Licht Eindelijk Helder, Tierrafino Amsterdam, 19 mei 2009 Deel 1. Inleiding Op de avond van “Licht Eindelijk Helder” zijn verschillende aspecten waar de MKB-er in Amsterdam mee te maken krijgt als hij zijn pand duurzaam wil verlichten gepresenteerd. Het vindt plaats in de bedrijfshal van Tierrafino aan de Archangelkade in Amsterdam en die lokatie dient tevens als praktische casus. De avond wordt gepresenteerd door Pauline Westendorp van NEWNRG en Willemijn Kemp van Vital Interest. De andere organisator, Catherina Giskes van Tierrafino, zit de jury voor. De insteek van de avond is de informatie zo te presenteren dat de ‘leek’ het kan begrijpen. Aan bod komt alles waar je als MKB-er die wil verduurzamen mee te maken krijgt: Licht technische info, de vele verschillende nieuwe LED bedrijven en hoe daar een keuze in te maken, wat zijn externe financieringsbronnen, op basis van welke criteria gebruik kom je tot een keuze, hoe zit het met gezondheid, welke grondstoffen worden gebruikt en hoe recyclebaar zijn ze, hoe voer je het gesprek met je verhuurder. Het doel van de avond is om kennis bij elkaar te brengen en zo concreet mogelijk in kaart te brengen welke lichtvormen (van lampen tot aan koepels) het meest geschikt zijn voor de verschillende werkruimtes nl: produktie, distributie, kantoor, entree, keuken, onderzoekruimte, scholingsruimte, toilet. Catherina Giskes van Tierrafino trapt af: 1. “ We hebben vorig jaar meegedaan aan een pilot klimaatscan van het Klimaatbureau Amsterdam. Tijdens de presentatie op 19 november ontstond een discussie over licht die veel vragen opriep. Toen is het idee ontstaan deze avond te organiseren.” 2. “ Voor een bedrijfspand als dit zijn er nog geen duidelijke richtlijnen t.a.v. duurzaamheid voor de huiseigenaar. 3. Is het mogelijk om zo’n oude bedrijfhal van G naar A label te brengen?” Kees Verhoeven, directeur MKB-Amsterdam, ook jurylid: 1. “ MKB en duurzaamheid was vroeger ondenkbaar. Nu zien ondernemers dat zij ook een bijdrage kunnen leveren aan energiebesparing.” 2. “ Als vereniging organiseren we bijeenkomsten en proberen we ondernemers laagdrempelig te informeren en toepassing mogelijk te maken. We kijken meer naar de MKB toepasbaarheid, niet in eerste instantie naar de technische kant”.
1
Wat wil Tierrafino met een nieuw lichtplan bereiken? • Prettige werkomgeving bieden • Energiebruik omlaag • Energiekosten omlaag • Voldoen aan ARBO eisen • Lange levensduur lampen en armaturen • Goede kleurweergave • Grondstoffen en afval na gebruik niet giftig en/of recyclebaar • Betaalbaar en/of financierbaar plan Daglicht is het meest duurzame licht en is gratis. Juist op daglicht scoort deze loods heel slecht. Hoe kun je uitgaande van de functies in de verschillende ruimtes gebruik maken van verschillende soorten licht. Tierrafino zou van de bedrijfshal een ruimte willen maken waarin bezoekers geinspireerd worden doordat ze zien wat er mogelijk is met licht, de hal zou een voorbeeldfunctie voor andere bedrijfshallen in Amsterdam kunnen hebben. Wat kunnen we van de avond verwachten? • Algemene kennis over licht • Experts en onderzoekers aan het woord • Klimaatloket en garantiefonds • Ontwerpen met gebruik daglicht • Presentatie aanbieders licht • Jury geeft mening • Borrel Ruimtes: metingen Ivan Robles is een stagiair elektrotechniek van het ROC van Amsterdam en heeft tijdens de voorbereidingen voor deze avond tekeningen gemaakt van alle ruimtes in het pand met daarin de huidige verlichting. Alle pitchers hebben deze tekening ontvangen en hen is gevraagd een lichtplan te maken met een kostenraming. Ivan