Leren naar een leven in de samenleving.
Door: Régine Cuypers Uitwerking Presentatie: Dominique Maerten
a. korte functieomschrijving
“verantwoordelijke voor de ondersteuning van het onderwijs aan gedetineerden”
• • • • •
Wat? Waar? Hoe? Wanneer? Met wie?
b. Werkveld: 15 Vlaamse en 3 Brusselse gevangenissen:
Er zijn 3 soorten strafinrichtingen: Open inrichtingen met minimale controle: de beveiliging wordt er gewaarborgd door een opvoedkundig regime en vrijwillig aanvaarde tucht. De gedetineerden kunnen er aan de slag in de tuin, in allerlei ateliers en ook buiten de gevangenismuren. (bv. Hoogstraten en Ruislede)
Halfopen inrichtingen waar de gedetineerden ‘s nachts op cel verblijven en overdag buiten of in een werkplaats werken. (bv. Merksplas en Wortel)
Gesloten inrichtingen voor huisvesting van de gedetineerden in een veiligheidsregime die niet naar een open of halfopen strafinrichting kunnen worden overgebracht. Hoewel oorspronkelijk bedoeld als restcategorie, zijn zij het meest in aantal. (bv. Brugge, Oudenaarde en Antwerpen)
Missie van de Vlaamse Gemeenschap in dat Strategisch Plan Hulp- en Dienstverlening aan Gedetineerden: DE VLAAMSE GEMEENSCHAP WAARBORGT HET RECHT VAN ALLE GEDETINEERDEN EN HUN DIRECTE SOCIALE OMGEVING OP EEN INTEGRALE EN KWALITEITSVOLLE HULP- EN DIENSTVERLENING ZODAT OOK ZIJ ZICH HARMONISCH EN VOLWAARDIG KUNNEN ONTPLOOIEN IN DE SAMENLEVING. In dit plan heeft het departement onderwijs zich geëngageerd om het onderwijsaanbod voor gedetineerden uit te bouwen tot op een niveau dat alle gedetineerden toestaat hun rechten op onderwijs uit te oefenen. Onderwijs is al aanwezig in de gevangenissen. Het Strategisch Plan biedt een uitdaging om de omvang en de kwaliteit van dit onderwijsaanbod te verhogen. Het project wil bijdrage leveren om die uitdaging aan te gaan, en om structurele verankering van een kwaliteitsvol en voldoende onderwijsaanbod voor te bereiden.
Pilootproject: • • • • • • • • •
Hoogstraten Turnhout Wortel Merksplas Antwerpen (Oudenaarde) (Brugge) Hasselt Gent
Toekomst? Tegen 2010: alle Vlaamse en Brusselse gevangenissen!
Profiel van de gedetineerde cursist: In de gevangenissen verblijven hoofdzakelijk gedetineerden tussen 18 en 35 jaar oud. Een derde is jonger dan 25 jaar. De meeste gedetineerden zijn mannen. Vrouwen maken slechts 4 à 5 % uit van de gedetineerdenpopulatie. De meeste gedetineerden komen uit sociale milieus die beduidend minder kansen bieden. Ze hadden dikwijls te maken met een problematische opvoeding en ongunstige schoolervaringen. Gevolgen zijn onder andere een lage opleidingsgraad en een precaire arbeidssituatie. Een groot aantal gedetineerden heeft geen Belgische nationaliteit. Zij maken intussen ongeveer veertig procent uit van de totale gevangenispopulatie. Hun situatie en gebrekkige talenkennis brengt specifieke problemen en behoeften met zich mee.
Vergelijking met het regulier onderwijs:
• Ook veel knelpunten! ** Alles duurt nog langer…
Elk stapje voorwaarts is een overwinning!!
