Leerroutes op maat voor mbo ers ROC Eindhoven

mbo

Communicatie & Talen

voorjaar 2007

Leerroutes op maat voor mbo’ers ROC Eindhoven 1

Gemakkelijker leren met praktijksimulaties

‘Beheersing Nederlands is van levensbelang in zorgsector’ 3

4 5

Veel belangstelling voor competentiegericht Traject 6

Leerroutes op maat voor mbo’ers ROC Eindhoven 1

3

Mbo’ers krijgen bij het ROC Eindhoven sinds januari taalonderwijs volgens een nieuwe methode. Het onderwijs is vraaggestuurd en er wordt geen vaste lesmethode gevolgd. “We geven de studenten veel prikkels en dagen hen uit”, zegt procesleider Hanneke van der Kruis.

H 5

6

informatie over (nieuw) lesmateriaal en ontwikkelingen binnen mbo Communicatie & Talen

et ROC in Eindhoven heeft een enorme verandering doorgemaakt. “Het onderwijs in de moderne vreemde talen was altijd aanbodgericht”, legt Hanneke van der Kruis uit. “Elke student volgde op school dezelfde lessen. In 2005 hebben we de omslag gemaakt naar competentiegericht onderwijs; je vraagt je dan af wat leren eigenlijk is en waarom studenten bepaalde dingen willen leren. Die vragen komen in het competentiegerichte onderwijs centraal te staan. Daarbij is het van belang te beseffen dat je het hebt over studenten van de Einstein-generatie: ze verzamelen kennis op meerdere plaatsen. De school is niet meer de enige plek waar de student leert, dat doet hij ook elders via televisie en internet. Daar moet je de pedagogiek op aanpassen door een leeromgeving en een didactiek te creëren waarin je de kenmerken van de leefomgeving van de student terugziet. En daarnaast een organisatie ontwerpen die dat mogelijk maakt.”

Digitaal magazijn De nieuwe opzet van het talenonderwijs werd gekoppeld aan het project ‘Leren Organiseren’. Dit project werd in het kader van de regeling ‘e-Experimenten’ van Kennisnet onder leiding van innovatie-adviseur Jef van den Hurk met enkele andere ROC’s uitgevoerd. lees verder op pagina 2

Leerroutes op maat voor mbo’ers ROC Eindhoven Jef: “Omdat hierbij werd uitgegaan van de vraag van de studenten, vergde dat een bepaalde manier van denken en uitwerken. Het ontwerp is binnen de School voor Handel & Marketing uitgewerkt tot een digitaal talenmagazijn en volgsysteem. De studenten werken met laptops; ze krijgen het materiaal digitaal aangeboden en kunnen het verwerken wanneer en waar ze dat willen.”

Assessment In januari startte het ROC met de nieuwe onderwijsmethode. “De student komt binnen”, schetst Hanneke de praktijk. “Dan willen we eerst weten hoever zijn kennis reikt. We meten dat met een assessment en hanteren de standaardnormen van het Common European Framework (CEF). Vervolgens ‘triggeren’ we de student met opdrachten om zijn taalvaardigheid naar een hoger niveau te brengen. Met een team docenten bedenken we taken, mede aan de hand van de actualiteit. Zoals de kwestie van de dubbele paspoorten: de studenten krijgen de opdracht om uit te zoeken of dat ook speelt in bijvoorbeeld Engeland. Daar moeten ze kranten bijhalen. Dan heb je het niet alleen over Engelse les, maar ook over geschiedenis en burgerschapscompetenties.”

Krachtige leeromgeving De vorderingen van de student worden bijgehouden in een computersysteem. Opdrachten zijn te vinden in het ‘onderwijsmagazijn’. Deze taken, op alle vaardigheden en alle CEF-niveaus, ondersteunen het leerproces van de deelnemer op conceptueel- en vaardigheidsniveau. Iedere student heeft een eigen portfolio en de docent volgt de verrichtingen via de computer. Alle vaardigheden worden bijgehouden: lezen, schrijven, luisteren, spreken en gesprekken voeren. Het talenonderwijs wordt gevolgd in een speciale ruimte genaamd ‘het TaalRijk’. Er staan computers, televisies, er zijn gespreksruimtes en er is een mediatheek. “Het is een heel



