Leren in Transitie
Flor Avelino | @FlorAvelino |
[email protected] 17 november 2014, Gent, Beneluxconferentie
www.drift.eur.nl www.transitiepraktijk.nl www.transitionsnetwork.org www.ksinetwork.nl
ACTIEONDERZOEK | WWW.DRIFT.EUR.NL ONDERZOEK
PRAKTIJK
ONDERWIJS
ADVIES
•
2014-2017
•
12 partners, 35 onderzoekers
•
EU & Latin-America
•
20 sociale innovatie netwerken
www.transitsocialinnovation.nl / @TransitSI
WWW.TRANSITIONACADEMY.NL / @TACDRIFT
INHOUD • duurzaamheidstransities TRANSITIE
• complexiteit • transitiemanagement • transitiecompetenties
LEREN
• ‘empowerment’ & intrinsieke motivatie • rollen in transities
• waarom
TAC
• hoe & wat • voor wie & door wie
• duurzaamheidstransities
TRANSITIES
• complexiteit
• transitiemanagement
transities richting duurzaamheid
duurzaamheidstransitie ≈ “… radicale maatschappelijke verandering richting een duurzame(re) samenleving, als antwoord op een aantal hardnekkige problemen in hedendendaagse moderne samenlevingen” (Grin, Rotmans and Schot 2010)
transitiedenken
Transitie ≈
• lange termijn (1-2 generaties, 20-50 jaar) • radicale en structurele verandering • systeemniveau (regio, sector, stad) • hoge mate van complexiteit en onzekerheid
maatschappij als adaptief complex systeem beleid
wonen
energie civil society
industrie
transport water
co-evolutie
variatie & selectie “Survival of the fittest” ≈ wie het beste is aangepast aan de (veranderende) omgeving Geldt ook voor ideeën, technologieën, systemen
multi-level perspectief
Geels 2010
niet-lineair
“Butterfly Effect”
kenmerken van complexiteit • • • • • • •
co-evolutie variatie en selectie niet-lineair onzekerheid onvoorspelbaarheid multi-level dynamiek etc.
… wat betekent dit voor menselijke interventie?
Complexe systemen: lessen voor interventie Complexiteit betekent… • maatschappij is niet maakbaar • effect & oorzaak = onzeker en onvoorspelbaar • maatschappelijke verandering is niet te plannen
Maar ook => • een kleine ingreep kan een groot verschil maken • kracht van diversiteit > leren en experimenteren • inzicht in het systeem > complex systeemdenken
Uitgangspunt transitiemanagement (TM)
We kunnen transities NIET top-down afdwingen… maar: • •
transities aanwakkeren en versnellen, door in te spelen op de veranderdynamiek die er al is
• •
complexiteit en onzekerheid als kans nemen… … inspelen op bestaande systeemdynamiek
Transitiesturing (‘transition governance’) Verschillende benaderingen: • transitiemanagement (e.g. Loorbach, Rotmans) • strategisch niche management (e.g. Raven, Schot) • reflexive governance (e.g. Grin, Voss) Gedeelde basisprincipes: 1. inspelen op multi-level dynamiek 2. meer evolutie dan revolutie 3. participatief leerproces
(1) slim inspelen op multi-level dynamiek
Geels 2010
(2) meer evolutie dan revolutie…
inspelen op bestaande dynamiek verandering niet forceren lange-termijn proces: radicaal ≠ ‘plotseling’ radicale verandering maar niet ‘meteen’ plotseling => regime weerstand samenspel incrementele en radicale verandering momenten van drastische en plotselinge verandering Rotmans et al. 2001
(3) Participatief leerproces: governance ≠ government
participatief leerproces niemand kan transitie ‘managen’ focus op organiseren participatief leerproces
empoweren faciliteren betrekken anderen
LEREN
Aanpak transitiemanagement (TM)
• •
organiseren gezamenlijk zoek- en leerproces focus op lange-termijn duurzame oplossingen
•
visie vormen, leren, en experimenteren
• •
creëren van nieuwe manieren van denken bevragen van oude uitgangspunten
TM: principes, fases, elementen, proces etc.
• transitiecompetenties
LEREN WHYVOOR IN/ OVER/
TRANSITIES
• macht • ‘empowerment’ • intrinsieke motivatie
• rollen in transities
TRANSITIECOMPETENTIES kennis – vaardigheden – attitudes • interdisciplinair • transdisciplinair
• interparadigmatisch • inter-generationeel
TRANSITIECOMPETENTIES • Interdisciplinair: (h)erkennen en leggen van complexe verbindingen tussen cultuur, politiek, economie, technologie en ecologie in sociale veranderprocesses; • Transdisciplinair: verbinden van en vertalen tussen verschillende soorten kennis (academisch – praktijk) • Interparadigmatisch: waarderen van verschillende normatieve paradigmas en uiteenlopende onderzoeksperspectieve (positivistisch – interpretatief) • Intergenerationeel: begrijpen van en inspelen op complexe interactie tussen korte-termijn en lange-termijn processen langs meerdere generaties
PJ Beers: sociaal leren in transities
Julia Wittmayer actieonderzoek transformative science”
POWER IN TRANSITION Empowering Discourses on Sustainability Transitions
Flor Avelino
Rol van macht in transities en wat betekent dat voor leren/educatie
?
wat is macht?
