+
e
r o* /\""'^,lflfl
Nr.58 november 1996
\t
9F',"gZE
siíle
LfunfuÍ-
ntttn
DI] KOSTERSTEEN 58 novenrber 1996
Inhoudsopgal'e
ir N.t{.A. [1.
f,etsen leuker
F LIFE
Greve
Grjsbertsen
Van Daalen in Bennekorn en Diever
3
Nogmaals de molen 'Onze Rika'
8
Redactie
Cursussen Gelders OudheidkundiÍr Contact
II
Bestuur
Lezing over Bennekomse monumenten
12
Marieke van den Hazel Berichten uit het Kiik- en Luistennuseum
l3
Bestuur
l5
Mededelinsen
DE KOSTERSTEEN is het orgaan van de Vereniging Oud-Bennekorn I{et verschijnt vier rnaal per jaar en wordt aan de leden van de vererrigrrrg gratis toegezonden.
/
De contributie bedraagt 15.- per persoon perjaar en J 20,- voor een echtpaar of ander geziruverband. Opgave bij het secretariaat, betalingen op gironummer 908980 tnv van penningmeester Oud-Bennekom.
4
b \N
ERS
Het geheel of gedeeltelijk oventemen van artikelen uit de Kostersteen alleen na toestemming van de redactie of het bestuur.
ISSN 1383-0465
r"ï l-:=^* roÍls
Bestuur van Oud-Bennekom Voorzitter:
,',lurtla itlinT
-fijdens
P.Aalbers, Algerneer 49.6721 CA Bennekorn
Vice-Voorzitter:
ec
Drev'er (D
I"l.Gi.jsbertsen Gasthuisbouwing 9a" 6721 XH Bennekom
\atuurnro
Secretari s:
verkregen
A.Dirksen. Pr.Bernhardlaan 22. 6721 DR Bennekom. tel.
4 17361
Penningmeester:
nieuw sgie tot de verr
A.v.d.Weerdhoi Molenstraat I 22. 6721 WP Bennekom [-eden:
l:unriliaha
T.J. Hoekstra. Van Hoffenlaan 14,6721XE Bennekom IVlevrouw E. N'{antel - van Staaveren. IJogeweg4.612l VE Berrnekom A.van Steenbergen. Molenshaat 80. 6721 WP Bennekom Redactie Kostersteen T.J. Hoekstra. Van Hofferrlaan 44.6721 XE Bennekom. eindredacteur A.J. Lever'. Prinsenlaan 2" 6'721 EC Bennekom H.J. van den Oever, Edeserveg 117,6'721 JT Bennekom
Er bestaat geschrever
Urt deze p De Van D
dit verhaal Wagerring Hertnannu
Geboren
tr
werkte dai
was maats
huidige W herinnerin
betovergrc rnoest vlur
beschuldil Hermannu
verhaal is
Iiolo o.t dc onslag: Is dit geboutreen monttmenl oí'zo maar aut aardig httr.s? ()p 2I rtovambcr ktrnl u ha! unlv'oortl varnamt:n Íi.jdcns tle lezing ove
r' NI ontrntc n
I
c
n in
Re nna fu
tnt'
Albertus v Hij werd c achttrenjar
hrj tot offi zich in Be
VAN DAAI,EN IN BENNEKO]II E,N DIEVER iding 'Iijdens een recent bezoek aan het landgoed Berkenheuvel in de gemeente Diever (Dr), eigendorn van de Vereniging (tot Behoud van) Natuurmonumentcn. vertelde de beheerder mij dat het bezit in 1970 was verkregen door aankoop van de famtlie Van Daalen. Mgn nieuwsgierigheid was gewekt. Wie waren die Van Daalens en wat had hen tot de verrverving van ruirn 1000 ha in rntdden Drenthe gebracht? ,-1unlc
36t
ennekom
redacteur
ia
n i I i a h a :; c' h r i I v i n g Er bestaat een genealogie van de familie Van Daalen. die in 1925 geschreven is door de gepensioneerd generaal-majoor E.A.F. Blokhuis. Uit deze publikatie ontleen ik het volgende. De Van Daalens zijn afkomstig uit Brakel in de Bomrneler-rvaard. De voor dit verhaal van belang zijnde tak van de familie is via Harderwijk in Wageningen en Bennekom terecht gekomen. I
l{errnannus B. van Daalen (1782 - 1850) Geboren te I{arderwijk vestigde hij zich vóór l8l I in Wageningen Hrj werkte daar als advocaat, notaris, stadssecretaris en houthandelaar. Hij w'as tnaatschappeli-jk zeer actief en genoot het nodige aanzien. Alleen de huidige Wageningse houthandelaar Daniëls heeft nog slechte herimeringen aan de man. In zrjn familie is bekend dat zrjn betovergrootv'ader in l8l I - midden in de Franse Tijd - uit Wageningerr moest vluchten, orndat Van Daalen hem van anti-Franse uitlatingen had beschuldigd. Hernannus van Daalen had vrlftien kindererr uit drie huwelijken. Voor dit verhaal is zijn zoon Albertus van belang.
