Leerkring Kantoren- en winkelleegstand Rol en instrumentarium van gemeenten
Platform31 Februari 2014
1
Inhoud 1.
Inleiding ................................................................................................................................. 3
2.
Context .................................................................................................................................. 4 Kantorenleegstand ................................................................................................................ 4 Winkelleegstand .................................................................................................................... 6
3.
Doelen ................................................................................................................................... 8
4.
Aanpak ................................................................................................................................... 8 Startbijeenkomst .................................................................................................................. 11
5.
Te behalen resultaten .......................................................................................................... 12
6.
Begroting ...................................................................... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd.
7.
Projectteam Platform31 ....................................................................................................... 13
2
1. Inleiding Leegstand van kantoren en winkels is een nog steeds groeiend probleem voor en in de steden. De steden ervaren leegstand met name als problematisch daar waar het de leefbaarheid onder druk zet en een bedreiging vormt voor de vitaliteit van het centrum als motor voor de stad en inrichting van de openbare ruimte buiten de stadscentra. Ook groeit het besef dat leegstand zonder ingrijpen geen tijdelijk maar een structureel fenomeen is, en dat we het niet redden met vormen van tijdelijk gebruik en herbestemming. Hierbij is de vraag aan de orde welke rol de gemeenten zouden kunnen en moeten spelen ten aanzien van de aanpak van leegstand van kantoren en winkels, en welke instrumenten hen daarbij ter beschikking staan. De situatie rondom kantoren respectievelijk winkelleegstand is gedeeltelijk vergelijkbaar, maar voor een aanzienlijk gedeelte ook verschillend, bijvoorbeeld in omvang (gemiddeld leegstandspercentage kantoren hoger dan winkels) en in krachtenveld. Omdat winkelgebieden in grotere mate binnenstedelijk zijn gelegen dan kantoorgebieden, raakt winkelleegstand directer dan kantorenleegstand aan het economisch en ruimtelijk functioneren van een stad. In het tegengaan van kantorenleegstand zijn vanaf 2012 al verschillende initiatieven ontplooid (zie paragraaf 2), op het gebied van de aanpak van winkelleegstand komen deze initiatieven – op kleinere, meer lokale, schaal dan bij kantoren – vanaf 2013 van de grond. Het resultaat is dat de context en het stadium van ontwikkeling in strategieën om leegstand tegen te gaan bij winkels en kantoren verschillend is. Tijdens een gezamenlijk bestuurlijk overleg in Groningen, september 2013, hebben bestuurders van de economische en fysieke pijler besloten om, in samenwerking met Platform31, een leerkring rondom het vraagstuk van de aanpak van winkel- en kantorenleegstand te starten. Wij werken in deze notitie het plan van aanpak uit voor de opzet en uitvoering van de leerkring. Dit op basis van vooroverleg met de pijlersecretarissen Regien van Adrichem en Wim Oosterveld, consultatie met de steden en de startbijeenkomst van 19 december 2013. Na een schets van de actuele problematiek gaan we in op de doelen en aanpak van de leerkring. In de opzet en de uitvoering van de leerkring is rekening gehouden met het feit dat ontwikkelingen in de kantorenen detailhandelssector verschillend zijn. Dit werkt door in de leerkring. Het resultaat hiervan is dat de leerkring zal voorzien in gezamenlijke onderdelen, als ook apart wanneer het aan de orde is om kantoren en winkels als aparte, zich van elkaar onderscheidende, ontwikkelingen op te pakken.
3
2. Context Kantorenleegstand De gemiddelde leegstand op de Nederlandse kantorenmarkt in 2013 bedraagt 14 – 16%. De leegstand is hoofdzakelijk geconcentreerd in de Randstad en G32, waarbij de metropoolregio Amsterdam het hoogste leegstandspercentage kent: 18% van de voorraad. Inmiddels wordt breed erkend dat er sprake is van een structureel overaanbod van kantorenvastgoed in Nederland. Dit overaanbod is veroorzaakt door een sterke toename van het aanbod in de laatste decennia, in combinatie met een afnemende vraag, onder invloed van Het Nieuwe Werken en bezuinigingen bij overheden en bedrijven. De tijd dat iedere gebiedsontwikkeling rondgerekend kon worden met het toestaan van een paar extra kantoren, is in ieder geval voorlopig, en waarschijnlijk voorgoed, voorbij.