mbo Communicatie & Talen

krachtige leeromgeving. Ze kunnen er bijvoorbeeld een film kijken om de luistervaardigheid te ontwikkelen. De deelnemer heeft een leerarrangement waarin hij met de docent, in de rol van taalcoach, afspreekt aan welke onderdelen hij gaat werken. Internationalisering en buitenlandse beroepspraktijkvorming worden hierin meegenomen. Daarbij zijn begeleiding en uitdagende opdrachten voorwaarden om de student zijn taalvaardigheid te laten ontwikkelen. Daardoor kan de student gemotiveerd aan het werk, want hij moet uiteindelijk wel laten zien dat hij alle vaardigheden beheerst. De student verlaat de school met een talenpaspoort. Daarin wordt vermeld op welke niveaus de taalvaardigheden zijn afgesloten.”

De student uitdagen Het meeste lesmateriaal is digitaal, ook de woordenboeken. Hanneke: “Er zijn tegenwoordig zoveel leermiddelen. Als we ons zouden beperken tot één lesboek, zouden we immers met de oude aanbodgerichte onderwijsmethode bezig zijn. Hier willen we de studenten uitdagen. Daarom zijn er in het TaalRijk allerlei ‘attracties’ met prikkels en mogelijkheden voor de studenten. Ze hebben een begeleide vrijheid en dat vinden ze prettig.”

Hanneke van der Kruis

‘Beheersing Nederlands is van leven Een goede beheersing van de Nederlandse taal kan van levensbelang zijn in de zorgsector. Een helpende moet immers begrijpen wat een zorgvrager wil en nodig heeft. Daarom integreert ThiemeMeulenhoff het vak Nederlands in het lesmateriaal voor Zorg & Welzijn.

E

r is gelukkig steeds meer aandacht voor Nederlands in de Zorg- & Welzijnopleidingen. In het taalprofiel is uitgewerkt op welk niveau een helpende de vijf taalvaardigheden moet beheersen. “Wij bekijken hoe we daarbij ondersteuning kunnen geven”, zegt uitgever Els van Eijken. “Dat zie je bijvoorbeeld terug in Sterk in praktijk niveau 1 en 2. Hierbij komt niet alleen het jargon aan de orde, maar ook moeilijke woorden en uitdrukkingen en zegswijzen. We ondersteunen taalzwakke studenten om de Nederlandse taal te leren lezen, schrijven en begrijpen. Dat is van groot belang omdat er op de opleidingen Zorg & Welzijn veel allochtone studenten te vinden zijn.”

Fonetische functie De ondersteuning wordt in Sterk in praktijk op twee manieren gegeven. “In ons ‘prototype’ hebben we een woordenboek opgenomen voor zowel het vakjargon als voor moeilijke woorden. Daarbij is er ook een fonetische functie. Als de student een woord aanklikt, kan zij de uitleg lezen én hoort zij deze over de luidspreker. Ook zijn er in Sterk in praktijk taaltaken opgenomen van diverse niveaus. Die taken hebben altijd te maken met situaties uit de praktijk. Bijvoorbeeld uitleg over hoe je een memo schrijft of hoe je een gesprek voert.”

Minder lesuren “Die stap is heel belangrijk”, vult uitgever Nederlands Marjolein Rooijmans aan. “Als je kijkt naar de ontwikkeling van het vak Nederlands in het mbo is door de invoering van competentiegericht leren het aantal lesuren gedaald, omdat men het vak ziet als onderdeel van de beroepsvorming. Als uitgever zoeken we naar een manier om de Nederlandse les onderdeel te laten zijn van een kritische beroepssituatie. Het Common European Framework geeft daarbij aan op welk niveau de studenten de taal moeten beheersen. Dat verschilt per opleiding en ligt bij de Zorg weer anders dan bijvoorbeeld bij een opleiding voor managementassistent. In de Zorg gaat het vooral om spreek- en schrijfvaardigheid. In beroepssituaties kan dat immers van levensbelang zijn.”

Dubbele betekenis Voorbeelden in de praktijk zijn er genoeg, weet Els: “Als een allochtone helpende niet begrijpt wat een autochtone zorgvrager wil, kan dat moeilijkheden opleveren. Denk maar eens aan een oudere die zegt dat hij wil ‘drukken’. De dubbele betekenis van dat woord zul je moeten uitleggen aan een allochtone student; taalbegrip is in deze sector dus heel belangrijk. Daarom zijn we het prototype uitgebreid aan het testen. Daarbij kijken we onder meer naar de leesbaarheid.

