Lesbrief bij de tentoonstelling ‘Op reis met Momo de mol’
Milieu Educatie Centrum Maarssen
Inhoudsopgave
1. Inleiding 2. Opzet lesprogramma 3. Verhaal van Mo Mo 4. Boekenlijst 5. Handleiding begeleiders 6. Tekst Bodemlied (Momo de mol lied) u krijgt: Handpop Mo Mo CD met Bodemlied Wilt u er aan denken beide weer mee te nemen als u de tentoonstelling bezoekt
1 Inleiding
Deze handleiding is onderdeel van de tentoonstelling ‘Op reis met Mo Mo’. ‘Op reis met Mo Mo’ is speciaal gemaakt voor kinderen van 4 tot en met 6 jaar. Kinderen gaan op reis in de grond met Mo Mo de mol. Bij de ingang ontdekken ze de voetsporen van Mo Mo. Ze zingen het bodemlied en doen een helm met een lampje op. Zo kunnen ze zien waar ze lopen. Door een 'echte' mollengang komen de kinderen 'onder de grond' terecht. Aan de hand van allerlei spelletjes en voel , ruik en kijkactiviteiten ontdekken de kinderen van alles over de vriendjes van de mol, ondergrondse gangen, zand en stenen en het mollenleven. Zo kunnen ze een dierendomino leggen en Mo Mo helpen zijn worm te vangen. Lesproject Bodem.nu De tentoonstelling staat op zichzelf, maar sluit naadloos aan bij het educatief lesproject Bodem.nu! van de SOM (Stichting Onderwijs en Milieuprojecten). Bodem.nu is een lesproject boordevol bodemactiviteiten voor groep 1 t/m 8. Dit pakket kun je voor € 85, bestellen op www.bodem.nu Voor een bezoek aan de tentoonstelling is het niet noodzakelijk het lesproject Bodem.nu aan te schaffen. Maar het gebruik van het lesproject bij de voorbereiding en verwerking van het bezoek heeft zeker een meerwaarde. In het Bodem.nu project vind je activiteiten met bijbehorend materiaal dat je naar eigen wens en beschikbare tijd kunt inzetten. Dit project kun je jaren achter elkaar schoolbreed inzetten. Een echte aanrader dus! Materialen Mocht je op school nog extra materialen, werk/knutselbladen e.d. tegenkomen die met het tentoonstellingsthema te maken hebben dan houden wij ons aanbevolen. We willen dit gebruiken voor een ideeënmap waar leerkrachten gebruik van kunnen maken.
2 Opzet lesprogramma
Voorbereiding op school Als je met je groep een tentoonstelling in het MEC Maarssen bezoekt is het gebruikelijk dat je wat tijd aan voorbereiding besteedt. De minimale voorbereiding bestaat uit: voorlezen van het verhaal van Mo Mo met gebruik van de handpop aanleren van het bodemlied (staat op bijgevoegde CD). Tip: Het is leuk bij de tekst allerlei gebaren bij te verzinnen en de kinderen deze te laten uitvoeren. kleuren van de kleurplaat (kan ook na het lesbezoek) regelen van begeleiders (1 tot 2 per groepje van 4 6 kinderen) en uitdelen van handleiding NB: de handpop en de cd met het bodemlied moeten bij het bezoek weer worden ingeleverd bij de medewerker van het MEC. De tentoonstelling De tentoonstelling bestaat uit een grote molshoop, 4 thema eilanden (groen, rood, blauw en geel) en een leeshoek (indien de klas uit meer dan 24 leerlingen bestaat). Elk thema eiland bestaat uit een (groot) introductiepaneel en twee activiteitenhoeken. Je kunt van te voren zelf de tentoonstelling bekijken op donderdag 8 januari om 16.00 (met uitleg) woensdagmiddag van 13.00 16.30 uur. Indeling van de klas in groepen Het bezoek aan de tentoonstelling duurt 1 uur en een kwartier. Deel je klas van tevoren in 4 groepen van maximaal 6 kinderen in. Alleen als je klas groter dan 24 kinderen is, maak je er een vijfde groep bij. Het is handig de groepen een kleur te geven zodat ze weten bij welk eiland ze moeten beginnen (groen, rood, blauw, geel (en oranje)). De groepen rouleren met de