Leerlingenhandleiding voor het maken van een sectorwerkstuk Annette van Liere, Henk Ritzen Lectoraat ‘Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context’
Toelichting voor vmbo-leerlingen en hun ouders/verzorgers Het sectorwerkstuk is één van de verplichte onderdelen van het schoolexamen binnen de Gemengde Theoretische Leerweg (GTL). Vaardigheden op het gebied van loopbaanoriëntatie gecombineerd met kennis en inzicht staan bij het sectorwerkstuk centraal. Het thema van het sectorwerkstuk kan verbonden zijn met één of meerdere specifieke vakken, maar kan ook gericht zijn op een vervolgopleiding of beroep binnen de sector. Het sectorwerkstuk omvat minimaal 20 uur en wordt beoordeeld met de kwalificatie “voldoende” of “goed”. Maar er is meer. Uit onderzoek is gebleken dat veel vmbo-leerlingen uit de GTL een slecht beroepsbeeld hebben. Maken leerlingen uit de Kader Beroepsgerichte Leerweg (KBL) middels de gekozen praktijkafdeling kennis met de beroepenwereld, voor de GTL-er ontbreekt zo‟n indringende leeromgeving. Met alle gevolgen van dien: ondanks inspanningen van zowel het VMBO als het ROC/AOC (keuzebegeleidingsmethodes, open dagen, Job Quest enz.) weten veel leerlingen niet echt goed waar ze voor kiezen. Gevolg: zo‟n 30% loopt vertraging op tijdens de studie of valt uit. KBL-ers scoren hierop gunstiger. Het nieuwe ontwerp van het sectorwerkstuk biedt de mogelijkheid leerlingen in een ROC of AOC intensief te laten ervaren voor welk beroepsdomein wordt opgeleid en tegelijkertijd ervaren de leerlingen hoe het onderwijsleerproces is ingericht en welke inspanningen zij moeten leveren. De leerlingen kunnen zich gedurende drie dagdelen onder begeleiding van een docent en/of peer breed oriënteren en zo een afgewogen opleidingskeuze maken die „fit‟ met zijn of haar beroepswens. Voorafgaand aan het bezoek in de mbo-instelling worden de vmbo-leerlingen tijdens de lessen arbeidsoriëntatie voorbereid op hun toekomstig beroep en hun bezoek aan de mbo-instelling. De koppeling arbeidsoriëntatie en het sectorwerkstuk draagt bij tot een persoonlijke reflectie op een opleidingskeuze en biedt een goede basis om hun beroepskeuzeontwikkelingsproces te stimuleren. Deze leerlingenhandleiding voor het maken van een sectorwerkstuk is onder leiding van het lectoraat “Onderwijsarrangementen in maatschappelijke context” ontwikkeld door de scholen van het Twents Aansluitingsnetwerk. Hiervan maken deel uit: - CSG Het Noordik - Greijdanus College - Het Assink Lyceum - OPDC 't Nijrees - Het Erasmus - OSG Hengelo - De Passie - Pius X College - Scholingsboulevard Enschede - SG De Grundel - SG Twickel Hengelo - SG De Waerdenborch - SG Reggesteyn - SG St.-Canisius - Twents Carmel College - AOC Oost - ROCvan Twente
INHOUD
pagina 1. Woord vooraf
5
2. Organisatie 1. fase 1: Voorbereiding 2. fase 2: onderzoeksfase (uitvoering) 3. fase 3: presentatie- en evaluatiefase
7 7 7 7
3. Het stappenplan voor het sectorwerkstuk a. Wie gaan nog meer over dezelfde opleiding een werkstuk maken b. Contact opnemen met het ROC/AOC c. De deelvragen voorbereiden d. De presentatievorm e. Het plan van aanpak f. Uitvoering op het ROC/AOC g. Het voorbereiden van de presentatie h. Het beschrijven van de presentatie i. De evaluatie j. De beoordeling11
8 8 8 8 10 10 10 10 11 11
4. Beoordelingslijst sectorwerkstuk
13
5. Beoordelingsformulier presentatie
16
6. Het logboek
17
3