Lettertype en de grootte van de witregels zijn belangrijk voor taalzwakkere studenten. Die moeten niet te veel tekst ineens op het scherm krijgen dus daar moet je rekening mee houden.” Bij de ontwikkeling van nieuw lesmateriaal kijkt ThiemeMeulenhoff naar al die aspecten.

Rol uitgever Er bestaat binnen Zorg- & Welzijnopleidingen een concrete vraag naar lesmateriaal zoals Sterk in praktijk. Marjolein: “Daardoor is de rol van de uitgever veranderd. Vroeger kwam een uitgever met op zichzelf staand lesmateriaal Nederlands. Nu gaan we naar een geïntegreerde oplossing voor het zich eigen maken van de taalvaardigheid. Dat is echt een kanteling

mbo Communicatie & Talen



nsbelang in zorg- en welzijnsector’

Marjolein Rooijmans en Els van Eijken

in het onderwijs. We gaan en willen meedenken hoe we die kanteling een plek kunnen geven. In de zorg zijn we nu volop bezig met de ontwikkeling.” Els vult aan: “In het Aanvalsplan Laaggeletterdheid van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (zie www.minocw.nl - red.) zijn enkele jaren geleden al eisen beschreven voor het te halen niveau Nederlands. Opleidingen moeten vanuit twee invalshoeken

kijken hoe ze Nederlands inpassen, vanuit het maatschappelijk functioneren als burger. Dat vergt veel van ROC’s en van de docenten in het mbo. Scholen zijn aan het zoeken hoe ze het kunnen inbedden in hun lessen en wij helpen hen met ondersteunend materiaal. Zo zijn we samen voortdurend bezig met het verbeteren en vernieuwen van de kwaliteit van het onderwijs.”

Bent u benieuwd naar hoe Nederlands geïntegreerd wordt in al ons lesmateriaal voor Sterk in praktijk (helpende Zorg & Welzijn niveau 1 en 2), i-care (mbo Zorg niveau 3 & 4) of Social Work (mbo Welzijn niveau 3&4)? Kijk voor meer informatie op www.thiememeulenhoff.nl of neem contact op met één van onze accountmanagers (zie voor contactgegevens pagina 6).

mbo Communicatie & Talen

4

Werkt met (uitgave):

Privé-adres:

Afdeling:

Adres (geen postbus):

m/v

ThiemeMeulenhoff gaat zorgvuldig om met uw gegevens. In het privacy statement op www.thiememeulenhoff.nl treft u nadere informatie aan.

B2989

Vraag nu uw beoordelingsexemplaren aan via www.thiememeulenhoff.nl.

E-mailadres:

Telefoonnummer:

ThiemeMeulenhoff gaat zorgvuldig om met uw gegevens. In het privacy statement op www.thiememeulenhoff.nl treft u nadere informatie aan.

Opleiding:

Plaats:

Vraag nu uw beoordelingsexemplaren aan via www.thiememeulenhoff.nl.

E-mailadres:

Opleiding:

Plaats:

Postcode:

Privé-adres:

Werkt met (uitgave):

Naam:

Docentgegevens

Vak:

Telefoonnummer:

Plaats:

Postcode:

Adres (geen postbus):

Afdeling:

Naam school:

Locatiegegevens

B2989

m/v

Antwoordkaart

Vak:

Plaats:

Postcode:

Postcode:

Naam:

meer informatie via een accountmanager

meer informatie via een accountmanager

Docentgegevens

de gratis brochure mbo Communicatie & Talen 2007

de gratis brochure mbo Communicatie & Talen 2007

Naam school:

een beoordelingsexemplaar van VakTraject, ISBN 978 90 06 81057 8

Locatiegegevens

een beoordelingsexemplaar van Traject, ISBN 978 90 06 81150 6

een beoordelingsexemplaar van VakTraject, ISBN 978 90 06 81057 8

Ik ontvang graag:

een beoordelingsexemplaar van Traject, ISBN 978 90 06 81150 6

Ik ontvang graag:

Antwoordkaart

ThiemeMeulenhoff t.a.v. Docentenlijn Antwoordnummer 1 7200 VB ZUTPHEN 7200VB1

ThiemeMeulenhoff t.a.v. Docentenlijn Antwoordnummer 1 7200 VB ZUTPHEN 7200VB1

Harke van der Wal

Gemakkelijker leren met praktijksimulaties Praktijkgericht onderwijs wordt steeds belangrijker. Stages zijn daarbij van groot belang. Maar er is meer. De Stichting Praktijkleren ontwikkelt simulaties waarmee praktijksituaties op de computer worden nagebootst. Harke van der Wal: “De studenten duiken meteen helemaal in de situatie.”