Maatschappelijk en politiek debat De voorgaande jaren is de groeiende leegstand van kantoorruimte steeds meer een thema van maatschappelijk en politiek debat geworden. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Wat betekent dit voor onze steden? Wie is er ‘schuldig’? En wat kunnen we eraan doen? Televisieprogramma’s als De Slag om Nederland en Tegenlicht, onafhankelijke onderzoeksjournalisten en kranten probeerden bloot te leggen hoe het kan dat er met zoveel leegstand nog steeds nieuwe kantoren worden gebouwd en welke rol de banken spelen in het commerciële vastgoed. Ook politiek nam het onderwerp de laatste jaren een vlucht. In juni 2012 ondertekende een consortium van publieke en private partijen het landelijke ‘Convenant Aanpak Leegstand 1
Kantoren’ . Uitvoering van dit convenant blijft vooralsnog steken in de praktijk. De voornaamste redenen hiervoor zijn de financiële consequenties van bepaalde keuzes (met name sloop en transformatie) en onenigheid over het probleemeigenaarschap van kantorenleegstand (en dus wie de financiële verliezen dient te nemen).
Praktijkoefeningen Met het aanpakken van kantorenleegstand is in de praktijk de laatste jaren al de nodige ervaring 2
opgedaan :
1
Verschillende steden uit het G32 stedennetwerk hebben hierbij kritische kanttekeningen geplaatst,
ondermeer omdat zij niet in de verantwoordelijkheid willen treden van private partijen . 2
Wie eens wat inspirerende voorbeelden van kantoortransformatie wil zien, trekt bijvoorbeeld naar
Nieuwegein, waar inmiddels meerdere transformaties van kantoren naar startersappartementen hebben plaatsgevonden. De gemeente stelt zich actief op richting vastgoedeigenaren en maakt vaart met procedures en vergunningen. Maar ook in bijvoorbeeld Amsterdam en Eindhoven zijn er vele geslaagde voorbeelden van kantoortransformatie te vinden.
4
1.
Pand voor pand , bijvoorbeeld door herbestemming van kantoren tot ho(s)tels, studentenhuisvesting en, in mindere mate, woningen. En in het opnieuw branden van monofunctionele kantoren tot bedrijfsverzamelgebouwen met gemeenschappelijke voorzieningen.
2.
Op gebiedsniveau, bijvoorbeeld door het vormen van lokale gebiedsfondsen voor branding, verlevendiging van de openbare ruimte of programmering van activiteiten.
De eerste lessen uit de individuele transformaties en gebiedsaanpakken worden de laatste jaren al getrokken en bieden houvast voor herbestemming van nog meer kantoren en een nieuwe richting voor nog meer gebieden. Factoren die hiervoor bepalend zijn, zijn: een goede bereikbaarheid, voorzieningen in de buurt, weinig concurrerend aanbod, constante huurprijzen, aantrekkelijke architectuur en een gunstige parkeernorm (bron: PBL & ASRE, Gebiedsontwikkeling en commerciële vastgoedmarkten, 2013).
Kansrijk of kansloos? De andere kant van de medaille is dat voor veel andere panden en gebieden transformatie geen reëel scenario is. Vastgoedadviseur DTZ Zadelhoff introduceerde in 2012 het onderscheid naar ‘kansrijk’, ‘kanshebbend’, en ‘kansarm’ kantorenvastgoed. Gemeentes zullen in hun aanpak (o.a. via structuurvisies, bestemmingsplannen, beheerbudgetten en mankracht) expliciete keuzes moeten maken over de rol die zij willen en kunnen spelen en in welke gebieden zij potentie zien en in welke gebieden niet. Daar moeten dan ook expliciete keuzes aan worden verbonden wat betreft planologische inrichting (bestemmingen), mankracht, budgetten, grondprijzen en plan- en visievorming. Vastgoedeigenaren vragen om deze keuzes. Zij hebben een betrouwbaar beleidskader nodig om hun eigen asset management hierop te kunnen aanpassen: waar investeer ik en waar niet? Ook voor nieuwe stedelijke initiatiefnemers is helderheid over de ambities van gemeenten met 3
specifieke gebieden belangrijk . Er bestaat uiteraard een spanning over wie er verantwoordelijk is voor het op peil houden van de gebieden die zowel geen toekomst hebben als kantorengebied, en – in ieder geval op dit moment – ook geen reële herbestemmingsmogelijkheden hebben. Ook hierin zijn gemeente(n)(besturen) gebaat bij het verschaffen van helderheid over hun positie hierin, richting gemeenteraad, bewoners en stedelijke partijen. 3
Een collectief jonge ondernemers dat voor een lage huur in een net kantoorpand wil zitten, heeft
bijvoorbeeld een betere case richting een pandeigenaar of makelaar als zij kunnen aantonen dat de gemeente weinig zal investeren in een gebied. Hetzelfde geldt voor partijen die brood zien in opkoop, -sloop en nieuwbouw.