klok mee. Per groepje is minimaal 1 begeleider nodig. Als een groep uit 5 of 6 kinderen bestaat zijn 2 begeleiders raadzaam. Als leerkracht ben je geen begeleider, maar algeheel aanspreekpunt. Wisselen van eiland en activiteitenhoek De leerkracht geeft aan wanneer er gewisseld moet worden tussen de eilanden: na 15 minuten wisselen van eiland indien de klas is verdeeld in 4 groepen na 10 minuten wisselen van eiland indien de klas is verdeeld in 5 groepen De begeleiders geven aan wanneer er gewisseld moet worden van activiteitenhoek: 5 minuten introductiepaneel 5 minuten per activiteitenhoek (totaal 10 min) N.B. als de klas verdeeld is in 5 groepen bekijkt elk subgroepje maar 1 activiteitenhoek per eiland! De begeleiders De begeleiders krijgen van tevoren de handleiding uit deze lesbrief met uitleg van de 4 eilanden. Het is belangrijk dat zij die van tevoren lezen. Het is heel belangrijk om de begeleiders erop te wijzen dat ze bij ieder eiland eerst het introductiepaneel voorlezen aan hun hele groepje! Daarna deelt de begeleider het groepje in tweeën om de twee activiteitenhoeken aan de achterkant van het intropaneel te bezoeken. De begeleider loopt, na uitleg te hebben gegeven, heen en weer tussen deze twee subgroepjes. Enkele activiteiten kunnen maar door 1 kind tegelijk gedaan worden (blauw – spiraal; rood – ruikspel en magneetspel; geel – voelgaten). Daarom is het van belang het groepje op te splitsen (max. 3 kinderen per activiteitenhoek). Bij het blauwe en rode eiland zitten geduldspelletjes (spiraal en magneetspel). Geef de kinderen hier om de beurt wat tijd voor. Het is best moeilijk.
Verloop van het bezoek aan de tentoonstelling Korte beschrijving ontvangst door MEC medewerkster kinderen trekken hun jassen uit kinderen gaan op de grond zitten in de tentoonstellingsruimte
Benodigde tijd 5’
inleiding
welkom door MEC medewerkster zingen van het Bodemlied begeleider geeft helmen aan kinderen van zijn/haar groepje kinderen kruipen één voor één door de mollengang leerkracht vangt de kinderen op bij de uitgang leerkracht doet de helmen weer in de helmenbak (lampje uit) begeleider neemt de kinderen mee naar het eiland
10’
eiland 1 4
begeleider leest de tekst op het grote paneel voor, begint een gesprek met de kinderen of doet de bijbehorende activiteit opsplitsen in twee sub groepjes eerste subgroepje kijkt eerst de video begeleider geeft uitleg aan tweede subgroepje, de kinderen doen de activiteit begeleider geeft uitleg bij activiteit eerste subgroepje
5’
ontvangst
> 24 lln boekenhoek begeleider leest boeken voor (5e groepje) afsluiting afsluiting door MEC medewerkster vertrek
2’ 5’ 3’
10’ 5’
3 Het verhaal van Mo,Mo in de klas Wat gaat er gebeuren? Mo Mo de mol komt in de klas. Voorbereiding Je zorgt ervoor dat Mo Mo de klas binnenkomt. Dit kan op verschillende manieren. Hieronder staan 2 manieren uitgewerkt. Natuurlijk kun je ook zelf iets verzinnen. Mogelijkheid 1 Voordat de kinderen binnenkomen, doe je wat zand op de mollenhandpop en plak je een pleister op z’n neus. Leg de mol op een opvallende plek in de klas. Om de kinderen naar Mo Mo toe te leiden, kun je een zandspoor leggen van de deur naar de plek waar Mo Mo ligt. Als de kinderen binnenkomen, zien ze het spoor en vinden Mo Mo. Het lijkt nu net of Mo Mo zelf in de klas is gekomen. Mogelijkheid 2 Je legt de mol in één van de zandhoopjes op het schoolplein of in de zandbak, zodat zeker is dat de kinderen van je klas de mol vinden en mee naar binnen nemen. Binnen vertelt Mo Mo aan jou of aan de kinderen haar verhaal. Als ze vertelt over