email protected]

5

wi nte r 2 007 > ra ng e

Magnum Multifuel Rapport natuurlijke klimaatbuffers aangeboden aan minister Cramer Power Plant Een unieke en duurzame energiecentrale

Eind november is het door ons

adviesbureau opgestelde rapport over natuurlijke klimaatbuffers aangeboden aan minister Cramer van VROM. Dat gebeurde tijdens het congres ‘Maak ruimte voor klimaat’ in Zeist waaraan meer dan 300 bestuurders en vertegenwoordigers van overheden, bedrijfsleven, NGO’s en kennisinstellingen deelnamen. Het non-process gebouw op de voorgrond maakt deel uit van het complex

In het Noorden van Groningen wordt een ultramoderne Multifuel centrale gebouwd door Nuon. In de laatste fase zal Magnum 40 tot 60 hectare land beslaan in de Eemshaven. Het complex van gebouwen en installaties bereikt hoogtes tot 90 meter en zal een markant silhouet vormen aan de horizon. Magnum is geen gewone energiecentrale. Met dit ontwerp hebben wij het archetype van de ouderwetse kolencentrale getransformeerd naar een icoon van innovatieve en duurzame energie. Alle functies die het energieopwekkingproces ondersteunen zijn gebundeld in het “non-process gebouw”, een gebouw met een eigentijdse, dynamische en transparante architectuur. Een team van Royal Haskoning architecten, werkt aan dit project. Contactpersoon Joris Smits

+31 (0)20 5697 711 [email protected]

De klimaatconferentie, die ook werd bijgewoond door Prins Willem Alexander, stond in het teken van de Adaptatiestrategie Ruimte en Klimaat. Aan deze strategie hebben de afgelopen tijd diverse betrokken partijen hard gewerkt om te kunnen anticiperen op komende klimaatveranderingen. Het congres bestond uit diverse workshops en een plenair programma met paneldiscussie. Klimaatbuffer In het rapport, dat minister Cramer enthousiast in ontvangst nam, worden de resultaten gepresenteerd van een definitiestudie naar natuurlijke klimaatbuffers die een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan een klimaatbestendiger Nederland (zie Range, focus op duurzaamheid

Wouter Ockeloen wint VBKO Waterbouwprijs Het afstudeerwerk van Wouter gaat over de stabiliteit van hydraulisch zandopen filters, waarvoor modelproeven in de golfgoot zijn uitgevoerd. Hierbij lag een relatief dikke laag grote stenen direct op een zandtalud, en werd de golfbelasting per proef gevarieerd. De resultaten zijn verwerkt in een uitgebreide dimensieanalyse waarin de relatie zichtbaar is tussen belasting enerzijds en erosie van het onderliggende zand anderzijds, geldig voor alle proeven die door hem en zijn voorganger op dit gebied zijn uitgevoerd.

NFP, Wouter Ockeloen wint OVBK-prijs

Elk jaar reikt de Vereniging van Waterbouwers in Bagger-, Kust- en Oeverwerken (VBKO) de Waterbouwprijs uit aan studenten die afstuderen aan hbo of technische universiteit in de richting waterbouwkunde. Dit jaar heeft Wouter Ockeloen, sinds juni werkzaam bij Royal Haskoning, met zijn afstudeerwerk “Open filters in golfbrekers met een zandkern” de universiteitsprijs gewonnen. De tweede prijs ging naar Roel de Bree. Roel heeft bij Royal Haskoning zijn afstudeeropdracht voltooid met als onderwerp het Neka Harbour project, onder begeleiding van prof. H. Ligteringen.

Hydraulisch zand-open filters zijn interessant voor praktijktoepassing; door het weglaten van tussenliggende filterlagen worden kosten bespaard. Doordat erosie, bijvoorbeeld in extreme condities, wordt geaccepteerd, moeten de onderhoudskosten wel in de kostenvergelijking worden meegenomen. Verdere studie naar met name schaaleffecten zal de toepassing daadwerkelijk mogelijk maken. Contactpersoon Wouter Ockeloen