5
Winkelleegstand Enkele jaren nadat de aandacht voor de kantorenleegstand op gang kwam, begonnen retailers, vastgoedeigenaren en gemeenten zich zorgen te maken over de toenemende leegstand van winkels. De laatste twee jaar groeide de maatschappelijke, economische en politieke urgentie van deze opgave opeens snel. Dit terwijl het landelijke winkelleegstandspercentage van 6,5 % toch nog niet vreselijk alarmerend is. Cor Molenaars ‘Einde van winkels’ werd een bestseller, de journaals en kranten worden gevuld met verhalen over lege, winderige wijkwinkelcentra en verloederde aanloopstraten, met klagende lokale winkeliers. De oorzaken van de toenemende leegstand zijn bekend, maar worden vaak nogal generiek benoemd: de recessie, opkomst van het internetwinkelen, vergrijzing en een structureel overaanbod van vierkante meters winkeloppervlakte. Maar hoe staan deze twee zaken tot elkaar in verhouding? Zijn deze oorzaken structureel of conjunctureel? Zijn dit de enige oorzaken? En welke rol kunnen gemeenten spelen?
Zichtbaarheid Een van de redenen voor de toenemende urgentie van dit onderwerp is uiteraard de zichtbaarheid van winkelleegstand. Winkels zijn een belangrijke voorziening van burgers en maken deel uit van hun leefwereld. Iedereen heeft een mening en een gevoel bij de winkelharten en –straten van dorpen, kleine en (middel)grote steden. Dit is één van de opzichten waarin winkelleegstand als opgave verschilt van kantorenleegstand. Het leegkomen van één of twee winkels op een kleine strip, leidt tot opgetrokken wenkbrauwen. Bij drie of meer winkels begint de sfeer van het hele winkelgebied(je) eronder te lijden en komen mensen minder graag bij de winkels die er nog wel zijn. Bovendien worden winkelpanden die wel weer gevuld raken, vaak niet ingevuld op een manier die door iedereen als een aanvulling op het voorzieningenaanbod wordt gezien.
Grote lokale en regionale verschillen Een (te hoge) winkelleegstand is een reëel probleem. Het heeft een negatieve invloed op de economische en sociale vitaliteit van steden en dorpen. Het kan, mits er niets aan wordt gedaan, leiden tot achteruitgang van de leefbaarheid: teruglopend voorzieningenniveau, veiligheidsproblemen, verlies van economische dynamiek en, daarmee, werkgelegenheid. In 2013 bedraagt de winkelleegstand in Nederland gemiddeld 6,5%. Dit percentage loopt naar verwachting van onder meer Locatus in de komende jaren op tot zo’n 9 à 10%. Een percentage van 3-4% wordt over het algemeen als ‘gezonde’ (frictie)leegstand gezien. Net als bij kantoren, verschilt de mate van leegstand van winkels sterk tussen provincies, regio’s, steden en dorpen, maar ook tussen verschillende winkelgebieden (A-, B- en C-locaties). Lokaal bestaan er uitschieters van 2% (nauwelijks leegstand) en 25-30% (ernstige leegstand). Een
6
relatief recente ontwikkeling is dat winkelleegstand steeds vaker voorkomt op binnenstedelijke locaties, met name middelgrote en kleine steden en dorpen. In afgelopen jaren was vooral op zogenaamde B- en C-locaties sprake van problematische winkelleegstad.