haar pijnlijke neus, plak je de pleister op haar neus. Het verhaal Mo Mo zit op schoot bij de leerkracht. ‘Dag lieve kinderen, ik ben Mo Mo de Mol. O, o, wat ben ik moe… Ik heb ook zoveel gangen gegraven, misschien wel honderd! Hele lange gangen! Ik wilde graag eens ergens anders naartoe graven, maar toen ik hier onder de school door probeerde te graven, heb ik mijn neus heel veel pijn gedaan. Misschien heb ik mijn neus ergens aan gestoten of zo! Oei, wat deed dat pijn. Heel snel ben ik door de gangen terug gerend naar huis. Maar ik kon het niet meer vinden! Ineens kwam ik boven de grond… en daar heeft jullie juf/meester me gevonden. Kijk ik heb een pleister op mijn neus. Die heeft de juf/meester er op geplakt. Lief he? Tjee, wat is het hier licht! Ik ben nog nooit zo lang boven de grond geweest. In mijn gangen is het altijd donker. Ik ben zo blij dat juf/meester me gevonden heeft! Ik krijg erge slaap van al dat licht, o wat ben ik moe… zzzzzzzzzzz. De volgende dag: Mo Mo vertelt: ‘Ik voel me weer een stuk beter. Mijn neus doet geen pijn meer, en ik heb veel geslapen. Ik ben nog maar een beetje moe. Ik had gisteren erg veel zin om weer eens te graven! Want ik had honger. Weten jullie wat ik graag lust? Ik ben dus even op pad gegaan. Ik heb weer geprobeerd om onder de school door te graven. Had ik toch bijna wéér mijn neus gestoten! Er is van alles te vinden onder de school. Je hoort er ook vreemde geluiden. Ik kwam buizen tegen, draden van de telefoon, stenen en palen. Wat stoppen mensen een boel in de grond! Waarom doen die mensen dat toch? Ik vind het erg leuk bij jullie in de klas. Vanavond ga ik weer onder de grond op zoek naar mijn vriendjes. Komen jullie een keertje bij mij op bezoek?
4 Boekenlijst
De volgende boeken liggen in de leeshoek van de tentoonstelling: Andel, L., Blokland, C., en I. van Sijl, 1996. Onder de grond (de kijkdoos). ISBN 90 05 00425 8. Beer, H. de, en Bos, B., 1995. Bij familie Mol de Mol is alles oké. ISBN 90 5579 007 9. Beer, H. de, en Bos, B., 1995. Familie Mol de Mol wat stinkt daar zo? ISBN 90 5579 044 3. Beer, H. de, en Bos, B., 2000. Familie Mol de Mol zit hoog en droog. ISBN 90 5579 493 7. Beer, H. de, en Bos, B., 2001. Familie Mol de Mol hartelijk gefeliciteerd. ISBN 90 5579 582 8. Boeke, J., 1991. Mol en hond. ISBN 90 269 1258 7 / CIP. Emmet, J., en Cabban, V., 2004. Ik wil ergens anders wonen. ISBN 90 00 03601 1. Emmet, J., en Cabban, V., 2005. Ik wil de maan. ISBN 90 00 03403 5. Gog, M. van, 2005?. Bas en Brit – Mol in de klas. ISBN 90 206 8065 x Holzwarth, W. en W. Erlbruch, 2004. Over een kleine mol die wil weten wie er op zijn kop gepoept heeft. ISBN 90 5341 3588. Kirchmayer, J., & E.T.W. Igel, 2003. De reis van Mol. ISBN 90 5579 948 3 Merle, D., 1997. Kleine kriebelbeestjes. ISBN 90 269 9782 5. Newman, P., en M. Newman, 2002. Mol en het babyvogeltje. ISBN 90 257 3520 7 Royen, R. van. In het hol van Marinus Mol. Schwartz, R., 2005. De zusjes Mol en de glinsterende maannacht. ISBN 90 448 0312 3. Schwartz, R., 2005. De zusjes Mol en de heerlijke regendag. ISBN 90 448 0392 1. Schwartz, R., 2005. De zusjes Mol en het golvende graan. ISBN 90 448 0311 5. Schwartz, R., 2005. De zusjes Mol en het stukje mos. ISBN 90 448 0393 X. Smit, P., 2002. Mol in de bocht. ISBN 90 276 8104 X. Struyf, K., 2002. Kleine beestjes in de tuin – een kriebelboek. ISBN 90 5954 005 0. Varley, S., en Oram, H., 1997. De maan van Mol. ISBN 90 75821 07 7. Verweerd, J., 2004. Max Mol graaft een gang. ISBN 90 239 9100 1 Young, C., 1997. Enge beestjes – op speurtocht. ISBN 90 5457 117 9.