Het wetenschappelijke onderzoek over de behoeften van gedetineerden, “De gemeenschap achter de tralies”, levert op basis van representatieve steekproeven een aantal cijfers op:
6.1% van de gedetineerden kunnen geen enkel diploma uit het regulier onderwijs voorleggen; 28.8% heeft als hoogste onderwijsdiploma het diploma lager onderwijs en 18.2% het diploma secundair onderwijs.
Onderwijs als antwoord… • Onderwijs leidt tot een verhogen van het scholingsniveau, en zo tot verhoging van de kansen op tewerkstelling. Werk is een belangrijke factor in het voorkomen van de marginalisering. Het is geen toeval dat er een grote overeenkomst is tussen de cijfers van de laaggeschooldheid van gedetineerden, en hun lage tewerkstelling.
• Niet alleen door het verhogen van de kans op tewerkstelling, maar door zijn eigen inhoud kan onderwijs een belangrijke bijdrage leveren tot sociale integratie. Onderwijs haalt de cursist uit zijn sociaal isolement, brengt hem in contact met anderen, en een aantal vakinhouden zijn uitdrukkelijk gericht op het leren hoe men in deze samenleving zijn weg kan vinden.
• Onderwijs heeft ook een invloed op de persoonlijke ontplooiing. Attitudes en vaardigheden worden impliciet en expliciet aangeleerd, die leiden tot een grotere sociale vaardigheid en verhoogde sleutelcompetenties.
DUS: Er is duidelijk nood aan onderwijs voor gedetineerden:
Waarom volgen de gedetineerden onderwijs? • • •
Met het oog op re-integratie. Ze willen bijleren, nieuwe kansen aanpakken! Alles beter dan die cel…
Het onderwijsaanbod in de Vlaamse en Brusselse gevangenissen:
• Sterk verschillend… • Arresthuis – Strafinstelling
Meer info: www.vocb.be (onderwijs aan gedetineerden) ** 2 paradepaardjes:
1.Oudenaarde: diplomagericht onderwijs HBSO: Hotel/Keuken OF kantoor (sollicitaties mogelijk!)
2. Hoogstraten: BEROEPSOPLEIDINGEN Stukadoor, schilder, metser… ism. VDAB!
Enkele getuigenissen,
hun eigen woorden,
(bron: Krant X)
X. uit Brugge:
Ik wilde met een computer leren werken. Daarbuiten had ik daar geen tijd voor of dacht ik er geen tijd voor te hebben. Hier had ik tijd en wilde ik het proberen. Er ging binnen deze muren een nieuwe wereld voor me open. Ik heb nu mijn eigen computer! Ik heb ook 3 cursussen zelfstandig geleerd, onder begeleiding. Ook taallessen zal ik volgen. Zo zal ik overal geraken als ik vrijkom.
R. uit Oudenaarde:
Ik heb mijn diploma keuken op zak. Nu wil ik mijn diploma kantoor halen. Het is niet gemakkelijk. Ik kom uit de bouw en moet nu heel andere dingen leren. In mijn cel blijf ik zeker niet zitten. Nog 4 jaar en dan kan ik mijn diploma’s misschien gebruiken! Salut, nu ga ik studeren, want er zijn volgende week examens…
Anoniem:
Ik leer Nederlands spreken. Nu kan ik bijna tegen niemand praten. De lessen zijn tof en de leerkracht is super. Alles is ook beter dan die cel!
Hulp-en Dienstverlening aan Gedetineerden kan je eigenlijk zo gaan voorstellen:
Ze zitten achter die hoge muren, maar blijven dragers van hun rechten… Wij brengen dus binnen, wat buiten is!
Dit is niet eenvoudig…
Langs de ene kant heb je Justitie en langs de andere kant Vlaamse Gemeenschap.