+31 (0)10 2865 493 [email protected]

van dit najaar). Deze studie heeft Royal Haskoning verricht in opdracht van vijf natuurorganisaties. Met klimaatbuffers worden ruimtelijke oplossingen aangedragen om de natuurlijke veerkracht van ons land te vergroten. De oplossingen worden vooral gezocht in het herstellen en revitaliseren van natuurlijke landschapsvormende processen. Ook wordt ruimte geboden aan natuur en functies als wonen, werken en recreëren. Gefaseerd De samenstellers van het rapport constateren dat in sommige gevallen bestaande functies moeten wijken voor het realiseren van klimaatbuffers. “Maar dit hoeft niet morgen al te zijn geregeld. Veranderingen moeten zorgvuldig worden voorbereid en

gefaseerd worden uitgevoerd via kleine, onafhankelijk van elkaar te realiseren projecten. Van belang is dat er een investeringsstrategie voor de lange termijn wordt opgesteld”, aldus de onderzoekers, die aanbevelen om op korte termijn een aantal pilotprojecten te starten, deze te monitoren en de resultaten te tonen aan publiek en politiek. Verder stellen ze voor om de ontwikkeling van de klimaatbuffers af te stemmen op het onderzoeksprogramma ‘Kennis voor Klimaat’ en pleiten ze voor ruimtelijke reserveringen en een heldere procesregie. Contactpersoon Rob Speets

+31 (0)10 2865 532 [email protected]

BACnet brengt systemen op één lijn

Een veel gehoorde kreet is dat gebouwen steeds ‘slimmer’ worden. Waar we echter nog veel op kunnen winnen, is de afstemming van de nu nog vaak afzonderlijk werkende geautomatiseerde systemen. BACnet is daarbij een belangrijk instrument. Royal Haskoning wordt steeds vaker gevraagd te adviseren bij de implementatie van dit protocol. Vanaf de eerste introductie van gebouwautomatisering ontstond de behoefte aan een universele communicatietaal. Hierop is de onafhankelijk opererende vakorganisatie ASHRAE (American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers) ingesprongen. Dit leidde in 1995 - na een gedegen ontwikkelingsperiode tot het BACnet-protocol (Building Automation and Control Networks). In Amerika is het al enige tijd dé standaard voor communicatie tussen intelligente gebouwbeheersystemen. En ook in Nederland wordt het steeds meer gebruikt. Het is sinds 2003 de Europese ISO- en Nederlandse NENstandaard. Grote voordelen Toch wordt het volgens BACnet expert Jack Blok van Royal Haskoning nog niet vaak genoeg toegepast, ondanks de grote voordelen. “Met een gecertificeerd

BACnet-systeem kun je twee of meer systemen goed naast elkaar laten functioneren en gebruik maken van één overkoepelend beheerssysteem. Klimaatsystemen in gebouwen werken daardoor beter en eenvoudiger met elkaar samen. In het Diaconessen Ziekenhuis in Leiden wordt het bijvoorbeeld effectief toegepast. Daar werken nu alle regelsystemen onder BACnet, net zoals bij de nieuwbouw van het Erasmus MC. Een ander belangrijk voordeel van BACnet is, dat je fabrikantonafhankelijk bent. Ofwel, je kunt allerlei merken naast elkaar gaan gebruiken, met alle prijsvoordelen van dien.” Duitse maatregel “De Duitse overheid eist al vanaf 1997 toepassing van het protocol voor alle nieuwe overheidsgebouwen en bij automatisering van gebouwen. Leveranciers in Duitsland, maar ook in Nederland zijn gedwongen om ermee te werken,” vertelt Blok. “Hier is BACnet nog niet op grote schaal ingevoerd. Royal Haskoning schrijft het protocol voortaan echter wel in alle nieuwbouw of renovatieprojecten voor.” Contactpersoon Jack Blok

+31 (0)10 2865 318 [email protected]

6

ra ng e > wi nt e r 2007

‘De kamstructuur zorgt voor flexibiliteit en maximale daglichttoetreding’

‘Een functioneel en compact ziekenhuis’ Ontwerpatelier GZ besteedt veel aandacht aan inpassing in omgeving Volgens de architecten Jan Koelink en Paul Numan van Ontwerpatelier GZ zal het nieuwe ziekenhuis in Zutphen zich, veel meer dan het huidige gebouw, voegen naar zijn omgeving. “We hebben veel aandacht besteed aan de inpassing en ook van omwonenden krijgen we positieve reacties.”