legt eerst het verschil uit tussen lux en lumen. Lux: hoeveelheid licht uitgedrukt per oppervlakte (het licht wat op de werkplek schijnt) Lumen: hoeveelheid licht uitgezonden per tijdseenheid door een lichtbron (wat er uit de lamp komt) Er is een lichtmeting gedaan van de huidige situatie om te kijken of dat voldoet aan de arbo-eisen. In de kantoren wordt veel gebruik gemaakt van daglicht. Afhankelijk van de plaatst in de ruimte is dat ruim voldoende Lux of net iets te weinig. In de produktie- en distributiehal is veel te weinig daglicht. De huidige verlichting volstaat behalve op de werkplek van de produktie. Vraag: Zijn er normen voor verschillende werkplekken? Antwoord: Ja, afhankelijk van het werk wat op de werkplek verricht wordt zijn er andere arbonormen. Vraag: Is er aan personeel gevraagd of er genoeg licht is voor hen? Antwoord: Die vraag is inderdaad gesteld. In de loods is gezegd dat er te weinig daglicht is. In de kantoren is werken in alleen daglicht erg afhankelijk van het weer of het voldoende licht is. De huidige verlichting is niet prettig om in te werken. Het personeel is erg betrokken bij de metingen. Het verschil in lux is erg groot voor de verschillende ruimtes. 2
Lichtmeting Jeroen van Agt en Marcel van der Steen van Olino houden zich bezig met de promotie van duurzame energie. Daartoe publiceren ze wekelijks nieuwe artikelen op de website www.olino.org om mensen te informeren over duurzame energie en energie besparing. Onderdeel hiervan is het publiceren van informatie over elektrisch vervoer en het onafhankelijk doormeten van LED - en spaar lampen. Alle metingen worden gepubliceerd op de website om voor eindverbruiker en dealers transparantie te geven in de kwaliteit van de lampen die worden aangeboden. Iedereen kan Olino vragen een lamp te testen en feedback van eindgebruikers wordt verwerkt op de website. Het bedrijf heeft inmiddels metingen verricht aan meer dan 270 verschillende lampen en ze worden getest op o.a. de volgende criteria: efficiëntie (lm/W), kleurtemperatuur (K), stralingshoek (Deg), lichtstroom (lm), CRI_Ra (index), dimbaarheid en 13 andere belangrijke lamp parameters. Enkele constateringen zijn: - Dat de beste LED lampen en spaarlampen 7 x zo efficient zijn als een 40 Watt gloeilamp - Dat een LED lamp eenvoudig een levensduur van 10 jaar kan halen MITS deze goed ontworpen is. Dat betekent dat de lamp niet te warm mag worden. Elke 10 graden dat de LED-chip te warm wordt halveert de door de fabrikant opgegeven levensduur. Ook de kwaliteit van de elektronica is van groot belang voor de levensduur van de lamp. - Dat bij de vergelijking van twee spots met warm wit licht ,een 35 W halogeen spot (2620 K) en een 4,7W/178 Lumen LED spot(2665 K), de LED lamp 9 x zo efficient is. De hogere aanschafkosten van de LED lamp kunnen door de besparing op energie en de langere levensduur ruimschoots terugverdiend worden. Sluipverbruik en blindstroom Sluipverbruik bij lampen ontstaat ten gevolge van mogelijke stand-by verliezen van voorschakelapparatuur en transformatoren. Deze verliezen gelden ook als de lamp voluit brand en gelden ook voor het opgenomen vermogen van drivers die nodig zijn om leds op het lichtnet aan te kunnen sluiten. Blindstroom Alle gebruikers van wissel- of draaistroom hebben te maken met twee vormen van energie (vermogen) : aktief- of werkelijk vermogen (W) en reaktief- of blindvermogen (VAR) . Bij het gebruik van elektriciteit wordt alleen het werkelijk vermogen omgezet in mechanische energie, warmte, licht enz. Dit wordt ook gemeten door de kWhmeter. Het blindvermogen wordt gebruikt voor het magnetisme in elektrische machines, draadgewonden voorschakelapparaten en transformatoren, enz. Ook wordt er blindvermogen opgenomen door elektriciteitsnetten (distributie en transport) en steeds als er sprake is van lange (kabel)verbindingen. Omdat de kWh-meter dit niet registreert, blijft blindstroom vaak onopgemerkt, echter niet door de netbeheerder. Die moet ook deze extra stroom transporteren en brengt daarvoor veelal kosten in rekening. Nog niet alle regionale netbeheerders doen dit echter. Wanneer ze dat wel 3