5 Handleiding voor begeleiders Beste begeleiders, welkom bij de tentoonstelling ‘Op reis met Mo Mo’ Fijn dat u de kinderen wilt begeleiden, want alleen met uw hulp en enthousiasme kan dit bezoek slagen! Lees deze handleiding van te voren goed door, dan weet u precies wat de kinderen moeten doen. Nadat de MEC medewerkster iedereen welkom heeft geheten en het bodemlied heeft gezongen, geeft u de kinderen van uw groepje allemaal een helm (u doet het lampje aan met het schuifknopje), zodat ze één voor één door de mollengang kunnen kruipen. Als ze daaruit komen verzamelt u de helmen en geeft ze aan de leerkracht, die ze terug in de helmendoos doet. Algemeen De tentoonstelling bestaat uit 4 ‘eilanden’ (groen, rood, blauw en geel). Lees bij ieder eiland eerst de tekst op het introductiepaneel voor! Dit is het grote paneel in het midden van de tentoonstelling. Begin een gesprekje met de kinderen a.d.v. voorbeeldvragen of doe de activiteit (± 5 min). De groepen rouleren met de klok mee.
Deel daarna het groepje in tweeën om de activiteiten aan de achterkant uit te leggen en te doen. Het eerste subgroepje zet u voor de video in de ene activiteitenhoek. Nu heeft u de gelegenheid het tweede subgroepje uitleg te geven in de andere hoek. Als die kinderen aan de slag zijn kunt u de extra activiteit in de videohoek uitleggen en begeleiden. Het groene eiland Vriendjes van Mo,Mo Bekijk samen met de kinderen het introductiepaneel en lees de tekst voor. Ga een gesprekje aan met de kinderen wat ze zien. Vul dat aan als het nodig is. welke dieren zien jullie? hebben jullie die al eerder gezien? Zo ja, waar en wanneer? wat eten de dieren? ... Kleine beestjes De kinderen bekijken de video. Dieren onder de grond Kinderen maken de puzzel. Als ze klaar zijn, leggen ze de puzzelstukken weer in het bakje. Dierendomino Haal de dominostenen uit de la (indien ze nog niet klaarliggen). Maak zoveel stapels als er spelers zijn Leg 1 steen op de tafel. Pak nu om de beurt een steen van de eigen stapel en kijk of hij past aan de steen die op tafel ligt. Past hij? Leg de steen dan aan. Past hij niet? Leg hem dan op een ‘afleg’stapel. Nu is de beurt aan de ander. Ga door totdat alle stenen op zijn. Leg alle stenen weer terug zodat andere groepjes ook weer aan de slag kunnen. Het rode eiland Wie ben ik? Bekijk samen met de kinderen het grote paneel. Druk de knoppen 1 voor 1 in van boven naar beneden. Heb je alle verhalen gehoord? Doe het dan nog een keer en laat de kinderen Mo Mo na doen / of hun eigen oren, neus etc. aanwijzen.