De bouwaanvraag voor de eerste nieuwbouwfase werd door de Zutphense gemeenteraad al in augustus met instemming begroet, zodat niets de verdere uitwerking in de weg stond. Het plan is tevens goedgekeurd door de welstandscommissie en de benodigde bestemmingsplanprocedure is inmiddels doorlopen. Het Ontwerpatelier GZ, waarin Royal Haskoning, Gelre ziekenhuizen en Wiegerinck Architecten samenwerken aan de vormgeving, hoefde uiteindelijk niets wezenlijks te veranderen. Dat is maar goed ook, want het tempo is hoog en in januari gaat de bouw al beginnen. Functioneel en compact De beperkte ruimte is een bepalende factor geweest in het ontwerp, dat dan ook voorziet in een vrij kleine plattegrond. “Het wordt een functioneel en compact gebouw”, aldus de architecten. “Vaak is de buitenkant van een gebouw een rechtstreekse vertaling van de functies aan de binnenkant, en dat levert dan een strenge herhaling in de gevels op. Hier is ook wel ritmiek, maar veel losser en vriendelijker. Aansluitend op de stedenbouwkundige randvoorwaarden krijgt het ziekenhuis een duidelijke voor- en achterzijde. De entree zal goed zichtbaar en direct toegankelijk zijn vanaf de Den Elterweg, een belangrijke stadsas van Zutphen. De bestaande rotonde krijgt een vierde aftakking die toegang biedt tot de parkeerdekken. Aan de achterzijde laten we het bouwvolume aftrappen en wordt het gebouw lager om aan te sluiten op de achterliggende woonwijk.”

Kam en Hot Floor Het gebouw krijgt twee hoofdbestanddelen: enerzijds de Hot Floor met een concentratie van hoogtechnische functies zoals de OK’s en de Spoedeisende Hulp, en anderzijds wat Koelink en Numan ‘de kam’ noemen. De kamstructuur zorgt voor flexibiliteit in de inrichting en bij toekomstige veranderingen in het gebruik van het gebouw, maar ook voor maximale daglichttoetreding. Tussen de tanden van de kam komen hofjes, prettige buitenruimtes met veel zonlicht en sfeervolle, huiselijke gevelmaterialen als baksteen en hout. De rug van de kam huisvest de centrale hal en is over twee verdiepingen helemaal van glazen gevels voorzien. Deze ruggengraat van het gebouw vormt ook de verbinding met de Hot Floor en faciliteert alle stromen van patiënten, bezoekers en goederen. “De Hot Floor heeft een veel kortere economische levensduur en staat daarom apart van de rest van het gebouw. Het moet een spannende, technische uitstraling krijgen. We willen dat mede bereiken door de glazen huid te voorzien van een emaillen coating met prints, een soort zeefdrukken. Aan de binnenkant overheersen deze prints niet en zorgen zelfs voor tempering van licht en geluid. Terwijl ze aan de buitenkant een heel bijzonder effect opleveren. Ook opvallend is dat het hele gebouw in het water lijkt te staan, nog sterker dan we aanvankelijk in gedachten hadden. Al met al wordt het een heel markant gebouw op een bijzondere zichtlocatie. Een echte aanwinst voor Zutphen.” Contactpersoon Jan Koelink

+31 (0)10 4433 678 [email protected]

‘Kwaliteit zit in de details’

Hoog tempo in nieuwbouw Gelre door scherp projectmanagement Gelre ziekenhuizen heeft de Nederlandse primeur: in Zutphen wordt voor het eerst een nieuw ziekenhuis geheel voor eigen rekening en risico gebouwd. Het bouwproces, van conceptontwikkeling en ontwerp tot en met de oplevering, is geheel in handen van Royal Haskoning gelegd. Projectleider Wim Zweers: “Voorlopig staan alle mijlpalen nog waar ze horen te staan.” Met de introductie van het nieuwe zorgstelsel en marktwerking zijn de bakens in de zorg drastisch verzet. Meer dan ooit is nieuwbouw van een ziekenhuis een complexe zaak, nu de overheid niet langer de voorwaarden bepaalt en de knopen doorhakt. De uitgangspunten van Gelre ziekenhuizen zijn die van een gezonde onderneming, en alle investeringen moeten worden terugverdiend. Bovendien wordt het ziekenhuis al in januari 2010 in gebruik genomen. Van het besluit om te bouwen tot de ingebruikname in vier jaar; voor een ziekenhuis zou het niets minder dan een spectaculair record zijn. Vanaf het begin zijn korte lijnen en strakke afspraken natuurlijk wel belangrijk. Wim Zweers: “Er zijn altijd wel tien of twintig varianten denkbaar, en wij geven aan hoe je het beste bij de ideale oplossing komt. We zijn dus in de eerste plaats adviseurs, die de plannen ook vertalen naar tekeningen, vergunningen en alle andere documenten die bij grote projecten horen.”