“Im Althochdeutschen, Altslawischen und Gotischen bedeutete das Wort Macht (got.: magan) so viel wie Können, Fähigkeit, Vermögen (z. B. jemand „vermag“ etwas zu tun), signalisiert also Potenzialität“.
Macht in de breedste zin van het woord: vermogen
Macht als sociale relatie 1. X heeft macht over Y 2. X heeft meer / minder macht dan Y 3. X heeft een andere macht dan Y
verschillende middelen mobiliseren menselijk personeel, leden, kiezers, klanten, achterban, netwerk mentaal informatie, concepten, ideeën, kennis
monetair financieel kapitaal, cash, aandelen, munteenheden artefact
apparaten, producten, gebouwen, infrastructuur
natuur
grondstoffen, land, fysieke ruimte
verschillende soorten macht Behoudende macht: vermogen om het bestaande te reproduceren Verandermacht: vermogen om het nieuwe te ontwikkelen
Geels 2010
‘Gevestigde belangen’ Machteloosheid 1. “ik/wij hebben geen macht” 2. “zij hebben (meer) macht” 3. “macht bepaalt hoe de dingen gaan”
stelling (de illusie van) machteloosheid vormt een groter obstakel voor verandering dan de macht der gevestigde belangen uitdaging voor transitie governance: empowerment
empowerment
Empowerment ≈ proces waarin individu gelooft dat hij/zij in staat is om zijn/haar omgeving te beïnvloeden in een gewenste richting
voorwaarden voor ‘empowerment’
1. toegang tot middelen 2. vaardigheden 3. wil
(dis)empowerment paradox
willen en kunnen
empowerment ≈ “intrinsieke motivatie” versus “extrinsieke motivatie” (organisatiepsychologie, Thomas & Velthouse 1990)
extrinsieke motivatie extrinsieke motivatie: activiteit / inspanning is afhankelijk van controle, straf en/of beloning van buitenaf
Problemen met extrinsieke motivatie: afhankelijkheid en ongelijke machtsrelaties kosten van straf/beloning/controle
intrinsieke motivatie
intrinsieke motivatie: activiteit / inspanning komt voort uit positieve ervaringen die een persoon zelf afleidt uit zijn/haar activiteiten (internaliseren externe prikkels)
intrinsieke motivatie IMPACT ≈
“I can make a difference”
COMPETENCE ≈
“I am good at what I do”
MEANING ≈
“I believe in what I do”
CHOICE ≈
“I can determine what I do” Thomas & Velthouse 1990
stijlen van interpretatie ATTRIBUTION ≈
cause and effect
EVALUATION ≈
success and failure
VISIONING ≈
future events
Thomas & Velthouse 1990
intrinsieke motivatie in transitiemanagement IMPACT ≈
“WE can make a difference”
COMPETENCE ≈
“WE are good at what I do”
MEANING ≈
“WE believe in what we do”
CHOICE ≈
“WE can determine what we do” Avelino 2011
stijlen van interpretatie in transitiedenken ATTRIBUTION ≈
cause and effect
co-evolutie
EVALUATION ≈
success and failure leren
VISIONING ≈
future events
(her)verbeelding
Avelino 2011
WIE zijn de spelers in transities
?
STAAT (publieke instellingen)
publiek privaat MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD (non-profit organisaties)
GEMEENSCHAP (huishoudens, buurten, etc.)
MARKT (bedrijven)
Avelino & Wittmayer 2014, Based on Evers & Laville 2004, Pestoff 1992
STAAT
PPS
publiek privaat
MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD
GEMEENSCHAP
MARKT Avelino & Wittmayer 2014
“beleidsmaker”, politicus”, “burger”, “kiezer”, “rechter”
STAAT publiek
“activist”, “vrijwilliger”, “lid”, “weldoener” MAATSCHAPPELIJK “onderzoeker” MIDDENVELD
“buurman”, “familielid”, “vriend”, “bewoner”
GEMEENSCHAP
privaat
“producent”, “consument”, “klant”, “werkgever” “werknemer”
MARKT Avelino & Wittmayer 2014
kabinet, 2e kamer, provincies, gemeentes, rechtbank, etc.