Hoe pakken we dit aan? De roep om actie om de toenemende winkelleegstand aan te pakken klinkt steeds luider van de verschillende primaire stakeholders van winkelleegstand: gemeenten, provincies, ondernemers en beleggers (en hun brancheorganisaties). Men is daarbij waakzaam om niet in dezelfde ‘valkuilen’ te lopen als bij het landelijke politiek-maatschappelijke proces rondom kantorenleegstand is gebeurd. Op landelijk niveau wordt het aanpakken van winkelleegstand besproken in de zogenaamde Winkeltop, waarin onder meer VNO-NCW, MKB Nederland, Detailhandel Nederland, NEPROM, IVBN, NVM, IPO en VNG vaste zitting hebben. Daarnaast zijn er vanuit de winkeltop contacten met andere partijen, waaronder individuele provincies en (groepen) gemeenten en de Rijksoverheid, met name de ministeries van Economische Zaken en Infrastructuur en Milieu. Naast de winkeltop wordt er op dit moment gewerkt aan de oprichting van een Taskforce die zich moet gaan buigen over de toekomst van het Nederlandse winkellandschap. Minister Kamp van Economische Zaken heeft hier in een recent overleg zijn medewerking (maar vooralsnog geen budget) voor toegezegd. De samenstelling en het takenpakket van de Taskforce zijn nog niet uitgekristalliseerd. Duidelijk is wel dat de aanpak van winkelleegstand voor de Taskforce een belangrijk aandachtspunt zal zijn.
Wat weten we al wel? Diverse advies- en onderzoekspartijen zijn druk doende om strategieën te ontwikkelen voor het aanpakken van winkelleegstand cq. het versterken van bestaande winkelgebieden. Dit gebeurt redelijk ad hoc en betreft verschillende aspecten van winkelleegstand, zowel de vastgoedkant als de economische, (planologisch-)juridische en financieringskant. Duidelijk is in ieder geval dat nog onvoldoende bekend welke is aanpakken het meest effectief zijn in specifieke contexten. Het aanpakken van winkelleegstand raakt vele instrumenten en (beleids)keuzes, van zowel publieke als private partijen, zodat het zoeken is naar de juiste mix van maatregelen door de juiste stakeholders. Over lang niet alle instrumenten die kunnen worden ingezet door de diverse stakeholders is echter voldoende bekend. Niet bij gemeenten, maar ook niet bij alle andere betrokkenen bij winkelleegstand. Een belangrijk aandachtspunt is daarnaast dat het succes van specifieke aanpakken sterk afhankelijk is van wat er op verschillende schaalniveaus gebeurt. Hoe effectief is het bijvoorbeeld om lokaal vol in te zetten op centrummanagement van één specifiek winkelcentrum als het regionaal of provinciaal ontbreekt aan afstemming van beleid? En welke invloed hebben lokale
7
omstandigheden, zoals economische en demografische trends, samenstelling van de vastgoedvoorraad, op de effectiviteit van verschillende aanpakken?
3. Doelen Centraal staan het uitwisselen en ontwikkelen van concrete handelingsperspectieven m.b.t. de rol die gemeenten kunnen spelen ten aanzien van leegstand van kantoren en winkels, en de instrumenten die hen daarbij ter beschikking staan. De doelen van de leerkring zijn:
Van elkaar leren: het uitwisselen en gezamenlijk (door)ontwikkelen van kennis en ervaringen met concrete vraagstukken uit de praktijk. Via voorafgaand aan de leerkring in te brengen casuïstiek van deelnemers (gaststeden en anderen) maken we in de leerkring de slag naar professionalisering (en waar mogelijk uitrol) van de initiatieven die in de G32-steden momenteel worden toegepast in het tegengaan of terugdringen van winkelen kantorenleegstand. Van anderen leren: door presentatie van en gesprekken met experts vertalen van beschikbare kennis naar vraagstukken uit de eigen praktijk
Het verdiepen en doorontwikkelen van inhoudelijke vraagstukken en formuleren van concrete handelingsperspectieven.
Het verbreden van de persoonlijke kennis, vaardigheden en netwerk van de deelnemers.