Innovatief aanbesteden Toen in augustus de aanbestedingsfase van start ging, verliep het hele project dankzij goede samenwerking tussen alle betrokken partijen voorbeeldig volgens planning. “Er was een verschil van hooguit enkele dagen”, zegt Wim Zweers, “en dat terwijl we in één jaar hadden gedaan waar normaal drie jaar voor staat. Dat werd mogelijk doordat de architecten van Royal Haskoning en Wiegerinck zo nauw samenwerken, en vooral ook doordat in het ziekenhuis enorm veel is gedaan om aan alle afspraken vast te houden. Met een innovatieve manier van aanbesteden selecteren we snel geschikte partijen voor de uitvoering, zonder dat zij alles tot in details hoeven uitrekenen. Na een korte slag weten we al of het zin heeft om door te gaan. Helaas bleken onze selectiecriteria voor geschikte hoofdaannemers wat al te streng, want er bleven te weinig partijen over voor echte concurrentie. Dat kwam alleen door boekhoudkundige verschillen tussen bouwbedrijven, maar het heeft toch zes weken vertraging opgeleverd. Gelukkig konden we die extra tijd nuttig besteden.”

Integraal projectmanagement Wim Zweers fungeert als de dirigent in een orkest, maar is bescheiden over zijn aandeel in het proces. “We sturen op tijd en kwaliteit. In mijn ogen gaat integraal projectmanagement bovenal over het stimuleren van kwaliteit, door onderlinge afstemming tot in de laatste details. Ik ben ervan overtuigd dat deze nauwe afstemming tussen alle betrokken uitvoerders, in combinatie met een keuze voor repeterende oplossingen, ook kostenreducerend werkt. De kwaliteit van de technische oplossingen zelf laten we natuurlijk over aan de vakmensen; wij spelen alleen een faciliterende rol. In dit project kunnen we ook nog een hoge snelheid halen, dankzij de heel open communicatie met Gelre ziekenhuizen. We zoeken samen naar het beste evenwicht tussen robuustheid en toekomstbestendigheid van het nieuwe gebouw, en komen zo tot verantwoorde investeringsbeslissingen.”

‘Integraal projectmanagement gaat over het stimuleren van kwaliteit’

Contactpersoon Wim Zweers

+31 (0)24 3284 528 [email protected] www.gelreziekenhuizen.nl

‘We hebben in een jaar gedaan waar normaal drie jaar voor staat’

7

wi nte r 2 007 > ra ng e

Studenten bedenken oplossingen voor klimaatverandering

Tweede editie van de DeltaCompetition van start

DeltaCompetition 2008

Na het succes van de DeltaCompetition in 2006 nodigt Royal Haskoning voor de tweede keer studenten en promovendi over de hele wereld uit deel te nemen aan de DeltaCompetition met dit jaar als thema klimaatverandering in de deltagebieden. De helft van de wereldbevolking van 6,5 miljard mensen woont in delta’s, die behoren tot de meest dynamische maar ook meest kwetsbare gebieden ter wereld. Vaak laten ze de snelste economische groei zien en zijn de grootste steden daar te vinden. Maar de verandering van het

klimaat, de stijgende zeeniveaus, oplopende temperaturen en extreme weersomstandigheden vormen een enorme bedreiging én uitdaging voor de delta’s en de mensen die er wonen. Met van

deze tweede editie de DeltaCompetition is

Royal Haskoning op zoek naar nieuwe, inspirerende en gedurfde adaptatie strategieën en oplossingen voor de gevolgen van klimaatverandering in delta’s. De DeltaCompetition 2008 staat open voor bachelors en masters studenten en promovendi uit de hele wereld. Zowel individuele studenten

als multidisciplinaire groepen worden uitgenodigd zich in te schrijven en mee te doen. Oplossingen kunnen gaan over water, natuur, mobiliteit, landbouw, energie, huisvesting en recreatie. Werkstukken moeten origineel zijn, een wetenschappelijke basis hebben en realistisch en uitvoerbaar zijn. Een deskundige (internationale) jury beoordeelt de werkstukken. In november is het startschot voor de competitie gegeven met de introductie van de website