n aurdig lc lezrng
Albertus van Daalen ( l8l2 - 1864) tfij werd opgeleid voor de rnilitaire dienst en fiok in 1830 als achttienjarige cadet op tegen de Belgische opstandelingen. Te velde werd
hij tot officier bevorderd. In 1842 nam hij ontslag uit het leger en vestigde zich in Bennekom, waar hrj werkzaam was als Rtjksontvanger. Hr1 werd
lid van Gedeputeerde Staten van Gelderland en bevorderde de verbetering van de afwatering rn de Geldetse Vallei. Bij de watersnoden van 1855 en
l86l begeleidcle hg Koning Willem III in het rarnpgebied en ontving hem in zrjn huis te Bennekom. Dat huis. Dorpzicht, had hij in 1853 laten bou*'en aan de weg naar Wageningen op de plaats waar nu het Bafi van Elstplantsoen is.
Albert is twee maal getrouwd geweest. in beicle gevallen met een gezuster Cau uit Zierikzee. De Cau's waren een zeer gegoede familie, die veel hebben b4gedragen aan de welstand van de Van Daalens. Alberl bemoeide zich met allerlei bestuurlijke aangelegenheden in
ufr'íít;:
Bennekom. zoals de verkoop van de onontgonnen domeinen ten oosten van het dory. Hij kreeg acht kinderen, waarn'an alleen de jongste, Albertus Christiaan- volwassen werd.
.{lbertus Christiaan van Daalen (1853 - 1939) A.C. van Daalen studeerde rechten in Leiden, promoveerde in 1880 en vestigde zich in Amhent. Daar was hrj secretaris van de Milrtieraad en een ijr,eraar voor de bevordering van het toerisme naar Arnhem en omgeving. Zo richtte hr1 de VVV in Arnhem op en nam het initiatief tot de aanleg van de weg Roozendaal - Beekhuizen - Heuven (langs de Posbank). Albertus C. van Daalen fiouwde in 1890 met Albertina Johanna Sichterman uit Groningen. Het echtpaar ging in zijn ouderlijk huis. Dorpzicht. wonen. LIit het huwelijk werden I'ijf krnderen geboren, te \\ eten:
Albeft Christiaan ( 189 l). Antoinette ( 1893)" Josephina Herrnanna Johanna (1894). Christina Alberlina (1896) en Mello (1897). Josephina h'ouwde in l9l3 met Paul Carel Louis Doorman. Hun zoon Albefi Christiaan werd in 1918 seboren en woont in Diever. De Íàmilie Sichterrnan is verbonden met het gelijknarnige patriciërshuis aan de Ossemarkt in Groningen. De voorvaderen van Albertrna Johanna kwamen in de zeventiende eeuw als militairen naar Groningen. In 1716 moest Jan Albert Sichterman r,luchten als gevolg van een duel rnet dodeli jke afloop voor zijn tegenstander. Hr.1 verlrok op een schip van de VOC naar lndië, waar hij
Hct hui.y
carière
l
m
thuis als
a
In Indië
hr
inboedel r Ossemark stad en da vorstelijke Groninger overhjden
Mr A.C. v een gefortr
relaties. H Bennekorr gezamenli
erbetering
r 1855 en tving hern aten
Bafi van n gezuster : veel in oosten
:. Albertus
880 en 'aad en een
rmgeving. aanleg van
Lri
s.
:n, te na Johanna
I
ZOOn
Het hui.s l)orpzicht. Links ac'hter het chdlet Necler-Velutre
cariere maakte onder andere als Directeur van Bengalen. ln 1744 voer hij thuis als admiraal van de jaarlijkse retourvloot. In Indië had hr1 een groot fortuin vergaard en een indrukwekkende inboedel verzameld. Bij zijn thuiskomst liet hij het Sichtermanhuis aan de ossemarkt bouwen, dat in die tijd een ware bezienswaardigheid was in de stad en dat nog steeds een belangnjk monument in Groningen is. Door de vorstelijke staat die hij voerde, werd Jan Albert wel 'de Koning van Groningen'genoemd. of het ruimhartige beheer van zijn ve'rnogen b1j ziin overlijden tn 1764 tot rijke erfgenamen geleid heeft, valt te betwrlfelen.