Het trekken van lessen en nuttige praktijkervaringen die benut kunnen worden in en door andere steden.
4. Aanpak Aanpak van verschillende aspecten van de leerkring: Bijeenkomsten:
Op 19 december 2013 is de leerkring gestart met een bijeenkomst voor steden die geïnteresseerd zijn in deelname aan het gehele traject. Hierin is de voorgestelde aanpak en inhoud van de leerkring besproken met geïnteresseerde steden en hebben we hun belangrijkste aandachtspunten (qua inhoud en aanpak) nader geïnventariseerd.
De leerkring zelf bestaat uit vier bijeenkomsten tussen maart 2014 en maart 2015. Iedere bijeenkomst bestaat uit drie dagdelen, inclusief een overnachting.
8
Deelnemers: De leerkring bestaat uit een vaste groep deelnemers, afkomstig uit de G32 , 4
en (een) vertegenwoordiger(s) van het ministerie van BZK en evt. ministeries EZ en I&M. Deelname van de steden bestaat in principe uit twee ambtelijke deelnemers per stad uit resp. de sectoren wonen/ruimte en economie. We werken met een vaste groep deelnemers. Op specifieke programmaonderdelen kunnen specialisten uit de eigen organisatie of van buiten worden betrokken. Inhoudelijke focus: De leergemeenschap richt zich primair op de rol die de (brede) gemeentelijke organisatie heeft ten aanzien van de aanpak van kantoren- en 5
winkelleegstand . Daarbij werken we met: 1.
Programmaonderdelen waarin overkoepelende vraagstukken/ontwikkelingen/expertise centraal staan. Denk hierbij bijvoorbeeld aan kennis over financieringsconstructies van kantoren- en winkelvastgoed, kennis van juridisch-planologische mogelijkheden om herbestemming te stimuleren et cetera.
2.
Programmaonderdelen die zich specifiek richten op respectievelijk kantorenleegstand of winkelleegstand. De steden en BZK willen zich hierbij vooral richten op vormen van leegstand die direct invloed hebben op de leefomgeving en de vitaliteit van het stads/dorpscentrum en/of woonwijken.
N.B.: Er wordt een bewuste keuze gemaakt om leegstand van andere typen vastgoed, zoals woningen, maatschappelijk vastgoed, (industrieel) erfgoed etc., niet expliciet te behandelen in de leerkring, omdat het speelveld rondom deze opgaven en mogelijke oplossingsrichtingen van verschillende aard zijn als bij kantoren en winkels. Uiteraard is een deel van de ontwikkelende kennis wel van toepassing op andere typen vastgoed. Waar er belangrijke raakvlakken zijn tussen verschillende vormen van leegstand zullen we deze uiteraard benoemen. Ook is een dagdeel kennisuitwisseling met gremia/Communities of Practice/pilots op een van deze typen vastgoed tijdens een van de leerkringbijeenkomsten uiteraard denkbaar.
Gaststeden: De vier bijeenkomsten worden gehouden in gaststeden. Een gaststad biedt vergaderruimtes/koffie/thee etc. De gaststad is inhoudelijk betrokken bij de voorbereiding
4
De provincie Limburg heeft zich ook als geïnteresseerde gemeld. Met andere provincies zal worden
geïnventariseerd of en op welke zij een op provincies toegesneden traject willen inrichten. Daarnaast is het mogelijk dat individuele provincies op onderdelen van deze leerkring zullen worden uitgenodigd om hun zienswijze en ervaring in te brengen.
5
Op verzoek van het ministerie van EZ zal daarbij ook de Europese Dienstenrichtlijn worden betrokken
9
van het programma, eventueel in samenwerking met nog een deelnemende stad. De gaststad (en evt. mee-organiserende stad) brengt actuele casuïstiek in, die leerzaam of inspirerend is voor andere deelnemers. De overige leden van de leerkring kunnen vanuit hun praktijk en expertise vragen stellen en advies geven over deze cases.
Deventer en Apeldoorn hebben aangeboden gaststad te zijn voor de eerste reguliere leerkringbijeenkomst.