Inschrijving voor deelname aan de competitie is mogelijk vanaf januari 2008 en de papers moeten vóór augustus 2008 ingediend zijn. De beste papers worden gepubliceerd. Tijdens een conferentie over klimaatadaptatie die Royal Haskoning in november 2008 organiseert, beloont de jury de beste individuele paper (15000,-) en teampaper (1 10.000,-). www.deltacompetition.com

nieuwsflits

In de ban van…

Dit voorjaar biedt Royal Haskoning voor de derde maal een podium voor schaaktalenten. 16 en 17 februari vindt het Chess Challenge voor studententeams plaatst. De titelverdediger, de Rotterdamse Erasmus Universiteit, neemt het op tegen anderen studentenschaakteams van Nederlandse Universiteiten en Hoge Scholen in Nederland. De winnaars zullen deelnemen aan het WK Schaken voor Studenten in Novokurznetzk in Rusland (3-11 maart 2008). Zij verdedigen de Nederlandse bronzen medaille behaald in 2006 op het WK in Nigeria.

Fotografie: Bottom Left, Essex Estuary Massachusetts by Dennis Hubbard, Oberlin Top Right, Jacques Descloitres, MODIS Rapid Response Team, NASA/GSFC

Groenprojecten Waterschap De Dommel vragen om multidisciplinaire aanpak In het stroomgebied van waterschap De Dommel wordt momenteel in opdracht van dit waterschap een zevental interessante groenprojecten voorbereid en uitgevoerd. Zo worden er vistrappen, nieuwe meanders en ecologische verbindingszones aangelegd en het verontreinigde slib in de waterbodems van de Dommel wordt verwijderd. Royal Haskoning heeft het programma van eisen opgesteld en mag nu gaan uitvoeren. Projectleider Marc Gommers weet dat dergelijke (groen)projecten de specialisten uitdaagt in hun improvisatievermogen. Dus is Royal Haskoning, gebaseerd op haar jarenlange ervaring met dit soort opdrachten, de belofte aangegaan deze groenprojecten op samenhangende wijze uit te voeren. Om geen subsidies mis te lopen moeten de projecten tijdig starten met de uitvoering. Elk van deze projecten krijgt zijn eigen individuele aanpak,” benadrukt Marc Gommers. “Natuurlijk zijn er belangrijke overeenkomsten. Wij maken aan de hand van de visie op een stroomgebied een programma van eisen en uit beleidstukken destilleren we welke doelstellingen het waterschap in het betreffende gebied moet invullen. Wij kijken kritisch naar de kansen en mogelijkheden binnen de uitvoeringsdoelstellingen van het programma van eisen. Ook wordt voor opdrachtgevers de aanvraag van en input voor vergunningen voorbereid en desgewenst aangevraagd.” Royal Haskoning integreert in dit soort projecten verschillende disciplines die nodig zijn om alle gestelde doelstellingen te halen. Die multidisciplinaire aanpak passen we toe in de onderzoeksen ontwerpfase, maar bijvoorbeeld ook al aan het begin van het traject

in de communicatiefase tijdens inspreekavonden. Daar proberen techneuten, landschapsarchitect of ecoloog een beeld te krijgen van wat de bewoners zelf graag in het ontwerp willen hebben. Zo komen de sterke punten van een gebied in beeld, zodat die verder kunnen worden uitgebouwd. Op die manier worden al in een vroeg stadium vele technische (on)mogelijkheden en kansen zichtbaar. Soms lukken zaken die eerst onwaarschijnlijk leken. In Eindhoven is het bijvoorbeeld gelukt om in het ontwerp de bunzing langs de bedding van de rivier door stedelijk gebied te laten trekken. In project De Dotterbloem is langs de Dommel iets dergelijks gerealiseerd met watergebonden soorten als vlinders, libellen en vogels. Gommers: “Dit soort projecten vergen minimaal anderhalf jaar vanwege de voorbereiding van de (bestemmingsplan-)procedures. Bovendien moet je bij de uitvoering

van de plannen met tijdelijke verstorende maatregelen, zoals bomen rooien, rekening houden met de flora en faunawet. Gelukkig krijgen opdrachtgevers steeds meer oog voor de totaalaanpak, zodat het ontwerp, uitvoering en toekomstig beeld met behulp van beheer- en onderhoudsplannen tot hun recht komen. Ook de bewoners van de stedelijke gebieden appreciëren de toegevoegde waarde van deze groenprojecten voor hun leefomgeving.” Contactpersoon Marc Gommers