STAAT publiek stichtingen, verenigingen, NGOs, instellingen
netwerken, groepen, buurten
GEMEENSCHAP
MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD
privaat
BVs, branches, MKB, multinationals
MARKT Avelino & Wittmayer 2014
transities ≈ schuivende machtsrelaties ≈ contestatie ≈ spanning
reflectie op macht & empowerment effecten op machtsrelaties: • • •
tussen sectoren binnen sectoren tussen indivdiuen welke machsrelaties willen we (niet)?
empowerment ≈ intrinsieke motivatie: • elke sector andere logica • elke individu andere motivatie(s)
Wat zijn onze individuele en organisatorische rollen in transities
?
• waarom • wat
TRANSITION WHY ACADEMY (TAC)
• hoe • voor wie • door wie
WHY WAAROM?
TRANSITIECOMPETENTIES kennis – vaardigheden – attitudes • interdisciplinair • transdisciplinair
• interparadigmatisch • inter-generationeel
WAT?
ONTWIKKELING CURRICULUM Hoofdthema: Transities naar Duurzame(re) Systemen Subthema’s: 1. Transitiemanagement 2. Sociale innovatie, macht & empowerment 3. Leren & reflexieve monitoring 4. Stedelijke transities
5. Bedrijven in transitie 6. Energietransitie
WHY HOE?
‘TRANSFORMATIEVE’ LEERFILOSOFIE Voorbij de tegenstelling tussen ‘denken’ en ‘doen’
• THINK – analyse, intepretatie, debat, conceptualisatie
• ACT – toepassing, testen, uitproberen in ‘real life’ context
• CHANGE – bevragen status quo op sociaal en individueel niveau
V O O R
W I E
?
STUDENTEN
Modules & colleges | (PhD) workshops | Scriptiebegeleiding | Stages
PROFESSIONALS
Masterclasses | Cursussen & Workshops |
In-company Trainingen
AANBOD PROFESSIONALS (voorbeelden)
ONAFHANKELIJK
HOVO | Workshops | Cursussen | Educatieve Experimenten
Cursus Permacultuur & Transitiedenken (2014)
Wederdienstcursus (2013)
Transitievierdaagse voor Sociaal Ondernemers (2014)
WWW.TRANSITIONACADEMY.NL / @TACDRIFT
TEAM VAN TRANSITIE DOCENTEN & TRAINERS
Dank!
Flor Avelino | @FlorAvelino |
[email protected] 17 november 2014
top 3 reading suggestions transition studies
1.
Grin, J., Rotmans, J. and Schot, J. (2010) Transitions to Sustainable Development; New Directions in the Study of Long Term Transformative Change. New York: Routledge
2.
Markard, J., Raven, R., Truffer, B. (2012) “Sustainability transitions: an emerging field of research and its prospects”, Research Policy, 41(6), 955-967. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S004873331200056X
3.
Loorbach, D. and Rotmans, J. (2010) “The practice of transition management: Examples and lessons from four distinct cases”, Futures, 42:237–246. http://repub.eur.nl/res/pub/18365/Rotmans%20and%20Loorbach,%20Futures% 202009.pdf
HTTP://WWW.THEMUSICPROJECT.EU/
www.drift.eur.nl
HTTP://ACCELERATINGTRANSITIONS.EU/
MUSIC project www.themusicproject.eu
Aberdeen (United Kingdom)
Ghent
Rotterdam (The Netherlands)
(Belgium)
Montreuil (France)
Ludwigsburg (Germany)
85
HTTP://SUSTAINEDU.COM/
HTTP://IMPRESSIONS-PROJECT.EU/
macht op verschillende niveaus
macrotrends
collectieve macht
behoudende macht
regimes
verandermacht niches
Wat zijn transities? • lange termijn Transitie
• complex • onzeker
Systeeminnovatie
Procesinnovatie
Productinnovatie
“Innovatiecascade” (Rotmans 2005)
Definitie transitie
Transitie ≈ • • • •
lange termijn (1-2 generaties, 20-50 jaar) radicale en structurele verandering systeemniveau (regio, sector, stad) hoge mate van complexiteit en onzekerheid
duurzame ontwikkeling
• “… ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen.” Brundtland Rapport VN 1987
• ‘balans’ tussen sociaal, ecologisch en economisch • people, planet, profit (‘triple bottom line’)
bron: Hopwood, Mellor and O’Brien (2005)
duurzaamheid als…
• inherent omstreden begrip ‘essentially contested notion’ (Lukes 1974)
• complex, normatief, subjectief, ambigu (Kasemir et al 2003)
• context-specifiek (Grin 2004)
huidige-toekomstige generaties
DAAR
duurzaamheid
leefbaarheid
HIER NU
LATER