De kinderen mogen Mo Mo (de mol) voorzichtig aaien! Mijn molshoop Lees de tekst voor. Kinderen bekijken de video. Mmm… een worm Pak het stokje en breng het balletje naar de andere kant. Als hij door het gat valt, rolt hij vanzelf weer naar het begin. Dit is een geduldspelletje dat maar door 1 kind tegelijk gespeeld kan worden. Wat ruik ik? Dit spel kan maar door 1 kind tegelijk worden gespeeld! Druk 1 knop in (1 kind tegelijk, anders werkt het niet) Ruik aan het rode rondje boven de knop. Wat ruik je? Druk op de knop van het fruit dat je ruikt. NB: dit kan zolang het groene lampje boven het rode rondje brandt. Anders moet het kind nogmaals op de knop drukken. Luister of het goed is Nu is het volgende kind aan de beurt. De uitkomsten van het ruikspel zijn van links naar rechts: 1 = banaan 2 = peer 3 = aardbei 4 = appel 5 = sinaasappel Het blauwe eiland Onder de grond Lees de tekst voor. Ga met de kinderen in gesprek. Waar denken zij dat Mo Mo zijn neus tegen heeft gestoten? Wat vind je allemaal onder de grond? Waarom stoppen mensen dingen onder de grond? Bekijk met z’n allen de voorwerpen die je onder de grond kunt tegenkomen. Laat de kinderen/een kind nu aan de andere kant van de voeldoos gaan staan en leg er een voorwerp in. Laat het kind raden wat het is. Putten en buizen Lees de tekst op het paneel voor en bekijk de verschillende putten. Hebben de kinderen deze putjes wel eens gezien? Kinderen kijken naar de video. Onderste,bovenwiel Draai aan beide schijven totdat je onderaan bij het rode pijltje de juiste combinatie hebt, die past. Wat zie je? Welk deel zit boven en welk deel onder de grond? Au … mijn neus Lees de tekst op het paneel voor. Breng Mo Mo naar de worm aan de andere kant van de spiraal zonder dat hij zijn neus stoot aan de buis.
Het gele eiland Graven in de grond Lees ook hier weer alle teksten voor. Vraag de kinderen of ze de verschillende soorten grond eerder hebben gezien. En waar dan. Grondkijkers Lees de tekst voor. De kinderen bekijken de video. Onder de video staan loeppotjes / vergrootglazen. Kinderen kunnen de grond zo van heel dicht bij bekijken. Het is niet de bedoeling dat de dekseltjes er af worden gehaald. Grondvoelers Lees de tekst voor! Dit spel kan maar door 1 kind tegelijk worden gespeeld! steek je (linker)hand in een gat wat voel je? druk met je andere hand op de knop in het plaatje van wat je voelt NB: de eerste hand blijft dus in het gat luister of je het goed of fout hebt Allemaal stenen Lees de tekst voor! Laat de kinderen rijen / reeksen leggen. Voorbeelden van rijen zijn: lang / kort ruw / glad zwaar / licht bol / plat donker / licht mooi / lelijk klein / groot Ben je klaar? Leg alle stenen dan voorzichtig weer terug zodat andere kinderen ook kunnen genieten. Boekenhoek Als de klas in 5 groepen is verdeeld, wordt de boekenhoek ook gebruikt. De kinderen mogen een boek uitkiezen om voor te laten lezen. Leg de boeken na gebruik weer netjes terug in de doos.
Bedankt voor uw bezoek en tot ziens. Groetjes, van MoMo.
Het Momo de Mol lied Refrein Kom mee, zoek naar Momo de mol. Hij heeft zich verstopt in zijn mollen hol. Zie die hopen zand. Heel de tuin ligt vol. Waar zit je? Momo de mol.
Ik zwaai naar jou met mijn mollen poot. Kijk ik heb er twee, ze zijn reuzen groot. Ik lijk wel een kleine graaf machine, Maar midden op de straat zul je mij niet zien. Ik heb een heel zacht mollenvel, Maar als je mij wilt aaien verstop ik mij snel. Zonlicht en mensen maken me bang. Het allerliefste speel ik in mijn mollen gang. Refrein Ik ruik met mijn met mijn neusje net als jij. Snorharen heb ik er ook nog bij. Zo snuffel ik naar pieren in de grond. Want pieren vind ik lekker en zo gezond. Kijk ik heb geen oren aan mijn kop. Die zitten in mijn hoofd verstopt. Ik kan prima horen elk geruis. Maar nu ga ik weer snel naar mijn mollenhuis. Refrein Samen zingen wij dit mollen lied. Jij ziet mij wel maar ik jou niet. Ik heb geen bril, dat is geen gezicht. Onder de grond is er toch geen licht. Dag ik ga maar weer eens naar benee. Kom gerust een keertje op de thee. Eet dan met mij een bordje pier. Tot kijk daar boven. Veel plezier. Kom mee, zoek naar Momo de mol. Hij heeft zich verstopt in zijn mollen hol. Zie die hopen zand. Heel de tuin ligt vol. Waar zit je? Momo de mol. Waar zit je? Momo de mol. Waar zit je? Momo de mol.MOMO MOMO