Experts van buiten: Daarnaast werken we iedere bijeenkomst met inhoudelijk experts ‘van buiten’ om kennis en inspiratie te leveren op specifieke thema’s en vraagstukken van de deelnemers. Denk hierbij bijvoorbeeld aan retailpartijen, juristen, beleggers, wetenschappers, adviseurs.
Kennisdeling: Een belangrijk doel van de leerkring is om opgedane kennis breed te delen, zowel binnen als buiten de deelnemende personen en organisaties. We maken in de leergemeenschap daarom afspraken over de wijze waarop de opbrengst van een bijeenkomst wordt geborgd in de eigen organisatie. Platform31 zorgt vooraf voor een verzameling relevante artikelen of publicaties over de aanpak van kantoren- en winkelleegstand, zodat we zoveel mogelijk kunnen starten vanaf een gemeenschappelijk kennisniveau. Verder zal Platform31, via verslaglegging in artikelvorm en dossiervorming op een in te richten webpagina voor de leerkring, zorgdragen voor kennisdeling en – borging naar de bredere buitenwereld. Tijdens de leerkring, ook buiten de bijeenkomsten om, maken we graag ruimte voor onderlinge kennisdeling. Bijvoorbeeld via een Linkedin groep en mogelijkheden als Dropbox, etc. Een optie is om de leerkring af te sluiten met een openbare bijeenkomst, gezamenlijk artikel of anderszins waarin resultaten met de bredere buitenwereld worden gedeeld.
Gedeelde financiering: De leerkring is een samenwerking tussen BZK, EZ, G32 en Platform31. BZK en EZ nemen deel in de bijeenkomsten (al dan niet via 1 vertegenwoordiger) en dragen financieel bij. Platform31 organiseert en draagt financieel bij. De deelnemende steden dragen financieel bij, via een bijdrage vanuit de Economische en Fysieke Pijler van de G32.
Bestuurlijke trekkers: Vanuit de G32-pijlers worden bestuurlijke trekkers aangesteld. Nathan Stukker (Apeldoorn) en Marco Swart (Deventer) nemen deze rol op zich vanuit de Fysieke pijler (na de raadsverkiezingen kan dit veranderen). Vanuit de Economische pijler zijn deze trekkers nader te benoemen .
10
Opbrengst Startbijeenkomst Voorafgaand aan de vier bijeenkomsten van de leerkring hebben wij op 19 december 2013 een startbijeenkomst verzorgd voor steden die interesse hebben om deel te nemen . Tijdens deze start bijeenkomst hebben we de conceptaanpak (inhoudelijke vraagstukken en opzet) besproken en hebben de aspirant deelnemers hun vraagstukken en aandachtspunten toegelicht. Twee experts hebben daarbij een inspirerende presentatie verzorgd: Dionne Baarée van de gemeente Nieuwegein en lid van het Expertteam Kantoortransformaties heeft een overzicht gegeven van de feiten en cijfers ten aanzien van kantorenleegstand, de verschillende vooroordelen die er zijn t.a.v. de mogelijkheden van transformatie en de succesvolle voorbeelden waarin transformatie is gerealiseerd. Paul Rodenburg is nader ingegaan op het gemeentelijk beleid ten aanzien van toekomstbestendige winkelgebieden. Zie hiervoor de beschikbare presentaties. Op basis van de startbijeenkomst hebben wij de opzet van de leerkring nader aanscherpt op de volgende onderdelen: Organisatie: -
De 4 bijeenkomsten van de leerkringen zullen bestaan uit 3 dagdelen per bijeenkomst, inclusief overnachting. De eerste bijeenkomst zal worden gehouden in Apeldoorn en Deventer in maart 2014.
-
De leerkring bestaat uit een vaste groep van deelnemers uit steden van G32-stedennetwerk en vanuit het Rijk (BZK/EZ/I&M). Andere partijen (ontwikkelaars, provincies, vastgoedeigenaren etc., zullen op onderdelen van de leerkring worden uitgenodigd om hun visei te geven, deelnemers te prikkelen/confronteren met hun ervaringen, etc.
Inhoudelijk: Centraal in de leerkring staat de rol die gemeenten kunnen c.q. zouden moeten spelen ten aanzien van problematische leegstand van kantoren en winkels. Met ondermeer vragen als: -
Wat is hierbij de rol van het gemeentelijk vastgoed/ontwikkelbedrijf
-
Hoe kan de interne visievorming en samenwerking worden versterkt binnen de gemeentelijke organisatie?