:iërshuis rde eeuw
man waar
hij
Mr A.C. van Daalen moet - als enig erfgenaam - brj zijn huweli jk in lg90 een gefofiuneerd man geweest zijn nret veel maatschappelijke invloed en relaties. Hij was vele jaren Dijkgraaf van het polderdrsh'ict wagenrngen en Bennekom en voorzitter van de collegiën der Exonereerende Landen (de gezarnenhjke waterschappen in de Gelderse vallei, die de Grebbediik en
de waterlossing via de 'Rode Haan'bi-i Veenerrdaal onclerhielden. Zijn welstand blUkt uit de aarrkoop in 1890 van Berkenheuvel. een landgoed van 700 ha in de gemeente Diever. De aankoop en ontginrting van de Drentse markegronden (grond in gemeenschappeliik bezit van de bewoners) was omsfi'eeks 1850 begonnen door Friese ondemetners. De laatste van deze ontginners. rnr A.J. Hoekwater, r'erkocht Berkenheuvel aan Van Daalen. Volgens zijn kletnzoon, A.C. Doonnan. die nu nog op een deel van het oorspronkeliike landgoed woont. kocht Van Daalen het vooral r.'oor de jacht, rvaarran hij een groot liefhebber was. Orrder invloed van zijn \rouw. die tegen de jacht was. ging hij zich steeds meer op het beheer. de uitbreicling, ontgrnning en bebossrng van het gebied richten. ln 1925 was Berkenheuvel uitgebreid tot 1300 ha en waren er een ttental
woningen op gebouwd. Van Daalen voerde het beheer samen met een Dieverse bosbaas en bezocht zijn bezittingen regelmatig. Rond 1900 reisde hr1 met de tlein van Ede naar Nlikerk om daar over te stappen naar N4eppel. Daar werd hrj per riituig opgehaald om de laatste twintig kilometer naar Diever af te leggen. Later kwam er eell stoomtram. maar dan rnoest hr1 de laatste kilometers van Dieverbrug naar Berkenheuvel te voet afleggen. Volgens oude Dier,'ersen waren er dan altrld wel ,iongens die een centie wilden verdienen met het dragen van zijn koffer. Van Daalen logeerde tldens zi-jn verbli.if in een bescheiden optrekje op het erflan de bosbaas. Later is het uitgebrerd tot een chalet-achtig
\e dcr-\'r []erkenlrt delen l'er
Ilet gebit NatuLrrrn,
oudc glo grotender hebben z korstrnos onderbeg
bostype r oppervlal
Literatur
E.AF
B
(niet in d Gernt Br Bennekor
('oawtrdt
liigan I{o C.A. llei
familiehuis.
Koslc rslt'
Het spreekt vanzelf dat Van Daalen het landgoed op economische basis rvrlde exploiteren. Volgend Dootrnan vergde dit hoge investeringen. waar tegenover irr de lange aanloopperiode slechts geringe opbrengsten stonden. In de jaren dertrg is het zelfs gebeurd dat een deel van het Bennekomse bezit werd afgestoten om Berkenheuvel te kunnen financieren. Toch heeft Van Daalen veel bevredrgrng gevonden rn ztjn Drentse ontginning en hij liet anderen daarvan mee profiteren. Zo stelcle hij ruimte beschikbaar voor studentenkampen. legde u'egen aan en liet een zwembad voor de Dieverse
l)a KumS. Wiet Kul
bel'olking maken. Na het overlijclen van A.C. van Daalen in 1939 heeft de farnilie de eigendommen irr Bennekom verkocht. waaronder het huis Dorpzicht.
.Koning'
05 8-7
{.C' Zev ( r 987).
n.
)en
grnning it van de rers. De nheuvel nog op ralen het er invloed
r op het richten. In tiental
\cdcr-\'clur.r'e en cle Ilullerrberg (met het koepcltie!). De erploitatie rarr llerkcnlrcur,el is 'uoortgezel lot lt)70. toen hct in twee ollgc\,r.er gel1ike delerr r.'erkocht ucrd aan Natuulnrorrurne nten en Staatsbosbeheer. Flet gebied is ccn bezoek zeker waard. Het Handboek van Natuurnronulncnten zegt er onder nteer het rolgende over: 'Uitgestrekte oudc grove dennenbossen op sterk geaccidenteerd stuifzand bepalen grotendeels het karakter van het ten'ein. Onder de lichtdoorlatende kronen hebben zich uitgebreide tapijten kraaiheide ontwikkeld. rijk aan mossen en kotstmossen. plaatselijk rnet rode bosbes. Door deze altrjd groene onderbegroeiing rnaakt het bos ook 's winters een levendige indruk. Dtt bostype wordt nergens in Nederland over een zo grote aaneengesloten opper,u l akte aangeh'offen'.
Ir ltl.t!.Á. (iravc I'an'l ianhoyenluan I0
en e h'ein
'te
leggen. ometers rde r
6-()5
van
erd hi-i per
verdienen
.42
Il/ttgt' tti ttgt' tr
Literatuur E.
A. Ir. Bf okhuis, lt
c
t
l-l
rukc l -l-t u rda nv
i.j ks c'
hc gcs l ut' h t I/a n l )ua
lc
n. 1925
(niet in cle handel). Gerrit Bremarr. 'Alleen in het belang en ten behoele van de gemeente Bennekonr'. l)a Kostarsteut 54 (oktober 1995) en 55 (lanuari 1996).
en stonden.
