Lespakket ‘Water’ Instructieblad groep 5 - 8 Inhoud pakket: Achtergrondinformatie Instructieblad groep 5 - 8 Materialen van het pakket:
* 2 plastic potten * 1 potje melk * 1 potje met thee * 1 potje met broodkorstjes/ kruimels * 1 potje met tandpasta * 1 potje met shampoo * 1 potje met handzeep * 1 potje met afwasmiddel * 1 potje met schoonmaakmiddel * 2 potjes met inkt * 1 potje met zand * 2 potjes met grond * 2 potjes met olijfolie * 1 potje zout * 1 potje suiker * PET fles 1,5 liter * zakje zand * zakje steentjes * zakje watten * 5 plastic bakjes * tuinkerszaden * 5 stickers (wel water, geen water, zout water, zoet water, sopwater)
Lessuggesties: Hoe wordt het water vervuild? Tijdens een klassengesprek wordt met de klas gesproken over ‘water’. Enkele vraagsuggesties zijn: ‘Waar gebruik jij water voor?’, ‘Hoe vaak op een dag gebruik jij water?’, ‘Waar kun je water vinden?’ ‘Kun je al het water drinken?’ ‘Wat gebeurt er met het water als het jouw huis verlaat?’. Tijdens het klassengesprek wordt duidelijk dat water belangrijk is in ons dagelijks leven. We hebben water nodig; om te drinken, te wassen, tanden te poetsen, te koken, schoon te maken etc.
We vinden water op veel plekken in huis. In de kraan, in de douche, in de buizen van de centrale verwarming en de toilet. Veel van ons ‘huiswater’ verdwijnt via de gootsteen, toilet of het doucheputje naar het riool. Wat gooi je op een dag allemaal door de gootsteen of spoelt weg door de wc, het douche of badputje? Gedurende de dag wordt er van alles door de gootsteen gespoeld; Denk aan zeepresten of etensresten. Al deze stoffen zorgen er voor dat het water vervuild wordt en dat dit water uiteindelijk weer gezuiverd moet worden.
Maak vervuiling zichtbaar op de volgende manier:
Nodig: •
1 grote plastic pot
•
1 potje melk
•
1 potje met thee
•
1 potje met broodkorstjes/ kruimels
•
1 potje met tandpasta
•
1 potje met shampoo
•
1 potje met handzeep
•
1 potje met afwasmiddel
•
1 potje met schoonmaakmiddel
•
1 potje met inkt
•
1 potje met zand
•
1 potje met aarde
•
1 potje met olijfolie
Zet de plastic pot met een laag schoon drinkwater (kraanwater) op tafel of midden in de kring. Deel de kleine potjes uit aan de leerlingen. Vervolgens wordt een willekeurige dag met de leerlingen doorgenomen (zie verhaal suggestie). Steeds wordt een van de potjes geleegd in de pot met schoon drinkwater. Vraag steeds na het legen van een potje: ‘zou je het water nu nog kunnen drinken zonder dat je er ziek van wordt?’ en ‘zou je hond er nog van kunnen drinken?’, of ‘zou het schadelijk zijn voor de natuur?’
Verhaal suggestie: De dag begint en je wordt wakker. Je ontbijt met een glas melk een boterham en een kopje thee. Aan het eind van het ontbijt zit er nog wat thee en melk in je beker er liggen nog wat broodkruimels en korstjes op je bord. Dit wordt door de gootsteen gespoeld. De leerlingen met potjes met thee, melk en broodkorstjes worden geleegd. Stel vragen; bv. Zou je het water nu nog kunnen drinken zonder ziek te worden? Is het nu schadelijk voor de natuur? Daarna is het wassen en aankleden want je moet naar school. Je poetst je tanden, neemt een douche en wast je haren.