+31 (0)73 6874 170 [email protected]

Daarnaast is Royal Haskoning ook hoofdsponsor van het Nederlands Kampioen Schoolschaken 2008. Dit kampioenschap wordt ook dit jaar weer gespeeld in drie categorieën, te weten basisonderwijs en boortgezet onderwijs onderbouw en bovenbouw. De komende maanden strijden ca. 2500 schoolteams in de plaatselijke en regionale voorronden om een plaats in de finales in mei en juni in Nijmegen te bemachtigen.

Pas op! De Bodem! In Nederland maakt een belangrijk deel van de (levensmiddelen)industrie gebruik van grondwater uit eigen winning. In grote delen van Nederland is grondwater met een uitstekende kwaliteit aanwezig. Tegen gunstige kosten kan de industrie dit water benutten als de kwaliteit inderdaad voldoet. Kwaliteit grondwaterwinning bewaken De kwaliteit van het grondwater dat de industrie gebruikt, moet aan strenge eisen voldoen. Projectleider Jaap Verheul vertelt, “We verrichten voor diverse opdrachtgevers bewakingsprogramma’s. In dit kader worden metingen gedaan, monsters genomen en door erkende laboratoria analyses uitgevoerd. Op basis van de resultaten wordt gecontroleerd of de kwaliteit voldoet. Als dat niet zo is, dan geven wij het advies adequate maatregelen uit te voeren. Voorbeelden zijn het wegnemen van oorzaken, aanvullende waterbehandeling en het verbeteren van de bescherming van de waterwinning. Op die manier wordt de productveiligheid gegarandeerd.” Waakzaamheid noodzakelijk Helaas is er in de bodem van Nederland nog veel historische verontreiniging aanwezig. “Oplosmiddelen, olie, brandstoffen en zware metalen afkomstig van oude bedrijven die (vaak) niet meer aanwezig zijn, vormt een potentieel

risico voor de betrouwbaarheid van industriële grondwaterwinningen.” Vervolgt Verheul. “Dit risico wordt veroorzaakt doordat verontreinigd grondwater naar de grondwaterwinning stroomt. De opwarming van de ondergrond door gebruik voor energieopslag, de aanleg van tunnels en parkeergarages, bebouwing en geforceerde wijzigingen aan de waterhuishouding, vergroot soms de verspreiding van de verontreiniging.” Verder kijken dan je neus lang is “Bewakingsprogramma’s die uitsluitend uitgaan van ‘meten is weten’ voldoen niet langer. Aanvulling is nodig met inzicht in de ontwikkeling ter plaatse van het waterwingebied waar de industriële winning aanwezig is. Dat vraagt om aandacht, 360º om de waterwinning heen. Activiteiten in het veld én op papier zoals aanvragen voor vergunningen beoordelen we. Door overleg met alle actoren (bedrijven, organisaties en de overheid) en actief met de omgeving bezig te zijn, brengen we risico’s tijdig in beeld en stellen de belangen veilig. Met ander woorden: niet ‘Pas op! De bodem!’ maar ‘pas op de bodem’.” Contactpersonen Peter de Waard

+31 (0)73 6874 109 [email protected]

Jaap Verheul

+31 (0)73 6874 165 [email protected]

8

ra ng e > wi nt e r 2007

Stortplaatsen: Schoon genoeg voor later!

Symposium krijgt vervolg

nieuwsflits

Het leukste bedrijf

Over stortplaatsen en vuilverwerking is veel te doen. Enerzijds kampt de maatschappij met de hoge

Royal Haskoning dingt mee naar de titel ‘het leukste bedrijf’ op RNN7. Begin november werd de organisatie met haar film de weekwinnaar. Daarmee is ze een stap dichter bij het prijzengeld van 1 25.000, dat ten goede komt aan een (nog nader te bepalen) goed doel. In januari zullen de maandfinales plaatsvinden. Samen met de andere weekfinalisten wordt Royal Haskoning dan uitgenodigd met een aantal medewerkers langs te komen in de studio van RNN7. Kijk voor de film op: www.rnn7.nl

consumptie en afvalproductie per huishouden. Anderzijds heeft de branche te maken met regelgeving uit de 80-er jaren, terwijl de techniek al jaren verder is als het gaat om de nazorg van onze bestaande stortplaatsen. Het drukbezochte

Toekomstig gebrek aan zoet water dwingt Nederland tot onderzoek

symposium op 8 november 2007 in Nijmegen stond in het teken van duurzame nazorg van stortplaatsen.