Elk met hun eigen visie en doel…
Philippe Lacroix enkele maanden geleden in het Nieuwsblad…
“ Ik ben er zeker van dat ik door te studeren een andere mens ben geworden. Mijn waarden zijn helemaal veranderd.” Na zijn humaniora leerde Lacroix talen. Hij sprak al Spaans en Italiaans en ging nu ook grammatica studeren. Daarna leerde hij Nederlands en Engels en liet hij zich inschrijven als student Germaanse filologie aan de UCL. Sinds zijn vrijlating in december verloopt de herintegratie vlekkeloos. Wanneer zijn thesis klaar is, wil hij gaan werken. Ik zou graag Nederlandse les geven in het volwassenenonderwijs. Aan mensen die zich willen opwerken zoals ik…
Niemand wordt er verplicht om onderwijs te volgen!
De toeleiding naar onderwijs gebeurt via trajectbegeleiders of … via een rapportbriefje.
Na een intakegesprek kunnen ze de lessen gaan volgen.
Bedoeling is ook dat ze na hun vrijlating, hun onderwijstraject verderzetten in het regulier onderwijs!
Bruikbaar materiaal
1. www.vocb.be Het Vlaams Ondersteuningscentrum voor de Basiseducatie, Kardinaal Mercierplein 1, 2800 Mechelen.
Interessant: Onderwijs aan Gedetineerden
2. De maandelijkse Bakberichten: een elektronische lezersbrief.
Bakberichten
Een nieuwsbrief over onderwijs in de Vlaamse en Brusselse gevangenissen
Nr. 43 9 november 2006 Samenstelling van Bakberichten: Régine Cuypers, Onderwijs aan gedetineerden, VOCB - Kardinaal Mercierplein 1, 2800 Mechelen. Tel. 015 44 65 17 Fax 015 44 65 01, mailto:
[email protected] . Bakberichten zijn een initiatief van het VOCB en van de WEVO. De volledige verzameling Bakberichten kan je terugvinden op http://www.vocb.be/bakberichten.html. Meer over onderwijs en vorming aan gedetineerden op http://www.vocb.be/gedetineerdenonderwijs.html.
Colloquium Armoede & Sociale Uitsluiting
Op dinsdag 5 december 2006 stelt OASeS (Universiteit Antwerpen) tijdens een colloquium het Jaarboek Armoede en Sociale Uitsluiting 2006 voor. Naast een voorstelling van deze 15de editie van het jaarboek is er een paneldebat voorzien met aanstormende politici over hun visie op verschillende aspecten van het toekomstige armoedebeleid. Coördinerend minister voor het Vlaamse armoedebeleid, Inge Vervotte, brengt een stand van zaken en Vlaams ombudsman, Bernard Hubeau, zal een overzicht geven van de vormen van sociale uitsluiting die bij de ombudsdienst worden gesignaleerd. Kijk voor meer informatie en het voorlopige programma op http://www.ua.ac.be/main.aspx?c=*OASES&n=44724.
Kennismaking met islamitische visies op relaties en opvoeding
Met deze bijscholing wil het HIG de wederzijdse verstandhouding bevorderen tussen personen met een westerse opvoeding en mensen uit de islamcultuur. Doel is ook om de hulpverlening aan personen uit de islamcultuur te optimaliseren. Reeks van drie donderdagen: 1, 15 en 22 maart 2007. Begeleiding door deskundigen van diverse afkomst, zowel wetenschappers als praktijkwerkers uit de hulpverlening en de opvoedingsondersteuning. Inschrijven doe je via het inschrijvingsformulier op http://www.hig.be.
Dagboek achter tralies
Gevangenismuseum vzw publiceerde Dagboek achter tralies. Dit is een nieuw boek over de Belgische interneringskampen na de tweede wereldoorlog. Het is het resultaat van een nauwgezet onderzoek dat de jonge historica Elisabeth Bruyneel in 2003-2004 ondernam voor haar licentiaatverhandeling. Je kunt het boek bestellen door 20 euro (+ 4 euro verzendkosten) over te schrijven op bankrekeningnummer 001-3393769-09 van Gevangenismuseum vzw te Merksplas. Vermeld in de mededeling duidelijk je naam en adres.