D

e Stichting Praktijkleren ondersteunt en faciliteert het competentiegericht leren binnen het mbo. Het beroepsonderwijs vraagt om nieuwe leermiddelen waarmee de praktijk nadrukkelijker aanwezig is binnen de school. De stichting bedenkt en ontwikkelt hiervoor nieuw lesmateriaal. “We zijn voortdurend bezig met nieuwe projecten”, vertelt Harke. “Twee jaar geleden begonnen we met simulaties voor taalverwerving. Vanaf het begin zei iedereen die er verstand van heeft dat we dit moesten doorzetten. Bij alle mensen in het onderwijs in vreemde talen gingen de oren meteen open als we erover spraken.”

Dan zul je ook de taal van het land moeten spreken.” Het leren gaat gemakkelijker in een simulatie. “Er zijn enkele belangrijke struikelblokken in het onderwijs. Je moet je afvragen hoe een student een taal leert. Daarbij speelt motivatie een belangrijke rol. Iemand die later bij een supermarkt wil gaan werken, kan zich immers tijdens de les afvragen waarom hij Engels moet leren. In een simulatie moet die student gewoon aan het werk zonder zich af te vragen waarom. Als de computer Engels tegen de student ‘spreekt’, moet die in het Engels terugpraten.”

Trans-Atlantisch

De simulaties zijn volgens Harke te vergelijken met computerspelletjes. “In de simulaties maken de studenten echt onderdeel uit van de gesimuleerde situatie. Zo zijn ze bijvoorbeeld medewerker in een winkel; ze moeten de kassa bedienen en zijn echt aan het afrekenen. Je ziet op je scherm de kassa, de pinpas enzovoorts. Het hele proces speelt zich af op het scherm. Alleen de geluidsfragmenten worden nog experimenteel gebruikt; daar is tijd en geld mee gemoeid. We willen met spraaksynthese werken waardoor de door ons geschreven teksten automatisch worden omgezet in geluid. De teksten kun je in alle talen maken. We zijn volop bezig met ideeën! Mogelijk komt het project in aanmerking voor een subsidie in EG-verband. Ik ben ervan overtuigd dat er een dezer dagen een concreet project komt waar we mee aan de slag kunnen.”

“Aanleiding was een meerjarenproject in het handelsonderwijs. Door middel van een trans-Atlantische link wilden we situaties uit de Verenigde Staten een plek geven in het onderwijs hier in ons land. Na enkele uitwisselingen hebben we een simulatie vertaald en gedemonstreerd in Amerikaanse scholen. Er ontstonden over en weer contacten en toen zagen we dat dit een manier was om taal te leren zonder echt te reizen. Je kunt ook in een gesimuleerde omgeving taal leren.” Als voorbeeld noemt Harke het afrekenen bij de kassa in een winkel. “Een filmpje ervaar je heel anders dan een simulatie. In een simulatie ben je echt actief betrokken bij de situatie. De studenten duiken er zó in dat ze zich de taal vanzelf eigen maken. De klant spreekt Engels tegen je en jij moet dus hoe dan ook in het Engels antwoorden. Vergelijk het maar met een vakantie.

Computerspelletjes

Wilt u meer weten over Stichting Praktijkleren? Kijk dan op www.stichtingpraktijkleren.nl

mbo Communicatie & Talen

5

Veel belangstelling voor competentiegericht Traject Veel scholen worstelen met de invulling van het vak Nederlands binnen het competentiegericht onderwijs. Het vernieuwde lesmateriaal van Traject en VakTraject biedt hierop een passend antwoord. Tijdens de NOT trok de workshop ‘Maatwerk met Traject’ dan ook een volle zaal.