doen zijn ze verplicht om die kosten op de factuur te specificeren. Blindstroom ontstaat dus als er zelfinducties (spoelen), maar ook als er condensatoren in het circuit zijn opgenomen. Er treedt dan faseverschuiving op tussen stroom en spanning. De sinus van de stroom en de spanning liggen dan in de tijd verschoven. Dus als de sinus van de spanning zijn maximumwaarde bereikt, is dit dan eerder of later voor de stroom het geval. In dit geval is het werkelijk opgenomen vermogen: P = U * I * cos (phi) Bij een cosinus phi van 1 is dus geen sprake van blindstroom. Het blindvermogen is Pb = U * I * sin (phi). Ook al wordt dit niet door de meter geregistreerd, het moet wel door de kabel worden getransporteerd. Hiermee moet bij de aanleg ervan dus wel rekening worden gehouden. Afhankelijk van de kwaliteit van kan de cosinus phi van een spaarlamp of een ledlamp variëren van 0,1 tot meer dan 0,9 voor goed gecompenseerde uitvoeringen. Energiezuinige verlichting en gezondheid Raymond Lescrauwaet van Group4Wellness (www.group4wellness.com) maakt deel uit van een “gezond kunstlicht expertgroep” welke door de Vereniging Integrale Biologische Architectuur (www.viba-vereniging.nl) in het leven is geroepen. Er is vooral literatuur en publicatieonderzoek gedaan door deze expertgroep. Tevens is er veel expertise uitgewisseld door de leden uit diverse disciplines. Binnenkort zal de expertgroep een manifest naar buiten brengen over de milieu- en gezondheidseffecten van o.a. spaarlampen en led verlichting. Er komen zaken naar voren als o.a. milieubelasting, energieverbruik, netvervuiling, duurzaamheid, elektromagnetische straling, kleurspectrum, lichttemperatuur, comfort en biologische (duur) effecten. Raymond Lescrauwaet heeft op de bijeenkomst van Tierrafino in Amsterdam een korte toelichting gegeven en is tevens organisator van De Nationale Kunstlichtdag 2009 (www.denationalekunstlichtdag.nl) welke op zaterdag 26 september bij Stichting VIBA Expositie (www.sveweb.nl) wordt georganiseerd. Jury • Rienk Visser – adviseur in lichtontwerp en lichtarchitectuur, gaat letten op: ontwerpaspecten, genoemde criteria • John Nijenhuis – link tussen wetenschap, mensen en bedrijfleven bij Faculteit Technische Natuurwetenschappen. Onderzoek naar basisprincipes LED verlichting, gaat letten op: onderbouwing en mooie woorden (is dit wel waar) • Paul Cohn – kritische burger • Kees Verhoeven – directeur MKB Amsterdam • Catherina Giskes – Tierrafino BV
4
Financiering Als huurder in een pand weet je niet altijd hoe lang je daar nog zult blijven. Nieuwe duurzame verlichting kopen kan dan wel gunstig voor de verhuurder zijn maar voor de huurder een investering die niet wordt terugverdiend. Er zijn bedrijven die constructies voorrekenen waarin aan huurder en verhuurder wordt gepresenteerd hoe een win-win situatie te creeeren voor beiden. Ook zijn er mogelijkheden om i.p.v. te kopen de lampen te huren of te leasen. - Nono Liem (via NEWNRG) s een bedrijf wat voor de klant investeert en de afbetaling wordt betaald van de besparing. - Rabobank en