('oct'ordcr ('otrruttt 8 januari 1993 (over Berkenheuvel) liigan l'{uarti 51. l9 september 1925 (over Berkenheuvel.l C.A. l'leitink. 'l-er dankbare herinnering aan Mr A.C. van Daalen'. /)c Kostar.ytat'rt 22 (oktober l987). l)a Kunpiocn (Á/U'LN'l)1 ll en l8 september 1925 (over Berkenheu'u.el) Wiet Kuhne - van Diggel en^,Jan Alhart ,\ic'hterncrn, L'O('-tlianuur en 'Konirrg' r,un ()rutningcn. Regio-project Groningen 199-5. IStiN 90-5028-
Lekomse
058-7
rekje op hel
he basis rgen. waar
Toch heeft
A.f'. Zeven. 'Hermannus Bernardus'uan Daalen'. Oud-W'uganingan l5
ing en hij ikbaar voor le Dieverse
( 1987).
:de rzicht.
run haida
NOGNIAAI,S DT] NIOI,EN'ONZE RIKA'*
'.s (
macrdt:ra kr Rcnnckom i lJannckom t varhand mc
van oktober 1995 beloofde ik. dat ik ttog zou Duitse Oorlogsgraven Stichtrng te Kassel naciere proberen ont via de gegevens te krijgen over het-iuiste aantal slachtotfers van de erplosie in de
ln De Kostersteett
-54
rnolen.
Op rnijrr brief van 27 oktober 1995 ontvrng rk alflryoord op l0 novembet'. C)rer cle eventueel na de ramp nog overleden. gewonde militairen is bii die Stichtrng rriets bekend" omdat alle orngekomen soldaten per plaats van o1erlijden zijn geregrstreerd. Dat rvil zeggen" dat als er vanuit Be1nekom gervonderr naar een hospitaal in brjvoorbeeld Amhem of Utrecht zijil verr.,oerd en ze daar zijn or,erleden.
zij als daar gesneuveld of overleden
p,
)t'hlantl,s
arperinrcnlt
niat t,an sal rl I
mukan t thui.s, omda v'uurin hat ' LL'e
hol/ viar hc
geregistreerd staan.
onrplo//ing
\/olgens de gegevens van de Stichting zijn op 23 november 1944 in Berrnekorn 72 soldaten om het leven gekomen. Zii zijn begravel op hct Duitse oorlogskerkhof te Ysselstel'n (L.) in de vakkerr BP l'13-180 (38 rrarr). BQ 75-100 (26 man) en 8 rnarr in een Komaratlengrohnr' 27, een ntassagraf, In totaal dus 72 man. dat is eén meer dan ik in rniin artikel opgaf. r.Naclat ik toestemmirrg yanuit Kassel had gekregen de boeken ltt Ysselsteyr in te zien. heb ik daar bij rniirr bezoek op l3 septernber 1996
Za v'arcn .st kv'unt ar ac hal opruim, v'agc de or
op de aaugegeven plaatsen slechts 67 gravett kunnett Iinden'. \\'ie schetst dan ook miin verbazing toen ik nog geen twee weken later in het gemeentelfk archief van Ede in een dossier'40/45'bladerde en daarin ontdekte clat er in F:-de op 23 november 19'14 nog zes omgekolnen soldaten \\'areÍr begravent. Zij ziin rvaarschiinliik zwaar gewond naar Ede getranspolteerd e1 daar nog dezelfde dag overleden. Later ziin z,ti ttt Ysselsteltt herbegravetr. t{et totaal der onlgekomenen bii de ratnp bedraagt dus rru 73.
Van nre,,rou* clrs N,Í. Quanjer uit Ede ontring ik - als reactie op het arlikel ran drs ('..4 }{eitink in De Kostersteen 55 - een kopie van haar oorlo_esdagboek ran donclerdag 23 en I'r'ijdag 24 novernbet 1944.7.ij noteerde destiids het volgende: l)otrdanlqt 23 .\'ovenrhar 1911. llt,t rcgent:o hurd. ul.s hat da hale oorlogslijd nog nicl gt,tloun hec.ft. oeen
cloda en vat eun crlla kd,
laak ont.;lu, L'rijdag 21 LN/im
is tlaz
ntcl kisien
,
mel dc dotj ne1 )7('/) r lc varhergt
Het verhaa gehad. In septemb van de N.l
front rn
Be
bericht ont Bennekom
vun haide purliicn zal nu racl kunnan rtndernenten. 's Ochtt'ntl,s .sc'hrikkan vc op tlttor aert dttYerandc slttg get'olgd door nreard(rc knallcn. Al .sgtedig futntt hal baric'ht, tlat een nuniliedepól in Ranncfutm in da lrrt'ht i,s gavlogan. l-Jovandian ziin cr gruntrlan in llannekom cn op tla Lluandanreg inge";lagcn. 't Sc'hiint et'hler gecn t,arhand mat elkuur te hehhcn, nuar er hliikcn Nídíbn uan hel axperinanlcrcn lc ziin gut'e(,\l maÍ landmij nen c.d. Als zc ons nu ntdur
.ou
dere
rlosie rn de ovember'.