“

T

aalvaardigheden zijn de nummer 1 succesfactor in het competentiegericht leren”, zo stelde auteur Aad ’t Hart. “In het moderne onderwijs wordt veel projectmatig gewerkt en in alle aspecten van zo’n project komen taalvaardigheden terug: van het vergaren van informatie tot het ontvangen van instructies van een ongeduldige stagebegeleider in de praktijk. Dat betekent dat je met het hele schoolteam op het taalgebruik van de studenten moet letten. Alleen door samen taalontwikkelend les te geven bereik je het gewenste resultaat. Bovendien moet je de student ervan overtuigen dat taalvaardigheden de basis van zijn succes vormen. Want als je iets zinvol vindt, gaat het leren een stuk makkelijker.” Eigen leertraject uitstippelen Traject en VakTraject zijn ontwikkeld voor scholen die hun studenten willen

voorbereiden op leidinggevende functies, waarin externe communicatie een belangrijke rol speelt. Naast algemene communicatieve basisvaardigheden komen in Traject en VakTraject dan ook alle vormen van zakelijke communicatie aan bod. Aad: “Traject en VakTraject bieden iedere student een persoonlijk traject. Studenten bedenken in eerste instantie zelf welke vaardigheden ze nodig hebben om hun doel te bereiken. Wie stage gaat lopen in een winkel zal bijvoorbeeld zijn spreekvaardigheid willen trainen. Met behulp van vragen op de cdrom van Traject en VakTraject bepaalt hij zijn startniveau en stippelt hij zijn leertraject uit.” Vanuit de zaal rees de vraag of studenten zelf wel in staat zijn hun niveau realistisch in te schatten. “Daar komt de rol van de docent om de hoek kijken”, reageerde Aad. “Want in nauw overleg met de docent wordt het definitieve leertraject vastgesteld.”

Een praktische kijk op Traject Mevrouw Giesen, docent Nederlands

“Bij ons op het ROC ’t Gilde werken we al een tijdje met Traject voor onze leerlingen van niveau 3-4. Het naslagboek voor docenten is een goed en contextrijk boek. Er staan duidelijke opdrachten in die gelinkt zijn aan de praktijk. En dat is prettig voor studenten. Jammer is alleen dat docenten in het mbo zich steeds vaker moeten richten op het organiseren van leerprocessen. Terwijl ik juist meer tijd wil besteden aan de vakinhoud. Wanneer ik studenten bijvoorbeeld samen laat oefenen met sollicitatiegesprekken, dan wil ik concrete aanwijzingen kunnen geven die direct toepasbaar zijn. Nu heb ik daar weinig tijd voor en moeten de studenten praktische tips zelfstandig nalezen in de theorie van Traject. Ook al is de informatie goed en volledig, ik betwijfel soms of studenten die theorie ook echt lezen.”

Wilt u meer weten over Traject of VakTraject? Kijk dan op www.thiememeulenhoff.nl/traject of neem contact op met één van onze accountmanagers. ThiemeMeulenhoff | Postbus 19240 | 3501 DE Utrecht | T (0575) 594 951 F (0575) 594 961 | E [email protected] | I www.thiememeulenhoff.nl

Accountmanagers Voor uitgebreide informatie en persoonlijk advies kunt u rechtstreeks contact opnemen met onze accountmanagers. Zij komen graag bij u langs om een uitgave toe te lichten. Regio Noord Jan Scholing T 06 29 09 64 30 E [email protected] Regio Midden Margreet van Wijk T 06 22 52 15 14 E [email protected] Regio Zuid Laurens Hompe T 06 51 34 38 13 E [email protected]

Colofon TM In het Onderwijs is een uitgave van ThiemeMeulenhoff en wordt twee keer per jaar verstuurd aan alle docenten mbo Communicatie & Talen. Redactie Taalent Tekstschrijvers (hoofd- en eindredactie) Vormgeving Crossings Communications Fotografie Martin Hogeboom Drukwerk ARS Grafische Producties & Communicatie Met dank aan Hanneke van der Kruis, Jef van den Hurk Els van Eijken, Marjolein Rooijmans Harke van der Wal, Aad ’t Hart Charlotte van Loon, Mevrouw Giesen Redactieadres [email protected]

978 11 112 4043 1 - 2989