Range is een uitgave van Royal Haskoning en verschijnt vijf maal per jaar in een oplage van 9000. Het blad is bedoeld voor relaties en andere geïnteresseerden. Redactie: Royal Haskoning, PR & Communicatie Katinka Erkens-Janssen Postbus 151 6500AD Nijmegen Telefoon (024) 3284 972 e-mail: [email protected] Tekstschrijvers: HDtt Communicatieadvies Intotum Pers en productiebureau A4 Royal Haskoning The Freelance Connection Westra Redactionele Producties Lay-out: Charles Whalley Advertising Limited UK

Duurzame nazorg Afvalexpert Willem van Vossen van Royal Haskoning presenteerde de bevindingen tot nu toe uit het landelijk demonstratieproject, dat in 2005 is gestart op de afvalberging Vlagheide in Schijndel. Doel van het project is om de zelfreinigende werking van de natuur aan te tonen met het door Royal Haskoning ontwikkelde ‘NA-zorgmodel’. Natural Attenuation (NA) is een verzamelterm voor alle natuurlijke processen in de stort, die in staat zijn verontreinigende stoffen te neutraliseren tot toelaatbare emissies. Natuurlijk is het belangrijk restemissies en het storten van schadelijke stoffen te beperken. Maar de natuur is zelf goed in staat schadelijke stoffen te neutraliseren. Alleen wij belemmeren dit proces door een stortplaats van boven waterdicht af te dekken. Dat de onderkant ingeperkt wordt (onderafdichting) staat niet ter discussie, dit is nodig. De resultaten zijn veelbelovend en lijken onze uitgangspunten te bevestigen: ‘niet waterdicht afdekken van stortplaatsen is beter’.

Drukwerk: Verenigde Offset-bedrijven bv Vragen en/of opmerkingen naar aanleiding van Range? Wilt u zich abonneren op Range, een adreswijziging doorgeven of afmelden voor Range? Laat het ons weten: stuur een e-mail naar range@ royalhaskoning.com Meer informatie over de activiteiten van Royal Haskoning vindt u op onze website: www.royalhaskoning.com Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd of gebruikt, op welke wijze dan ook, zonder uitdrukkelijke toestemming van de afdeling PR & Communicatie van Royal Haskoning.

Onze vestigingen in Nederland: Onze vestigingen in Europa: Onze vestigingen wereldwijd:

Bert Krom: “eeuwigdurende nazorg is een gedrocht”

NA-zorg en duurzaam storten trekken samen op Bert Krom, voorzitter Stichting Duurzaam Storten, vertelde dat we voordat we aandacht hebben voor nazorg ook naar de afvalverwerking zelf dienen te kijken. Het milieubeleid gaat uit van eeuwigdurende nazorg, “een gedrocht” volgens Bert Krom, omdat we dat niet kunnen waarmaken. Duurzaam Storten houdt in dat de interactie tussen afvalstoffen tijdens de exploitatieperiode zodanig wordt gestuurd dat een stortplaats binnen één generatie stabiel is en er geen verontreinigingen meer uittreden. Afdichting en eeuwig durende nazorg is dan niet meer nodig. Bij de verduurzaming van bestaande stortplaatsen komen Duurzaam Storten en NA-zorg bij elkaar. De synergie wordt momenteel aangetoond op de afvalberging Vlagheide. Politieke agenda Jan van Vliet van VROM is verant woordelijk voor bodembescherming. Hij gaf tijdens het symposium te kennen dat VROM geld en menskracht vrij heeft weten te maken, waarmee begin 2008 de herziening van het Stortbesluit Bodembescherming en de Nazorgregeling Stortplaatsen van start kan gaan. Ook hij bevestigt dat stortplaatsen de laatste jaren vanuit bodembescherming geen aandacht hebben gehad. VROM beseft terdege dat het Stortbesluit achterhaald is en stoelt op gegevens uit de 80-er jaren. De Europese richtlijn stelt dat een stortplaats van onderen afgedicht moet zijn. Nederland hanteert de strengste normen in Europa door ook een waterdichte bovenafdichting te hanteren om alle risico’s uit te sluiten. VROM sluit haar ogen niet voor de technologische ontwikkelingen op stortgebied, maar stelt net als de politiek dat technologische ontwikkelingen geen risico’s met zich