Lage Landen bieden leningen aan voor duurzame investeringen. - Via Ledned en Unique Lights is het mogelijk lampen te leasen. - Soms nemen gemeentes ook het plan over bv. Leeuwarden of Hoogeveen. Afval Wat is duurzamer, de oude lampen naar Van Gansewinkel aan de overkant brengen of naar Roemenie? Hoe worden oude lampen als afval verwerkt? [Antwoord bij navraag aan Yoeri van Alteren van Gansewinkel: TL lampen worden in o.a. bij Indaver Relight (50% van Gansewinkel) verwerkt waarbij in de installatie het glas gescheiden wordt van de metaalfractie en het kwikhoudende poeder. Het glas wordt hergebruikt evenals de metaalfractie. Het poeder met daarin het kwik wordt in een destillatie installatie ontdaan van het kwik. Een vergelijkbare installatie staat in Duitsland bij de firma Dela. Zij destilleren kwik van o.a. de NAM. Het kwik wordt zo veel als mogelijk weer nuttig toegepast bij bijvoorbeeld chemische processen. Kwik mag echter wereldwijd niet meer toegepast worden zodat het gebruik steeds minder wordt. Zie voor meer info. http://www.indaver.be/Indaver-Relight.112.0.html http://www.delagmbh.de/cms/website.php] Klimaatbureau Amsterdam – Energieloket en Garantiefonds De doelstelling van de Gemeente Amsterdam is om in 2025 50% CO2 reductie te hebben gerealiseerd (tov verbruik 2006; of 40% reductie tov verbruiksniveau 1990). Om ondernemers te ondersteunen heeft het Klimaatbureau Amsterdam sinds begin 2009 het EnergieLoket geopend. Een energiebesparing van 10-40% is voor bedrijven een rendabel potentieel: de investering kan op korte termijn worden terugverdiend en men doet aan energiebesparing. Toch wordt het door ondernemers heel weinig gedaan. De belangrijkste redenen hiervoor zijn: onbekendheid, gebrek aan tijd, gebrek aan middelen/geld. Kansen worden onbenut gelaten. Het EnergieLoket biedt ondernemers ondersteuning aan op het gehele traject : - Idee vorming m.b.v. de klimaatscan - Betrekt leveranciers bij de realisatie - Biedt hulp aan om de investering gefinancierd te krijgen - Ondersteunt bij de realisatie Zo wordt het gemakkelijker gemaakt om te gaan besparen. Door het toepassen van rendabele maatregelen ga je al vanaf de eerste dag geld besparen. De (maand)kosten van investering zijn lager dan wat je bespaart. Bij investeren zal de eerste 4-5 jaar de energierekening met een redelijk bedrag omlaag gaan, daarna zal hij veel lager worden. Dit is direct concurrerend, middelen en geld 5
komen beschikbaar voor andere dingen in het bedrijf en het is goed voor het klimaat. De gemeente Amsterdam heeft op dit moment geen subsidies voor ondernemers voor investeringen in energiebesparing. Het College van B&W van de gemeente Amsterdam wil een Klimaatfonds (een garantstellingfonds voor mkb-bedrijven) oprichten; de gemeenteraad zal hierover begin juli 2009 beslissen. “ Het Klimaatfonds is fantastisch” zegt Kees Verhoeven, directeur MKB-Amsterdam Het geeft ondernemers de mogelijkheid een lening te verkrijgen die anders in de huidige crisis niet mogelijk zou zijn. Er worden wel voorwaarden gesteld: het bedrijf moet financieel gezond zijn. De garantstelling loopt tot 20.000 euro. Senternovem heeft wel een investeringssubsidie: het is mogelijk 10% van de gedane investering terug te krijgen via de EIA. Dit geldt voor daglichtsystemen, slimme regelingen van lichtsystemen,LED-verlichting en een nieuw efficient verlichtingssysteem in bestaande gebouwen. Overigens zijn die subsidies ook te verkrijgen voor bijv. verwarming, verlichting, isolatie en energiebesparing. www.mkb-amsterdam.nl www.nieuwamsterdamsklimaat.nl Daglicht – natuurlijk licht Thomas