De potjes met tandpasta en shampoo worden geleegd. Stel vragen; bv. Zou je het water nu nog kunnen drinken zonder ziek te worden? Is het nu schadelijk voor de natuur? Tussen de middag mag je voor het eten even buiten spelen. Lekker even voetballen op het grasveld! Na het buiten spelen ben je helemaal vies je handen zitten onder de aarde en het zand. Voor het middag eten moet je dus eerst even je handen wassen van je moeder. De potjes met zand en aarde worden geleegd. En ook het potje met handzeep. Stel vragen; bv. Zou je het water nu nog kunnen drinken zonder ziek te worden? Is het nu schadelijk voor de natuur? Na het eten is het tijd om de afwas te doen. En dan moet je van je moeder ook nog even snel de keukenvloer nog even dweilen! De potjes met afwasmiddel en schoonmaakmiddel worden geleegd. Stel vragen; bv. Zou je het water nu nog kunnen drinken zonder ziek te worden? Is het nu schadelijk voor de natuur? Als de schooldag voorbij is, moet je thuis aan je huiswerk. Helaas is je pen stuk! Er komt allemaal inkt uit. Je spoelt de inkt van je handen en van je pen. Het potje met inkt wordt geleegd. Stel vragen; bv. Zou je het water nu nog kunnen drinken zonder ziek te worden? Is het nu schadelijk voor de natuur? Na het huiswerk maken is het tijd voor het avond eten. Vanavond is het feest en eten jullie lekker patatjes. Maar voor die tijd moet de frituurpan nog wel even schoongemaakt worden. Het potje met olie wordt geleegd. Stel vragen; bv. Zou je het water nu nog kunnen drinken zonder ziek te worden? Is het nu schadelijk voor de natuur? Hoe maken we water schoon? Al het schone drinkwater dat uit onze kraan thuis komt, wordt door ons vervuild en verdwijnt door de goot in het riool. We noemen het water dat uit de kraan komt ‘drinkwater’ en het water dat door de gootsteen verdwijnt ‘afvalwater’. Al het afvalwater gaat via het riool naar de afvalwaterzuivering. In het riool pompen grote pompen het water rond. In de afvalwaterzuivering wordt het afvalwater schoon gemaakt. Na het schoonmaken kun je dit water nog niet drinken! Maar het is schoon genoeg om terug te worden geloosd in de natuur (bijvoorbeeld in de rivier De Maas). Om water drinkbaar te maken moet het nog verder worden schoongemaakt. Dat gebeurt niet in de afvalwaterzuivering maar in de drinkwaterzuivering. Hier wordt rivierwater of grondwater voor gebruikt. Dit water wordt zo schoongemaakt dat het drinkbaar is. Grote drinkwaterbedrijven, zoals Evides, zorgen hiervoor. Het schone drinkwater komt via drinkwaterleidingen ons huis in. Daar hebben we toegang tot schoon drinkwater in de douche, de kranen en zelf in de wc zit drinkwater! Nederland heeft zeer schoon drinkwater dat in veel opzichten zuiverder is dan het bronwater dat in flessen wordt verkocht. Kraanwater drinken is daarom een gezond alternatief voor fris- en diverse zuiveldrankjes.
Gelukkig wordt het afvalwater in Nederland goed schoongemaakt, maar dit is niet zomaar gedaan! Het schoonmaken van ons afvalwater wordt wel steeds moeilijker vanwege allerlei stoffen die daarin zitten en daardoor ook steeds duurder. Het voorkomen van vervuiling is dus belangrijk. We moeten goed opletten wat we wel en niet door de gootsteen of het toilet spoelen. Shampoo, wasmiddel, wc-papier of tandpasta is geen probleem. Frituurvet, luiers, maandverband en vochtige schoonmaakdoekjes mogen niet via de goot of WC worden weggespoeld! Daar raakt het riool van verstopt. Het door de gootsteen of WC spoelen van allerlei chemicaliën (zoals olieverf, terpentine, oude medicijnen) is uit den boze! Deze stoffen zijn zeer schadelijk voor het milieu en moeten worden ingeleverd bij speciale inleverpunten voor klein chemisch afval. Dit zijn ook de stoffen die moeilijk uit het water te zuiveren zijn. Sommige stoffen kun je makkelijk uit het afvalwater halen en andere niet!