WOORD VOORAF Voor je ligt de leerlingenhandleiding voor het maken van jouw sectorwerkstuk. Zoals je weet is één van de onderdelen van het schoolexamen in de vierde klas van het VMBO -TGL het sectorwerkstuk schrijven. Je wordt bij de verschillende fases van je werkzaamheden begeleid door een docent en je mentor en deze zullen het gehele proces beoordelen. Het resultaat van de beoordeling moet voldoende of goed zijn. Het telt dus niet mee in het cijfer van een afzonderlijk vak. Een beoordeling “onvoldoende” betekent dat je het sectorwerkstuk nog niet hebt afgerond en geen recht hebt op een diploma! Met het schrijven van een sectorwerkstuk moet je laten zien dat je in voldoende mate de algemene vaardigheden beheerst. Dit zijn vaardigheden die je bij alle vakken nodig hebt en voor je vervolgopleiding belangrijk zijn. Het verzamelen van gegevens voor het sectorwerkstuk gebeurt op het ROC van Twente of op AOC Oost, bij de opleiding van jouw keuze. Landelijk gaat 87% van de TL- leerlingen na het VMBO naar het MBO. Daar stromen ze dan in op niveau 3 of 4. Het niveau zouden de leerlingen aan moeten kunnen maar toch gaat het vaak mis: de leerling moet een overstap maken naar een andere sector of afdeling of geeft helemaal de moed op, valt uit. Waar ligt dat aan? Vaak ligt het aan de studiementaliteit van de leerling: men is niet in staat zelf verantwoordelijkheid te dragen voor het studieproces of men mist de vaardigheden om de studie te plannen. Een andere oorzaak is het niet goed op de hoogte zijn van wat de gekozen opleiding te bieden heeft, welke beroepen je ermee kunt uitoefenen, over welke competenties je moet beschikken om succesvol te zijn in die sector. Aan dat laatste willen we wat doen door het sectorwerkstuk op het ROC of AOC te laten maken. De nadruk ligt hierbij op de oriëntatie. Om te kunnen bekijken of deze oriëntatie geslaagd is wordt er een werkstuk van gemaakt dat uiteindelijk gepresenteerd wordt. Het maken van een sectorwerkstuk is een proces, dat in een aantal stappen verloopt. Over deze stappen gaan de volgende hoofdstukken en bijlagen. Zij volgen globaal en soms heel gedetailleerd de weg die je moet gaan om tot een goed sectorwerkstuk te komen. Het is dus raadzaam dat je deze handleiding regelmatig raadpleegt en de onderdelen die behoren bij bepaalde stappen in het proces goed doorneemt op het moment van het zetten van de volgende stap. Bewaar deze handleiding dus goed! Het begeleiden door de docent bestaat uit een aantal vastgestelde contactmomenten, die mede het tijdplan en de kwaliteit bepalen van jouw voortgang (het proces). In dit begeleidingsproces én in jouw eigen voortgang speelt het door jou bij te houden logboek een belangrijke rol. Met dit logboek kan jouw begeleider beoordelen hoe je bezig bent. Zo word je ondersteund en indien nodig gecorrigeerd. Met deze opdracht doe je eigenlijk twee dingen: 1. je maakt een sectorwerkstuk Hierbij wordt beoordeeld wat je hebt gemaakt én hoe je het hebt gedaan; je haalt een „voldoende‟ of een „goed‟. 2. je oriënteert je op een vervolgopleiding op het ROC/AOC Vooraf noemen we enkele randvoorwaarden: - Keuze sector/beroep waarover je een sectorwerkstuk kan maken. - Bij dit beroep/opleiding formuleer je een titel - Beantwoord minimaal de deelvragen/hoofdstukken. - Omdat het voor je vervolgopleiding belangrijk is dat je kunt samenwerken mag je het sectorwerkstuk met een partner samen maken. Gesteund door deze handleiding kun je aan de slag. Wij wensen je veel succes bij het maken van je sectorwerkstuk. Maak er een pracht van een werkstuk van!