Fatik 111
In Fatik (jaargang 24, juli-augustus-september 2006, nr. 111) kan je een artikel lezen over het toezicht op de gevangenissen door de Commissies van Toezicht en de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen. Er is ook een bijdrage van Jan De Kock, journalist en auteur van De Kelders van Congo (Lannoo 2006). In dit artikel staat hij even stil bij enkele opvallende observaties. Meer over Fatik op: http://www.mensenrechten.be/main.php?action=pub.
Onderwijs maakt gevangenissen veiliger
In de week van 23 oktober startte in Gent het Open doorsproject. In de bijlage lees je hierover meer.
3. Lectuur:
“(Straf)tijd” getuigenissen van mijn lief, mijn kind, mijn ma, mijne chef en ik: Lieve Blancquaert
In 2005 werd in de Leuvense hulpgevangenis gestart met het maken van een fotoboek, onder begeleiding van fotografe Lieve Blancquart. Centraal thema: tijd en tijdsbeleving. Met dit boek wordt aan de hand van foto’s en teksten een beeld gegeven van het leven in een gevangenis.
“Levenslang” Bart Demyttenaere
“Papa is op zakenreis” Barbara Rottiers
Dit is vaak het leugentje om bestwil dat men aan kinderen vertelt wanneer hun vader in de gevangenis zit. Het is nochtans belangrijk dat kinderen daarover hun gevoelens en vragen kunnen uiten. Er is nu een boekje dat daarbij kan helpen
“Dagboek achter tralies” Elisabeth Bruyneel
Gevangenismuseum vzw publiceerde Dagboek achter tralies. Dit is een nieuw boek over de Belgische interneringskampen na de tweede wereldoorlog. Het is het resultaat van een nauwgezet onderzoek dat de jonge historica Elisabeth Bruyneel.
“De kelders van Congo” Jan De Kock
“Geboeid door het leven”
Geboeid voor het leven brengt het ongekuiste verhaal van vijf jonge criminelen uit Everberg. Journalist Steven De Bock dompelde zich (met de steun van het Fonds Pascal Decroos) een jaar lang onder in de leefwereld van vijf ‘jongens van Everberg’. Hij leefde mee met hen, won hun vertrouwen, groef in hun verleden en zocht mee naar een toekomst. Het resultaat is een beklijvend beeld van een wereld waarin criminaliteit iets banaals is geworden, waar drugs een toekomst onmogelijk maakt en van waaruit het verdomd moeilijk is om weer op het rechte pad te geraken (Uitgeverij Van Halewyck, ISBN: 9056176889).
4. Bezoek aan de oud-gevangenis van Tongeren.
Maak kennis met de oudste gevangenis van het land. Onderga het strikte gevangenisregime en verneem hoe het er achter de Tongerse tralies nu precies aan toe ging. Authentieke cellen, filmbeelden, foto's en geluidsfragmenten zetten je hierbij op weg. Bezoek zeker de site, want deze bevat nog interessante informatie:
http://tongeren.ort.be/content.php?hmID=63&smID=184&PHPSESSI =433a42146d432d4fc4e44b99419fb988
5. Pedagogische begeleidingsdienst Gent Informatiecentrum Pedagogische Begeleidingsdienst Jubileumlaan 215B 1ste Verdieping 9000 Gent Tel: 09/235 09 50 Fax: 09/269 08 01 E-mail:
[email protected] http://www.pbdgent.be Openingsuren: Maandag t.e.m. vrijdag: 13.30u-17.30u Gesloten tijdens alle schoolvakanties Op het VOCB: inventaris videomateriaal
6. Nascholing houtland: “Bezoek aan de gevangenis van Brugge”
“Plan je voor één jaar, dan plant graan. Plan je voor tien jaar, dan plant bomen. Plan je voor het leven, dan geef mensen onderwijs en scholing.” Chinees spreekwoord: Guanzi (ongeveer 645 v. Chr.)