Demonstratie opdracht filteren: Nodig: •
PET fles 1,5 liter
•
1 grote plastic pot
•
zakje zand
•
zakje steentjes
•
zakje watten
•
1 potje met grond
•
1 potje olijfolie
•
1 potje inkt
•
Werkblad ‘door de goot/in de prullenbak’
Bekijk met de klas het volgende filmpje: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20060913waterschoonmaken
Bouw een simpele filter door van een PET fles de bodem af te snijden. Zet de PET fles vervolgens op zijn kop (dop eraf) in de grote plastic pot. Doe in de fles achtereenvolgens: laagje watten, laagje zand, laagje steentjes. De filter is klaar. Vul nu een flesje, gieter of pot met water, grond en olijfolie. Giet het vervuilde water door de filter en wacht tot al het water erdoorheen is gesijpeld. In de filter blijven de restjes grond en olie achter. Het water dat overblijft kan worden geproefd. Het smaakt nog een beetje vreemd, maar is wel drinkbaar! Voeg nu inkt toe aan het water en probeer dit te zuiveren. De inkt kan niet met de filter worden gezuiverd. Het wordt duidelijk dat niet alle stoffen makkelijk uit het drinkwater kunnen worden gehaald.
Omdat sommige stoffen moeilijk te filteren zijn, moeten we voorzichtig zijn met wat we wel en niet door de gootsteen spoelen!
Water voor de planten De leerlingen weten nu dat water belangrijk is. Schoon water is nodig om te drinken. We gebruiken water om ons huis schoon te maken, af te wassen en te douchen. Maar, het afvalwater dat door de goot verdwijnt is vervuild. Het belangrijk dat ons afvalwater goed wordt gezuiverd. Want de planten en dieren in de natuur ook schoon water hebben om te drinken. Maak het belang van schoon water voor de natuur zichtbaar met de volgende proef.
Nodig: •
5 plastic bakjes
•
Tuinkerszaden
•
Potje suiker
•
Potje zout
•
5 stickers (wel water, geen water, zout water, zoet water, sopwater)
Water in de natuur is erg belangrijk. Alle leerlingen weten dat planten water nodig hebben om te groeien en dat zaden die geen water krijgen niet kunnen ontkiemen. Met dit eenvoudig proefje maken we dat duidelijk evenals het feit dat niet al het water geschikt is voor de groei van planten.
Leg in de plastic bakjes een laag keukenpapier of wc-papier en plak op ieder bakje één van de stickers. Verdeel de tuinkerszaden over de verschillende bakjes. Los het zout op in wat water en doe hetzelfde met de suiker. Laat wat leerlingen hun handen wassen met zeep en vang dit water op (sopwater). De zaden krijgen water zoals vermeld op de sticker, dus: 1 bakje krijgt gewoon water, 1 bakje krijgt geen water, 1 bakje krijgt zout water, 1 bakje krijgt zoet water en 1 bakje krijgt sopwater. Zorg bij de bakjes die water krijgen dat het papier vochtig blijft maar dat de zaden niet onder water staan. Laat de leerlingen van te voren nadenken over hun verwachtingen. Welke zaadjes zullen wel ontkiemen. Welke zaadjes niet? Waarom denken ze dat? De gekiemde tuinkers kan uiteraard worden gegeten. De tuinkerszaden in het bakje die geen water hebben gehad mogen na afloop van de proef wel water krijgen.
Filmpjes: Er zijn vele filmpjes op internet die over dit onderwerp gaan, hier een selectie: Over de riolering:
http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20130314_water01
Over het maken van drinkwater:
http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20110519_drinkwater01
Over waterzuivering:
http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20110519_drinkwater01
Extra: - Boeken: “Het waterboek” van Piet Duizer en Helen van Vliet ISBN 9021612593 - Voor de mogelijkheden omtrent het lenen van leskisten, veldwerkmateriaal en extra informatie m.b.t. ‘water’, neem contact op met uw CNME (Centrum voor Natuur- en Milieueducatie). - Een rap over water: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20130314_water02
Meer informatie: Over de inhoud van de pakketten: Natasja Huijs & Perkash Soekhoe, Kwekerij Lesmateriaal Vreelustweg. Telefoon: 010 – 437 26 64, e-mail
[email protected]
Over de instructie/lessuggesties: Marloes Petri Telefoon 010 – 267 21 17, e-mail
[email protected]