ORGANISATIE Aan het sectorwerkstuk moet je tenminste twintig (20) uren werken! Het sectorwerkstuk kent ruwweg 3 fasen - Voorbereidingsfase: opstellen van plan van aanpak. - Onderzoeksfase: informatie verwerven en verwerken in het sectorwerkstuk op het ROC/AOC - Presentatie- en evaluatiefase: presenteren van het sectorwerkstuk aan anderen en evaluatie. Eind klas 3 heb je een sollicitatiebrief geschreven naar de contactpersoon op het ROC/AOC waarin je vraagt het sectorwerkstuk over een bepaalde opleiding te mogen maken. Het sectorwerkstuk wordt gemaakt in de periode herfstvakantie - voorjaarsvakantie In overleg met het ROC/AOC kan hiervan afgeweken worden. Indien het sectorwerkstuk niet voldoende is gemaakt heb je tot week 14 nog de tijd om aanvullende werkzaamheden te verrichten. -
Indien je het sectorwerkstuk niet tijdig “naar behoren” heeft afgesloten kunnen er maatregelen genomen worden. Het is zelfs mogelijk dat je geen diploma wordt uitgereikt.
Fase 1: Voorbereiding In week 44 maak je een plan van aanpak. De individuele begeleider maakt afspraken met jou; hij/zij controleert of je aan de volgende fase kunt beginnen. In deze periode kunnen je op school onder begeleiding van de mentor tijdens hiervoor vastgestelde uren, werken aan het maken van een plan van aanpak. Fase 2: Onderzoeksfase (uitvoering) In deze periode ben je op het ROC/AOC waar je onder begeleiding van studenten/coaches werkt aan de hoofdstukken voor het verslag. De individuele begeleider maakt afspraken met jou en controleert de voortgang. Fase 3: Presentatie- en evaluatiefase In deze periode worden in overleg uren gereserveerd, waarin je op school kunnen werken aan hun sectorwerkstuk. De individuele begeleider maakt afspraken met jou wanneer je moet presenteren en wanneer je een proefversie aan hem/haar voorlegt. De presentatie van het verslag kun je op verschillende manieren aanpakken - een posterpresentatie maken - een collage maken met een mondelinge toelichting - een proefopstelling maken met een mondelinge toelichting - een dia-, video- of PowerPoint presentatie maken - een toneelstuk maken met aansluitende discussie - een voorlichting voor lagere klassen maken - een tentoonstelling maken - een maquette maken - een fotoreportage maken - enz. Je ziet je moet wel iets produceren. Dat gaat niet vanzelf en is ook niet eenvoudig. Maar je wordt wel geholpen en begeleid. Je laat dan aan je begeleider/docent zien waar je mee bezig bent. Die beoordeelt je voortgang. De beoordeling moet minimaal voldoende zijn om door te kunnen gaan met de volgende stap. Zo weet je steeds dat je op de goede weg bent.
HET STAPPENPLAN VOOR HET SECTORWERKSTUK Stap 1: Wie gaan nog meer over dezelfde opleiding een werkstuk maken? A: Ga je alleen werken of samen met iemand anders? B: Kies een titel voor het sectorwerkstuk - Daar moet wel de naam van de opleiding in voorkomen. - Als je er helemaal niet uitkomt, kun je bij je begeleider/docent aankloppen. Vul nu blok 1 in van „Mijn Sectorwerkstuk‟ en laat aftekenen.
Stap 2: Contact opnemen met het ROC/AOC Het is de bedoeling dat je eerst gaat bellen: maak afspraken over wanneer je komt en bij wie je moet melden. Vul nu blok 2 in van „Mijn Sectorwerkstuk‟ en laat aftekenen.
c. Stap 3: De deelvragen voorbereiden Elk bolletje geeft de titel van een hoofdstuk van je verslag weer. Deze hoofdstukken komen minimaal in je verslag terug. Daaronder staan een aantal voorbeelden van deelvragen die bij dat hoofdstuk horen. Je kunt deze voorbeelden aanvullen met deelvragen die je zelf bedenkt, of zelf allemaal nieuwe deelvragen bedenken. Dat bepaal je zelf of met de groep. Denk daarover na en zet ze op papier. Voor de opbouw van je verslag kun je onderstaande inhoudsopgave als leidraad nemen. Inhoudsopgave: Voorpagina Met daarop in ieder geval de titel van je sectorwerkstuk, je naam, klas en schooljaar. Inhoudsopgave Met paginanummering bij de behorende hoofdstukken Inleiding o Waarom heb je voor deze opleiding gekozen?Waarom zou je voor deze opleiding kiezen? o Waarom spreekt deze opleiding jou zo aan? o Wat denk je al te weten van deze opleiding? in verhaalvorm Dagverslagen Van elke dag een verslag van wat je gedaan hebt. Wat heb jij gedaan? Met wie? Hoe ging het? Waar liep je tegen aan en hoe heb je dat opgelost? Met welke personen heb je gesproken en waarover enz. De vestiging o Waar staat de school? o Welke opleidingen kun je er allemaal volgen?