n is bii die Its van ennekom t ziln
,erledett
4rn r op
het
80 (38
27. een
rrtikel :ken in :ler 1996
:n later in : en daarin :n soldaten
nia! van ,suholagc hasc'huldigcn. ;l I I
I
Ll'a nrukan on.s het'ig ongcru.\l ovar mi.inheer Y-', onze evuclté, (lVittta i.s !hui.s, onrdot zrln hril kupot i,s), daar ziin v'erkploeg vlakhij de molcn,
u'uurin hct tlcpót v'Lt.\, aan het rooian r.s'. A4qur gelukkig futmt hii legen lrul/ vier haalhuitl.s lhuis. Hiiv'as zclí noq, niel bi1 dc nuilen, loen de onlplo.//ing hagon, nruur ziin ploag v'cl. liwn later zug hii v'agen's t'ttl tJotlc an verrninklc I)uií.vars, andere ,slrompeldan ot'e r de v'eg, bloedcnd uun ullc kantcn. l)e ploag va.s (]ocldznk ongedaerd, ullccn erg ontdaan. Za v'arcn,slec'ht.s op 100 m a/:sÍantl crr)un, toen hal geheurdc. Onntiddelliik kv'un er ecn hevel, dul de Holland.sc arheiders nea moe.\len helpen aan hel opntimingsw'erk. Maar loen enkele van hen t'an hun slokle gingan van v'ege dc overul verspreida man.seli.lka lic'haamstlelen, v'erdcn ze van die tuak onl.slagcn. lir zi.in t 70 Nío/Jen gctlood. L'ri.l
dag
2
J
lriovc nher.
zij in
dug lot 'lilkanriider' geprontot'aerd; hi1 heefi enige v'agen.s mal kislen naar hel kerkhof in lJennakom garaden.'! Ilas lraurig, zttuls er mct tla dodan werd ga"smalen. In hcl drtrp llitlel ztrg ik rtttk nog can kar mel 27('/)nnr gelimmcrde ki,slcn. l)e Mo//ën doen nieí cen,s de mocite hel
np
ta varhcrgen.
Llin
i.s clezc
Het verhaal over de explosie in de molen heeft ook nog een ander gevolg r het artikel
1 zij hccíi. (iean
gehad. Irr september
l99l
kreeg de heer B.H. Beekman - tlderls de rotnmelmarkt van de N.lJ. Kerk - van een Duitser de vraag of hi-i iets wist van het Duitse front in Bennekom rn 1944. Zln familie had narnellk in september 1946 berrcht ontvangen dat hun man en vader op 23 november 1944 in Bennekorn/Holland was'ge/àllen'. De juiste doodsoorzaak varr de
'i i4í:íf.ffi ,+4. j
z i1
,,
.
,.r,,,ti.7e.,,+,1
:1t12:
,r%|iffi ".,7
;,ir,, "..,,,
)r,'
t:al.il :??1i,:
* l\4et dank het verstrek
,7,1..,,]
Noten
' Graf
176 I
matroos (ge
liggen onbe
doorhalinge I (iemeente
in Ede t Auke Ytsr later naar
R
'Willern
Ei
Stichting. rn t Mevrouw l
Ytsma en
i/:
),'1)1777r1'ttoflug:htytttttlltl
ntitllt'tt. ltt't
slachtoffer s is door cle Duitse instanties dus niet bekend gelltaakt. Dc (rt'Írt,rtt't'Otto Flelrnut Góbel. geboren op l3 juli 1912. rvas op 1.1 septelnbcr l9-10 gehuucl. Ltit het huwelijk werden tnee zonen gcboren. die lrun r acler dus anrpel gekerrd hebberr. Orndat de tanrilie in cle roornralige DDR u'oondc. \\as een bezoek aan ons lancl toen niet nrogelijk. Pas na dc ral r,an de l\'Íuutbracht een zoon een trezock aal) ons land. I{ii krvanr speciaal naar Bermekorn orn het'slagleld'. uaar ziln radcl orngckonren \\as. te bezoeken. ook oler zi.jn laatste rustplaats uas cle lanrilic niets bekend. Toen clc hccr Beekrnan rnij rroeg of rk hiernreer \an nist en ik cle orerlijdensclaturn hcrorde. heb rk henr De Kostersteen 29 uit l989 rnet het rerhaal orer cle nrolen gege\ell. C)ok l'anuit Ysselsteyn onlr,ing de hcer Beekrnan naclere inlichtingen. .\l deze gegevens hecft hij naar Dieter Góbel. de zoort. gezortden" clie in 1992 een bezoek aan het graf r.'arr zijrr r acler bracht. Í'1.
It)
()ilsbartsan
E
en aardappt Bennekom
Hollandse r waren ook andere Mot Ik woonde de Van Irhr
overleden.