Bögl geeft een presentatie over het gebruik van daglicht in ontwerpen die Architektenbureau RAU heeft gemaakt. Duurzaam is een containerbegrip geworden: McDonalds, Schiphol; alles wordt opeens groen en duurzaam, maar wat is het nou eigenlijk? Staat dit begrip voor labels, voor techniek, voor bedrijven? Wij lijken op onze top te zijn wat betreft duurzaamheid. Maar is dat wel zo? Hebben we niet te weinig ambities? Binnen RAU maken we de vergelijking met een duurzaam condoom: we weigeren gezamenlijk de liefde te bedrijven. Terwijl de oplossing soms zo simpel is als je goed waarneemt. Bij RAU probeert men high-tec effecten te bereiken met low-tec middelen. Om naar duurzaamheid te kijken moet je naar heel veel aspecten kijken, het is een samenspraak die tot een duurzaam effect kan leiden. Niet de bouw van een pand kost de meeste energie maar de energie die tijdens de levensduur van een gebouw in het gebouw verbruikt wordt: rond de 80% van het totale energieverbruik in de gehele levenscyclus van een gebouw. Het denkpatroon moet veranderen: RAU introduceert oneplanetarchitecture. Alle energie komt van de zon. Elke cultuur kent de zon en maan een mythische betekenis toe. Er wordt veel met licht gespeeld. Onze biologische klok wordt gestuurd door zonlicht, de biologische klok van een mens gaat gelijk aan de 24 uur van een dag. Dus is daglicht nodig om de klok bij te stellen. Onderzoek wijst het uit; bij een goed verlichte werkruimte is er: -Minder ziekteverzuim -Hogere productiviteit -Minder faalkosten
6
Licht = energie Daglicht kun je in je gebouw halen m.b.v. - Lichtvangers - Solartube - Spiegels - Glasvezels, geleiden daglicht Hinderlijk zonlicht dat tot oververhitting van het gebouw zou leiden doe je door zonwering; i.p.v. van bovenaf kun je ook vanaf beneden de zonwering laten lopen. Hierdoor bereik je wel dat hinderlijke spiegelingen op de beeldscherm weggehaald worden maar het gewenste daglicht nog steeds in de ruimte kan komen. Als we praten over daglicht is het ook belangrijk rekening te houden met de hoeveelheid warmte die er door de zon binnenkomt. In de toekomst moeten we daar steeds meer rekening mee houden. Daklichten kunnen voor een meer natuurlijke verlichting zorgen maar soms is dit niet gewenst. Onderzoek heeft bv. uitgewezen dat supermarkten minder verkopen bij daglicht (volgens een aanwezige in de zaal). Daardoor kan dan door supermarkten gekozen worden voor kunstlicht om economische redenen.
7
Deel 2. Pitches Philips Kim van Rosmalen vertelt dat Philips al geruime tijd bezig is onderzoek te doen naar de toepassing van LED. In 2007 was LED nog niet geschikt om in functionele ruimtes te hangen. Nu -in 2009- is het onderzoek zo ver gevorderd de Philips kwalitatief hoge LED verlichting aan kan bieden. LED is het meest geschikt om toegepast te worden in openbare ruimtes. LED kan af en toe ook als straatverlichting worden toegepast. In komende tijd gaat voor bedrijven en particulieren de gloeilamp eruit. Als vervanging is het belangrijk te kijken naar hoeveel licht er nodig is, Philips wil een aanbod doen waarin er dezelfde hoeveelheid licht is als ervoor. Bij een keuze voor LED in de kantoren kun je de vraag stellen hoeveel licht er werkelijk uit de lampen komt. Om echt energie te besparen is het beter om bij functionele binnenverlichting te kiezen voor TL. De energiezuinige TL lamp is een mogelijkheid in combinatie met een aanwezigheid-sensor: licht-aan als je binnenkomt, licht-uit als je weggaat. In de distributie-hal is als je energie wilt besparen een andere indeling nodig: de TL lampen die nu boven de schappen zitten