De opleiding ……………/ het beroep o Opbouw opleiding Uit welke onderdelen bestaat de opleiding? Wanneer moet ik een afstudeerrichting of specialisatie kiezen? Welke richtingen kan ik kiezen? o Lessen Hoeveel lesuren krijg je per week? Hoe is de verdeling theorielessen, projecten en praktijklessen? Hoeveel uur ben je kwijt aan zelfstudie? Hoe groot zijn de groepen? o Inhoud van de opleiding Wat voor theorie/instructielessen worden er gegeven? Wat voor praktijklessen/simulaties/projecten zijn er? Wat voor vaardigheidstrainingen worden er gegeven? o BPV/Stage In welke fase van de opleiding zit de stage? Moet je zelf voor een stageplaats zorgen? Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage? o Begeleiding Hoe word je begeleid? Kun je extra hulp krijgen bij het leren als je daar moeite mee hebt? Kun je hulp krijgen als je vast loopt in problemen die niet met je studie te maken hebben? Wat gebeurt er als je er achter komt dat je een verkeerde opleiding hebt gekozen? o Voortgang? Hoe wordt de voortgang getoetst? Op welke manier(en) wordt er getoetst? Hoeveel kansen krijg je per studiejaar? Kun je ook blijven zitten? Kun je de opleiding ook sneller of langzamer doen? o Faciliteiten Zijn er voldoende computers voor studenten beschikbaar? Is er een goede mediatheek in de buurt? Zijn er ruimtes om zelfstandig te kunnen werken? Hoe zijn de praktijkruimtes? o Arbeidsmarkt Wat kun je later worden met deze opleiding? Vind je met dit diploma makkelijk een baan? Waar kun je verder studeren met dit diploma? o Mening student(en), interview/ enquête Bedenkt een aantal vragen voor een student.
De praktische opdracht Afhankelijk van de opleiding kun je een werkstukje maken, iets onderzoeken, iets uitvoeren, iets tekenen etc. Hoe ziet de praktijk eruit? o Je hebt hiervoor een aantal beroepen opgenoemd die je met deze opleiding kunt gaan uitoefenen maar wat doen deze mensen als ze aan het werk zijn? Welke werkzaamheden voeren ze uit, bij welke bedrijven werken ze? o Welke eigenschappen moet je bezitten om dit beroep uit te kunnen oefenen? o Misschien kun je een dag(je) mee naar een stagebedrijf, omschrijf wat de stagiair(e) allemaal moet doen en moet kunnen.
Afsluiting o Wat vind je van de opleiding, wat viel mee, wat viel tegen? o En waarom? o Bezit je de eigenschappen om dit beroep succesvol uit te kunnen oefenen? o Ga je dit kiezen ja/neen, verklaar Vul nu blok 3 van „Mijn Sectorwerkstuk‟ in en laat aftekenen.
Stap 4: De presentatievorm Nu je onderwerp en onderzoeksvragen vast staan, kies je de vorm van de presentatie: een schriftelijk verslag, collage, proefopstelling, diaklankbeeld, fotoreportage, enz. Kies wel een vorm waarvan je weet dat het zal lukken. Vul nu blok 4 in van „Mijn Sectorwerkstuk‟ en laat aftekenen.