CT]RST]SS
Dit najaar
r
korte cursu zi1n.
De eerste c 1800 en 19 economiscl
*
l\4et dank aan Ínevl'ouw drs M. Quar{er en de heer B.H. Beeknran voor het verstrekken van aanvullende gegevens.
Noten
' Graf 176 bestaat niet (er staat daar een boom), in graf 177 ligt een matroos (gesneuveld 3 oktober 1944) en in de graven 178,179 en 180 liggen onbekende Duitse soldaten. In het boek staat een aantal doorhalingen. I Gemeentelijk Archief Ede, Dossier ' 40145', omgekomen Duitse soldaten in Ede ' Auke Ytsma, hoofdinspecteur bij een verzeket'ingsbank te Arnhem
akt. s
op l-l
geboren. dre
en
later naar Rotterdam verhuisd. ' Willem Eisberg ( 1909 - 1992),leraar wiskunde aan de Roelof Hart Stichting, waaruit later Het Marnix College ontstaart is. t Mevrouw Quanjer maakt hierbij nog de volgende aantekening: De heren Ytsrna en Eisberg (Wim) waren door de Duitsers gevorderd om groenten en aardappels te rooien van de velden, die door de evacuatie van Bennekom braak lagen. Veel daarvan kwam niet in Duitse, maar in Hollandse magen terechtl Wattt veel controle op hun werk was er niet. Zlj waren ook in de gelegenheid vluchtehngen uit de werkkampen (onder andere Mooiland) naar een veiliger oord te brengen. Ik woonde rn de oorlogstijd in bij het gezin van mrln collega Eisberg aan de Van Irhovenlaan in Ede. De heren Eisberg en Ytsma ziin beiderr helaas overleden.
zoek aan ons
zooll cen et 'slagveld'.
CU RSt]SSEN GELDERS OUDHETDKTINDIG
CONTACT
aatsle
kde
Dit najaar organiseett het Gelders Oudheidkundig Contact een tweetal kofie cursussen. die voor de leden van Oud-Bennekom interessant kunnen
)89 rnet het
ztjn.
g de heer
Dieter Lf
ran zijn
H. ( iij.shart.san
De eerste cursus gaat over Wegen en,spoorliinen in (ieldcrland lus,Yen 1800 an 1910. Het brjzondere van deze cursus is, dat behalve de economische en politieke achtergronden ook de techniek van de aanleg
van wegen en spoorliinen l'uim aan bod komt. van de keuze van het tracé tot de constructie van 'kunstrverken'. zoals bruggen en viaducten. De cursus is besternd voor alle belangstellenden. Ten behoeve van degenen die zelf historisch onderzoek (willen) venichten naar wegen en spoorlijnen zullen belangnjke archiefuronnen, eerder verschenen publicaties van algemeen belang en relevante onderzoeksr.r'agen beantwoord worden. Na afloop van de cursus verschijnt een sarnenvattend verslag nret beknopte literatuuropgave. I)a t'ur.;tr.s t'indl ploul.s op dc dinsdugtl'ondctt l2 noycmber, 3, l0 en l7
tlacamhcr 199(i in lJezockersc'antnrm I)a ltr/ttlermolan Íc Arnhcm. l)e koslart hedrttgen:
.f I
15,- (inc'lu.siaf vcr,slag).
De tweede cursus heet (icneologia voor gcvrtrdcrdan. Deze cursus gaat niel nt op prirnaire bronnen. zoals doop- trouw- en begraafboeken. burgerlijke stand en bevolkingsregister. Daarentegen wordt een reeks aanr,ullende bronnen behandeld. die onze voorouders scherper in beeld brengen" zoals fiscale bronnen. notariele en rechterlijke archieven. bronnen over militairen. onderscheiclngen en onden,ijs. testamenten en archieven van weeskamers. Btj de cursus hoofi een syllabus. l)t: c'trrsus t,indl pleots op de ;trtartlagan 2,9, 16,23 en 30 noyenht'r 1996 yqn 10.00 - 12.30 in Hotal Rlunc'. ('ot,hoorn.strodt 8 ta Arnhcm. I)c ko.sten
hcdrogt'rt .f
I 15,- (inc'lusicf s.t'lluhu.s1.
Verder zal Project (1VII komen van voor rijksbr worden op Project (MI
;
Mevrouw
(
heeft zij en leverde daa ga.schiadan,
werken. Mt gerneentehl
Amersfoofi
van de gem
Tijdens de brochures
provincie
e
BE
Infornratie en aanmeldíng voor beide cursussen: Geltlers Oudheidkundíi4 Contuct, telcfoon 0575 - 5l 1826.