mee mogen brengen. De regelgeving zou in ieder geval berekend moeten zijn op innovatie en technologische vooruitgang en ruimte voor experimenten voor verduurzaming van de nazorg moeten kunnen toelaten. Tussenoplossing Tijdens het symposium werden twee suggesties gedaan om het proces te versnellen: onderzoek de mogelijkheid van een experimenteerartikel in het Stortbesluit, waardoor de regelgeving soepeler wordt dan het huidige besluit. Dit zou betekenen dat volle stortplaatsen langer onafgedekt zouden blijven. Aangezien een volle stortplaats de verantwoordelijkheid wordt van de provincie, wordt nauw samengewerkt met de provincies en het betrokken bedrijfsleven. De tweede suggestie was de oude delen van stortplaatsen, die zijn aangelegd vóór de inwerkingtreding van het Stortbesluit in 1993, onder de Wet Bodembescherming te brengen. Hierdoor ontstaat er ook meer speling om te experimenteren met duurzame nazorg. Vervolg Natuurlijk is er nog veel discussie mogelijk over diverse maatregelen en alternatieven. Inmiddels is een onlineforum opgericht. Ook kunnen partijen zich aanmelden om deel te nemen aan een werkgroep die een advies aan de politiek zal voorbereiden. Royal Haskoning, in de persoon van Willem Vossen, is in de gelegenheid gesteld om hier het initiatief in te nemen. Contactpersoon Willem van Vossen

+44 (0) 73 6874 177 [email protected]

Royal Haskoning tekende in oktober tijdens de officiële opening van het nieuwe Technologisch Top Instituut Watertechnologie Wetsus een samenwerkingsovereenkomst op het gebied van zoutverwijdering uit water. “We willen hiermee bijdragen aan onderzoek en ontwikkeling op het gebied van ontzilting”, licht directeur Divisie Water, René Noppeney toe. Wereldwijd worden de bronnen voor drinkwater steeds schaarser. Klimaatverandering is daar een belangrijke oorzaak van. Noppeney: “De meeste mensen staan er niet bij stil, maar zelfs in een nat land als Nederland moeten we ons voorbereiden op een toekomstig tekort aan zoet water. En internationaal speelt dit in vele landen. Willen we in de toekomst voldoende drinkwater en industriewater beschikbaar hebben, dan moeten we kijken naar de mogelijkheden van alternatieve bronnen zoals brak en zout water.” Wetsus is een faciliterend intermediair voor trendsettende kennisontwikkeling op het gebied van duurzame waterbehandelingstechnologie. Wetsus creëert een unieke omgeving en strategische samenwerking om rendabele en duurzame waterbehandelingstechnologie van topniveau te ontwikkelen. Wetsus opereert daarbij als Technologisch Topinstituut Watertechnologie, waarin bedrijven en kennisinstellingen op een inspirerende wijze multidisciplinair samenwerken. Samen met haar partners levert Wetsus zo een belangrijke bijdrage aan de oplossing van de wereldwaterproblematiek. Contactpersoon Annemie Peters-Otten +31 (0)24 3284 935 [email protected]

amsterdam > capelle a/d ijssel > dordrecht > eindhoven > enschede > goes > groningen > Hedel > ’s-hertogenbosch > hoofddorp > maastricht > nijmegen > oirschot > rotterdam > rijswijk > steenwijk > veendam > zwolle bath > birmingham > boedapest > boekarest > chertsey > dublin > edinburgh > exeter > glasgow > haywards heath > leeds > katowice > lille > liverpool > londen > manchester > mechelen > namen > newcastle > peterborough > rochdale > swansea bahrain > bangladesh > cambodja > china > egypte > filippijnen > gabon > ghana > india > indonesië > kameroen > libië > maleisië > nigeria > russische federatie > thailand > trinidad & tobago > usa > verenigde arabische emiraten > vietnam