Let op!! Niet zwemmen i.v.m. blauwalg Vakgebied:
Biologie, Aardrijkskunde
Niveau: Tijdsduur:
klas 3 havo/vwo ± 140 minuten
‘Niet zwemmen i.v.m. blauwalg’, we zien deze borden steeds vaker. Maar wat is blauwalg nou eigenlijk? En waarom mogen we er niet zwemmen? Wie bepaalt dat? In deze les ontdekken leerlingen de antwoorden op deze vragen. Deze les past goed binnen de thema’s fotosynthese en taxonomie.
Leerdoelen: o o o o o o o
Leerlingen leren wat blauwalg is Leerlingen leren dat het waterschap de waterkwaliteit waarborgt Leerlingen leren dat waterveiligheid een taak is van het waterschap Leerlingen leren een interview opstellen en afnemen Leerlingen leren informatie opzoeken Leerlingen leren samenwerken Leerlingen leren informatie samenvatten in een kort verslagje
Kerndoelen Curriculum watereducatie SLO: A. Water&Leven C. Waterveiligheid& Bescherming
NME leergebied: Mens & Natuur, kerndoel 29, 30, 31 Mens & Maatschappij, kerndoel 36, 38, 42
Werkvormen: o o
Onderwijsleergesprek Interview
WaterXploreLab
Activiteit
1. Introductie: Wat is blauwalg? ± 20 min Deze stap is om de voorkennis van leerlingen te activeren en om het onderwerp te introduceren. Stap 1: Voorbereiding Neem mee de les in: Een vieze sok (of een ander voorwerp wat symbool staat voor ‘bacteriën’. Wees hier creatief in) Een doorzichtige fles/bak/aquarium met algen uit een poeltje, sloot of vijver. Een plant.
Stap 2: Neem de voorwerpen mee de klas in, in een doos (leerlingen zien nog niet wat erin zit als ze het lokaal binnen komen). o o o
Leg vervolgens voorin de klas de vieze sok en de plant neer. Leg uit dat de vieze sok (of meegenomen voorwerp) veel bacteriën bevat en dat deze sok nu symbool staat voor het rijk ‘bacteriën’. Leg uit dat de plant symbool staat voor het rijk van de planten binnen de taxonomie.
Stap 3: Haal de fles/bak met algen tevoorschijn en vertel dat dit (blauw)algen zijn. Als het geen blauwalgen zijn, vertel dan dat dit een soort alg is, net als de blauwalg in zwemwateren. o
Stel de vraag: ‘Tot welke taxonomie behoren de algen? Tot de bacteriën of tot de planten?’
o
Zorg dat in een onderwijsleergesprek (zie werkvormbestand ‘Het onderwijsleergesprek’) in ieder geval naar voren komt dat algen tot de bacteriën horen, maar wel fotosynthese hebben.
Vragen die kunnen helpen zijn: -
Wat zie je? Welke kleur hebben de algen? Wat zijn de kenmerken van bacteriën? En welke van planten? Stel de vraag ‘Waar zou jij ze onder laten vallen en waarom?’ en geef willekeurig beurten.
Probeer samen met de klas met goede afwegingen een keuze te maken. WaterXploreLab
2. Vervolg: Waarom mogen we niet zwemmen als er blauwalg is? ± 120 min. (2 lesuren) In dit onderdeel proberen leerlingen antwoord te krijgen op de vraag en maken hier een kort verslag van. Er zijn twee opties voor het krijgen van het antwoord: A. Leerlingen gaan in een speeddate een expert interviewen (vraag naar mogelijkheden bij het waterschap bij u in de buurt) B. Leerlingen zoeken het antwoord op via internet.
A. Speeddate met waterexpert: o o
Maak een afspraak met een waterexpert en nodig de expert uit in de klas. Neem hiervoor contact op met het waterschap in uw buurt. Leerlingen bereiden in groepjes van 3 à 4 leerlingen vragen voor.
Voorbereiding speeddate: De vraag ‘waarom mogen we niet zwemmen als er blauwalg is?’ is vrij breed. Om antwoord te krijgen moet leerlingen deelvragen bedenken. Om leerlingen eerst zelf na te laten denken is het zinvol om eerst een algemenere opdracht te geven:
Vraag leerlingen zelf vier vragen te bedenken die ze in de speeddate willen weten. Dit is een brainstormsessie. Houd een onderwijsleergesprek. Probeer leerlingen op pad te helpen met het bedenken van vragen. Vertel dat de vraag groter is dan ze denken. Breng de volgende aspecten in het gesprek naar voren:
Iemand zet het verbod bord neer. Wie zet deze neer? Wie zou kunnen bepalen dat het bord hier komt? Wat gaat hieraan vooraf? Waarom alleen bij blauwalg, wat is hier zo erg aan?