Het museut sh'oom geïr
LEZI\G OVER BENNEKONISE
druk. dat dt zijn - eens bezoekers t Op deze pl
r
N{ONT]NIEN'TEN OP 2I
NOVENIBER 1996 Op donderdag 2l noventber a.s. zal mevrouw drs B. Giesen - Geufis. tneder.verker\{onumentenzorg bij de gemeente Ede. een lezing met dia's houden over het monulnentenbeleid in de gerneente Ede. Daarbij zal bi jzondere aandacht worden geschonken aan monumentale gebouwen in Bennekom.
12
hoed zetter
Maar ... toc
r.r'ijwilliger
Kostersteer bepaalde di het museun
tn het trace ell. val.l
wegen en len
ln lmenvattend
, l0en :tn.
l7
l)c
n'sus gaat rken.
n reeks
'in beeld 'ven.
menten en
Verder zal zi-j aandacht schenken aan het zogeheten Monumenten Selectie Proiect (lvlSP), een landelijk project dat tot doel heeft tot een selectie te komen van die gebouwen en structurelr uit de periode 1850 - 1940, die voor rijksbescherming in aanmerking komen. Deze keuze zal gemaakt worden op basis van de gegevens die br.; het Monumenten Inventarisatie Project (MIP) verzameld zijn. ln E.de zal het MSP in 1998 van start gaan.
Mevrouw Giessen - Geurts is kunsthistorica. Na haar studre in Utrecht heeft zij enige jaren voor het MIP in de provincie Utrecht gewerkt. Zij leverde daarbij onder andere een bijdrage aan het boek l,l^s.sclstein, ge.st'hietleni.s cn erc'hitec'Íuur. Daama is z{ bij de gemeente Ede gaan werken. Meu'ouw Giesen - Geurls is lid geweest van verschillende gemeenteli-jke monumentencommissies, waaronder van die van Amersfoort. Tegenwoordig is zij voorzitter van de monumentencotnmissie van de gemeente Maartensdijk (U.).
Tijdens de lezing zal voor de bezoekers een aantal gratis verkrijgbare brochures beschikbaar zijn over het monumentenbeleid van Rijk, provincie en gemeente.
remht,r 1996 n. l)e ko.;lcn
BERICHTEN TJIT HET KTJK- EN LUISTERMUSEUM
I
Geufts. s rnet dia's br1 zal bouwen in
Het museum heeft zich ook dit jaar weer mogen verheugen in een grote sh'oom geïnteresseerde bezoekers. Op sommige dagen was het zelfs zó druk, dat de vrijwilligers - die toch behoorlijk ervaren en sh'ess-bestendig zrjn - eens diep moesten adernhalen en blij waren als om vijf uur alle bezoekers teweden het museum hadden verlaten. Op deze plaats wil ik dan ook alle vrijwilligers een reuze pluim op de hoed zetten! Maar ... toch zou het fijn zijn als er versterkitrg van het r.r'i jwilligersbestand zou kunnen komen. Er zrjn onder de lezers van de Kostersteen vast wel mannen of vrouwen die zeggen: 'kom. ik heb op een bepaalde dag nog r,rel een paar uurtjes vri.i en ik wil in die tijd wel iets in het museum doen'?. Komt u dan vooral eens langs om in het museum te
l3
kijken en over de mogelijkheden te praten of maak daarvoor telefonische afspraak rnet mij (03 l8-418023)
een
]!IEDEDE] Rectificatir
N
ieuwe wintertentoonstelling
Vanaf l5 oktober kunt u in het museum een nieuwe wisseltentoonstelling bezoeken. Het onderwerp is lllrsclc in, octrdawark en glas. Niet alleen oude gebruiksvoorwelpen zullen van deze tentoonstelling deel uit maken. rnaar el'zullen ook nieuw glaswerk en nieuwe serïiezen te bewonderen ztjn. Een greep uit de voorwerpen dre te zien zullen zr.ln: Wedgewood aarderverk uit omstreeks 1900. Makkumer aardewerk. een zogeheten Beethoven kop en schotel. Chrnese theekopjes. een oorlam glaas-je. enz.
ln de Koste per abuis d, aan dat lid aangebrach jaarvergade
jaar overzit
elt7..
Bijeenkom
Verbouwing van het 'toneel'
die gehoud
Het bestuut
Gedurende de r.vintennaanden zullen de nrensen van de techrrische ploeg aan de verbouwing l,an het 'toneel'in de Stolpzaal u'erken. De bedoeling is op het podium een boerenschuur te bouwen. ln de ene helft varr die schuur zal de lverking van een oud ambacht duidelijk worden gemaakt. in de andere helft zullen oucle landbou*'werktuigen worclen opgesteld. Op deze manier rvordt de opstelling voor de bezoekers overzichtehjker. terwijl de rondleiders er beter hun uitleg bii kunnen geven.
llluriakc vun den Ho:al
Lezing ove' Op donder medewerke
houden ovt Berutekomr zie elders i
Tijdens de;
personen, (
Kiik- en [-uistermuseurn Kerkstraat 6721
VA
I
Bennekom
ingevuld. I tijdens de I zal een toe
03 I 8-,1 1.1629
Openingstiidell van I november tot 3 | maarl: rvoensdag en zaterdag van l4 00 - 17.00 uur.