zouden dan boven het looppad moeten komen te zitten. Als de huidige verlichting vervangen wordt door spaarlampen met aanwezigheidssensor is de terugverdientijd inclusief installatie 4,5 jaar. Welke aanbiedingen heeft Philips in LED lampen: LED in kantoor: Day/Wave LuxSpace (downlighter) Buiten CitySpirit LED Cone Thuis Master LED Hoe ga je om met de vraag voor een vervanger voor de gloeilamp (gezellig)? Veel verschillende soorten lampen, verschillende oplossingen. Op dit moment biedt Philips een twintigtal verschillende soorten ledlampen die qua kleur en hoeveelheid licht vergelijkbaar zijn met de gloeilamp. Tendris/Lemnis Lighting Ruud Koornstra: Ons bedrijf houdt zich bezig met duurzaamheid. Duurzaam is voor ons datgene wat je doet zonder dat daar een verliezer uitkomt; de mens, de natuur, het milieu: Geen Verliezer! Ondernemers zijn in dit proces de missing link. Licht is een symbool geweest van verspilling. De gloeilamp is niet efficiënt. We zijn begonnen met een lampje, LED. Het is echt besparing, dit kan niet met een gloeilamp. Waarom doen we wat we doen? - Kassen zijn grote verspillers, kunnen we daar iets mee? Men wilde veel licht. Voor grote tomaten. Maar: niet veel licht, en toch grote tomaten door speciaal licht. - Iets voor straatverlichting: wil je 's nachts licht of zicht? Wij willen ZICHT! 8
Maar via de wetgeving moeten wij de dagverlichting nabootsen. Echter 's nachts wordt zicht niet gemeten in lux en/of lumen. Wat heb je nodig voor straatverlichting: kleurherkenning, helder zicht, maar geen lux- of lumen meting. Het licht wat we 's nachts zien wordt niet waargenomen door de kegeltjes in het oog maar door de staafjes. Dit wordt mesopisch licht genoemd en kan gemeten worden in speciale spectrale power distributie en via de S/P waarde. Op de locatie zouden we mesopisch licht op willen hangen. Lampen van 36 watt. Watt heeft te maken met verbruik. We willen de lampen mesopisch ophangen. Het effect van het licht is enorm. LEDs voor dit pand—15 watt lampen. Totale kosten: 10196 euro Energiebesparing van 2.500 euro per jaar, dus een terugverdientijd van 4 jaar. BS LEDlight Erik Roose van BS Ledlight: wij ontwikkelen en verkopen ledlampen. Wij hebben een zeer groot assortiment, tussen de 450 en 500 ledproducten. Er is deze avond al veel over ledlampen verteld en willen niet in herhaling vallen. Een belangrijk punt van ons bedrijf is dat we met het gebruik van ledlampen het milieu willen sparen. Daarom ontwerpen we ledlampen voor elke mogelijke situatie. Cor Borne presenteert een uitvinding die zojuist is gedaan: een reflectiesysteem voor LED “TL” buis. Hiermee wordt de hoeveelheid licht op de werkplek nog extra verhoogd. Dat LED niet toepasbaar is in kantoren is in tegenspraak met ons uitgebreide aanbod kantoorlampen. Waarom hebben wij de LED TL buis ontwikkeld? LED TL werd nog niet toegepast. Wij kijken altijd naar: Wat kunnen we met LED kunnen doen om de lichtwens te verhogen? Op deze locatie is ons voorstel de lampen te vervangen door 36 Watt Ledlampen. Door het armatuur te vervangen door een reflectiearmatuur wordt de LEDreflectie nog extra ondersteund. Terugverdientijd van de lampen: 2,5 jaar inclusief energie investeringsaftrek. Tiparo Trudie Timmerman van Tiparo: ons bedrijf is begonnen vanuit de praktijk. Voordat wij begonnen met LED waren onze werkzaamheden in de slachterswereld. In de grote koelingen daar aanwezig hadden we altijd problemen met de conventionele TL verlichting omdat die te veel warmte produceerden. We zijn op zoek gegaan naar een oplossing en kwamen toen in aanraking met LED verlichting. We hebben vele bedrijven bezocht in China en werken nu samen met een bedrijf wat op onze vraag kan produceren. Voor ons is het belangrijk dat er goede grondstoffen worden gebruikt en dat er geen kinderarbeid wordt verricht: fair trade. Voor een bedrijfsruimte berekenen wij altijd wat het huidige stroomverbruik is en hoeveel het wordt met Ledverlichting. Wat is er nu te besparen, waar kunnen we naartoe als maximale besparing? Onze lampen voor bedrijfsverlichting hebben een power-factor van hoger dan 0,95 9