-
Op welke wijze kunnen marktpartijen maximaal worden uitgenodigd/uitgedaagd om hun verantwoordelijkheid te nemen? En welke eisen stelt dit aan de werkwijze van de gemeente?
-
Hoe voorkom je als overheid dat je een aap op de schouder krijgt die niet de jouwe is?
-
Hoe kan regionale samenwerking worden versterkt? Hoe om te gaan met concurrentie tussen steden?
-
Wat is de visie van vastgoedeigenaren en andere marktpartijen? Binnen welke randvoorwaarden en kaders komen zij in beweging?
11
-
Wat zijn verrassende inzichten en visies ten aanzien van schurende vraagstukken als verkrotting, sloop , stadslandbouw, etc.
-
Er is behoefte aan meer inzicht in en uitwisseling van ervaringen met de inzet van de verschillende instrumenten die gemeenten ter beschikking staan .
Op basis hiervan zal in iedere bijeenkomst van de leerkring aandacht zijn voor 1.
Analyse en visievorming
2.
Rollen, belangen en samenwerking
3.
Instrumenten en good practices
5. Te behalen resultaten De deelnemers hebben op bovenstaande vraagstukken: -
Beter inzicht in de opgaven en kansen die er liggen voor de gemeenten Kennis van (strategische) keuzes en ervaringen Verkenning en (door)ontwikkeling knelpunten, kansen, oplossingsrichtingen Vertaling naar vernieuwende en concrete handelingsperspectieven die in de eigen gemeentelijke organisatie kunnen worden benut.
De deelnemers hebben de op basis van de leerkring de lokale en regionale aanpak van kantoren en winkelleegstand aangescherpt.
12
Projectteam Platform31 Henk Jan Bierling (1961) is sociaal geograaf (RU Groningen) en werkt bij Platform31 als programmamanager en teamleider . Henk Jan heeft een ruime ervaring als adviseur en trainer in verschillende functies bij de overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties. Zijn drives liggen op het versterken van de samenleving in brede zin en het daarbij slim verbinden en doorontwikkelen van kennis en competenties van professionals en bestuurders in het veld. Hij is een generalist, die graag werkt daar waar verschillende inhoudelijke vraagstukken en organisaties elkaar raken. De laatste jaren ligt daarbij de nadruk op de thema’s wonen en leefbaarheid, nadat hij de eerste helft van zijn loopbaan vooral actief was op het terrein van inburgering en participatie. Actuele projecten waaraan hij binnen Platform31 werkt zijn de advisering en ondersteuning van de fysieke pijler G32, en de verschillende leergemeenschappen op gebied van wonen en leefomgeving ( COP40+, ontwikkelend beheer, wonen en zorg). Daarnaast treedt hij regelmatig op als dagvoorzitter van bijeenkomsten en verzorgt hij intervisietrajecten voor bestuurders en professionals . Arjan Raatgever (1982) is projectleider voor kennis- en netwerkprojecten in ruimte en wonen bij Platform31. Arjan werkt sinds 2008 bij Platform31 (eerst bij vmg. KEI en Nirov). Hij organiseert congressen, debatten en excursie(reeksen), geeft vorm aan cursussen en masterclasses en schrijft artikelen en publicaties. Arjan heeft een brede inhoudelijke expertise binnen ruimte en wonen, met een focus op (ontwikkeling van) de woningmarkt, stedelijke vernieuwing, ruimtelijke en sociale effecten van bevolkingsdaling, kantoren- en winkelleegstand, wonen boven en wonen in winkels en nieuwe vormen van gebiedsontwikkeling. Arjan publiceert geregeld artikelen en publicaties die voortkomen uit zijn werk, zoals recentelijk Ruimte voor initiatief (Nirov | Platform31, 2012), Kennis van krimp (Nirov, 2012) en N19 Voorbij de crisis (KEI, 2011). In februari 2014 verscheen van zijn hand de publicatie Winkelgebied van de toekomst, in opdracht van Detailhandel Nederland en het G32 Stedennetwerk.
13