Jaan,ergac De jaarli.jkr
februari l!
programmz
MEDEDELINGEN VAN HET BESTUTIR Rectificatie
ntoonstelling iet alleen el uit maken. :woncleren dgervood
In de Kostersteen 57 van augustusj.l. is onder het kopje 'Ledenwerfactie' per abuis de datum 2l november genoemd voor de uitreiking van een ptijs aan dat lid van de vereniging dat het grootste aantal nieuwe leden heeft aangebracht. Deze prijsuitreiking zal echter plaats vinden tijdens de jaarvergadering op 27 februari 1997. Dan kan de 'oogst'van bijna een heel jaar overzien worden.
geheten
laasle. enz.
Bijeenkomsten Het bestuur nodigt u uit tot het biiwonen van de volgende bijeenkomsten, die gehouden zullen worden in De Brink, Brinkstraat 39 te Bennekom. rische ploeg )e bedoeling
t larr die r gemaakt. in
testeld. Op
eliiker. terwijl
: t'utt dcn [!ctzel
Lezing ot,er IJc nne konISe monumenlen Op donderdag 21 november a.s. zal mevrouw drs B. Giesen - Geufts, medewerker Monumentenzorg brj de gemeente Ede, een lezing met dia's houden over het gemeentelijk monumenterrbeleid van Ede. Daarbij zullen Bennekomse monumenten extra aandacht krijgen. Voor verdere gegevens zie elders in dit blad. De lezing begint om 20.00 uur. Tijdens deze brjeenkomst zal de prrjsuitreiking plaats vinden aan drie personen, die het vragenfotmulier Hcrken ( Iu' Dorp goed hebben ingevuld. Dat formulier werd uitgereikt in de stand van Oud-Bennekom tijdens de laatste Vlegeldag. Onze vice-voorzitter, de heer H. Grjsberlsen, zal een toelichting geven. Jaart,ergadering 1997 De jaarlijkse ledenvergaderirrg zal plaats vinden op donderdag2T februari 1997. De agenda voor deze vergadering en het verdere programma zullen in de eerstvolgende Kostersteen gepubliceerd worden.
l5
Ledenwerfactie
llet bestuur roept de leden op tot een slotoÍÍensief van de ledenll'erfac.tie in dit-jubileumjaar. \4et nog r,'ier tnaanden te gaall (tot de ledenvergadering op 27 februan I997) en de komende feestdagen rnoet het mogelijk zijn het aantalnieuu,e leden nog Í1ink op te voeren. Een suggestie: geef eens een lidmaatschap van Oud-Bennekom cadeau als Sint Nicolaas-, Kerst- Nieuwjaars- of verjaardagscadeau. Zoals bekend heeft het bestuur een drietal prijzen beschikbaar gesteld voor die leden die de meeste nieuwe leden aanbrengen. Die pnjzen zullen op de -iaarvergadering worden uitgereikt. U hebt dus de tild tot 27 februaril Nieuwe leden Het bestuur heet de volgende nieuwe leden van harte welkonr! Fanrilie L.F. Abell - r.,an Soest De heer P.G.tl.t,. Hommes lVlerlouw W.M. Baatje Farnilie H. de Jong-varr de Weerd De heer G. varr Beek N4evrouw J. de Jong De heer H. r"an Beek De heer W.C.t.. van Kalleveerr Farnilie D.A. Biil De heer J.B. Blok De heer H. Boonstra
De heer R.E. Leger N4eu'ouw J. Palma
Familie G.M. Pol - Brouwers
tw. I
o" nuoournt
I I
idee dat je sar
heeft als
ge
I ;,:nïïï
N4evrouu' J.,4. W. Brouwers
De heer W.J. van de Pol
- r,an Gelderen \4evrouu R.G.F. van Brurnntelen
\levrouw D. van Roekel -
| :;rïïrï
Fanrlie J. ran Butselaar
van de Weerd Farnilie W. van Soest - L.edeboer De heer R. Spiegelenberg
l:"ïïiï
l\4evrouu A. r'an de Craats \'levrourv A. E.G. L. Creutzberg
Familie T. Storm Mevrouw M. Toren - SlaÍrer
- Kuijpers
- Sonrmer
De heer R. de Gryt De heer J. r,an Ginkel
De heer J.P. Velerna Farnilie Verhoeff - Nagtegaal N4evrouw J.E. Visser - Elands \letutourr W. Wassink De heer H. \À elgraven l\4evrouw L. West
Farnilie G.W. Herl Fanulie L-.t{. Hokke - Holkamp
Mevrouw W. Wind Mevrouw A.S. van Zeiil
Irarnilie \\'.H. Daane - Radder Fanrilie F. Dooge Farnilie R A. Feddes
l6
I ::T5t i; | :i ï:,iïï neï zo thuis is
I