Stap 5: Het plan van aanpak Nu pas ben je zover dat je kunt bepalen wat je gaat doen. Wat ga je doen. En waarom doe je het zo? Je kunt hierbij denken aan: het op verschillende manieren verzamelen van informatie over het beroep/ de opleiding; kijk bv op internet wat je over de opleiding/beroep kunt vinden het inventariseren en ordenen van gegevens die je gevonden hebt, hoe ga je dat doen; het voorbereiden van de presentatie; het maken van het verslag. Bepaal in welke volgorde je met de deelvragen aan de slag gaat. Wanneer gaat wie aan welk onderdeel werken? Schrijf de ingeroosterde data op. Wanneer werk je iets uit, enz. Gebruik hierbij je agenda. Zorg ervoor dat je op het eind weinig te doen hebt. Er valt altijd wel iets tegen, er is altijd wel iets waar je niet op gerekend hebt. Een goede planning met goede afspraken is een goed begin. En een goed begin is het halve werk. Vul nu blok 5 in van „Mijn Sectorwerkstuk‟ voor de verschillende deelvragen en laat aftekenen. Stap 6: Uitvoering op het ROC/AOC Laat na elke ROC/AOC-dag even aan je begeleider/docent zien wat je gedaan hebt, hoever je bent gekomen, wat je verder van plan bent. Vul blok 6 in van “Mijn Sectorwerkstuk” in en laat aftekenen Laat ook de door jou uitgezochte informatie die je wilt gaan gebruiken aan de begeleider/docent zien. Stap 7: Het voorbereiden van de presentatie Je hebt alles onderzocht en je kunt je sectorwerkstuk presenteren. Vul nu blok 7 in van „Mijn Sectorwerkstuk‟ en laat aftekenen.
Stap 8: De presentatie Controleer alles, zorg (indien nodig) dat alles klaar is de dag voordat je de presentatie gaat houden. Op het allerlaatste moment nog dingen moeten doen is meestal niet zo goed voor je zenuwen. Laat de begeleider je presentatie alvast een keer zien om te oefenen en te laten kijken of het goed is. Vul nu blok 8 in van ‟Mijn Sectorwerkstuk‟ en laat aftekenen. i. Stap 9: de evaluatie Hoe ging het? Vul nu blok 9 in van „Mijn Sectorwerkstuk‟. Wat vond je ervan? Wat vond je publiek ervan? Welke reacties heb je gekregen? Wat heb je ervan geleerd?
Stap 10: de beoordeling De begeleiders vullen nu blok 10 in van „Mijn Sectorwerkstuk‟.
BEOORDELINGSLIJST SECTORWERKSTUK De volgende onderdelen moeten naar behoren zijn, zo niet dan kan een sectorwerkstuk niet meer als voldoende of goed worden beoordeeld: Bijwonen algemene voorlichting door de mentor tijdens de introductiedagen bij de start van het schooljaar. Bezoeken van het ROC/AOC voor informatie verzamelen en uitvoeren praktische opdracht Het op tijd inleveren van het sectorwerkstuk. Het presenteren van het sectorwerkstuk voor ouders/docenten/leerlingen
De beoordeling van het werkstuk door de begeleiders
Beoordeling schriftelijk werkstuk 0 Schriftelijk taalgebruik 1. Is de tekst in correct en begrijpelijk Nederlands geschreven? 2. Zijn er weinig of geen spelfouten gemaakt? 3. Zijn de interpunctieregels goed toegepast? 4. Is er correct omgegaan met de bronnen/eigen woorden gebruikt?
Inhoud van het werkstuk 5. Is de inhoudsopgave compleet en overzichtelijk? 6. Zijn alle onderdelen uit de inhoudsopgave aanwezig? 7. Is de inleiding correct, keuze goed verantwoord? 8. Zijn de dagverslagen inhoudelijk goed? 9. Geeft de inhoud een duidelijk beeld van de opleiding? 10. Is de gebruikte informatie en de uitwerking relevant? 11. Is de praktische opdracht goed uitgewerkt? 12. Staat het antwoord op de hoofdvraag in de conclusie ? 13. Is in het slot de eigen mening verwerkt en goed onderbouwd? 14. Is de bronvermelding goed weergegeven? 15. Verantwoording. Wie heeft wat gedaan?
Vormgeving en uiterlijke kenmerken 16. Bestaat het werkstuk uit minimaal 10 geschreven pagina‟s A-4? 17. Kloppen de illustraties bij de tekst? 18. Is er gebruik gemaakt van een goede alinea-indeling? 19. Is de lay-out aantrekkelijk,niet te overtrokken? 20. Is er gebruik gemaakt van paginanummering (voettekst)?