Laat leerlingen vervolgens zelf vragen bedenken. Bekijk de vragen van de groepjes voordat ze gaan speeddaten met de waterexpert. De volgende vragen zijn richtlijnen om de vragen van leerlingen op bruikbaarheid/volledigheid te checken:
Wie bepaalt dat we niet mogen zwemmen? Wat is er zo erg aan de blauwalg dat we er niet mogen zwemmen? Hoe weet je dat het om blauwalg gaat? Welke metingen worden gedaan en op welke basis wordt het niet-zwemadvies uitgegeven? WaterXploreLab
Mocht een groepje de verkeerde kant op gaan of verkeerde vragen hebben, dan kunt u deze nog bijstellen voordat de speeddate plaatsvindt.
De speeddate o Maak een opstelling waar de speeddates plaatsvinden. Tip: het is handig deze niet in het klaslokaal te doen. Kies een plek waar het rustig is, zodat er goed gepraat kan worden. o Introduceer de expert in de klas en laat hem/haar een korte introductie geven over het werk bij een waterschap. Houd rekening met de tijd en maak hier van te voren duidelijke afspraken over. o Ieder groepje krijgt max. 10 minuten om vragen te stellen aan de expert. Zorg dat er duidelijk een wekker wordt gezet. o Tip: laat leerlingen het gesprek opnemen, zodat ze het later na kunnen luisteren. Het kan leerlingen helpen om een samenvatting te schrijven van het interview.
B. Zelf opzoeken via internet Leerlingen bereiden in groepjes van 3 à 4 leerlingen vragen voor en zoeken vervolgens in tweetallen informatie. Ook hierbij moeten leerlingen de vraag opsplitsen in deelvragen.
Voorbereiding op zoeken via internet: De vraag ‘waarom mogen we niet zwemmen als er blauwalg is?’ is vrij breed. Om antwoord te krijgen moet leerlingen deelvragen bedenken. Om leerlingen eerst zelf na te laten denken is het zinvol om eerst een algemenere opdracht te geven:
Vraag leerlingen zelf vier vragen te bedenken die ze in de speeddate willen weten. Dit is een brainstormsessie. Houd een onderwijsleergesprek. Probeer leerlingen op pad te helpen met het bedenken van vragen. Vertel dat de vraag groter is dan ze denken. Breng de volgende aspecten in het gesprek naar voren:
Iemand zet het verbod bord neer. Wie zet deze neer? Wie zou kunnen bepalen dat het bord hier komt? Wat gaat hieraan vooraf? Waarom alleen bij blauwalg, wat is hier zo erg aan?
Laat leerlingen vervolgens zelf vragen bedenken. Bekijk de vragen van de groepjes voordat ze de informatie gaan opzoeken.
WaterXploreLab
De volgende vragen zijn richtlijnen om de vragen van leerlingen op bruikbaarheid/volledigheid te checken:
Hoe weet je dat het om blauwalg gaat? Wie bepaalt dat we niet mogen zwemmen? Wat is er zo erg aan de blauwalg dat we er niet mogen zwemmen? Op welke basis wordt het niet-zwemadvies uitgegeven?
Mocht een groepje de verkeerde kant op gaan of verkeerde vragen hebben, dan kunt u deze nog bijstellen voordat ze informatie gaan zoeken. Als de vragen zijn goedgekeurd mogen leerlingen in groepjes van 2 informatie gaan zoeken.
3. Verwerkingsopdracht: een kort verslag schrijven Leerlingen schrijven individueel een kort verslagje over het antwoord op de vraag ‘waarom mogen we niet zwemmen als er blauwalg is?’ Deze heeft als doel dat leerlingen het antwoord voor zichzelf kort en bondig samenvatten. Hierin moet in ieder geval naar voren komen: o o o o
Wat is blauwalg? Blauwalgen scheiden toxines af, die giftig zijn voor de mens. De leerling kan beschrijven welke gevolgen dit heeft voor de gezondheid. Het waterschap doet onderzoek naar de waterkwaliteit. Het waterschap geeft wel of geen alarm af voor een zwemverbod. Extra informatie of uitwerkingen kunt u belonen in de beoordeling.
Achtergrondinformatie http://www.kennislink.nl/publicaties/lekker-zwemmen-in-de-groene-soep http://www.kennislink.nl/publicaties/onderzoek-uitgelicht-aquatisch-microbioloog-jolandaverspagen
WaterXploreLab