de bolletjes voor huishoudelijk gebruik hebben een power-factor van minimaal 0,45 maar op aanvraag zijn die ook met een hogere power-factor te verkrijgen. Op deze locatie is het voorstel dezelfde armaturen te gebruiken maar dan de TL balken te vervangen door LED-lampen, en met de plaatsing van de armaturen rekening houdende met de verplaatsing van de stellingen. In de scholingsruimte kan dimbaar LEDlicht geplaatst worden en in de keuken een RGB kastje. De jaarlijkse besparing die u kunt behalen met LED verlichting kunt u met onderstaande formule gemakkelijk berekenen: Watt voordeel x aantal lampen x branduren per week x 52 weken x 0.00021* = de jaarlijkse energie besparing. *0.21 is de gemiddelde KWh prijs voor bedrijven. Dus voor de grote hal en boven: Totale kosten 20.356 euro. Het huidige stroomverbruik is 16440W en met Ledverlichting wordt dit 5160W. De energiebesparing wordt 4927 euro per jaar, dus een terugverdientijd van 4 jaar in deze situatie.
Deel 3. Uitslag jury De jury heeft intensief de verschillende kandidaten besproken. Elke aanbieding had sterke punten. Korte weergave van de pitchers. Philips: gedegen verhaal, naast een aanbod van lampen ook aandacht voor efficiente plaatsing van lampen en sensoren. Philips loopt niet voorop met LED. Tendris: Innovatief concept hoe te beoordelen wat er aan licht nodig is. Vraagt om meer onderzoek onder wat voor voorwaarden dat hier toepasbaar is.. BS Ledlight: Reflectie gaat over minder energie en evenveel licht. Het aanbod ontstaat uit de vraag van de klant. Er zijn veel producten ontwikkeld met vele verschillende toepassingsmogelijkheden. Tiparo: Er is een direct contact met producent zodat vernieuwingen en speciale wensen snel door gevoerd kunnen worden, let op andere aspecten zoals kinderarbeid. Heldere uitleg. 10
Winnaar: Is er een winnaar of niet? De 'toepassing van daglicht' staat op deze avond als winnaar bovenaan. Het binnenhalen van daglicht zal een eerste aanpassing in de loods zijn. Als we de kunstlichtaanbiedingen met elkaar vergelijken en we houden rekening met de doelgroep, nl. het MKB in Amsterdam, dan heeft de ondernemersgeest van BSLedlight gecombineerd met hun brede aanbod geschikt voor MKB-doeleinden het meest aangesproken. Echter, een definiteve keuze is nu moeilijk te maken. Een aantal punten vragen om vervolgonderzoek. Er is een checklist ontstaan tijdens de voorbereidingen door de gesprekken die hebben plaatsgevonden met aanbieders en specialisten van licht. I.s.m. met o.a. Olino zullen de komende maanden deze punten verder onderzocht worden. CHECKLIST VERLICHTING KOSTEN LAMP LEVENSDUUR LAMP 70 % LUMENBEHOUD IN TIJD KLEURBEHOUD IN TIJD LEVENSDUUR DRIVER GARANTIE KEURMERK VEILIGHEID (AANRAAKTEMPERATUUR) LCA ANALYSE (O.A. GRONDSTOFFEN) GEVAARLIJK STOFFEN ANALYSE SAMENSTELLING KOELING MERK LED BINNING ONDERHOUD/VERVANGING ONDERDELEN GESIS EN GEDRIL DRIVER TRILLING UV STRALING IR STRALING VERBLINDING STRALINGSHOEK LUMEN/WATT VERHOUDING STROOM VERBRUIK POWERFACTOR/BLINDSTROOMVERBRUIK HARMONISCHE VERVUILING CRI_RA WAARDE S/P WAARDE DIMBAARHEID DIMBAARHEID
11