Subtotaal beoordeling werkstuk (max. 40 punten):4
1
2
Eindbeoordeling sectorwerkstuk door begeleiders A
Proces Score Beoordelingsmoment 1 (voorbereiding) score 0-10 Beoordelingsmoment 2 (uitvoering op het HAVO) score 0-10
------------------------------- :2 subtotaal B
Product Beoordeling schriftelijk werkstuk Beoordeling presentatie
------------------------------------ :2 subtotaal Totaalscore
Eindbeoordeling
Datum:
onvoldoende/voldoende/goed
Paraaf Docent:
:2 =
Beoordelingsformulier presentatie sectorwerkstukken naam leerling(en): ……………………………………………………. ……………………………………………………. onderwerp: ……………………………………………………………
--
-
+/-
+
++
1. Is de presentatie boeiend/interessant? 2. Hoe wordt er gepresenteerd? (Denk hierbij aan lichaamstaal, enthousiasme, vertellen (dus niet voorlezen!)) 3. Hanteert ondersteunend materiaal op de juiste wijze. (Leidt niet af van het onderwerp) 4. Er wordt duidelijk en rustig gesproken. 5. Juist gebruik van woorden en uitdrukkingen. 6. Hoe is de houding? (Staat de spreker ‘losjes’ of als ‘een houten klaas’) 7. De inhoud van het onderwerp. (voldoende, heldere en betrouwbare informatie) 8. Samenhang (logische volgorde van het verhaal; een inleiding, kern en slot) 9. Samenspel tussen de ‘presentatoren’.
Algemene indruk: ……………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………….. Opmerkingen: ………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………..
Mijn beoordeling: …………….. (cijfer)
16
Logboek Sectorwerkstuk
Opleiding van het ROC/AOC:
……………………………………………
Vestiging van het ROC/AOC:
……………………………………………
Adres:
…………………………………………… ……………………………………………
Tel:
……………………………………………
Contactpersoon:
……………………………………………
Begeleider:
……………………………………………
Tijdpad week
datum
44
27 okt. ‘08
schoolweek 10 Fase 1: De voorbereiding Fase 2: Onderzoeksfase (ROC/AOC) Fase 2: Onderzoeksfase (ROC/AOC) Fase 2: Onderzoeksfase (ROC/AOC) Fase 2: Onderzoeksfase (ROC/AOC) Fase 2: Onderzoeksfase (ROC/AOC) Fase 3: Presentatie- en evaluatiefase Fase 3: Presentatie- en evaluatiefase Fase 3: Presentatie- en evaluatiefase Fase 3: Presentatie- en evaluatiefase Fase 3: Presentatie- en evaluatiefase
17
Wanneer
Wat
Docent
Stap 1 Week 44
Naam: ………………………………………… klas: ……… Werkt samen met: …………………………... klas: ……… Titel sectorwerkstuk ……………………………………….. ………………………………………………………………..
Stap 2
Bellen met het ROC/AOC
Week …….
Gesproken met: …………………………………………… Afgesproken: …………………………………………………… ……………………………………………………………………
Stap 3
De deelvragen voorbereiden voor de hoofdstukken:
Week ……
Welke deelvragen worden gebuikt:
Stap 4
Welke presentatievorm ga je/gaan jullie gebruiken?:
Week …….
…………………………………………………………………… …………………………………………………………………… …………………………………………………………………….
19
Stap 5
Plan van aanpak, welke afspraken maak je onderling of
Week …….
wanneer ga je wat doen?
Stap 6
Uitvoering op het ROC/AOC
Week …….
Wat heb je allemaal gedaan? (kort omschrijven)
Stap 6
Uitvoering op het ROC/AOC
Week …….
Wat heb je allemaal gedaan? (kort omschrijven)
Stap 6
Uitvoering op het ROC/AOC
Week …….
Wat heb je allemaal gedaan? (kort omschrijven)
Stap 6
Uitvoering op het ROC/AOC
Week …….
Wat heb je allemaal gedaan? (kort omschrijven)
20
Stap 6
Uitvoering op het ROC/AOC
Week …….
Wat heb je allemaal gedaan? (kort omschrijven)
Stap 7
Het voorbereiden van de presentatie
Week …….
Stap 8
De presentatie uitvoeren
Week …….
Stap 9
De evaluatie
Week …….
Hoe ging het?
Stap 10
De beoordeling
Week ……
Viel mee/tegen? Verklaar.
21
